.

(not:- hyT ilKI eI-myl� dyh DfrI gurU zMm dy hfmI nfmDfrI gurbKsL isMG dI, srdfr crnjIq isMG bwl nUM ilKI hoeI pVHo jI aqy agFh ies df AuWqr. purK gurU dI awj-kwl aKbfrF ivc KUb crcf cwl rhI hY.)

Charnjit,
your reply just goes to show that you've no idea what you're babbling about. This ganda singh is exactly the person I talked about who fabricated all kind of nonsense against Namdhari Sikhs WITHOUT PROOF. And it was this corrupt 'scholar' who was directly slapped in the face by the book 'Purakh Guru' and until today no one has been able to answer it. So what the hell are you even using his material that has already been given an anser for? To fool people regardless of truth? Atleast have some common sense!

Also let me make it very clear to you, I've contacted at least a dozen singh sabhia organizations until today including the SGPC and NONE OF THEM HAS BEEN ABLE TO SHOW ME EVEN A SINGLE BOOK WRITTEN AND PUBLISHED BEFORE THE 1860'S THAT SAID AAD GRANTH SAHIB WAS GIVEN GURGADDI. What more? This book 'Purakh Guru' has been published for 20 years and no singh sabhia has been able to answer it until this very second. All you have done is copied ganda singh's pathetic stuff which is a useless propaganda tool used by the singh sabhias and doesn't even makes sense to anyone who has some idea of Sikh history. It seems you've just woke up and started to write this garbage for the hell of it without doing any research yourself. Go out of your house into a library sometime!
So answer me this if you're so smart: Which Granth Sahib was it that was given the Gurgaddi? Your singh sabhia scholars can only make up stories that it was lost to the muslims during the holocausts. Well pardon me but where did it stay from 1708 to the 1730's? Where ever the other Gurus had stayed overnight there was always Gurdwaras built on the spot so why is there not even a single Gurdwara built where this so called 'Jote of all 10 Gurus' must have rested? (that is if it even existed!). Next question, when was Gurgaddi given to Granth Sahib? All other Guru's Gurgaddi Diwas is clearly mentioned and known but the one claimed to be given to Granth Sahib is so messed up that it's not even clear to anyone. Most of your singh sabhia websites claim katak sudi 5th or 6th well I have with me right now a Granth Sahib printed by singh sabhias that claims it to be given Gurgaddi on Katak Sudi 2nd! What the hell is this? Visit http://namdhari.faithweb.com/granthpanth.htm it outlines clearly WITH EVIDENCE (and not empty words like your pathetic site) quoted from historical literatures that shows once and for all that NO AAD GRANTH SAHIB WAS EVER GIVEN GURUSHIP.

Lastly, it seems you have no background nor knowledge whatsoever about Sikh History so please don't waste my time with this crap. Unless you or any of your scholars can reply to the book 'Purakh Guru' and answer all the questions it raises, I suggest you do yourself a favour and lie still.

All I wanted was for you to exclude the Namdhari Sikhs from your list of 'anti-sikh' but you have made a big deal out of it and tried to act so smart showing off your puny and non-existance knowledge to other people by sending a 'Forward' instead of a 'reply' to me. How silly! Thought you didn't know who you were dealing with did you! So deal with it now brother. If you can't answer my questions, then be a man and do what's right. Use your senses. I don't have time for this flat out lie and children's play. Unless you can show me a book written AND PUBLISHED before 1860's that says Aad Granth Sahib was given Guruship, it is requested you kindly don't waste my nor anyone else's precious time. Oh and don't copy some garbage out of another singh sabhia book by ganda singh. I want FACTS and not PROPAGANDA please.

Sat Sri Akaal.
Gurbaksh Singh

sLbd gurU qy dyhDfrI gurU

crnjIq isMG bwl

siq sLbd df iek arQ swc, Bfv sdIvI hY. aqy gurU, ijs dy arQ Dfrimk igafn aqy Auqm mnuwK jIvn jfc dI iswiKLaf dyx vflf, afid hn, sMsikRq df sLbd hY. iswKLI sMklpF ansfr iswKL df gurU, gurU dI nfsvMq dyh nhIN Ausdf sLbd gurU hY, jo ik sdIvI hY. iswKLI dy ies aloikk sMklp aqy isDFq dy pRmfx gurU gRMQ sfihb, gurU sfihbfn dy smkflI pRiswD kvIaF dIaF rcnfvF aqy BfeI kfnH isMG jI nfBf dy mhfn kosL ivcoN imldy hn.

kvx mUlu, kvx miq vylf] qyrf kvxu gurU, ijs kf qU cylf]43] isD gosit, m: 1, pnF 942

Bfv:- isDF ny gurU nfnk dyv jI nUM puiCaf, (jIvn) df kI mUl hY? ikhVI miq lYx df ieh (mnuwKI jIvn df) vylLf hY? qyrf gurU kOx hY? ijs df qUM cylf hYN.

pvn arMBu, siqgur miq vylf] sbdu gurU, suriq Duinu cylf]44]

Bfv:- (AuWqr) pRfx (hoNd df) mUl hn. (mnuwKI jIvn) siqgurU dI isiKwaf lYx df vylLf hY. sLbd myrf gurU hY, myrI suriq df itkfAu (sLbd gurU df) cylf hY.

bfxI gurU, gurU hY bfxI ivic bfxI aMimRqu sfry]

gurU bfxI khY, syvk jnu mfnY, prqiK gurU insqfry] rfgu nt, m: 4, pnF 982

iswKLI dI mUl ivcfrDfrf aqy gurmiq avwigaf, mfXfvfd, afidk kfrn AudfsI (isRI cMd), mIxy (ipRQI cMd), rfm rfeIey (rfm rfie), DIr mlIey (DIr ml), afidk sMprdfvF gurU kfl smyN hI hoNd ivc af geIaF sn. dfqU jI, ipRQI cMd, rfm rfey, Dir mwl afid dy guirafeI hwiQafAux dy hwQkMizaF nUM muwK rKidaF dsmysL gurU goibMd isMG jI ny joqI-joq smfAux qoN pihlF iswKLI dy ies alOikk sMklp nUM �gurU mfinAu gRMQ� df isDFq bxf idwqf sI .

nMd lflo vfc, dohrf:-qum jo khf gurdyv jI drsLn kr moih afie.

lKIey qumrf drs khF, kho moie smJfie.

sRI guro vfc, cOpeI:- eyk rUp iqh (mfXf dy qRY) gux qy prY.

nyq nyq (ieh nhIN 2) ijh ingm (vyd) AucrY.

dUsrf rUp gRMQ jI jfn. apny aMg myro kr mfn. 61 .

jo isK gur drsLn kI cfh. drsLn krY gRMQ jI afie. 62 .

jo mm sfQ cfih kr bfq. gRMQ jI pVY ivcfry sfQ. 64 .

jo muJ bcn sunn kI cfih. gRMQ ivcfr suny icq lfie.

myrf rUp gRMQ jI jfn. ies mYN Byd nFih kCu mfn. 65 .

qIsr rUp isK hY mor. gubfxI riq (pRym) ijn ins Bor (pRBfq).

ivsfh pIRq sLbd jo DrY. gurU kf drsLn inq AuiT krY. 66 .

jpjI jfpu pVY icq lfie. gXfn sLbd gur sunY sunfie.

gurduafr kf drsLn krY. pr dfrf kf iqafg ju krY. 67 .

gur isK syv kry icq lfie. afpf mn kf sgl imtfie.

ien krmn mY jo pRDfn. so isK rUp myrf pihcfn. 68 .

sMmq sqRh shs su bfvn (1752). mGr sudI nOmI suKdfvn.

sur gurvfr sqdRv qIr(sqluj drXf kMZy). bcn khy nMd lfl su bIr. 76 . rihqnfmf BfeI nMd lfl jI

dohrf: sMmq sqRf sY Bey pyNsT brK pRmfn. kfqk sud BeI pMcmI ins kfrn kir jfn]37]801]

Bfv:- dsmysL gurU jI sMmq 1765 kqk sudI nUM joqI joq smfey.

cOpeI: eyk idvs kfrn (dsmysL jI dy surgvfs) qy afgy. imil ky isMG pUCny lfgy.

kvl (kvn?) rUp afpn pRB kIno. iqn kY juafb Bfiq ieh dIno]40]805]

qh smy gur bYn sunfXo. Kfls afpno rUp bqfXo]

Kfls hI sy mm kfmf. bKLsL kIAu Kfls ko jfmf]41]906

lLotn CMd: siqguru hmfrf apr apfrf sLbid ibcfrf ajr jLrM.

ihrdy Dir iDafnI AucrI bfnI pd inrbfnI apr prM.

giq imiq apfrM bhu ibsQfrM vfr n pfrM ikaf kQnM.

qv joiq pRgfsI sRb invfsI srb AudfsI qv srnM]43]808] sYnfpiq, sRI gurU soBf

dohrf: akfl purK ky bcn isAu prgt clfieAu pMQ. sB isKn bcn hY gurU mfnIAu gRMQ]30]

Qfp cilAu jgq mih iqnih invfvhu mfQ. vfihgurU ky mMqR ibn imiQaf sfrI gfQ]31]

sLMmq sqrf sY Bey brs bvMjf ibhfr (bIqy). mfG vdI iQq pMcmI rvI vfr suB vfr]35]

COpeI: gur kf vcn gurU kI mUriq. Bugiqmukiq vrsfqy pUrq]36]

dohrf: siq akfl sRI vfihgurU prm bIj ieh mMq. sB isKn ko bcn hY gurU mfnIAu gRMQ]38]

rhiqnfmf BfeI pRihlfd isMG jI

gRMQ sfihb sLRI gurU; sfry DrmgRMQF df svfmI iswK Drm df mhfmfnXf pusqk sLRI gurU arjn dyv jI ny pihly siqgurF dI bfxI eykqR krky sMmq 1660 ivwc, ieh rfmsr dy iknfry BfeI gurdfs jI qoN ilKvfAuxf afrMiBaf. afpxI rcnf aqy Bgq afidkF dI bfxI sLfiml krky sMmq 1661 ivwc smfpq kIqf. gRMQ sfihb nfl gurU sLbd sMmq 1765 qoN lfAuxf afrMB hoieaf, ijs vyly aibclngr gurU goibMd isMG jI ny guruqf iswKDrm dy afDfrrUp gRMQ nUM idwqI . bhuq iswK dsmgRMQ nfl BI gurU df pRXog krdy hn jo gurmq ivruD hY. mhfn kosL ,pnF 436-437, krqf ajfpfl isMG dy zyry mhMq srUp isMG dy poqry BfeI kfnH isMG jI

sMprdfiek dyhDfrI iswKL gurU

Drm iek gorK DMdf aqy prBfvsLflI prnflI hY, ijs df prBfv klXfxkfrI jF hfnIkfrk ho skdf hY. lokfeI dI bhu-sMiKaF aidRsLt hsqI jF vjUd dI klpnf krn qoN asmrQ hY. iehI kfrn hY ik vwK vwK DrmF aqy sMprdfvF dy lok inrfkfr dYvI sLkqI dy anykF afkfr (mnuwK, psLU, kudrqI qwq, afid) klp ky Aus (iesLt) dI BgqI aqy pUjf dy rsmIN sMskfr krdy af rhy hn. alOikk iswKLI dy sMklp aqy isDFq anusfr gurU dI nfsLvMq dyh gurU nhIN, Aus df sdIvI sLbd gurU hY. sLbd gurU inrfkfr hox kfrn keI iswKL ies dI klpf krn qoN asmrQ hn. dyhDfrI-gurU iswK sMprdfvF dy muKI ies qwQ qoN BlI prkfr jfxU hn. Auh iswKI sMklpF jF isDFqF nUM iCwky tMg ky suafrQ iswDI jF injI lfB leI lfeI lg isKLF dy 11vyN, 12vyN, afidk gurU bxn dy jqn krdy af rhy hn.

dsmysL gurU goibMd isMG sfihb dy aMqkfl qoN mgroN iek ajIq isMG nfmIN sMnafry df puwqr, ijs nUM mfqf suMdrI jI ny pfliq puwqr bxfieaf sI, gurU jI dy sLsqr bsqr pihn ky gwdI qy bYTx lg ipaf sI . Aus dy ivsLy ivkfrF ivc pYx krky mfqf jI ny Aus nUM iqafg idwqf sI . sMn 1718 ivc PruwKisXr ny ies nUM iek bynvy PkIr dy mfrn df aprfD ies dy isr lf ky mrvf idwqf sI . ajIqI sMgq df joV mylf ies dy zyry, jo ik sbjLI mMzI idwlI hY, ivc huMdf hY. ies dy puwqr hTI isMG df zyrf burhfnpur, mwiDaf prdys ivc hY.

gurU qyg bhfdr jI dy Brf sUrj ml dy puwqr gulfb rfey ny anMdpur ivKy afpxy afp nUM gurU asQfipq kr ilaf aqy ajfx iswKLF nUM crn pfhul dyx lg ipaf. Aus dy sLrDflU gulfb rfeIey ho gey. ieh sMprdf Aus dy kfl clfxy nflL hI kfl clfxf kr geI .

gMgU, ijs nUM gurU amr dfs jI ny asLIrvfd idwqI sI, dy pYrokfr gMgU sLfhIey sn. ies sMprdf df vI idhFq Aus smyN dy gwdI dy vfrs KVk isMG dy idhFq nfl hI ho igaf.

hMdflIey jF inrMjnIey sMprdf, df moZI jMizaflf invfsI hMdfl gurU amr dfs, gurU rfm dfs aqy gurU arjn dyv jI df sLrDfvfn iswK sI. Aus dy poqry ibDI cMd ny iek muslmfnxI nUM Gr rKx dI krqUq nUM shI isD krn leI gurU nfnk sfhb dI jnm sfKI ivc iek mnGVq sfKI ilK idwqI ik gurU sfihb ny vI iek muslmfnxI rwKI hoeI sI .

bMdf isMG bhfdr dy aMqkfl qoN mgroN bMdeI sMprdf ies ivsLvfs dy aDfr qy hoNd ivc afeI ik gurU goibMd isMG jI ny bMdf isMG nUM guirafeI idwqI sI . AunHF ny gurduafiraF dy pRbMD aqy pMQ dI agvfeI ivc Bfg lYx dI mMg kIqI qF qwq Kflsy aqy bMdeIaF ivc ivvfd sLurU ho igaf. sMn 1720 dI idvflI mnfAux bMdeIaF df afgU Kymkrn df mhMq isMG bYl gzI ivc gwdIaF AuWqy bYT ky afieaf aqy hirmMdr sfihb dy aYn shmxy Auwqiraf. BfeI mnI isMG ny isafxp duafrf Kflsy aqy bMdeIaF nUM hwQo-pfeI hox qoN rok ilaf. bhuq igxqI bMdeI qwq Kflsy nfl iml gey. bfkI dy bMdeIaF nUM hirmMdr sfihb ivcoN kZx smyN dI hwQo-pfeI ivc mhMq isMG mfiraf igaf aqy ies sMprdf df Bog pY igaf.

bfbf Kym isMG bydI

iswKLI sMplp aqy isDFq, �sLbd gurU aqy gurU mfinAu gRMQ� dy Ault, gurU sfihbfn dI aMsLF dy vfrsF vloN iswKL guirafeI hwQieafAux dy jqn inrMqr jfrI rhy hn. bfbf Kym isMG bydI BfvyN isMG sBf lihr, jo ik sMn 1873 ivc hoNd ivc afeI, dy moZIaF ivcoN sn pr iswK gurU hox dI Bfvnf ienHF dy mMn ivc siQr sI . sMn 1883 ivc ienHF ny afpxy afp nUM iswKF df gurU hox df aYlfn kr idwqf aqy gurU gRMQ sfihb dI hjLUrI ivc gur-gwdI lf ky bYTx lg ipaf.

nfmDfrI

ies sMprdfie dy afid aqy gur-gwdI dI gfQf gur iblfsF, jnm sfKIaF, gur prqfp sUrj, pMQ prkfsL, dsm gRMQ, afid dIaF imiQhfsk gfQfvF, ijnHF ivc gurU sfihbfn nUM azMbrI, kOqkhfr, idRsLt qoN aidRsLt hox vfly avqfrI jIv, BUqinaF vFg hvf ivc Auzdy, 35 mIl lMmIN, 5 mIl cOVI mwCI Auwqy bfly mrdfny smyq mwky nUM jFdy, jugF inrfhfr rih ky qp krdy drsfieaf igaf hY, nfl imldI juldI hY. ies gfQf anusfr dsmysL gurU jI sMn 1708 joqI joq smfAux df pRpMc krky 47 sfl gumnfm aqy 57 sfl bfbf ajfpfl isMG dy rUp ivc ivcry.

ptvfrI qoN ilKfrI bxy �BfeI krm isMG jI ptvfrI� ny afpxI pusqk gur-ieiqhfs jfxkfrI�, jo ik nfmDfrIaF dy �sRI siqgurU jgjIq isMG� ny nfmDfrI drbfr dy Krcy qy 1996 ivc CpfeI sI, ivc iliKaf hY ik, "afp (dsmysL jI) 1708 ivc ndyV hjLUr sfihb joqI joq smfAux df kOqk kr aigafqvfs (alop) ho gey. aigafqvfs hox qoN AuprMq afp ajfpfl isMG jI dy nfm qy 104 rhy. meI 1812 nUM afp jI ny sRI gurU bflk isMG jI nUM gur gwdI idwqI . gwdI dyx smyN afp ny bcn kIqf ik mYN CyqI hI BYxI (rfeIaF) gRfm ivc jwsf isMG rfmgVIey dy Gr jnm lY, rfm isMG nfm rKFgf, afp jI pfsoN ieh gwdI vfps lvFgf. ies qrHF dy bcn kr vfps zyry nfBy af gey. 14 jUn 1812 nUM (Aumr 146 sfl) afp zyry nfBy joqI joq smf gey. zyry dy mhMq srUp isMG Qfpy gey." gur-ieiqhfs jfxkfrI,

QoVI ijnIN vI qrksLIl ivcfr vflf mnuwK nhIN mMn skdf ik, ijs smyN iswK pMQ mugl sfmrfj df Bog pfAuNdf, aihmd sLfh durfnI dy GlU-GfiraF ivcoN ivcrdf, 12 iswKL imslF asQfpq krky, iswK rfj dI asQfpnf kr irhf sI, srbMs dfnI, Kflsf pMQ dy isrjnhfr, aiqafcfrI mugl sfmrfj dIaF jVHF hlfAux vfly sUrvIr joDy dsmysL gurU goibMd isMG sfihb 104 sfl, gumnfm jF zyrydfr mhMq dy rUp ivc ivcr skdy sn. Auprokq ilKq nUM kyvl imiQhfsvfdI mnuwK hI swc mMn skdf hY. ieh hfso hIxI mnOq nUM pRcfrnf gurU jI dI sjIvxI nUM klMkq krn aqy iswK pMQ nfl Dro aqy vyr ivroD krn smfn hY.

bfbf ajfpfl isMG jI

"mhFpurK bfbf ajfpfl isMG sfihb kOn sn, iks vMsL aqy ngr ivc pRgty, ies df iksy nUM pqf nhIN. ieh mhFpRqfpI sLsqR ivdXf dy afcfrXf, nfm dy rsIey, qp dI mUrqI hoey hn. sMmq 1812 (sMn 1755) ivc rfjpUqfny dy Bfdrf ngr ivc iksy rfjpUq reIs dI shfXqf krnI aqy jINd, pitafly pfs jMgl ivc invfs krnf suixaf igaf hY. bfbf jI ny sMmq 1830 (sMn 1773) ivc nfBy kol iek iJVI ivc invfs kIqf, ijQy Auh prlok gmn (sMmq 1869, sMn 1812) qIk rhy. ieQy rih ky afp ny iswK Drm aqy sLsqR ivdXf df pUrn pRcfr kIqf. ienHF dy prm Bgq bfbf srUp isMG jI jo ik myry (gRMQkrqf dy) dy bjLurg hoey hn, bfbf jI dy prlok gmn ipwCoN gurdvfry dy mhMq Qfpy gey". BfeI kfnH isMG jI nfBf, gurmq mfrqMz pnF 47

bfbf bflk isMG jI

hjLro invfsI bfbf bflk isMG jI, (ijs nUM nfmDfrI 11vF gurU mMndy hn), df jnm sMmq 1856 (sMn 1799) ivc ipMz srvflf, ijLlf kYNblpur ivc BfeI idafl isMG dy Gr mfqf Bfg BrI qoN, sRI dsmysL jI qoN 91 sfl, bfad hoieaf aqy idhFq 6 dsMbr 1862 nUM hoiaf. kUky ilKfrIaF inDfn isMG aflm qy ieMdr isMG ckRvrqI anusfr AunHF df jnm sMmq 1841 (sMn 1784) ivc hoieaf. bfbf jI ipMz CoeI ijLlf kYNblpur ivc dukfn krdy sn.

bfbf jI ny Aus ielfky dy iek sihjDfrI gurmuK iswKL Bgq jvfhr ml qoN AupdysL ilaf qy Bjn bMdgI krky pRisD hoey. afp dsF gurUaf nUM iesLt dyv mMndy sn. gurbfxI dI ivcfr, sLbd kIrqn dy bVy pRymI sn. lokIN AunHF nUM BfeI sfihb kih ky bulFdy qy siqkfr krdy sn. bfbf jI ny kdI nhIN sI ikhf ik Auh isKL pMQ dy 11vyN gurU hn jF AnHF nUM sRI gurU goibMd isMG jI ny ajfpfl isMG dy rUp ivc gurqf idqI hY. Auh qF afpxy afp nUM dsF siqgurUaF dy iswKL mMndy sn. gurbfxI dI tyk rKdy sn. vyKo sLbd gurU aqy dyhDfrI gurU zMm, pnF 53

nfm isMG bflk pY pflk pYgMbro ky, aMbr ky mflk azMbroN ky iqafgI hYN. igafnI igafn, isMG pMQ pRkfsL

bfbf rfm isMG jI

bfbf rfm isMG jI df jnm mfG sMmq 1872 (sMn 1815/16) nUM ipMz BYyxI rfeIaF, ijLlf luiDafxf ivc BfeI jwsf isMG qrKfx dy Gr mfqf sdf kOr qoN hoieaf. afp dy ipqf gurmuK qy ikrqI sn, ies leI afp bcpn qoN hI Dfrimk rucI dy sn.

bfeI sfl dI Aumryyyy, sMn 1837 ivc afp mhfrfjf rxjIq isMG dy poqry kMvr nOinhfl isMG dI POj ivc BrqI hoey. sMn 1843 qk AunHF ny iswK POj dI nOkrI kIqI aqy ies dOrfn hI sMn 1841 ivc bfbf bflk isMG nUM hjLro ivc imly, ijnHF dI sMgq krky vDyry Bjn bMdgI ivc juV gey] bfbf bflk isMG isafsI rucI dy nhIN sn ies leI AunHF ny bfbf rfm isMG jI nUM Bjn bMdgI dI hI pRyrnf kIqI. afp ny Ausy mfrg nUM hI apnfieaf ies leI afp dy siqsMgIaF df nfm nfmDfrI pRclq ho igaf.

bfbf rfm isMG ny POj ivc BrqI hox smyyN BfeI mhfrfj isMG, jo ik bVy inklfbI sn aqy ijnHF ny ivdysLI rfj ivruD aqut sMgrfm kIqf, qoN awimRq Cikaf sI . mhfrfjf rxjIq isMG dy idhFq qoN mgroN aMgryjLF, zogiraF, aqy sMDFvfiaF dIaF sfjLsLF kfrn lfhOr drbfr KfnfjMgI df aKfVf bx igaf. bfbf rfm isMG jI, jo ik dysL Bgq vI sn, drbfr dI durgqI vyK ky iswK POj dI nOkrI Cz ky afpxy ipMz ByYxI (rfeIaF), jo ik aMgryjLF dy ielfky ivc sI, cly gey.

BfeI ieMdr isMG (ckRvrqI?) bfbf jI dI jIvnI �mflvyNdr� ivc ilKdy hn:-

rPl sutI diraf ivc bYTy hoey atMk. ikhf ieh vI sI ipaf sfzy gly klMk. pnF 39

asIN qy hux hF cldy, siq sRI akfl. afvo iksy clxf rl ky sfzy nfl. pnF 41

mhfrfj, buD isMG dy hQ imsLfl PVf. kihMdy lfAu asF nUM lihxf isMG buJf (cuafqI).

lihxf isMG jI afiKaf ieAyN nf sfVo kys. aFhdy ieh nf rKxI isKI asF mlysL.

Coty Coty rih gey bfvrIaF ijAuyN kys. pnF 47

lY ky bIV drbfr dI Aupr bflx pfie.

sPf PUVIaF ivc Dr qIlI dqI lfie. pnF 27 (vyKo sLbd gurU aqy dyhDfrI gurU zm, pnF 53, 54

Aurokq ilKq mMnxXog nhIN hY. bfbf rfm isMG jI (inhMgF vfly) nIly bsqr pihndy sn. bfbf jI dIaF qsvIrF qoN iswD huMdf hY ik Auh dsqfr ivc KMzf sjFdy sn. aqy AunHF ny Bf: rfie isMG ipMz mdIhr, ijLlf iProjLpur nUM AupdysL idwqf sI, "gurU gRMQ mih jo kuJ iliKaf, soeI Dfro mn mih isiKaf. pFc kwkf vf nfm sLnfn. dfn ikRaf siqgur suKdfn. dsm gurU kI rIq sMBfro, lok doien ko jo rKvfro." BfeI ieMdr isMG jI ny bMdUk suwt ky nwTx, kys aqy gurU gRMQ sfihb dI bIV nUM sfVn dy dosLF nfl dUsLq krky bfbf jI df Aupmfn kIqf aqy nfmDfrI sMprdf nUM gurU sLbd aqy iswK pMQ nfloN qoVn df koJf jqn kIqf sI . vyKo sLbd gurU aqy dyhDfrI gurU zm pnF 55, 56, gurmiq pRkfsL p: 92

aMgryjL srkfr nUM iswKLF df bfbf jI duafly iekwqR hoxf Kqry dI GMtI jfpdI sI . AnHF ny �pfVo qy rfj kro� dI koitl nIqI duafrf bfbf jI nfl aijhy bMdy joV idwqy jo AnHF nUM nfmDfrIaF df gurU aqy nfmDfrI sMprdf nUM gurU sLbd aqy iswKL pMQ nfloN judf pRcfrn lg peY.

nfmDfrI qoN kUky

"ies mq dy iswK sPyd vsqR aqy icwtI Auwn dI mflf rKdy hn. vfhgurU mMqR df AupdysL kMn ivc idwqf jFdf hY. aMimRq iek pRfq ivc iekwTf nhIN CkfAuNdy, judf judf CkfAuNdy hn. hvn dy vwzy pRymI hn. afnMd ivafh gurU gRMQ sfihb jI dI pirkRmf dI QF vyid (vydI) gwzky aign ivc hom krky lfvF pVHdy hn. bhuq pRymI hfl ivc (sLbd kIrqn smyN) msq ho cIkF (kUkF) mfr AuwTdy hn aqy dsqfr Auqfrky nwcx lg jFd hny, ijs qoN kUkf sMgXf ho geI hY. vfsqv ivc pMQ dI sMgXf nfmDfrI hY. bfbf jI df idhFq sMn 1885 ivc brmf ivc hoieaf. nfmDfrIaF dy inscy anusfr bfbf jI df idhFq nhIN hoieaf. bfbf jI dI sMqfn do puqRIaF sn ies leI AunHF dI gwdI Coty BfeI buD isMG (hrI isMG) jI ny sFBI ." BfeI kfnH isMG jI nfBf, mhfn kosL, pnF 1034

shI nfmDfrI afih iqnko AucfrI, kUkf mfrny qy kUky jgq bKfn. igafnI igafn isMG jI

14-15 jUn 1871 nUM nfmDrIaF ny aMimRqsr ivc bucVF df vZFgf kIqf. 4 kUikaF nUM aMimRqsr rfm bfg dy boVH nfl PfsI idwqI geI . 14-15 jnvrI 1872 nUM kUikaF vloN mlOd aqy mlyr kotly ivc gV bV krn kfrn luiDafxy dy izptI kimsLnr kfvn ny 50 kUky qopF nfl Auzf idwqy. bfbf rfm isMG jI nUM sfQIaF smyq 17-18 jnvrI 1872 dI rfq nUM luiDafxy qoN PV ky brmf jlfvqn kr idwqf igaf. kUikaF ny inhMgF vfly bsqr iqafg idwqy, cMzI dI vfr qy sLsqR nfm mflLf pVdy hoey ikRpfn lfh sutI, ipqlL dy gVvy PV leY aqy Auwn dI mflLf pf leI . sLbd gurU aqy dyhDfrI gurU zm pnF 56

bfbf rfm isMG jI dIaF jo icTIaF BfeI hrnfm isMG jI (gVdIvflf) nUM afeIaF Auh BfeI sMqoK isMG jI ipMz mod igl, ijLlf gurdfspur pfs iek poQI dy rUp ivc sn. sMn 1927-28 Auh poQI Aus smyN nfmDfrI gwdI dy vfrs bfbf pRqfp isMG jI kol afeI . AunHF ny poQI sMq tihl isMG jI inhMg nUM Auqfrf krn nUM idwqI . Auqfry pihloN sfrIaF icTIaF suxIaF. ijs QF sRI gurU gRMQ sfihb dI gurqf df ijLkr afieaf jF iliKaf sI ik bfbf (rfm isMG jI) sRI gurU nhIN hn, bfbf pRqfp isMG jI ny AunHF Auwqy lfl lkIr Pyr idwqI. inhMg tihl isMG jI ny poQI dy do Auqfry kr ley. iek bfbf pRqfp isMG jI nUM suxf idwqf, dUjf afpxy kol rK ilaf. bfbf jI ny Auh poQI (rfmsr) BYxI dy KUh lfgy iGAu ivc iBAuN ky kVfhI ivc pf ky sVvf idwqI .

"1930 qoN zf: gMzf isMG ienHF icTIaF nUM CpvfAux leI jqnsLIlL sn. 24 agsq 1931 nUM pRiswD akflI nyqf igafnI sLyr isMG jI ny Auprokq icTIaF ivcoN keI tUkF afpxy lyK sfihq pMjfb ivc CfpIaF. tihl isMG jI syvk, gurdvfrf rfmGVH afhlf, ijLlf gujrfq ny ienHF nUM Cfpx df bIVf cuikaf. nfmDfrIaF ny jLor pf ky CfpyKfny qoN ienHF dI CpvfeI rukvf dwqI. aMq igafnI sLyr isMG ny ieh kMm afpxy hwQ ilaf. Auh ilKdy hn, �ik nfmDfrI ny myry pr vI jLor pfieaf ik mYN ienHF dy CvfAux ivc sMq (tihl isMG) jI dI mdd nf krF. mYN AunHF nUM ikhf ik jy ieh hukmnfmy (icTIaF) glq hn qd shI dws idAu.� afKr igafnI jI df asr kbUlx vfly imqr prYs ny ienHF icwTaF nUM 1938 ivc Cfp idwqf." (vyKo, gurmiq pRkfsL, PrvrI 2003, pnF 95, s: gurqyj isMG)

bfbf jI dIaF rMgUn qoN iliKaF icTIaF, ijnHF vcoN 52 icwiTIaF pRiswD iswK ivdvfn zf: gMzf isMG jI ny afpxI pusqk �kUikaF dI iviQaf�, ijhVI ik pihlI vfr sMn 1944 ivc CpI sI aqy hux pMjfbI XUnIvrstI pitaflf ny CfpI hY, ivcoN kuJ tUkF:-

1) bfxI kMT krnI, gurU gRMQ sfihb df Bog pfAuxf nMbr 1, 7, 20

2) mYN kI afKxf hY, sfry gurU gRMQ sfihb my ieho bfq ilKI hY nMbr 2

3) mYN qF gurU nhIN, mYN vI nfm df mMgqf hF. nMbr 6 (a)

4) jy myry ivc ikCu klf hovy qF mYN afp kYd ikAuN ho jFdf. gurU gRMQ sfihb gurU hY, so sLbd gurU hY. nM: 8

5) myry mih qF guirafeI df kMm bfl (vflL) smfn vI nhIN nMbr 10

6) mYnMU qF nf gurU bxn dI loV hY, nf gurU hF, myry nfl qF jhfn ny byarQ dfavf bMinHaf hY. nMbr 11

7) mYN qF gurU nhIN, rptIey kI mfPk hF. pr ieh hukm gurU df hY, ds pfqsLfHIaF df. hy gurU jI afpxf hukm mnfeIN jo qYN gurU gRMQ jI my ilKf hY. nMbr 13

8) mYnU qF nf gurU bxn dI loV hY nf brmf (bRhmf) bxn dI loV hY, mYnUM qF gurU iswKI dI loV hY. ieh qF aYvyN BONkdy hY, brl gey ey qF. nMbr 33

9) dyhF df mylf qF ainq(-X) hY. jo sLbd sy imlygf, Auh sdf hI imilaf rhygf. iek gurU gRMQ sfihb hI gurU hY, �gurU gRMQ mfnIey pRgt gurF kI idh. jo pRB ko imlbo chy Koj ienhI myN lyhu.� hor gurU jI ny ilKf hY, bfxI gurU, gurU hY bfxI, ivc bfxI aMimRq sfry. nMbr 36, 46

10) hor BfeI dsF pfqsLfhIaF qy ipCy gurU qF mhfrfj jI gurU gRMQ sfihb nUM iesQfpq kr gey hn jo sdf hI siQr hY, hor koeI nhIN. nMbr 40

11) qusIN gurU gRMQ jI df iDafn Drnf. gurU gRMQ sfihb gurU jI dI dyh pRqwK hY. nMbr 47 (vyKo gurmiq pRkfsL PrvrI, p: 53-4, sLbd gurU aqy dyhDfrI gurU zm pnF 56)

bfbf ajfpfl isMG jI aqy bfbf bflk isMG jI dy smkflI ieiqhfskfr BfeI rqn isMG BMgU, BfeI sMqoK isMG jF igafnI igafn isMG afid iksy ny nfmDfrI gur-gwdI dI gl nhIN ilKI . dsmysL jI dy joqI-joq smfAux qoN 208 sfl mgroN ajfpfl isMG dy zyry dy pihly vfrs mhMq srUp isMG dy pooqry aqy mhMq nrfiex isMG dy puuqr BfeI kfnH isMG jI nfBf df iek lyK �isK ieiqhfs df ax-iliKaf pqrf� �pMjfbI Byx� (sMn 1916) ivc aqy iek lyK �bfbf ajfpfl isMG� PulvfVI (sMn 1927) ivc Cipaf. ienHF dovF lyKF dy AuGrvyN qwQ ieh sn:-

1) bfbf ajfpfl isMG jI, jo nfBy dy iek zyry dy mhMq sn, dy inktvrqI syvkF df inscf sI ik klgIDr dKx (sMmq 1765, sMn 1708) ivc joqI joq nhIN smfey.

2) bfbf ajfpfl isMG jI ny afpxI kQf kdy iksy nUM nhIN suxfeI, pr AnHF dy inktvrqI syvkF df inscf sI ik gurU sfihb gupq rIqI nfl pMjfb ivc bfbf ajfpfl isMG nfm qoN rhy.

3) bfbf ajfpfl isMG df idhFq sMmq 1868 (sMn 1811) nUM hoieaf.

4) mYN ies mfmly qy afpxI koeI pwkI rfie kfiem nhIN kIqI .

BfeI kfnH isMG jI nfBf dy lyKF dy afDfr qy iek nfmDfrI ilKfrI ny bfbf ajfpfl isMG df nfm bfbf bflk isMG aqy bfbf rfm isMG nfl joVn dy jqn kfrn iswKL pMQ ivc crcf hoeI . isMG sBf lfielpur vloN bfbf ajfpfl isMG dI asslIaq bfry BfeI kfnH isMG qoN puC dy juafb ivc AunHF ny ieh ilKqI ibafn idwqf;-

"PulvfVI ivc bfbf ajfpfl isMG sbMDI Cpy lyK ivc kyvl AunHF inkt-vrqIaF dy iek iKLafl df ijLkr kIqf igaf sI, pr Aus sfry lyK qoN sfP pRgt huMdf hY ik bfbf ajfpfl isMG sRI gurU mhfrfj gurU goibMd isMG jI nUM afpxf gurU mMndy sn, ijhf ik myry ies Put not qoN, ik bfbf jI hr iek kMm ivc �gurU (goibMd) isMG jI df ijLkr iqRiqXf purK vfsqy kIqf krdy sn, jLfhr hY. bfbf jI bfbq jo kuJ mYN gurmq suDfkr gRMQ dI pihlI aYzIsLn ivc iliKaf sI, arQfq bfbf jI ny sRI gurU goibMd isMG jI pfsoN aMimRq Cikaf sI, iblkul TIk hY. dUjIaF aYzIsLnF ivc suBfvk rih igaf hY, aglI aYzIsLn ivc drj kr ilaf jfvygf."

"myrf pUrn ivsLvfs hY ik sfihb klgIDr jI ny joqI joqI joq smfAux qoN iphlF gurU gRMQ sfihb jI nUM gurgwdI dy ky sdf leI jgq-gurU Qfp idqf. iksy hor pursL nUM gurgwdI dy ky islslf guirafeI nhIN qoiraf, jysf ik agy mYN afpxy gRMQF ivc ilKdf irhf hF."(pMQ syvk shI) kfnH isMG, gurmq iPlfsPI p:134-7

BfeI kfnH isMG jI ny gurmq suDfkr dI dUjI aYzIsLn (sMn 1912) dy pnF 217 dy Put not ivc iliKaf sI, "bfbf ajfpfl isMG sfihb, ijnHF ny klgIDr smfmI qoN aMimRq Cikaf aqy Aumr df vzf ihsf Drm ipqf nfl rih ky ibqfieaf, Auh hr mhIny cfnxI dsmI nUM purb (gurpurb?) mnfieaf krdy sy." (gurmq iPlfsPI, pnF 135)

BfeI kfnH isMG jI dy Aurokq Put not, spwsLtIkrn aqy AunHF dI mhfn kosL ivc CpI pUrn iswKLI srUp (kUky sMn 1872 ivc hI icwtI Auwn dI mflLf, ipwql df gVvf aqy golL pwg vfly ByK dy DfrnI ho gey sn) vflI qsvIr, jo ik sMn 1930 dy krIb dI hY, qoN sMkyq imldy hn ik Auh nfmDfrI gurU zm dy AupfsLk nhIN sn. AunHF dI ilKq pRqI iswK pMQ dy bhuq sfry Brm BulyKy dUr ho gey pr sMq inDfn isMG aflm ny nfmDfrI gurU-zm dI bfbf ajfpfl isMG jI nUM bfbf bflk isMG jI nUM aqy AunHF qoN bfbf rfm isMG jI nUM gur-gwdI dyx vflI imiQhfsk sfKI sMn 1932 ivc pihlI vyr pRkfsLq kr idwqI . dyhDfrI gurU-zm dy AupfsLk kUikaF ny BfeI kfnH sMG jI nfBf dI ilKq qoN jfxy/axjfxy pey/pfey BulyiKaF dy afDfr qy ies imiQhfsk sfKI nUM pRcfrnf sLurU kr idwqf. ieh sfKI aDUrI hI nhIN, hfso hIxI vI hY ikAuNik,

(1) sMn 1916 qoN pihlF iek vI ihMdU, iswK, muslmfn jF aMgryjL ieiqhfskfr ny nhIN sI iliKaf ik dsmysL gurU jI ny iksy dyhDfrI nUM gur-gwdI idwqI sI . sLrfrqI gumnfm, aigafnI iswKL jF iswKI ivroDI aiswKL ilKfrIaF dIaF gur iblfs, pMQ pRkfsL, dsm gRMQ afidk dIaF imiQhfsk rcnfvF, jo ik iswKLI sMklpF, isDFqF, sMskfrF aqy gurmiq dy pRiqkUl hn, ivc vI dsmysL jI vloN gur gRMQ sfihb qoN ibnF iksy hor nUM gur gwdI dyx bfry nhIN iliKaf hY.

(2) nfmDfrIaF dI dsmysL gurU goibMd isMG jI dy joqI joq smfAux smyN prpMc dI mnOq aqy gurbfxI dy jnm-mrn dy sMklp aqy isDFq ivc DrqI-afkfsL df aMqr hY.

(3) BfeI kfnH isMG jI nfBF ilKdy hn, "mhFpurK bfbf ajfpfl isMG sfihb kOn sn, iks vMsL aqy ngr ivc pRgty, ies df iksy nUM pqf nhIN."

(4) bfbf ajfpfl isMG jI vloN zyry dI gwdI bfbf srUp isMG jI nUM aqy nfmDfrI gurU-zm dI gur-gwdI bfbf bflk isMG jI nUM dy ky do gwdIaF df islslf sLurU krn dIaF sfKIaF mxnXog nhIN hn.

(5) ieh mnOq ik bfbf bflk isMG jI ny afpxy idhFq qoN 21 sfl pihlF bfbf rfm isMG jI nUM gur gwdI idwqI, prMprf dy Auuult hY. sMprdf dy pihly gurU dy mrny AprMq hI dUsrf gurU gwdI df vfrs bxdf hY.

(6) bfbf rfm isMG jI dIaF qsvIrf aqy icTIaF qoN spwsLt hY ik Auh afpxy afp nUM gurU nhIN sn mMndy.

(7) bfbf ajfpfl isMG jI dy zyry bfbf bflk isMG jI jF bfbf rfm isMG jI ny crn nhIN pfey sn.

sMn 1934 ivc nfmDfrI gurU bfbf pRqfp isMG jI ny ByYxI rfeaF ivKy srb iswKL iekwqRqf swdI, ijs ivc mfstr qfrf isMG jI, igafnI sLyr isMG jI, sR: joigMdr isMG jI, afid pRiswD iswKL nyqf sLfiml hoey aqy �kyvl dsF isKL gurUaF dI hI ardfs kIqI geI.� iswKLF dI mUlDfrf ny soooicaf ik nfmDfrI sMprdf ny afpxI vwKrI hoNd iqafg ky isKL pMQ ivc punr-prvysL kr ilaf hY. pr kUikaF dI nIq kuC hor hI sI . kUikaF ny qrn isMG ivhmI koloN �nfdyV qoN bfad dsm gurU-drsLn� nfmIN pusqk iliKvfeI, ijs ivc dsmysL jI vloN bfbf bflk isMG jI nUM aqy AuhnF vloN bfbf rfm isMG jI nUM gur gwdI dxy dI imiQhfsk sfKI duhrf idwqI geI .

bfbf bflk isMG jI dI aMgryjLF vloN kurk kIqI hoeI qsvIr prkfsLk kIqI geI . aMgryjLI nUM mlysL BfsLf kihx vflLy kUikaF ny nfmDfrI gurU-zm nUM pRcfrn leI sMn 1971 ivc afrIaf smfjI mhfsLf isLv lfl nUM BfVy qy krky Aus qoN �ieMzIan pRogYrs�nfm df prcf idwlI qoN jfrI krvfieaf, ijs ivc kUky ilKfrIaF dIaF imiQhfsk ilKqF df aMgryjLI ivc lVI vfr AulwQf �nfdyV tU nfBf�, CpvfAux df Auprflf kIqf. ieh prcf isLv lfl nUM BfVf nf imlx kfrn dsMbr 1971 ivc Cpxf bMd ho igaf. isLv lfl dy lyKF df iswKL rIvIAU dy aYzItr kYptn Bfg isMG, sfbkf akfl qKLq jQydfr, ig: pRqfp isMG, zf: gMzf isMG, zf: qrlocn isMG, afid ny KMzn kIqf.

aiswKL sMklp, sMskfr aqy krm

gurU gRMQ sfihb dI bfxI �ncx-kudx� nUM �mn kf cfAu�, Dfrimk ByK qy krmkFzF nUM �krm Drm pfKMz jo dIsih� aqy �iriD isiD� nUM �avrf sfd� dwsdI hY. iswKLI dIaF nIhF aqy gurU gRMQ sfihb dI pfvn bfxI dy QMmF Awqy dyhDfrI gurU drbfr bxfAux pr gurU AupdysL �sLbd gurU� qoN munkr, dyhDfrI gurU ipwCy-lwg inrMkfrI, nfmDfrI, rfDfsvfmI, nfnksrI, afid sMprdfvF gur mrXfdf qy gurmiq Ault mnmiq pRcfrn vfly aiswKL iPrky hn. qF qy aiswK dyhDfrI gurUaF, pfKMzI sfDF aqy bgly-Bgq sMq bfibaF nfl myl imlfp krn vfly (bhu-igxqI pMj gRMQI pVHy) aKOqI isMG sfihbfn aqy jQydfr gur-mrXfdf aqy gurmiq dI avwigaf dy dosLI hn.




.