B
is`K mwrg

ÃÄ siqgur pRsfid ]

ibWpRn kI rIq qoN scu df mfrg (dsvF Bfg)

(Part - C )

"sRRI gurU gRMQ sfihb jI dI ksvWtI qy dsm gRMQ" afrMBk bynqI

sRI gurU gRMQ sfihb jI nUM--dsF siqgurF dI joiq* dy mflk--kihx qoN kI, sfzf Bfv ieh hY ik, dsF siqgurF dIaF dsy joqF awj sRI gurU gRMQ sfihb ivc ibrfjmfn hn ? pr sfzf gurmiq ivsLvfsL qF ieh hY ik, bfkI 9 gurU sfihbfn dy srIr hI kyvl awz awz sn, joiq aqy jugiq sRI gurU nfnk sfihb jI dI hI ivcrdI af rhI sI--joiq Ehf jugiq sfie sih kfieaf Pyir pltIaY ..{966} dfs dy ivcfr anusfr dsF pfqsLfhIaF dI joiq sRI gurU gRMQ sfihb kihx dI QF--NN sRI gurU nfnk sfihb jI dI joiq dy sdIvI pRkfsL-rUp sRI gurU gRMQ sfihb kihxf scfæeI dy bhuqf nyVy hY. BfvNy asIN afpxy mn dIaF shs isafxpFF dy afsry iswD kr leIey ik, Kflsf pMQ vloæ bxfeI ardfs ivc kyvl iewk Esy hI joiq dI gwl kIqI jf rhI huMdI hY NN- pr, ies aslIaq qoN muwkiraf nhIN jf skdf ik smuwæcy pMQ dI prvfngI nfl jfrI hoeI iswK rihq mrXfdf dy KrVy ivclI ardfs ivc pihlF nO gurU sfihbfn df awz awz ijLkr krn AupRMq--sB QfeI hoie shfie . kih ky iPr-NN dsvF pfqsLfh sRI gurU goibMd isMG sfihb jI ! sB QfeIN hoie shfie. aqy ies qoN awgy-- dsF pfqsLfhIaF dI joq, sRI gurU gRMQ sfihb dy pfT dIdfr df iDafn Drn dIaF inKyVvIaF gwlF- kihx nfl, asIN aCoply hI eykqf qoN anykqf dy pujfrI bxn dI rucI kbUl kr rhy huMdy hF.

{* Foot note:--pusqk ibwpRn kI rIq qoN swc df mfrg NN dy sqvyN Bfg dy sqvyN kFz ivc jIv afqmf aQvf jiq dy keI rUpF bfry gurmiq ivcfr ilKy hoey hn- ijvy:-- (1) sB mih joiq joiq hY soie ..{663} (2) prm joiq prKoqmo jf ky ryK n rUp .. {857} (3) afpu Coiz nfAu min visaf BfeI joqI joiq imlfie ..{638} (4) mY aMDuly nfvY kI joiq ..{1275} (5) jjY joiq ihir leI qyrI, aMiq gieaf pCuqfvihgf ..{434} (6) dfq joiq sB sUriq qyrI .. {1251} (7) nfnk eyku joiq doie mUrqI sbid imlfvf hoie .. {3ú} (8) bsqu agocr pfeI .. Git dIpku rihaf smfeI ..{655} (9) aMqir joiq pRgtI mnu mfinaf hir shij smfiD lgfie .. {1199} (1ú) qq inrMjnu joiq sbfeI sohM Bydu n koeI jIAu .. {599} awz awz 11 lyKF ivc gurbfxI dy 65 prmfxf dy aDfr qy bVI Kohl ky gurmiq ivcfr aMikq hY}

ibnf iksy ikMqU pRMqU dy mMnI hoyeI ieh iewk ieiqhfsk scfeI hY ik, ihMdU Drm dI rsm anusfr, jd bydI kul df pRoihq, krIb 9 sfl qoN 11 sfl dI Aumr qwk dy gurU nfnk sfihb jI dy gl ivc, jnyAU pfAux lwgf sI qF siqgurF ny,-- hoie purfxf sutIaY BI iPir pfeIaY horu ] nfnk qgu n quteI jy qig hovY joru ]2]{471} purfxf ho ky tuwt jfx vfly sUqr dy jnyAU dI QF pFzy koloN sdf hI mnuwK dy nfl inBx vfly swcy jnyAU dI mMg kridaF jd ieAuN PLurmfn kIqf--

1- dieaf kpfh sMqoKu sUqu jqu gMZI squ vtu ] eyhu jnyAU jIa kf heI q pfzy Gqu ] nf eyhu qutY nf mlu lgY nf eyhu jlY n jfie ] DMnu su mfxs nfnkf jo gil cly pfie ][[]1] {371}-vfr-2

hjLfrF sflF qoN ihMdU jgq dy gurU (kbIr bfmnu gurU hY jgq kf .....) {1377} bxI bYTy pRoihq jI ny suixaff qF Aus ny afpxy kbjLy bivox guirafeI dI gwdI srkdI anuBv hoeI. sfrf bRfhmx vrg siqgurU nfnk sfihb jI dI iswKI df kwtV vYrI bx Kloqf. kyvl iewk akfl dy AupfsLk bx rhy siqgurU jI dy KLflsf jI nUM muV anykqf df pujfrI bnfAux leI, bRfhmx, keI pRkfr dIaF ivAuNqf bnfAux lwg ipaf. " ibwpRn kI rIq qoN scu df mfrg" pusqk mflf dy pihly Bfg qoN hI pRoihqvfd dIaF AunHF kutl XojnfvF df ijLkr nflo nfl kIqf jFdf irhf hY. sMn-17ú8 ivc gurU gRMQ sfihb jI nUM guirafeI sONp ky dsLmysL jI inj-Dfm nUM ipafxf kr gey, aqy KLflsf jI nUM jfn-lyvf, bVy iBafnk KLqiraF df tfkrf kridaF phfVF, jMglF mrU QlF ivc rihxf ipaf qF smF qfV ky AudfsI-inrmly- sMpRdfeæI- zyrydfr-mhMq-rUp pRoihq sfzy Drm asQfnf df sMcflk aQvf sfzf Dfrimk afgU af bixaF . gurmiq qoN aigafnqf dy kfrn asF Aus nUM iswKI df prcfrk ivdvfn swjx jfx ky Aus pRqI apfr sLrDf bxf leI. hjLfrf sflF qoN ihMdU jgq dy Aus Drm gurU ny sfzy ivc vI gurU quwl QF hI bxf leI. pfvn gurU bfxI dIaF inwjI ivAuNq anusfr cuxIaF ZwukvIaF pMgqIaF {-A-"bfxI ibrlAu bIcfrsI jy ko gurmuiK hoie ]" (935) -a-anhd bfxI gurmuiK jfxI ibrlo ko arQfvY ](945)-afid}} nUM imQy hoey mnmqI arQF nfl vrqidaF rih ky sfzy mnf ivc ieh Brm pwkf kr idwqf ik gurU bfxI dI smJ Ausy (pujfrI kiQq DrmafgU) nUM, jF sfD sMq (kiQq ByKI) mhFpurKF nUM hI af skdI hY. afm igRhsqIaF dI afqmk avsQf nIvI hox dy kfrn AunHF nUM gurU bfxI dI smJ nhIN af skdI. awj qk gurduafiraF dIaF styjF qoN eyhI BY pfieaf jf irhf huMdf ik isvfey jpF qpF nfl bxfeI AuWcI afqmk asvQf vfilaF (zyrfdfr ivhlV) sfD sMqF dy, jF pujfrI mhMqF dy, aQvf bfbf buZf jI vflI pdvI dy mflk gRMQIaF dy, hor iksy nUNM gurU bfxI dI smJ af hI nhIN skdI. eysy prcfr df hI nqIjf hY ik, gurU bfxI dI arQ ivcfr dI loV nf asF afp smJI aqy nf afpixaF bicaF nUM gurbfxI dy arQ pVHfAux dI loV dI mhwqqf jfxI . qoqf rtn pfT nUM hI asF kilafxkfrI mMn ilaf. prcfrkF duafrf ieh pcfr KLUb krvffieaf ik jy ieh mhMqI tolf KLflsf jI dy Drm asQfnf dI sMBfl krky iswKI df prcfr nf krI rwKdf qF siqgurF dI iswKI KLqm ho jfxI sI. afpy af bixaf ieh kutl Drm-afgU, inJwk ho ky KLflsf pMQ ivc bRhmxI rIqF nUM gurmiq-mrXfdf bxfAuNdf quiraf igaf. ijs df hI iswtf hY ik, gurU gRMQ sfihb jI pRqI bixaF sfzf ivsLvfsL aqy isdk iZwlf pYx dy nfl sfzy aMdr anykqf dI pUjf dy sMskfr hor qoN hor surjIq huMdy gey. (sRI drbfr sfihb jI sfry ivhVy (Complex) ivc mUrqIaF dI pUjf huMdI rhI ?--gurmiq dI Gfqk pusqk "guriblfs pfqsLhI 6"- dI kQf hirmMdr sfihb qoN afrMB ho ky lg pg sfiraf gurduafiraf ivc aQvf sfry pMQk joV-myilaF ivc inrMqr krvfeI jFdI rhI. iswty vjoN sRI drbfr sfihb dy hI ivc ruK dI, jl dI aQvf pwQr dI pUjf huMdI awj vI vyKI jf skdI hY)

asIN keI qrHF dy qsIhy JwlidaF byaMq kurbfnIaF idwqIaF, isafsI pYNqVy bfjLIaF-rUp bQyry pfpV vyly, pr ijs pRoihq ny sfnUM mMdrF ivc hI twl KVkfAuNdy vyKx dI AuzIk kdy jLrf vI nhIN sI iqafgI Auh Blf sfnUM qIjI kOm mMnx leI iqafr ikvyN ho skdf sI ? sfzy hI Drm asQfnF ivc bYT ky sfzI inafrI afBf nUM nsLt krn dy mnsUby GVdy rhx vfly, (inrmly, AudfsI, mhMq, sfD-ByKF vfly zyrydfr-rUp iswKI dy kiQq prcfrk aQvf ies bhurUpIey pRoihq nUM asIN iswKI df swcf prcfrk afpxf aMg hI mMn bYTy. pRoihq-vfdI prcfr ivDI dI hI krfmfq hY ik asIN ies scfeI nUM lg pwg Buwl hI gey hF ik, KLflsf pMQ dI rUpryKf iqafr kr ky, ies dI isrjxf df arMB krky ies nUM inpuMnqf qwk pucfAuxf-, siqgurU nfnk sfihb jI df hI krfmfqI Aupkfr hY. awj asIN BfeI gurdfs jI dy ienHF bcnF nUM---mfiraf iskf jgiqR ivic nfnk inrml (Kfls, Kflsf) pMQ clfieaf--suxnf vI sLfied psMd nf krdy hoeIey ? hfey ! jy ikqy asF BfeI gurdfs jI dI ieh swcI gwl sux leI qF KLflfsf jI dy jnm dfqf kyvl dsLmysL jI nUM kihx dy nfl 1699 dI vYsfKI vfly jnm idn df kI bxygf ? hux qF swc vloN awKIaF mItI rwKx ivc hI BlfeI hY. awj sfnUM BfvyN AunHF rwisaF df pqf lwgL vI jfvy ijhVy (bRfhmxI jLUT dy krmkFZI rwsy) sfzy byVy nUM mMJDfr ivwc bMnHI Kloqy hn, iPr vI AunHF (rwisaF) nUM vwZ ky prHF vgfh mfrn nfloN mMjLDfr ivwc hI zuwb mrnf sfzy leI .......? muV muV bxdy af rhy SGPC dy pRDfn sRI gurcrn isMG jI tohVf aqy AunHF duafrf Qfpy jf rhy sRI akfl qKLq sfihb dy jQydfr isMG sfihb rxjIq isMG jI, BfeI pUrn isMG jI aqy iPLr igafnI joigMdr isMG jI vydFqI qy EDroææ --sRI pRkfsL isMG bfdl dI (cIPL iminstrI aqy sROmxI akflI dl dI smuwcI) jQydfrI dIaF gurmiq ivroDI afp hudrIaF nUM cupcfp shfrI jfx qoæ ieAuN anuBv hox lwg ipaf ik, asIN sfrf sfh-sq guaf ky afpxI sLkl sUrq guafAux vfly rsqy pey rihx ivc pMQ dI BlfeI smJ rhy hF. (pVHo-- kiQiq isrmOr pMQk jQydfrI vwl ilKIaF ies ibRD dfsry gurbKLsL isMG dIaF icwTIaF- (Note:-gurmuK ipafry s: gurqyj isMG jI AunHF icTIaF nUM awzrI pusqk ivc Cpvf ky pMQk syDF leI sdIvI bxfAux df AuWdm kr rhy hn)

asIN sRI guurU gRMQ sfihb jI vloN sQfpq kIqy ipqf puwqr vfly aqIaMq lfhyvMd qy dZvI inG vfly nfqy dI pCfx hI nf kr sky . afAu suihrdqf nfl ivcfr ky inrxf krIey--kI Blf, sfnUM afpxy siqgurF nfl krIb 2úú sfl pihlF qoN bxy ies irsLqy df kdy cyqf vI afieaf ?-- (1)-siqgurU no imly syeI jn Aubry ijn ihrdY nfmu smfiraf ] jn nfnk ky gurisK puqhhu hir jipahu hir insqfiraf ]2 (312)-(2)- sMq jnf ivxu BfeIaf hir iknY n pfieaf nfAu ] ivic hAumY krm kmfvdy ijAu vysuaf puqu innfAu ] ipqf jfiq qf hoeIaY guru quTf kry psfAu ] vzBfgI guru pfieaf hir aihinis lgf BfAu ] jn nfnik bRhmu pCfixaf hir kIriq krm kmfAu ]2]-(3)-sMcin krAu nfm Dnu inrml QfqI agm apfr ] ibliC ibnod afnµd suK mfxhu Kfie jIvhu isK prvfr ]1]{618} (4) duibDf loiB lgy hY pRfxI min korY rMgu n afvYgo ] iPir AulitE jnmu hovY gur bcnI guru purKu imlY rMgu lfvYgo ]2] {1310} -(5)- isr AUpir mfq ipqf gurdyv ] sPl mUriq jf kI inrml syv ] eyku inrMjnu jf kI rfis ] imil sfDsMgiq hovq prgfs ]1]{677} aqy iPr afpxy gurisK spuwqrF leI siqgurF dIaF zUMGIaF swDrF BrpUr ies PLurmfn qoN kI sfzy ihrdy kdy drwvy hn ? kI, sfzy ihridaF ivc kdy afpxy gurdyv ipqf jI leI afpxy sky guurU-ipqf vflf snyh jfigaf ?--

2- ijAu jnnI suqu jix pflqI rfKY ndir mJfir ] aMqir bfhir muiK dy igrfsu iKnu iKnu pocfir ] iqAu siqguru gurisK rfKqf hir pRIiq ipafir ]1] myry rfm hm bfirk hir pRB ky hY ieafxy ] DMnu DMnu gurU guru siqguru pfDf ijin hir Aupdysu dy kIey isafxy ]1] rhfAu ] jYsI ggin iPrMqI AUzqI kpry bfgy vflI ] Eh rfKY cIqu pICY ibic bcry inq ihrdY sfir smflI ] iqAu siqgur isK pRIiq hir hir kI guru isK rKY jIa nflI ]2][[ {168} -7-13-51

sRI gurU gRMQ sfihb drpx anusfr- arQ:-hy myry rfm ! hy hrI ! hy pRBU ! asI qyry aMÖfx bwcy hF . sLfbfsLy AupdysL-dfqy gurU siqgurU ƒ, ijs ny hir-nfm df AupdysL dy ky sfƒ isafxy bxf idwqf hY .1.rhfAu.

ijvyN mF puwqr ƒ jnm dy ky (Aus ƒ) afpxI njLr hyT rwKdI hY qy pfldI hY (Gr ivc) aMdr bfhr (kMm krdI hoeI BI) iKn iKn ipafr kr ky (Aus puwqr dy) mUMh ivc igrfhI dyNdI rihMdI hY . iesy qrHF gurU siqgurU iswKF ƒ prmfqmf dI pRIiq (dI afqmk KLurfk) dy ky ipafr nfl sMBfldf hY .1.

ijvyN icwty KMBF vflI (kMUj) afsmfn ivc AuWzdI iPrdI hY, pr Auh ipwCy (rhy hoey afpxy) inwky inwky bwicaF ivc afpxf icwq rwKdI hY, sdf AuhnF ƒ afpxy ihrdy ivc sFBdI hY sMBfldI hY; iesy qrHF gurU qy iswK dI pRIiq hY, gurU afpxy iswKF ƒ hrI dI pRIiq dy ky AuhnF ƒ afpxI ijMd dy nfl rwKdf hY .2.

gurU-bfxI dy ajyhy bcnF dI jy koeI prvfh asF krnI huMdI qF sRI gurU nfnk sfihb jI dy dsF srUpF dy suimwlq Xqnf dI swcI gwl Buwl Bulf ky KLflsf jI dy jnm dfqf kyvl dsLmysL jI nUM hI pRiswD krn leI AuhI ZMg ikAuN vrqxf sI jo bRfhmx ny afpxy awzo awzry avqfrF dI awz awz jY-jYkfr bulfAux leI vriqaf hoieaf hY ? ijvyN "boil sIaf pqI rfm cMdr kI jY', Bfv ikqy Aus rfm dI jY nf smJ lYxf jo afpxI isrjxf dy kx kx ivc rimaf hoieaf hY. jY qF kyvl Ausy rfm jI dI bol rhy hF jo sIqf jI df pqI hY . eyvyN hI aqy "bolo jY rfDy ikRsLn jI dI", Bfv, kyvl Aus ikRsLn dI jY hovy jo kuafrI rfDf jI df pRymI hY " asI gurU gRMQ sfihb jI dI ies scfeI nUM pUrI qrHF axgOilaf kr idwqf hoieaf hY , ik, gurU bfxI dy rcyqf iCaF ivcoN iksy vI siqgurU sfihb jI ny mfqf ipqf vloN imly afpxy nfm dI vrqoN nhIN sgoN sdf kyvl aqy kyvl "nfnk" nfm hI virqaf hY ? kI ieh suihrdqf hY ik jF gursfKI ik asF (ds srUpI) siqgurU nfnk sfihb dy sMpUrn srUp ivwco dsLmysL jI nUM Aucycy qOr qy awzrf kr ilaf ? sfihb dyvF jI nuM Kflsy dI mfqf mMndy hoey kI asIN vI ihMdU vIrF vFg kyvl Ausy dsm siqgurU nfnk sfihb jI dy byty hox df aYlfn nhIN kr rhy hF, ijhVy mfqf sfihb dyvI (kOr jI) dy pqI hn ? Bfv asIN vI mfqf sulwKxI jI dy pqI siqgurU nfnk sfihb jI nfloN AupRokq vrxn gurU bfxI ivclf irsLqf qoV rhy huMdy hF. kI sfihb dyvF (kOr) jI nuM dsLmysL jI dI pqnI Kflsy dI mfqf mMn ky kI asIN dsLmysL jI nUM dsm gurU nfnk jI kihx df hwk vI guaf nhI rhy huMdy ?

guirafeI qoN pihlF, siqgurF dy prvfr dy sfry jIaF smyq, sfry iswK gurUBfeI, siqsMgI BYx-Brff hI huMdy rhy hn. gurmiq ivc Coty nUM puqrI puwqr, brfbr dy nUM BYx BfeI aqy vzy nUM mfqf ipqf quwl sqkfr krn df ivDfn pRclq sI. ibMdI mfqf ipqf kyvl kudrq hI bxf skdI hY. afAu rl iml ky siqgurU sfihbfn dIaF iewk qoN vwD sLfdIaF bfry aqy mfqf sfihb kOr jI dI dsLmysL jI dy pfvn pivwqr nfmxy dy nfl AucycIaF sLrqF nfl kIqI sLfdI bfry gurUbfxI-gurmiq qoN aQvf ieiqhfsk qwQf qoN TIk inrxf krn df Xqn kr vyKIey :--

JUTu n boil pfzy scu khIaY ] hAumY jfie sbid Gru lhIaY ]1] rhfAu ]{904}

siqgurU sfihbfn dIaF iek qoN vfDU sLfdIaF qoN Aupjy sLMikaF df vyrvf:-

(1) koeI vI sUJvfn guriswK ieh gl suxnI vI nhIN Jwl skdf ik, Cyvy, sqvy aqy dsvyN siqgurU sfihbfn ny hMkfrI qy kfmI rfijaF dI rIsy PokI sLfn df pRgtfvf leI jF kfm iqRpqI leI iek qoN vwD sLfdIaF kIqIaF hoxgIaF ?

kfm kRoD, loB, moh aqy ahMkfr afid ivkfrF leI imrqk ho jfx ijhI inrlypqf nUM, siqgurU jI ny gurbfxI ivc NN jIvq mrnFN PLurmfn kIqf hY. eysy jIvq mrn nUM hI gurdyv jI ny akfl purK ivc smfAuxf mMinaF hY. keI gurU sLbdF ivcoN, kyvl Audfhrx vjoN hvflf mfqR pMj guru PLurmfn ies pRkfr hn:-(1)-sqguru syiv mnu inrmlf hAumY qij ivkfr ] afpu Coiz jIvq mrY gur kY sbid vIcfr ] DMDf Dfvq rih gey lfgf sfic ipafru ] sic rqy muK Aujly iqqu sfcY drbfir ]4]{34}-(2)-sloku mÚ 2 ] aKI bfJhu vyKxf ivxu kMnf sunxf ] pYrf bfJhu clxf ivxu hQf krxf ] jIBY bfJhu bolxf ieAu jIvq mrxf ] nfnk hukmu pCfix kY qAu KsmY imlxf ]1]{139}-(3)- sfDsMig BieE jnmu prfpiq ] kir syvf Bju hir hir gurmiq ] iqafig mfnu JUTu aiBmfnu ] jIvq mrih drgh prvfnu ]3][[4]3]72]{176}-(4)-pAuVI ] xfxf rx qy sIJIaY afqm jIqY koie ] hAumY an isAu lir mrY so soBf dU hoie ] mxI imtfie jIvq mrY gur pUry Aupdys ] mnUaf jIqY hir imlY iqh sUrqx vys ] xf ko jfxY afpxo eykih tyk aDfr ] rYix idxsu ismrq rhY so pRBu purKu apfr ] ryx sgl ieaf mnu krY eyAU krm kmfie ] hukmY bUJY sdf suKu nfnk iliKaf pfie ]31]{256}-(5)-idnu BI gfvAu rYnI gfvAu gfvAu sfis sfis rsnfrI ]
sqsMgiq mih ibsfsu hoie hir jIvq mrq sMgfrI ]3][[4]2]122]{401} ajyhy pUrn iqafg vflf jIvn idRV krf ky, axK hIn ivkfrI mnuwK NnUM sMq sUrmf bxf rhy gurdyv jI afpxy Cyvy srUp smy iewk qoN vwD iesqRIaF dy loVvMd ikvyN bx gey ?

(2) kI, sMqfn dI BuwK sI ? sMsfrI irsLiqaF ƒ JUT aQvf Clfvf smJx df aQvf AunHF dy moh ivc Ps ky prmfqmf ƒ Buwlf dyx dI Buwl qoN vrjx df bVf ivsLfl AupdysL dy rhy siqgurU jI nUM sMqfn dI BuwK imtfAux leI iewk qoN vwD iesqIRaF ivafhuMdy drsfAuxf suihrdqf nhIN mMnI jf skdI. sMsfrI irsLiqaF bfry gurmiq df ilKqI AupdysL rUp jIvn-pwK:-(1)-pAuVI ] iesqRI purKY aiq nyhu bih mMdu pkfieaf ] idsdf sBu ikCu clsI myry pRB Bfieaf ] ikAu rhIaY iQru jig ko kZhu Aupfieaf ] gur pUry kI cfkrI iQru kMDu sbfieaf ] nfnk bKis imlfieanu hir nfim smfieaf ] 33 ]{1250} (2) puqR klqR lok igRh binqf mfieaf snbMDyhI ] aMq kI bfr ko Krf n hosI sB imiQaf asnyhI ]1]{609}(3)-rqnpdfrQ mfxkf suienf rupf Kfku ] mfq ipqf suq bMDpf kUVy sBy sfk ] ijin kIqf iqsih n jfxeI mnmuK psu nfpfk ]2] {47} (4)-bhuqu drbu kir mnu n aGfnf ] aink rUp dyiK nh pqIafnf ] puqR klqR AuriJE jfin myrI ] Eh ibnsY Eie BsmY ZyrI ]1] {179} (5)-koeI jfnY kvnu eIhf jig mIqu ] ijsu hoie ik®pflu soeI ibiD bUJY qf kI inrml rIiq ]1] rhfAu ] mfq ipqf binqf suq bMDp iest mIq aru BfeI ] pUrb jnm ky imly sMjogI aMqih ko n shfeI ]1] {700} aQvf-avr idn kfhU kfj n lfey ] so idnu mo kAu dIjY pRB jIAu jf idn hir jsu gfey ]1] rhfAu ] puqR klqR igRh dyiK psfrf ies hI mih AurJfey ] mfieaf md cfiK Bey Audmfqy hir hir kbhu n gfey ]2] {999}

ienHF gurU sLbdF dy nfl hI mnuwK nUM sicafr aQvf sMq sUrmF bxf rhI gurmiq df ieh pwK:-"ikv sicafrf hoeIaY ikv kUVY qutY pfil ]"- JUT dI kMD Zf ky aMdry lwgy pRBU dy drbfr ivc sicafrf hox dI ivDI smJfAuNidaf hukm hoieaf-"hukim rjfeI clxf nfnk iliKaf nfil]"akfl purK dy hukm ivc, Aus dI rjLf ivc sdf rfjLI rihx dI isiKaf idRV krf rhy siqgurU jI, kI, afp hI hukm ivc rfjLI rihxf Bul Bulf ky sMnqfn pRfpqI leI eyzy aDIr ho gey ik Auh iewk qoN vwD sLfdIaF krfAux lwg pey sn ? siqgurU jI dy igafn dy sfhmxy Auprokq vrxn sLMky iek dm inrmUl bx ky rih jFdy hn.

(3) sLfhI izwT vflf jIvn-

mhfn kosL gRMQ smyq nvIn aqy purfqn iksy vI gRMQ ivcoN pihly pMj gurU srUpF ivcoN iksy dI vI iek qoN vfDU sLfdI hoeI df ikqy sMkyq qk nhIN imldf. ikAuNik siqgurU nfnk sfihb jI dy ies anoml AupdysL rUp gurU PLurmfnF dy huMidaF- "mnu hflI ikrsfxI krxI srmu pfxI qnu Kyqu ] nfmu bIju sMqoKu suhfgf rKu grIbI vysu ]{595} aqy- avr AupdysY afip n krY ] afvq jfvq jnmY mrY ]{269} siqgurU nfnk sfihb jI dI igafn joiq qoN gurH ieqihfs ivc iek qoN vwDIk sLfdIaF vflf igRhq jIvn hoxf asMBv bx cuwkf sI. gurU hirgoibMNd sfihb jI qoN jdoN pihrfvy dI bfhrI izwT bfdsLfhI vflI bx geI qF igafn dy vYrIaF nUM guurU ieqihfs ivc rly pfAux df cMgf bhfnf lwB igaf ? hYrfnI hY ik, asF ieh iknHFw krky nf soicaf ik gurmiq dy ijs ivsLfl BMzfry ivcoN AupRokq vMngI mfqr iliKaf igafn hI qswlIaF krf irhf hY, gurmiq igafn dy Aus amuwk BMzfry dy dfqf siqgurU sfihbfn dI qKLq cvr Cqr vflI sLfhI TfT vI jLrUr iksy anUpm igafn dy hI pUrny pf rhI hoxI hY ? ies bfry dfsry dy ihrdy dI pukfr ies pRkfr hY:-

aqIaMq duKdfeI qy iBafnk qsIhF BrI inrdfieqf nfl kIqI geI siqgurU arjn sfihb jI dI sLhIdI qoN iswKF ivc PYl rhI iBafnk qrfs dI lihr nUM sdf leI inrBYqf ivc bdl dyx leI siqguurU sUrmy df ieh iek amoG dfrU sI. mugLl sLfhI ivrwuD bgLfvq df pRqIk qKLq-rUp buMgf, cvr, Cqr qy sLfhI ilbfs, murdf ho rhI kOm nUM jLulm ivruwD zwt Klox jogI bxf rhI sUrmy siqgurU jI dI inrBY bhfdrF vflI mfno sLyrvfeI bkfr sI. ijnHf iswKF ny kdy qwkVI dI zMzI jF PLslF vwZx vflI dfqI qoNN ibnf hwQ ivc hiQafr dy rUp ivc kdy cfkU vI sLfied kdy nf sI PiVaf, AunHF ny CyvyN siqgurU jI dI agvfeI ivc mugLlL sLfhI dIaF jLflm PLOjF nUM cfr vfrI buQfVy BMnvIaF hfrF dy drsLn krfey sn. sfrI iswK kOm mugLlIaf jbr jLulm vfsqy hor qoN hor aijwq bxdI geI ] qKLq cvr Cqr aqy bhfdr PLOjF dy mflk bxy hoey gurdyv jI dy mn dI dsLf qF AuNj hr smy-"jYsy jl mih kmlu inrflmu murgfeI nY sfxy ]" vflI hI sI. spwsLt huMdf jf irhf hY ik sLfhI ivKfvy dy asl Bfv qoN jfxU krfAux dI QF, gurmiq igafn dy kwtV vYrI bRfmx mfrkf ilKfrI sfnUM gurmiq qoN dUr leI gey. cMzfl-cokVIey AuhI lok mOkf qfV ky gurdyv jI dy pfvn nfmxy nfl gurmiq ivroDI keI kuJ mVHdy af rhy hn .

gurU hirgoibMdf sfihb jI dIaF iek qoN vwD sLfdIaF dI khfxI ilKqF dI jLbfnI:-

1- "mhfn kosL dy 265" sPLy qy gurU hirgoibMd sfihb jI dy jnm df aqy sLfdIaF df vyrvf ies pRkfr hY:-

jnm = 21 hfV sMmq 1652 (14 jUn sn 1595) nUM sRI gurU arjn dyv jI dy Gr mfqf gMgf jI dy Audr qoN vzflI ipMz ivc hoiea. sLfdIaF - (1)-ipMz zwlf invfsI nfrfiendfs dI spwuqrI dfmodrI jI nfl 12 BfdoN sMmq 1661 . Bfv, ajy sfihbjLfdf hirgoibMd jI kyvl 9 sfl afXU dy hI hoey sn ?-(2) bkflf invfsI hrI cMd dI supuqRI nfnkI jI nfl 8 vYsfK 1670 nuM hoieaf gurdyv jI dI Aumr 18 sfl.- (3)-qIjI sLfdI mMizaflI invfsI dXfrfm dI spuwqRI mhFdyvI jI nfl 11 sfAux 1672 .

2- sLRI mfn ivdXf mfrqMz sMq gXfnI gurbcn isMG KLflsf dI ilKI psqk 'gurbfxI pfT drsLn'- dy 18 sPLy anusfr:- siqgurU hirgoibMd sfihb jI - avqfr Dfrn- ipMz-vzflI- sRI aMimRqsr sfihb qoN Cy mIl, hfV vudI eykm, idn aYqvfr, puMinaf dI rfq, Cy jUn 1595 eIsvI muWK nCqR sMgrFdI 21 hfV. mfqf ipqf- gMgf jI, ipqf sLI gurU arjn dyv jI. mhl- mfqf dmodrI jI zwly qoN, mfqf nfnkI jI, bfby bkfly qoN, mfqf mrvfhI jI, (mhF dyvI) mMizaflI qoN- ieh iqMn sLfdIaF ilKIaf hn. ividaf mfrqMz igafnI gurbcn isMG jI ny afpxI dUjI pusqk gurmiq rihq mrXfdf dy 20 sPLy qy vI sB kuJ (Aupr iliKaf) "gurbfxI pfT drsLn" pusqk vflf hI hY . iswKI isDFq dy jnm dfqf siqgurU nfnk sfihb jI qo cwlI hoeI iksLor avsQf (=11 qoN 15 vRrHy dI afXo -mhfn kosL sPLf 327) bqIq ho jfx qy sLfdI krn dI mrXfdf pihly pMj gurU sfihbfn qoN Ault iewk qoN vwD sLfdIaF krvfAux dI loV CyvyN pfqsLfh jI nUM iks kfrn peI sI ? ieh iksy vI ilKfrI ny kuJ nhIN iliKaf.

3- "guriblfs pfqsLfhI 6- sRI akfl qKLq sfihb qy bYTI jQydfrI aqy Drm pRcfr kmytI smyq jQydfr gurcrn isMG tOhVf pZRDfn sROmxI gurduafrf pRbMDk kmytI ny ijs pusqk nUM iswK jgq leI bVI lfhyvMd hvflf pusqk bxfAux leI bVI qIbrqf nfl Xqn afrMBy hoey hn, Aus-gur iblfs pfqsLfhI 6 dy pihly aiDfie ivwc asIN pVH afey hF ik, sMmq 1652 ibkrmI nUM 21 hfV dI awDI rfq vyly mfqf gMgf jI dy gRB qoN sfihbjLfdf hirgoibMd jI rUp cqur BujI Bgvfn jI df jnm hoieaf sI qy jnm qoN aglI rfqy hI rfq jd mfqf gMgf jI rb-spwuqr jI vl ipwT krky sON gey qF nv-jnmy bflk rwb jI DrqI qy jf bYTy aqy dyvI dyviqaF df drbfr bulf ilaf (drsfieaf hoieaf hY). drbfr ivc afeI klh, (lVfeI PsfdF dI dyvI) nUM afigaf hoeI ik Auh idwlI ivKy cMdU dy Gr jf ky jnm lY lvy-(aiD: 2 sPLf 3-dohrf-79-)

qjrbykfr gfQf-GfVy ibpR jI ny mugLl sLfhI drbfr dy dIvfn cMdU lfl nUM afpxI ies kutl gfQf ivc vrqx df sRI gxysL ies gurmiq ivroDI kiQq afigaf qoN hI kr ilaf ? jnm lYxf aQvf mrxf iksy dI mrjLI qy inrBr nhIN hY, sgON-"hukmy jMmxu hukmy mrxf ]"{564} isrjxhfr akfl purK dy atwl inXwm rUpI hukm aDIn hI jnm ho irhf huMdf hY. ieh mMn lYxf ik ajyhI kiQq dyvI afpxI mrjLI nfl iksy QF jnm lY skdI sI gurmiq dI ivroDqf krn df aQvf siqgurU gRMQ sfihb jI vl ipwT kr Klox df dosL hY .

ies qoN awgy iPr pMjvyN aiDaie dIaF 88 qy 89 cOpeIaF ivc nO sfl dI Aumr dy anUpm suMdrqf vfly sfihbjLfdf jI vl vyK vyK ipqf pMcm pfqsLfh jI aqy mfqf gMgf jI nUM pRsMn ho ho bilhfrI jFdy drsfAux AuprMq "kl" nUM cMdU dy Gr jnm lYx vflI purfxI afgXf dobfrf ilKI hY . JUTI khfxI ilKx ivc eyhI dosL hY ik ajyhIaF BulF suBfvk hI ho jFdIaF hn. agy pusqk dy 128 sPLy dI 91 nMbr cOpeI ivc ilKfrI ilKdf hY, sfihbjLfdf hir goibMd dI ies dohrI afigaf anusfr klh dI dyvI ny cMdU dy Gr suMdrqF dIaF hdF pfr kr rhI apfr suMdrqf vflI kuVI dy rUp ivc jnm Dfrn kr ilaf. jdoN hI cMdU lfl dI ieh kMinaf rUp klh swqF sflf dI hoeI qF cMdU ny vr dI qlfsL ivc lfgI qor idwqy . ieh dovy (bRfhmx qy nfeI) lfgI vr dI qlfsL ivc bVy Kwjl huMdy hoey afKLr sRI drbfr sfihb ivKy jf inkldy hn. dIvflI qy hoey ivsLfl iekwT dy kfrn guruU jI dy sLfhI izwT vfly drbfr ivc Bytf hoeI mfieaf df Zyr aqy sfhbjLfdf jI dy szOl srIr dI apfr suMdrqf vyKI qF vr Gr dovyN hI ihridaF nUM Bf gey qF AunHF ny sB kuJ cMdU nUM jf disaf. ago (ilLKfrI anusfr) cMdU ny lfgIaF nUM ieh gl-"cubfry dI iewt qum morI lfeI . khF Bey jo pUj krfeI . dys mulk nih rfj dIvfn. Pwkr pUj afeI hrKfn]117]" aid kiQq hyTI vfly sLbd boly.

ijs kfrj leI afey sn Aus ivw hoeI afs qoN vwD sPLlqf dI KLusLI ivwc KIvy hoey nfeI qy bRfhmx dIvfn cMdU lfl Aus dy Gr Aus nUM jf imly-XQf- "nfeI ibwpR min hrK Drfey . cMdU igRih qb doAU isDfey .111. cMdU nfl lfgIaF dI Auprokq vrxn gl-bfq Aus dy Gr dy aMdr huMdI ilKfrI ny afp drsfeI hoeI hY. aqy ieh gl iksy qoN lukI CupI nhIN hY ik mugLl sfhI dy vjLIrF quwl dIvfn dy Gr jxf Kxf ibnf aigaf koeI koeI nhIN sI jf skdf. dIvfn cMdU dy Gr ivclI gl afm lokF qwk pujwxI lg-pg asMBv sI. cMdU dy boly kiQq kbol afm lokF qk ikvyN pujy ? ies bfry ilKfrI ny kuJ vI ilKx dI loV iks kfrn nf smJI ? ies sLMky df smfDfn vydFqI jI qoN ibnf ho kOx kry ? glF kridaF Ausy smy hI cMdU ny:--

ieh kih sLgn qfih kr dIno . aOr drb dY ibidaf kIno .

nfeI ibpR sgn qb pfey . suDf srovr Er isDfie ]122]

cMdU ny afpxI pdvI dy ankUl sgun aqy mfieaf afid lfgIaF dy hQ PVf ky aMimRqsr vl qor idqy. dovy lfgI sLfm dy dIvfn dI smfpqI smy hI pMcm pfqsLfh jI dI hjLUrI ivc jf hfjLr hoey, qy bRfhmx ny hwQ joV ky bVy slIky nfl afiKaf-"bfdsLfh dy dIvfn cMdU lfl dI spwuqrI df irsLqf afp jI dy sfihbjLfdy leI svIkfr krky sfzf sfiraF df mfx vDfAu jI." ikRpf dy sfgr gurdyv jI ny imwTy bcnF duafrf lfgIaF nUM "jI afieaF" afiKaf qy do isK syvkF nUM Byj ky lfgIaF dy Kfx pIx aqy rYx bsyry leI bVf afdr mfx vflf pRbMD krvf idwqf.

KLusLIaF dy sLorsLrfby ivc lMGI rfq-

rfq nUM siqgurU jI jd Gr gey qF sfry prvfr nUM sfihbjLfdf jI dy sLgun bfry sB kuJ ivsQfr nfl disaf. mugLl sLfhI dy dIvfn dy GroN qoN afey irsLqy dI gl sux ky sfrf kutMb gd gd ho igaf. Jt hI "Cotf Zol" mMgvf ilaf qy KLusLIaF dy gIq gfAux vflIaF bIbIaF af juVIaF . keIaF vMxgIaF dy sohxy vfjy vwjxy afrMB ho gey, sfiraF dy mn afnMd nfl Bry hoey sn (hr pfsy) KLusLIaF Clk rhIaF sn. sfrI rfq bVf mMgl meI smf bixaf irhf, sfrIaF iesqRIaF apfr KLusLIaF BrpUr (ihrdy nfl) gfAuNdIaF rhIaF . sfry iesqRI mrd afpxy mn ivc ieho ivcfrF kr rhy sn ik kdoN idn cVHy qy kdoN hirgoivMd dy mwQy qy vZI sLfn vflf sgfeI df iqlk ligaf vyKIey . bVI bycYnI BrI Auqsukqf nfl svyr hox dIaF AuzIk, Grdy bfhrdy sfry hI kr rhy sn . mfqf gMgf jI lokF ivc bVf KulHf dfn vrqf rhy sn jo agFh qoN agFh hornF qk pujdf jf irhf sI. ies pRkfr rfq bqIq hoeI qy sUrj ny ikrxf iKlfrIaF, mrd iesqrI afnMd Bry ihridaf nfl KLusLIaF aqy vDfeIaF dy gIqF nfl rOxkF vDf rhy sn .(cOpeI 132 qoN-144 qwk}

gurmiq df pwK:-

kuVmfeI dI mfmUlI rsm smy Zol vjfAuNidaf igiDaF gIqF aqy nfc BMgiVaF dy BrpUr sLor sLrfibaF vflf "lok ivKfvf" pMcm siqgurU jI dI dyK ryK hyTF AunF dy afpxy prvfr ivwc vfprdf drsfieaf hoieaf hY . jd ik AunHF df jIvn ajyhy scy ivc Zl cuikaf sI ik Auh, dUijaF leI KLusLI gLmI, suwK dwuK afid dy pRBfv qoN inrlyp, sihj avsQf ivc itky rih ky pRBU jI dy hukm ivc sdf sLukrgujLfr rihx dy pUrny pf rhy sn. pMcm gurU prmysLr jI ilKqI ivsLfl gurUbfxI AupdysL ivcoN kyvl vMngI mfqR kuJ gurU PLurmfn ies pRkfr hn-A:-gAuVI mhlf 5 ][[[hrK sog duhhUM qy mukqy ] sdf ailpqu jog aru jugqy ] dIsih sB mih sB qy rhqy ] pfrbRhm kf Eie iDafnu Drqy ]3][[[4]17]86] {181}-a- gAuVI mhlf 5 ] pfieE bfl buiD suKu ry ] hrK sog hfin imrqu dUK suK iciq smsir gur imly ]1] rhfAu ][[[4]1]159] {214}--e- suKmnI mhlf 5 astpdI 9 ][[[qYsf hrKu qYsf Ausu sogu ] sdf anµdu qh nhI ibEgu ][[7]{275}-s-gUjrI mhlf 5][[[ hrK sog duhu mfih inrflf krxYhfru pCfqf ]2][[[3]1]9]{497}-h-iblfvlu mhlf 5][[[ hrK sog qy rhih inrfrf ] isr AUpir afip gurU rKvfrf ]2][[[5]1]{801}-ajyhf AupdysL idRV krf rhy gurdyv jI dy afpxy prvfr ivc bRfhmxI gIqF aqy dfn pMun vflf gurmiq ivroDI ivKfvf axhoxI bkVf vfh qoN vwD ho kuJ nhIN hY ? (gurmiq igafn dI ivsQfr pUrbk jfxkfrI leI piVHAu eyhI pRsMg - " guriblfs pfqsLfhI 6- gurU gRMQ sfihb jI dy prK drbfr ivc" -Bfg dUjf- Cwp rhI pusqk ivcoN)

sLgun pfAux dI iqafrI-

bVy pRsMn-icwq ivcr rhy siqgurU jI ny muKI iswKF nUM sdf Byj ky mMgvf ilaf. bfbf buwZf jI ny -'rfgu sUhI mhlf 4 CMq Gru 1 ][[ squ sMqoKu kir BfAu kuVmu kuVmfeI afieaf bil rfm jIAu ][[4]1]{773} pMgqI vflf sfrf pfvn gurU sLbd pVH ky afiKaf ik awj bVf sLuB idn afieaf hY-"sfihb buZy aYs alLfie . suB idnu afju suno mnu lfie .151.. guurU jI ny sLgun dI rsm smyN vrqIaF jfx vflIaF an-igxq loVINdIaF vsqUaF mMgvf leIaF . sLgun dI kfrvfeI afrMB krn dI prvfngI siqgurU jI qoN Jwt iml geI. sfrI sMgiq KLusLIaF Bry mn nfl sLgun pYx dI rsm dI bysbrI nfl AuzIk kr rhI sI. sfiraF dy juV bYTx AuprMq nfeI qy bRfhmx dohF nUM bulf ilaf igaf aqy sfihbjLfdf hirgoivMd jI vI sLsqr asqrF swjI nvIN pusLfk pihn ky sfiraF dy ivckfr af bYTy .cOpeI 154 qk.

acncyq dUq-rUp cugLl df af vVnf? sfD gurU jI df afpxy atlfDf bcnf qoN [[[[?

eyny nUM iek dUq ny af ky pMcm siqgurU jI nUM gl suxn leI AuTf ilaf qy iekFq ivc lY jf ky iek pWqr PVfieaf. gurdyv jI ny dUq koloN ilaf pwqr bVy iDafn nfl piVHaf . eyny ivc ilKfrI ny sMgq ivc bYTy iek kiQq iqMnF kflF dy igafqf almsq iswK nUM y acncyq hI ieh kihMdf drsf ilaf-"ieh gl lukI nhIN rihxI hY-", qy sfiraF dy rokidaF rokidaF Aus ny ieh bcn vI bol idwqy -"ies mMdbwuDI vfly pfpI cMdU kuwqy df irsLqf nhIN rwKxf cfhIdf. (155qo160 cOpeI qwk)

idlIAUN afey dUq koloN ivhly ho ky vfps prqidaF gurdyv jI nUM vyK ky sMgiq siqkfr vjoN AuT KVI hoeI . jdoN gurU jI afpxy afsx qy bYT gey qF bfhmx ny sLgun pfAux dI kfrvfeI sLurU krn leI puWiCaf (qF ilKfrI anusfr) siqgurU jI ny aiKaf ik ieh irsLqf sfzy Xog nhIN hY. KLusLIaF Bry gIq gfAux leI rfq dIaf afeIaF iesqRIaF dy ihridaf ny pukfiraf- hfey rwbf qUM ieh ikho ijhf smf vrqf idqf ? ieh kI kihr vrq igaf ? ieAuN ho igaf ijvyN cOhI pfsI (KLusLIaF lwdI) PYl rhI suKfvIN pfn dI vyl nUM iksy kTor pwQr ny dl ml idqf hovy ? bVIaF KLusLIaF nfl gfAuNidaF vjfAuNidaF rfq qoN hI Dn dOlq lutf rhy sLgun lfAux dIaF iqafrIaF ivc bYTy GridaF bfhridaF ny qF pRysLfn hoxf hI sI pr lfgIaF dI qF mfno ijvyN byVI hI mMJDfr ivc afx zuwbI: hovy ? .(161 qoN 168 cOpeI qk)

Aupjy sLMikaF df vyrvf:-

(A)-pfTkF nUM Xfd hI hoxf hY ik, guriblfs dy dUjy aiDafie ivc asF piVHaf sI ik, bfbf ipRQIcMd ny jdoN sfihbjLfdf hirgoibMd jI nUM bRfhmx rfhIN jLirh dyx df Xqn kIqf sI qF dhIN ivc pey jLihr df pqf bflk sfihbjLfdf jI nUM aqy ipsqy kuwqy nUM qF pqf lwg igaf pr ies mhF kutl ilKfrI ny pMcm pfqsLfh jI nUMU ies jLihr qoN aMq qFeIN axjfx hI drsfieaf ? hux eyQy vyKo ! idwlIAuN sLgun lY ky lfgIaF dy afAux dy smy qoN afrMB ho ky idwlI dI sMgq vloN Byjy kiQq dUq hQoN pwqr pVHn qk, cMdU dy ihrdy ivcly (kiQq) Kot bfry Aus gurU jI nUM qF axjfx drsfieaf ijnHF ny sc dI rfKI ihq sV ky kbfb huMidaf sLhIdIaF pfAux dy pUrny pfey sn, pr, iek guMmnfm almsq nUM acn-cyq hI gLYb dIaF sOJIaF vflf drsf ky BivK bfxI boldf drsfAuxf kutlqf df isKLr hY. khfxI ivc asuKfvF moV dyx leI ajyhIaF gurmiq ivroDI glF rlfeI jfx ivc ies ilKfrI df aMqrIv mMqv kI hovygf ?

(a)- mMn lAu ik cMdU lfl ny afpxy lfgIaF kol gusqfKLI vfly kbol boly hI hoxgy ? pr cMdU lfl Aus ihMdU siBaqf df jMm-pl hY jo ihMdU Drm dy kfnUMn dy gRMQ "mnu isimRqI" ivlIaF ilKqI smfjk rIqF irvfjF dy hI pRBfv hyT jnimaf aqy prvfn ciVaf hoieaf sI . pihlI gwl jo awj qk lg-pg ijAuN dI iqAuN hY Auh hY ihMdU prvfr dI bytI swDrF nfl sjfey zoluy ivc bYT ky shury Gr jFdI hY aqy Aus GroN arQI qy pY ky inkldI hY. mnuisimRqI anusfr pqI Bfvy aigafnI, bydlIlf jLflm, aqy ikwzf vI bdcln hovy pqnI ny sdf Aus nUM prmysLr qwul hI mMnxf huMdf hY, qulsI dfs dy rfm icirqR mfnx anusfr-sLUdr psU aqy nfrI qIno qfVn ky aiDkfrI. Bfv iesqRI nUM sLUdr aQvf psU ql vI mMinaf jFxf Dfrimk ivDfn sI . pqI dI kfmvsnF dI iqRpqI df sfDn iesqRI ny bwcy pYdf krky AunHF dy pflx posn, qy pUrI sMBfl krnI, rsoeI iqafr krnI, kpVy Doxy sfry Gr dy JUTy brqn sfPL krny , Gr dy vizaF df sdf afdr qy AucycI syvf krnI, sB qoN mgroN sOxf qy sB qoN pihlF jfgxf, afid sfrI ijLmyvfrI pqnI-rUp XMqr ny hI inBfAuxI huMdI hY. shury Gr ivc pujI lVkI nUM pYr dI juqI df drjf vI idqf jFdf hovy qF pfp nhIN mMinaF jFdf . sB kuJ jfxdy hoieaf vI ijhVf dIvfn afpxI (ipafrI bytI df irsLqf Byjx dy rUp ivc, iewjLq mfx dI pRqIk afpxI ) pwg, siqgurU jI idaF crnf ivc itkf irhf sI, lVkI df Auh ipqf ahMkfrI ikvyN rih igaf sI ? ahMkfrI bxy bYTy qF sdf mMuizaF vfilaF nUM suxIdf hY, lVkI vfly qF hr qF sdf gl ivc pwlf pfeI qrly imMnqF krdy hI njLr af rhy huMdy hn ?

sLFqI qy puMj DIrj aqy sihxsLIlqf dy pUrny pf rhy pMcm pfqsLfh jI dy pfvn nfmxy nfl ieh ikho ijhI AultI gl mVHI asF pRvfn kr leI ? aqy iPr awgy ilKy gurmiq dy jLrUrI pwK df kI bixaf:-

(e)- mhfn kosL dy 472 sPLy qy ipwT ipCy iksy dI buirafeI krn vfly nUM 'cugLl" iliKaf hY. cugLl bfry gurU PLurmfn -"hir kI vizafeI vzI hY jf n suxeI kihaf cugl kf ]"{84} aqy, jugo-jug atwl, hfjLrf hjLUr gUrU gRMQ sfihb jI anusfr gurU arjn sfihb jI bfry ieh PLqvf -"Bin mQurf kCu Bydu nhI guru arrjnu prqK´ hir ]"7]19]{1409} hovy, Aus- prqKu hir- gurU arjn jI NnuM ijs siQqI ivc ibnf iksy puwC pVqfl dy aqy ibnf iksy ajyhy Tos sbUq dy ik pwqr ilKx vfilaf ny cMdU dy khy gurU-inMidaf vfly Auh kiQq bcn ikvyN, kdoN aqy ikQoN suxy sn ? Gr afieaf kMinaF df irsLqf rwd krn dI GosLnf ? aqy ies pwK nUM ikvy axgOilaf kr idwqf jFdf hY ik irsLqf rwd kr dyx vflI AUj lfAyux nf asI kI ieh GosLq nhIN kr rhy huMdy ik pMcm siqgurU nfnk sfihb jI nUM ies scfeI df jLrf vI iehsfs nhIN sI ik afpxI ipafrI iekloqI suMdr bytI df irsLqf Byj rhy ipqf dI kiQq ahMkfrI 'miq' qF pihlF hI sIs nIvF kr cuwkI hY . bwcI df irsLqf Byjx dy rUp ivc ipqf dI AuhI " cubfry " vflI kiQq ahMkfrI miq qF sgoN siqgurU jI dI Ausy kiQq "morI " dIaF dihlIjLF ivc KloqI sIs invfeI jodVIaF nhIN kr rhI h,Y ik Aus dI inmfxI bwcI nUM gurU Gr dI golI bxf ilaf jfvy ? sB kuJ nUM iek pfsy Cz ky- "cMdU dI (kiQq) Buwl dI sjLf zMz (Punishment) inrdosL bwcI nUM ? kI ieh Dwkf gurmiq dy ankUl hI sI ? keI pfTkF vloN pujy ies ivaMg bfry -"sRI akfl qKLq sfihb dI jQydfrI df PLqvf kI hY jI ?

(s)- gurmiq df iek pwK ieh-

gurmiq dy kwtV vYrI ies ilKfrI ny gMumnfm dUq dy hwQIN puwjI ilKqI 'cugLlI' df (gurmiq ivroDI) ieqbfr krky, siqgurU jI nUM afpxy AunHF bcnF qoN iKskdy ("bcnu kry qY iKsik jfie boly sBu kcf ] pMnf-1099)-drsfieaf hY ijhVy bcn siqgurU jI sLgn pfAux dIaF iqafrIaF dI afigaf dy rUp ivc rfq qoN hI Gridaf bfhiridaf nfl inrMqr krdy af rihaF nUM vI ilKfrI ny afp hI drsfieaf hY. sfD gurU jI dy bcnF dI atwlqf bfry pMcm pfqsLfh jI df afpxf ieh pfvn PLurmfn:-

4- sfrg mhlf 5 ][[[ inis bfsur niKaqR ibnfsI riv ssIar bynfDf ] igir bsuDf jl pvn jfiego ieik sfD bcn atlfDf ]1] aMz ibnfsI jyr ibnfsI AuqBuj syq ibnfDf ] cfir ibnfsI Ktih ibnfsI ieik sfD bcn inhclfDf ]2] rfj ibnfsUI qfm ibnfsI sfqku BI bynfDf ] idRsitmfn hY sgl ibnfsI ieik sfD bcn afgfDf ]3] [[[[4]6]{1204}

Bfv, gurdyv jI df PLqvf hY ik, rfq idn sUrj cMd phfV jl pfxI, gl kI sfrI kfienfq qF bysLk afpxy tIcy qoN iKsk jfvy pr sfD gurU jI df bcn afpxI QF qoN kdy nhIN iKskd . ajyhy jLrUrI qwQF dy huMidaF asF ieh sLMkf ikvyN nf kIqf ik ikqy ieh ilKfrI hI JUTf nf hovy ?

(h)- sB qoN vzf qy akwt sLMkf-siqgurU jI qoN suxI KLusLKLbrI dy kfrn rfq qoN Grdy bfhrdy apfr KLusIaF BrI Auqsukqf nfl sLgn pYx dI AuzIkF kr rhy sn, bfbf buZf jI aqy hor iswK sMgqF vI gurU sLbd dI Et lY ky sLgn pfAux leI iqafr bYTIaF hox dy nfl sfihbjLfdf jI vI iqafr ho ky sfiraF dy ivckfr af bYTy sn, sLgn dI rsm pUrI krn leI qy lfgIaF nUM bulfvf Byj ky mMgvf ilaf igaf, afid sB kuJ siqgurU jI dI afigaf anusfr hI ho irhf sI. bVI sKLq hYrfnI hY ik, gurmiq ivroDI ies sfry azMbr smy gurdyv jI dy Aus ihrdy ivc jo pUrn qOr qy afqm azolqf ivc itikaf hox ky kfrn Aus prmjoiq isrjxhfr df sdIvI isMGfsx bx cuikaf sI, acn-cyq qkVf ivGn pYx dI sMBfvxf df anuBv vI nf hoxf, ilKfrI dI sfrI khfxI nUM JUTI iswD krdf iks kfrn nf mMinaf igaf ?

do sgfeIaF ? pihlI sfdI dI kfhl ?

qjrbykfr khfxI GfVy ies ilKfrI ny, ijs zrfmfeI ZMg nfl KLusLIaF nfl Clkdy ihridaf nUM aPLsos nfk gMBIr cuwp ivc bdl idwqf, inmosLI Bry Aus vfqfvrn ivc pwtVI dy cupcfp bYTy hoey sfihbjLfdf horgoibMd jI vl vyK ky ijvyN qrs af igaf hovy, zwlf invfsI nfrfiex dfs nfmI iswK gl ivc pwlf pfeI AuiTaf qy siqgurU jI nUM nmskfr krky boilaf-" 7 sfl dI myrI kMinaf nUM hirgoibMd jI dI dfsI kbUl krky inmfixaF nUM mfx bKLsLsL kro jI ". ijvy asmfno qfrf tuwt ky AunHF dI JolI ivc af ipaf hovy, gurdyv jI kI boly ? pVoH ilKfrI dI afpxI hI klm qoN:-

cOpeI ] gurU arjn qb aYs alfXy . eyku isK ko inkit bulfXo .

kir ardfis dyr nih Dfro gurU . hir goibMd ko iqlku svfro ]179] pihlF vFg hux bfbf buwZf jI jF sMgiq ivcoN iksy dI vI slfh lYx dI arQvf pihlF vFg sLbd gfien afid dI gl drsfuAux dI loV ilKfrI ny nf smJI. CyqI nfl ardfs krky iqlk lfAux df hukm ? eyny nUM iek hor ?:rmdfs pury nwgr qoN 'lMb' jfq df KwqRI "hrIcMd" AuWT ipaf. Aus ny afpxI "do sfl" dI bytI NnUM vI hirgoibMd jI leI kbUl kIqI jfx leI bynqI kr idwqI. Aus bfry vI gurdyv jI qoN mnjLUrI qwq iCx iml geI. cMdU dy iewk rsLqy dy QF sgoN do irsLqy ? Auh vI bYTy ibTfieaF ? KLusLIaF qoN sog, qy iPr Jwt pt hI dUhrIaF KLusLIaF ? ikaf smf biJaf drsfieaf hY ibwpR ilKfrI jI ny ?{ilKfrI dy ilKx ZMg qoN qF ieAuN anuBv hoieaf hY ik, jy eyvy hI irsLqy imldy jFdy qF 16108rfxIaF qy kuafrI rfiDkf dy QF bIbI kolF drsf ky ilKfrI ny ijvyN sRI hirgoibMd jI nUM pUrf ikRsLn GnwXf hI bxf dyx hovy ?} hYrfnI hY ik bfl Aumrf hirgoibd jI dIaF iek dm do sgfeIaF mnjLUr kr lYx dI kfhl ? Auh vI DIrj aqy sbr sMqoK dy pUrny pf rhy pMcm siqgurU nfnk sfihb jI nUM ? afpxy iekloqy sfihbjLfdf jI dI eyzI CotI Aumr ivc ieko vfrI do sgfeIaF krn qoN srbwq dy Bly vflf koeI igafn qF iml hI nhIN sI irhf, iPr siqgurU sfihb jI ny ajyhy gurmiq ivroDI nvyN irvfj dy pUrny iks mjbUrI kfrn pfAuxy sn ?

Jt hI (kiQq) mfqf dmodRI jI nfl vfijaF gfijaF aqy afqsLbfjLIaF dy DUMm DmfikaF ivc mfieaf dI byQwvI bfrsL inrMqr kIqI jfx AuprMq keI pRkfr df dfj dAux, bRfhmxI Brmf gRsy BFq BFq dy sLgun qy hor keI qrHF dy smfj ivroDI KLrcF dy gurmiq ivroDI pUrny 10 idnF qwk pfAuNidaF ivafh krdy ilKfrI ny prm suDfrk siqguurU arjn sfihb jI nUM drsfieaf hoieaf hY. ies pusqk ivc gurU hirgoibMd sfihb dy hI do hor ivafhF dy nfl gurU pRvfr ivc hor vI keI sLfdIaF huMdIaF drsfeIaF heIaF hn pr, gurmiq ivroDI krm krqUqF df ijMnf ivsQfr ies pihly (gurU arjn sfihb jI huMidaF kIqy ivafh smy drsfey aqy) ivafh df pRsMg pMjvyN aiDafie dI 138 vI cOpeI qoN 414 vIN cOpeI qfeI Aucycy lmyry akfr vflf drsfieaf hoieaf hY, dUjy hor iksy ivafh ivc ajyhI Aucyc iksy QF njLrIN nhIN afAuNdI.

jLrUrI not:-mhfnkosL dy 80 sPLy anusfr gurU arjn sfihb jI dI sLhIdI imqI 2 hfV sMmq sMmq 1663 nUM ho cuwkI sI. gurU sfihb jI dUjI sLfdI rmdfs pury (asl ivc bkfly) dy BfeI hrIcMd dI puqrI mfqf nfnkI jI nfl ivafh (aiDafie 8 sPLf 307 cOpeI 1104) imqI 1 ivsfK 1670 nUM (ipqf gurdyv jI dI sLhIdI qoN 7 sfl AuprMq) hoieaf ilKfrI ny drsfieaf hoieaf hY . Bfv, gurmiq dI aivigaf vflf bfl Aumrf ivc ivafh krn df irvfj gurU arjn sfihb jI dy smy ivc hI afrMB hoieaf drsfAuxf vI ilKfrI df Aucycf mMqv sI . mfqf nfnkI jI vfly irsLqy smy jF ivafh smy iksy pRkfr dy purfxk JUT df rlf pfAuxf ilKfrI nUM Buwl jfxf-"kUV inKuty nfnkf EVik sic rhI ]" gurU bcnF vflf Bfxf vriqaf lwgdf hY . so, XkIn bxdf ho ik ky kyvl mfqf nfnkI jI vflf ivafh hI swc hovy ? gurU hirgoibMd jI dy pihlI sMqfn bfbf guridqf jI df jnm vI dUjI sLfdI hox AuprMq hoieaf hoxf (aiDafie 9 dohrf 223) vI ies dlIl dI pRoVqf krdf hY . ienHF sfry qwQf bfry ieiqhfskfr gurmuKF nUM suihrdqf nfl, gurmiq dy dfiery ivc rihMidaF zUMGIaF KojF krnIaF loVIdUaF hn . Jt pt hI ies ilKfrI dI hr gl df XkIn krI jfxf vzI Buwl iswD ho rhI hY. vdysLIN bYTf iek qrHF nfl ijlfvqnI dy idn gujLfr irhf ieh dfsrf isvfey gurbfxI dy shfry dy hor ieiqhfsk qwQF qwQF dI pUrI pVqfl nhI kr skdf. cMdU vI koeI Cotf motf aihlkfr qF BfvyN hovy, pr ijs sLkl ivc ies ilKfrI ny vriqaf hY Auh gurmiq ivroDI JUT hY.

gurU hirgoibMd sfihb jI dy qIjy irsLqy dI gfQf:- vI purfxf ivclIaF kudrq dy nymF ivroDI JUTIaF khfxIaF vrgI hI hY . sLfdIaF dy ieiqhfs dy bhfny siqgurU sfihbfn duafrf hI gurmiq aqy smfj ivroDI rsmf irvfjF dy pUrny pey drsf ky gurmiq dy igafn nUM byasr bxfieaf igaf hoieaf hY. pUrI jfxkfrI leI pusqk-'gur iblfs pfqsLfhI 6’ sRI gurU gRMQ dy prK drbfr ivc" (Bfg dUjf) pVHn dI Kycl krnI pYxI hY .

cMdU dI bytI dy irsLqy vflI AupRokq gfQf ilKx qoN ilKfrI df aMqrIv mMqv ?-

ibnf ikMqU pRMqU dy swc mMnI geI ieh iewk ieiqhfsk scfeI hY ik siqguruU nfnk sfihb jI qoN lY ky gurU arjn sfihb jI qwk, (1)-iksLor avsQf ( 11 qo 15 sfl- m:ko: sPLf 327) ivwc kuVmfeI aqy (2)-sfrI afXU dUjf ivafh- iksy vI gurU jI ny nhIN sI krfieaf . pr hr moV qy iswKI nUM gurmiq ivroDI rsmF nfl joV irhf huisLafr ilKfrI ny iswK jgq ivc sLMkf pYdf ho jfx dy zroN ieh dovyN gurmiq ivroDI irvfj gurU hirgoibMd sfihb-rUp (afpxy) cqurBujI Bgvfn jI qoN sLurU hoey nhI sI dsfAuxf cfhuMdf, ieh dovyN rsmf pMcm pfqsLfh gurU arjn sfihb jI qoN hI afrMB hoeIaF drsfAuxIaF ilKfrI dI cplqf df isKLr sI. cMdU dI kiQq bytI dI khfxI qoN ijs ivDI nfl ieko smy do irsLqy kr lYxy sfiraF dI afpfr KLusLI df kfrn bx gey sn Auh sB kuJ pfTk sxwjn smJ cuwky hn. cMdU dI lVkI df irsLf nf krn vflI inrmUl gfQf qoN ieh zovyN anwrQ siqgurU jI dy pfvn nfmxy nfl ajyhy juV cuwky hn ik awj ies gl bfry punr-ivcfrF krn dI gl suxnI qF ikqy rhI, ies khfxI nUM JUTI kihx vflf sgoN vYrI smiJaf jFdf . pr gurdyv jI dIaF mihrF df sdkf iswK jgq ivc ijvyN dI aqy ijs qyjLI nfl jfigRqI (Awakening) af rhI hY, Aus qoN Xikn bxdf hY ik, Auh idn bhuqI dUr nhIN hY jdo (isvfey vYrIaF dy hwQF ivc ivk cwuikaf ByKI iswKF dy) dfsry dI ies gl nUM swc mMn ilaf jfxf hY ik cMdU nfmI koeI mfVf motf aihlkfr qF bysLk hoieaf hovygf pr (qOjLk-ey-jhFgIrI pusqk ilKx dI sUJ buJ vfly) smrft jhFgIr dy rfj smy ajyhf cMdU hoxf asMBv sI ijhVf afpxI bytI df irsLqf kbUl krvfAux dI ijLWd ivc gurU arjn sfihb jI nUM sLhId kr skdf jF, awg aqy pfxI dy iBafnk qsIhF duafrf siqgurU jI nUM sLhId krvf skdf huMdf .

iDafn rhy ik, pMcm siqgurU jI dI sLhIdI df asl kfrn, smrft jhFgIr dI ieslfmI qMg idlI vflI kwtVqf hI sI . pr ilKfrI dI cplqf df isKLr hY ik, jhFgIr dy QF gurdyv jI dI sLhIdI df sfrf pfp kiQq dIvfn cMdU lfl dy isr miVHaf drsfAux qoN Aus ho rhy do lfB ieh sn- (1)-sMn 1718 ivc ilKI jf rhI guriblfs pfqsLfhI 6 pusqk ivc 1605/06 dy gurU ieiqhfs ivc gurU arjn sfihb jI dI sLhIdI df dosL mugLlHfhI dy QF ihMdU cMdU dy isr miVHaf drsfAuxf 100 sfl mgroN dI mugLlsLfhI dI JolI cuwkxI aQvf mugLlIaF srkfr ivc bRfhmx dI BfeIvflI bx skx df rsqf bxdf sI, dUjf-(2)-gurU nfnk sfihb jI dI iswKI nUM KLqm krn vflI XojnF dI qor nUM hor qoN hor iqwKI krI rwKx dy insLfny dI pUrqI huMdI sI. cMdU nfmI iksy (iKLaflI vzy) aihlkfr dI bytI df irsLqf lYx qoN nfh krky cMdU dI dusLmnI shyVI leI drsfAuxI, ilKfrI dI kUt nIqI dI Aupj korf JUT hY . ikAuNik siqgurU jI df ieh ilKqI AupdysL -"nf ko bYrI nhI ibgfnf sgl sMig hm kAu bin afeI ]1](kfn:m: 5. pMnf 1299)-(2)-eyh vYrI imqR siB kIiqaf nh mMgih mMdf ](1096)-(3)-Ein vYrI imqR sm kIiqaf sB nfil suBfeI ](vf:mfru: m: 5-pMnf-100)-(4)-pAuVI ] Dnu Dnu sq purKu siqgurU hmfrf ijqu imilaY hm kAu sFiq afeI ] Dnu Dnu sq purKu siqgurU hmfrf ijqu imilaY hm hir Bgiq pfeI ] Dnu Dnu hir Bgqu siqgurU hmfrf ijs kI syvf qy hm hir nfim ilv lfeI ] Dnu Dnu hir igafnI siqgurU hmfrf ijin vYrI imqRü hm kAu sB sm idRsit idKfeI ] Dnu Dnu siqgurU imqRü hmfrf ijin hir nfm isAu hmfrI pRIiq bxfeI ]19]{594}-iswD krdf hY ik siqgurU jI kdy vI koeI ajyhf krm nhIN sn kr skdy ijs qoN iksy df mn dUKI ho ky KLfh mKLfh hI dusLmnI df kfrn bxdf.

(eysy guriblfs anusfr hI,) ksLmIroN prqy jhFgIr dy kol ilKfrI ny (A)-pihlF gurU arjn sfihb jI nUM sLhId kIqy jfx dI cMdU ivruwD sLkfieq huMdI aqy hoey Aus anrQ dy kfrn jhFgIr nUM cMdU qy kihrvfn hMudf vI drsfieaf hoieaf hY. (a)-iPr Aus dy rfj ivc hoey ies iBafnk pfp qoN jhFgIr nUM vzf pRysLfn huMdf drsf ky (Aus mhF-pfp) dI inivrqI leI guurU hirgoibMd jI nUM pMjfboN sYkVy mIl dUr (mwDBfrq dI irafsq gvflIafr ivc 300 PLwut AuWcI KLusLk phfVI AuWpr bxy, 1-3/4 mIl lMmy 2800 PLuwt cOVy 30 PLuwt AucIaF kMDF vfly) durgm iklHy ivc (kYd nhIN, sgoN, AuQy) bYT ky qwp krn leI Byijaf drsfAuxf ilKfrI vloN kIqI mugLl sLfhI dI JolI cuwkx vflI vzI kutl krqUq sI.

ies ivc jLrf vI aiqkQnI nhIN hY ik smrft akbr qoN hI mugLl sLfhI dI sfrI rucI iswKF df KLfqmf krvfAux vl lfAuxI, bRfhmx vrg df muK tIcf bx cwuuikaf sI . ijnHFw mugLl hfkmf nUM bRfhmx iBwtV aQvf mlyC kihMdy rhy sn AunHF (AunHF kiQq mlyCF nUM ) afpxIaF bytIaF ivafhx nUM bRfhmx ny qF ijvy ihMdU Drmf df aMg hI bxf ilaf hovy ? bRfhmxf KqrIaF dy Dfrimk afcrn ivc af cuwkI ies grfvt bfry siqgurU nfnk sfihb jI df sMkyq mfqR PLurmfn-slok mÚ 1 ] gAU ibrfhmx kAu kru lfvhu gobir qrxu n jfeI ] DoqI itkf qY jpmflI Dfnu mlyCF KfeI ] aMqir pUjf pVih kqybf sMjmu qurkf BfeI ] CozIly pfKMzf ] nfim lieaY jfih qrMdf ]1]mÚ 1]mfxs Kfxy krih invfj] CurI vgfiein iqn gil qfg] iqn Gir bRhmx pUrih nfd] AunÙf iB afvih EeI sfd] kUVI rfis kUVf vfpfru] kUVu boil krih afhfru ] srm Drm kf zyrf dUir ] nfnk kUVu rihaf BrpUir ] mQY itkf qyiV DoqI kKfeI ] hiQ CurI jgq kfsfeI ] nIl vsqR pihir hovih prvfxu ] mlyC Dfnu ly pUjih purfxu ] aBfiKaf kf kuTf bkrf Kfxf ] cAuky Aupir iksY n jfxf ] dy kY cAukf kZI kfr ] Aupir afie bYTy kUiVafr ] mqu iBtY vy mqu iBtY ] iehu aMnu asfzf iPtY ] qin iPtY PyV kryin ] min jUTY culI Bryin ] khu nfnk scu iDafeIaY ] suic hovY qf scu pfeIaY ]2]{471} aqy ajyhf hor vI keI kuJ- isKI nfl vYr kmfAux leI ieh ibwpR grfvt dI iksy vI Kwz ivc izgxf iKVy mwQy kbUl kr cuwikaf sI . so cMdU dI bytI vflI gfQf aqy gurU hir goibMdf sfihb jI dy bfl Aumrf ivc drsfey irsLiqaF dI khfxI bRfhmxI khfxI klf dI dyx hY aqy ies nuM sfzI sLrDf dy kyNdr bxfAux vflf hY sfzf ieh pujfrI vrg aQvf awj df hYNkV bfjL qy aigafnI jQydfrI adfrf.

sqvyN pfqsLfh gurU hir rfey sfihb jI-

mhfn kosL dy 267 sPy qy ies pRkfr iliKaf hoiyaf hY:- hirrfie siqguru-iswK kOm dy sqvyN pfqsLfh. ienHF df jnm mfG (sudI 13) sMmq 1686 (26 PrvrI sn 163ú) nUM bfbf guridqf jI dy Gr mfqf imhfl kOr jI dy Audr qoN kIrq pur ivKy hoieaf . hfV sudI 3 sMmq 1697 nUM afnUp sLihr (ijLlf bulMd sLihr U.P. invfsI dXf rfm dIaF puqrIaF nfl ivafh hoieaf. koqklXfnI jI dy Audr qoN rfmrfey jI aqy iksLn kOr qoN gurU hirikRsLn jI jnmy, 12 cyq (sudI 1o) sMmq 17ú1 (8 mfrc sMn 1644) nUM gurgwdI qy ibrfjy---] 7 kwqk (vdI 9) sMmq 1718( 6akqUbr sn 1661) nUM gurU hirikRsLn jI nUM gurqf dy ky kIrqpur ivKy joqI joiq smfey. sRI gurU hirrfie sfihb nX 17 vrHy gurqf aqy sfrI avsQf 31 vrHy 8 idn mhIny 17 idn BogI.

mhfn kosL ivc qF ivc sqvyN siQgurU jI dIafF kyvl do hI (mfqf koqklXfnI jI mfqf iksLn kOr) suplqnIafF do nfm hnf{ do qoN vwD pwqnIafF hox dI qoh mhfn kosL ivcox nhIx ilmlI. gurbfxI pfT drsLn pussk dy sPL 19 qy aqy gurmiq rihq mrZfdf dy 19 sPLy qy aqy gurmiq rihq mrXfdf dy 21 sPLy sPLX Qy dohI GDyIN iBMzrF vfly sMq mhFpurKF ny sqvyN pfqsLfh jI dI jfxkfrI ienHF sLbdF ivwc ilKI hoeI hY:--nfm- siqgurU hirrfie sfihb jI, soZ bMs. avqfr Dfrn df ipMz sMmq-kIrqpur sfihb . avqfr Dfrn sMmq-1687 ibkRmI mfG sudI cOds, idn aYqvfr PLrvrI 1630 eIsvI nCwqR BrxI . mfqf ipqf-mfqf inhflkOr jI, ipqf bfbf guridwqf jI (jo sRI gurU hirgoibMd jI dy spwqr sn) mhl---1- mfqf ikRsLn kOr jI . 2- cMd kOr jI . 3- rfm kOr jI. 4- kot kilafxI jI . 5- qoKI jI . 6- axoKI jI . 7- lfzo jI . 8- prym kOr jI . ies qoN vwD tUk ivclf ieh not:-: gVH gMgf dy pfs anUp pur df rfjf, smyq pRvfr dy drsLn krn afieaf sI, æCyvIN pfiQsLfhI jI dI afigaf pf ky afpxIaF awTF lVkIaF dIaF, sLfdIafF sRI gurU hir rfie sfihb jI nfl kIqIaF. BfeI mnI isMG jI vfly gur iblfsF dI AugfhI hY. sMqmhF purKF ny hor kuJ vI ilKxf iks kfrn TIk nf smijaf ? sMqF nUM swc JUT dI prK bfry socx smJx dI kI , jLrf vI loV nhIN huMdI ? hYrfnI hY ik 2ú mfG 1686 nUM sqvyN siqgurF df jnm aqy hfV sudI 3 1697 nUM lg-pg 11, sfl dI Aumr ivc sLfdIaF awT ? jd ik iBMzrF vfly mhFpurKF afnusfr gurqf dI imqI- cyq sudI qyrHvIN sMmq 1695 = (12 mfrc 1661 hY. Bfv,, bflk sfibjLfdf hirrfie jI dy ieko smy awT ivafh . khfxI gurmiq ivroDI hox dy kfrn scu ikvyN mMn leI jfvy ?

dUjf gMBIr sLMkf =mhfn kosL afnusfr BfeI dXf rfm koeI rjvfVf qF hY hI nhIN sI jo Aus dIaF byaMq rfxIaF ivcoN awT kuVIaF dI Aumr krIb 11 sfl dy nyVy qyVy puwj cuwkI sI. iek mfqf ipqf qoN jnmIaf awT bIbIaF ? jy pihlI bIbI dI Aumr siqgurF dy brfbr 11 sfl hI imQ leIey aqy sfl sfl dy Prk nfl bfkI 7 bIbIaF jnmdIaF rhIaF hox qF sLfdI smyN aTvI bIbI msF 3 ku sfl dI hoxI hY. AuNj afm hflqF ivc bicaF dI pflxf vfly inXwm nUM muwK rwK ky do bicaF dI pYdfiesL df drimafnI Prk sfl qoN vD hoxf kudrqI hY. eyzIaF CotI Aur dIaF sfrIaF bcIaF nUM GroN kwZ ky 11 sfl dy nINgr jI dy hvfly kr dyxIaF--iks mjbUrI dy kfrn ? gwl mMnx jog nhIN sgoN ivroDIaF ny iliKaf iVh iGxfvxf mKOl anuBv hMdf hY .

mhfn kosL dy 1ú35 sPLy anusfr bfbf rfm rfie jI df jnm sMmq 17ú3 ivc kIrq pur hoieaf . aqy m:ko: sPLf 265 anusfr gurU hir ikRsLn jI df jnm mfqf ikRsLn kOr qoN somvfr 8 sfvx (bdI 1ú) sMmq 1713 (7 julfeI sn 1656) nUM kIrq pur ivKy hoieaf . Bfv rfm rfey jI qoN krIb 1ú sfl bfad gurU hirikRsLx jI df afgmn hoieaf. jy sfzI sLrDf ies qwQ qy af itky ik, asl ivc gurdyv jI dI sLfdI kyvl iewk hI sI, jy, (mfqf) hirikRsLn kOr jI hI dohF sfihjLfidaF dy jnm dfqy mMn leIey qF, gurmiq dy ankUl bxy ies Brosy nUM rwd krn leI koeI akwt gurmiq-dlIl lwBxI asMBv hY .

(6) siqguurU qygL bhfdur jI df jnm--5 vYsfK--sMmq 1678 aMimRq sr ivKy----sLfdI-- 15 awsU 1689 -- 11 sfl 7 mhIny dI Aumr) guirafeI-- 24 cyq sMmq 1722 (2ú mfrc sn 1665) aqy sLhfdq--12 mGr sMmq 1732-- 11 nvMbr sMn 1675} {m: kow sPLf-6úú}

Cy bwicaF dy jnm idnF dy AupoRkq vyrvy qoN XkIn nfl ieh nhIN ikhf jf skdf ik, Auprokq ilKq vyrvy vfly PLrk nfl pYdf hoey sfry bwcy ieÖko mfqf jI dy pytoN pYdf hoxy asMBv sn. AupRokq ilKq anusfr siqgurF dI Aumr ajy msF sfl dI hoeI sI ik aOlfd pYdf hoxI arMB ho geI. so aOlfd dI QuV kfrn vI hor sLfdIaF krn dI siqgurF nUM koeI loV nhIN sI. AuNj vI mnuwK-mfqRR nUM akflpurK dI rjLf ivc rihxf idRV krf rhy siqgurF dy ipqf gurdyv, sRI gurU arjn fihb jI dI Aumr krIb 32 sfl ho gey sI jd iekloqy sfihbjLfdf, sRI gurU hirgoibMd sfihb jI df jnm hoieaf sI. ivroDIaF dIaF ilKqF qoN vI pihly pMj gurU sfihbfn dy mn ivc dUjI sLfdI df sMklp qwk afieaf iswD nhIN huMdf. iPr CyvyN QF af ky sRI gurU nfnk sfihb jI dI hI joiq nUM iewk qoN vwD sLfdIaF dI loV ? ikqy ieh gMBIr JUT-Jmylf hI nf hovy ?

sRI gurU goibMd isMG jI--jnm=poh sudI sqvI sMmq 1723 muqfbk 1 jnvrI 1666-- (gurbfxI pfT drsLn sPLf 22) gurU qygLbhfdr sfihb jI dy Gr mfqf gujrI jI qoN ptny sLihr (ibhfr) ivKy poh sudI 7 (22 poh) CinCrvfr sMmq 1723 (22 idsMbr 1666) nUM {mhfn kosL sPLf 429}

spuwqr--1- bfbf ajIq isMG jI-- jnm sMmq 1746 mfqf suMdrI (m: ko: sPLf- 48) . gurbfxI pfT drsLn ivc iBMzrF vfly sMqF ny mfqf suMdrI dy mfqf suMdr kOr pr sMmq 1746 hI iliKaf hY . mhInf qfrIKL dohIN QfeI cuwp ?

2- bfbf juJfr isMG jI-- jnm m: ko: 527 - sMmq 1747 hY-pr gurbfxI pfT drsLn gRMQ sPLf 22 jnm df sMmq 1749 hY. imqI aQvf mhInf dohI QfeIN nhIN hY.

3- bf: jorfvr isMG jI- jnm mGr sudI 3 sMmq 1753 mfqf jIqo jI qoN. sLhIdI- 13 poh 1761 (m:ko: sPLf 537) gurbfxI pfT drsLn ivc jnm df sMmq 1752 iliKaf hY.

4- b: PLqih isMG jI--jnm Pwgx sudI 7 sMmq 1755 mfqf jIqo jI qoN . sLhIdI 13 poh 1761 (m:ko: sPLf-8ú8) gurbfxI pfT drsLn anusfr jnm df sMmq 1754 hY . dohF gRMQF df keI QFeI mqByq hY. kuJ vI hovy qfrIKLF qoN spwsLt hY ik sRI rfm cMdr aqy AunHF dy iqMn BfeIaF dy jnm smy ijhf kOqk, gurU Gr ivc kdy nhIN vriqaf. jy eyQy vI ieh Brosf bxf leIey ik cfry sfihbjLfidaF df jnm ieko iewk mfqf jIqo jI AurPL suMdrI jI dI kuKoN hI hoieaf sI qF gurmiq anusfr bxy ies Brosy nUM rwd krn vflI akwt gurmiq-dlIl iksy nUM nhIN lwB skygI. AuNj vI jIqo jI aqy suMdrI jI dy jnm aqy sLfdIaF df hfl mhfn kosL ivcoN iDafn nfl piVHaF (gurU miq dy ivroDI kutl mnmuwK, jF gurmiq qoN aigafnI ilKfrI-) ieiqhfskfrF vloN gurU ieiqhfs ivc rlfey Kot dI smJ af jFdI hY .-

ibbyk ivcfrF:--

(1) mhfn kosL sPLf--525-- jIqo mfqf--lfhOr invfsI hirdfs suiBKIey KwqrI dI spuqRI, ijs df ivafh 23 hfV sMmq 1734 nUM guuurU goibMd isMG jI nfl afnMdpur dy nyVy gurU ky lhOr hoieaf . aslI lfhOr dy QF gurU kf lhOr isrjx dI loV df kI kfrn sI ? ieh sLMkf dUr krn leI jo khfxI GVI geI hY Auh afpxy afp ivc hI sLMikaF BrI hY. Auh gfQfw ies pRkfr hY-dsLmysL jI ny lfhOr jfxo ies kfrn nfh kr idwqI sI ik, AunHF ny GoVy qy cVHnf hY pr lfhOr ivclI mugLl sLfhI muslmfn qoN ibnf iksy dUjy ƒ GoVy qy ciVHaF brdfsLq nhIN sn krdy. pr sRI hirgoibMd sfihb qF sLkqI sLflI GoiVaF vfilaF bhfdr PLOjF nfl lfhOr dy nyVy isLkfr hI nhIN sn Kyizaf krdy AunHF ny cfr vfrI mugLl PLOjF ƒ burI qrHF hrfieaf vI sI. sIs qy klgLI sjfAux vfly sUrmy siqgurF ny qF sgoN qKLq rc ky drbfr lfAux dI sLfhI TfT vI bxf rwKI sI. lfsfnI inrBYqf dy pUrny pf rhy anUpm brkqF vfly dsLmysL jI dy nfmxy nfl ajyhy Poky zr BY vflI gl joVnI idl nUM BfAuNdI nhI. smYN dI qMgI ijhf jLrUr koeI hor ivsLysL kfrn hovygf. (Aus smy siqgurU jI krIb 11 sfl dy sn. gurU qygL bhfdur jI dI sLhfdq 12 mwGr 1732--sLfdI qoN 2 sfl pihlF ho cuwkI sI.)

(2) mhfn kosL sPLf--213 anusfr-- suMdrI mfqf---NN lhOr invfsI rfmsrn kumrfv KqRI dI spuqRI ijs df anMd 7 vYsfK sMmq 1741 nUM sRI guurU goibMd isMG jI nfl hoieafNN.

sLMikaF df vyrvf--

(1) iDafn dyx vflI pihlI gwl ieh hY ik, mfqf suMdrI jI vI mfqf jIqo jI vFg lfhor dy hI vfsI mfipaF dI spuwqRI sn . jd jIqo jI dy ivafh leI Aucycy qOr qy gurU ky lfhOr dI isrjxf krnI peI sI qF suMdrI jI df anMdkfrj iks QF hoieaf sI ? (A) kI ienHF dy mfipaF dI bRfdrI ny siqgurF nUM ivafh leI lfhOr afAux leI nhIN sI afiKaf ? (a) kI, 1741 qwk koeI hor hflfq bdl gey sn ? (e) ajyhy sMikaF dI invrqI leI iksy ilKfrI ny vI koeI Tos jfxkfrI iks kfrn nhIN ilKI ?

(2) ijs mfqf jIqo jI df ivafh 1734 ivc hoieaf Aus dI kuwKoN nhIN, sgoN vzy sfihbjLfdy bfbf ajIq isMG jI df jnm, Aus mfqf jI ivcoN hoieaf drsfieaf hY ijs df ivafh sMmq 1741 ivc, Bfv, mfqf jIqo jI dy ivafh dy krIb sq (7) sfl mgroN hoieaf sI.

(3) iPr Auh ikhVI krfmfq vrq geI ik, 1747 qoN lY ky 1755 qwk mfqf jIqo jI dI kuwK qoN qF iqMn sfihbjLfidaF ny jnm ilaf, pr mfqf suMdrI jI ijnHF 1741 ivc af ky spuwqR nUM jnm dyx ivc pihl kIqI sI, AunHF dy koeI hor aOlfd jnm nf lY skI ?

(4) mfqf jIqo jI df idhFq sMmq 1757 ivc hoieaf iliKaf hY jd ik mhfn kosL dy 213 sPLy qy mfqf suMdrI jI df idhFq idwlI ivKy 18ú4 ivc hoyey df ijLkr hY. mfqf jIqo jI dy huMidaF (1741 ivc) mfqf suMdrI jI nfl dUjI sLfdI df kI arQ ? ikaf ajIb Jmylf hY ?

(5) jy asIN swcy ihrdy qoN dsLmysL jI nUM vI dsm gurU nfnk hI mMndy hF qF, iPr AunHF dI dUjI sLfdI df iKLafl mn ivc ilafAux vfly asI--Njoiq Ehf jugiq sfie sih kfieaf Pyir pltIaY-..F-gurU PLurmfn dI KMznf df dosL, aBuwl dsm siqgurU nwnk sRI dSmyS jI dy pwvn nwmxy nwl mVHn dw Gor pfp mVHn vflI iBafnk avwigaf kr rhy hovFgy .

ipRMsIpl siqbIr isMG ricq pusqk purK BgvMq (jIvnI gurU goibMd isMG jI) dUjf aYzIsLn 1980 dy sPLf 73 qy pRkrx ivafh- ivc iliKaf hY ik jIqo pyikaF df nfm sI aqy suMdrI mfqf gujrI ny riKaf iswD hY. so jIqo aqy sMdrI ieko mfqf jIqo jI dy hI dovyN nfm hn.

BfeI vIr isMG jI df vI ieh ilKxf vI JUT nhIN ho ik, afpxI noNh rfxI (sfzy mfqf) jIqo jI dI suMdrqf vyK ky mfqf gujrI jI ny AunHF df nfm suMdrI rwK idwqf sI. awj qwk vI irvfj quiraf af irhf hY ik swsF afpxI noNh df nfm afpxI mrjLI df rwK ilaf krdIaF hn. dfs dI supwqnI df pykf nfm, pRkfsL kOr hY, pr dfs dy mfqf jI ny pihly idn afAuNdI nUM siqgurF dI hjLUrI ivc lY jf ky, muwKvfk dy pihly awKr qoN pRkfsL kOr qoN nfm jgjIq kOr rK ilaf sI. eykf nfrI vfly afpxy AupdysL dI afp hI AulMÕxf krn vflI Buwl, aBuwl siqgurU sfihbfn dy inrml afcrn nfl joVnI aiswKI hY .

dfs df vI atwl ivsLvfsL hY ik, dsLmysL jI dy mihl kyvl iewk mfqf jIqo jI AurPL mfqf suMdrI jI hI sn. joiq Ehf Bfv igafn joiq siqgurU nfnk sfihb jI vflI hox dy nfl jIvn jugiq vI Ehf Bfv siqgurU nfnk jI vflI hI hoxI jLrUrI sI. gurU PLurmfn df siqkfr bxfeI rKxf sfry iswK jgq df jLrUrI PLrjL hY. gurU ieiqhfs ivc ies gurmiq-pfbMdI dI KMzxf hoeI drsfAuxf ibwpRI soc vfly gurmiq igafn dy vYrI ilKfrIaF dI krqUq hY. iksy vI guurU sfihb dI dUjI sLfdI bfry suihrd gurmuK ivdvfnF nUM guruU bfxI dI rOsLnI ivwc punr ivcfrF krnIaF cfhIdIaF hn.

guriblfs ivclf iek ieh jLrUrI pwK-

vzI acMBy vflI gl ieh hY ik ijvyN gurU hirgoibMd sfihb jI nUM afpxy gurdyv ipqf jI dy ibMdI spuwqR nhIN sgoN bIV qoN bfbf buZf jI dy vr imldy sfr hI mfqf gMgF jI nUM gRBvqI ho ky Gr muVdy drsfieaf hY, Auvy hI siqguurU jI dy bicaF nUM vI ipqf dI ibMd qoN nhIN sgoN gurU jI qoN imilaf siqnfm mMqR cUsx nfl hI jnmdy drsfieaf hoieaf hY. mhfn kosL dy tfkry qy jnm df krmvfr vyrvf ies pRkfr hY:-

(A)- bfbf guridwqf jI- mfqf dmodrI dy gRB qoN, sylI topI, icwty dfhVy, ibrD srIr vfly gurU nfnk sfihb jI jnmy ijs qoN mfqvF ny GuMz kwZ ley vflI AucycI ivsLysLqf, ies adBuq jnm dI imqI-8- awT kqk sMmq 1670 drsfeI hoeI hY.

(a)- bIbI vIro- mfqf dmodRI qoN-sLsqrF asqRF smyq sLyr qy cVHI durgf mwXf- imqI 11 sfvx sMmq 1672 ] (e)- bfbf sUrj mwl jI-mfqf mrvfhI jI jnm 21 hfV somvfr sMmq 1675

(s)- bfbf axI rfie jI - mfqf nfnkI jI qoN - jnm imqI-16 mwGr sMmq 1675 .

(h)- atwl rfie jI- mfqf nfnkI jI qoN dUjI vfrI -sylI topI ibRD srIr icwty dfhVy nfl guurU nfnk jI jnmy hox kfrn, hux vI mfqfvF nUM GuMz kwZ ley drsf ky imqI 22 kwqk sMmq 1677 .

(bfbf atwl mfqf mhF dyvI) PlLgn sudI 4 sMmq 1676- aMimRqsr[[[[(m: ko: sPLf 49)

(k)- sfihbjLfdf qygL bhfdr jI mfqf nfnkI jnm sMmq 1679 nUM pMj ivsfK:-

guriblfs dy nOvyN aiDafie dy 375 sPLy qy ilKfrI ny sfihbjLfdf atwl rfie jI df jnm mfqf nfnkI jI qoN hoieaf drsf ky bIbI kOlF nUM vDfeI dyx jFdy drsfieaf hY. pr jd Aus ny iqMnf hI mfqfvF dI aOlfd iPrdI vyKI qF aOlfd ieiCaf qF pRbl hoxI sI pr bhukfm agnI dI BVkfht qoN kOlF jI bycYn ho gey. rsmI qOr qy vDfeIaF idMdy Gr prq afey. ihrdy ivc ivcfrF AuTIaF ik Bog qoN ibnF vI kdy bcy hoey hn ? gurU jI ny mlyCxI jfx ky myrf iqafg kIqf hoieaf hY. Gr pujwidaf hI Aus ny Kfxf pIxf iqafg iwdqf aqy rfjf dsLrQ dI rfxI kYkeI vFg kfly rMg df Ptoest vys Dfrn krky cup cfp hnyrI koTVI ivc jf lMmI peI . (ivsLnUM Bgvfn dI hdfieq anussfr bxy 'akfl qKLq ivKy suKmnI sfihb df pfT kr rhy gurU hir goibMd sfihb jI df mn kolF jI leI ancyq hI bVf bycYn ho igaf . cfr astpdIaF rihMidaf hI gurU jI hnyr koTVI ivwc peI kolF dy kol Jt jf bHYTy . Aus nUM jIAUNdI vyK ky mn nUM kuJ cYn afieaf . kol bYT ky suKmnI sfihb dy rihMdy pfT df Bog pfieaf. iPr kolF jI koloN Aus byhflI df kfrn puwiCaf.(ivsQfr pUrbk pUrf hfl pusqk -"guriblfs gurU pfqsLfhI 6 sRI gurU gRMQ sfihb jI dI ksvwtI qy-" dy dUjy Bfg ivcoN pfTk pVH skxgy. eyQy sMKyp kyvl sMbMDq gwl hI ilKxI hY. Auh sMKyp bcn ies pRkfr hn-} kolF jI ny jd ieAuN aiKaf-" quhfzy iwpwCy mYN afpxf dIn gvfieaf. nO sfl ho gey hn kI, myrf iqafg qurkxI smJ ky kIqf hoieaf hY ? dUjy Gr ivafh vI iqMn qy, iqMnf ny Gr bicaF dI rOxk ? myrI kfm agnI df kI bxy ? ikvyN nf mrF mYN ies jLulmI slUk dy kfrn" ? qF siqgurU jI ny kOlF jI nUM ieAuN kih ky vrgLlf ilaf-" asIN iesqRI nfl Bog kdy nhIN krdy. sfzy leI gurU nfnk sfihb jI ny siqnfm dy mMqr nfl bwcy pYdf krn df ivDfn bxfieaf hoieaf hY. kOl sr dy rUp qYnUM sdjIvf puwqr idwqf jFdf hY. ies qoN kOl sr bx igaf afid keI pRkfr nfl pRsMg nUM mnmohxf bxfieaf hoieaf hY.

jy Bog krn df ivDfn nhI sI irhf qF sLfdIaF krn dy ivDfn df arQ kI sI ? bVI gMBIrqf vflI siQqI qf ieh af bxI hY ik, ies pRsLn df AuWqr hux (imqI 22 dsMbr 2003) "mukwdmF" sihq muV af bxy Ausy hI (SGPC dy pRDfn -) rUp rfjy nUM kox puwCy, ijs ny 1998 ivc JUT dy sfKLsLfq rUp ies gur iblfs dI punr sMpfdnf krvf ky CyvyN pfqsLfh jI dy 400 sflf jnm idvs qy anUpm sugLfq vjoN NisK jgq ivc vrqfAuxf afrMB kr idqf hoieaf hY . Ausy hI guriblfs pfqsLfhI 6 rfhIN-iqMn sLfdIaF dy nfl bIbI kolF jI nUM rKyl drsfAux nUM JUT dy moty prdy ivc glyP ky gurU hirgoibMd sfihb jI nUM 16108 ieqrIaF dy nfl axivafhI bIbI rfDf nUM Girl Friend rwKx vfly ikRsLn quwl drsfieaf jf irhf hY. sujfn pfTk afp hI sc JUT df inrxf kr lYx.

mn mrjLI dI Dwky sLfhI kr skx dI hYNkV ivc bdmsq, inrol bdlf lAU BfvnF aDIn ijnHF dy jLulmI hukmnfimaF dy ivruwD sMsfr dI iksy vI kcYhrI ivc dfd PLirafd nf kIqI jf skdI hovy, Aus bylgfm hkUmq df, 25 sfl qo bxdf af irhf AuhI purfxf bhyqfj "rfjf" aqy vydFqI klkwqf afikd AuhI mukdm ?-siqgurU gRMQ sfihb jI df ieh ZMzorf- "dunIaf husIafr bydfr jfgq musIaq hAu ry BfeI ]{972}- hy KLflsf jIE ! gurU PLurmfn quhfnU JMjoV JMjoV ky jgf irhf hY ik, muV muV pRgt ho rhI "tOhVf sLfhI" qoN Aujcyy qOr qy sucyq ho bYTo, nhIN qF isKI nUM bcfeI rKxf hor qoN hor musLkl bxdf jfxf hY. smJo ik ieh AuhI rfjy qy AuhI mukdwm hn ijnHF viraf leI durdyv jI df ieh PLurmfn -

mÚ 1 ] [[[rfjy sIh mukdm kuqy ] jfie jgfieinÙ bYTy suqy ] cfkr nhdf pfieinÙ
GfAu ] rqu ipqu kuiqho cit jfhu ] ijQY jIaF hosI sfr ] nkˆØI vZˆØI lfieqbfr ]2]
{1288}

mfqf sfihb dyvF (kOr) jI nfl anMd kfrj ?--

mhfnkosL dy 178 sPLy dI ilKq ies pRkfr hY---sfihb kOr mfqf--ruhqfs invfsI BfeI rfmU-bsI KqRI dI spuwqRI, ijs df anMd 18 vYsfK sMmq 1757 nUM sRI gurU goibMd isMG nfl hoieaf. iks QF qy iks loV kfrn anMd hoieaf ? hr pfsy cuwp ikAuN vrqI hoeI hY ?

pr eyDr sfihb kOr jI bfry rfgIaF, ZfzIaF aqy mfn isMG JOr vrgy pMQ ivc mMny hoey aflm PLfijLl prcfrk qoN aqy pMQ ivc mhFn ivdvfn mMny gey sMq sMgq isMG jI kmflIey vfilaF dI jLbfnI COty huMidaF qoN sfihb kOr jI df dsLmysL jI nfl irsLqf hox bfry jo suxdy afey hF Auh do BfgF ivc ies pRkfr hY:--

(1) kgLIDr jI dy drsLnF: nUM ruhqfs ijLlf jyhlm (pfiksqfn) qoN afeI sMgq nfl afey rfmU KqrI dy prvfr nfl AunHF dI puwqRI bIbI sfihb dyvF jI vI sRI anMdpur puwjy sn. sMgq ny dsLmysL jI dI syvf ivc bynqI kIqI ik, NN ies bIbI dy supny ivc quhfzf ivafh ies nfl ho jfx qy ies bIbI jI dI lgn quhfzy crnf ivc lwg geI. sfrI sMgq ies nUM mfqf jI kihx lwg peI hY . hux quhfzy ibnf ies nUM kox kbUly ? NN siqgurF ny ikhf ik, Auh igRhsq df (Bfv, Bog ivlfs df) iqafg kr cuwky hn. iPr vI jy ieh bIbI syvf ivc rihxf cfhy qF sLfdI ho skdI hY.

Bog ivlfs dI lflsf Cwz dyvy qF bfkI hr qrHF nfl dsLmysL jI pqI bx skdy sn, nhIN qF bIbI ijwQy mrjLI hY clI jfvy ? ivcfry alHV nOjvfn bIbI jI leI bVI krVI cnOqI dI GVI bx geI. aKy, kudrqI nymF dI AulwÕxf vflI ies inafrI sLrq nUM AunHF ny mMn ilaf qy siqgurF ny sfihb dyvF jI nfl sLfdI kr leI. sfihb dyvF (kOr) jI ny KMzy bfty df aMimRq Cikaf sI ik nhIN, ies df ijLkr iksy vI purfqn ieiqhfsk pusqk ivc nhIN imldf . aqy sfry purfQn ilKfrI mfqf sfihb dyvF hI ilKdy af rhy sn iksy ny vI sfihb kOr nhIN iliKaf. }

(2) iewk idn mfqf sihb kOr jI ny siqgurF dI syvf kridaF Xog smF qfV ky, puwqr dI ieiCaf pRgt kIqI. siqgurF ny afiKaf ik smf afAux qy sd-jIvf sMq-sUrmf KLflsf spuwqr quhfzI JolI ivc pf idaFgy.

gurbfxI pfT drsLn dy sPLf 22 anusfr--KLflsf pMQ 1756 ib: nUM mfqf sfihb kOr jI dy JolI ivc pfieaf igaf sI. ikaf vicwqr Kyz hY mhfn kosL anusfr bIbI jI df anMd sMmq 1757 ivc ho irhf hY pr bRhm igafnI sMq mhFpurK gXfnI gurbcn isMG jI KLflsf anusfr sMmq 1756 (dsLmysL jI nfl sLfdI hox qoN iewk sfl pihlF hI ?) KLflsf jI nUM sfihbkOr jI dI JolI ivc pf rhy hn ? eyzf swKLq ieqRfjL jnk Bfxf ? dsLmysL jI dy pfvn nfmxy nfl mVHIaF hoeIaF lg-pg sfrIaF gwlF bRfhmx dy ilKy purfxf ivcly kuPLr nUM mfq pfAuNdIaF njLr af rhIaF hn. JUTf iks nUM mMnIey ? iewk pfsy BfsLf ivBfg vloN Cpvfieaf hoieaf sulJy hoey Auææwc kotI dy ivdvfn aqy sUJvfn guriswK BfeI sfihb kfnH isMG jI df iliKaf ivsLfl gRMQ, mhfn kosL, aqy dUjy pfsy pMQ-snmfnq iewk ivsLysL Dfrimk hsqI, sRI mfn pMQ rqn ivdXfmfrqMz, sMq gXfnI gurbcn isMG jI KLflsf iBMzrF vflI tksfl dy muKI df iliKaf gurbfxI pfT drsLn gRMQ ? ajyhy gMBIr BulyKy df jF bVI vwzI AukfeI df kI kfrn ? afAu pihlF hor gurmiq sLMikaF bfry ivcfr kr leIe,y sLfied ies gMBIr BulyKy dy asl kfrn df vI TIk Qhu-pqf cwl hI jfvy:.

sLMky:--

(1) siqgurF nfl anMd, ies sLrq qy hoieaf ik sfihb kOr jI sfrI Aumr jqI rihxgy.

(A) siBaqf dI isKLr dy puwjx df mfx kr irhf awj df mnuwK vI kdy, jMglF ivc ivcrdf mfqf-ipqf, DI BYx afid sfry irsLiqaF qoN axjfx jMglI psLUaF vFg vzy vzy vwgF dy vsyby vflI ijLMdgI gujLfrdf irhf hY. holI hOlI ivkfs krI afAuNdf hoieaf igRhsq jIvn nUM pivwqr bxfeI rwKx leI sLfdI df irvfj apxf ilaf . kdy iesqRIaF nUM mrd dI kfm iqRpqI leI shyiVaf iewk XMqr hI mMinaF jFdf irhf hY. iewk mrd sYNkVy iesqRIaF nUM ivafh skdf sI. pusqk dy pihly Bfg ivc asF ihMdUaF dy Drm gRMQF dy hvfly nfl piVH ilaf hY ik, iewk mrd dy Gr iek qoN vwD iesqRIaF hoxIaF vzwpx (amIrI) dI insLfnI bxI rhI hY. sRI ikRsLx jI dy Gr qF solF hjLfr iewk sO awT (161ú8) rfxIaF ptrfxIaF sn. Bfgvq purfx ivc sfrIaF dy pytoN ds-ds kfky aqy iewk iewk kfkI df jnm hoieaf vI iliKaf imldf hY. awj vI Kusry mrd nfl koeI iesqrI aqy KusrI bIbI nfl koeI mrd sLfdI nhIN krdf . hOlI hOlI pqI pqnI df pRym, Drm df aMg bx igaf aqy pirvfrk jIvn dy hor keI guxf dy kfrn igRhsq- afsrm dI pRDfngI mMnI jfx lwg peI.

jy pqI pqnI dohF ivcoN iewk iDr dUjy dI kfm iqRpqI krn dy asmrQ hovy qF igRhsqI jIvn vwzf by-rsf ho jFdf hY . kyvl kfm iqRpqI dy csky dI asMqusLtqf dy kfrn keI sLfdIaF KLqm hoeIaF . sMsfr ivc kyvl kfm aglI dI iqRpqI dI KLfqr bVy iGxfvxy pfp krky mnuwK (iesqRI-mrd) PfsIaF dy qKLqy qy inrMqr puwjdy af rhy hn. bRfhmxI Drm df jogI, jpI qpI aqy vzy vzy icly kwtx df pKMz rcf bYTx vflf koeI pKMMzI jogI jF ByKI sfD qF Bfvy ajyhI inrdfieqf vflI sLrq iksy aflHV bIbI qy lf skdf hovy, pr ijs bflVI nuM pihlF hI suhfg rfqF vfly supny af rhX hox Aus nfl inrdfieqf BrIaF pKMz-sLrqF mnvfAux AuprMq sLfdI krn dI gl anUpm siqgurU nfnk sfihb jI dI joiq jugiq dy mflk, mrd agMmVy sRI dsLmysL jI afpxI mubfrk jbfn qoN kdy iksy vI hflq ivc nhIN sn kih skdy.

(a) igRhsq dy iqafgI bxy vzy jpIaF qpIaF nfl hoey siqgurF dy bcn aQvf AunHF pRqI Aucfry hoey gurU bfxI dy pfvn sLbd jy iDafn nfl pVHy hox, jy kfm bfry gurmiq df isDFq smiJaf hovy qF AupoRkq iliKaf sB kuJ gurmiq dy ankUl ho idwsxf hY. Gr Gft Cwz ky sMinafsI hoey iPridaF dy awz awz ByKF dI, AunHF dy jpF qpF dy aqy ivKfvy dy hor Drm krmF dy ijLkr nfl, aQvf nMgy srIr qy suafh ml ky pUrn iqafgI bx ky lokF leI pUjnIk bxy iPridaF dI aMdrUnI hflq, sfrIaF kfmnfvF aqy ivkfrF nUM mfr lYx df pKMz rcfeI iPrdy sMinafsIaF dI aslIXq nMgI kr rhy gurU sLbd-- mfrU m: 1 .. ivc siqgurU nfnk jI dy (cfr cfr pMgqIaF dy) 9 qukF vfly anmol PLurmfn ivclf spwsLt sMkyq -- iesqRI qij kir kfim ivafipaf icqu lfieaf pr nfrI ] {1013}-7 aqy iPr pRBfqI rfg ivc vI ajyhy iqafgI jpI qpI bfry siqgurF df PLurmfn--

5- pUMar qfp gyrI ky bsqRf ] apdf kf mfiraf igRh qy nsqf ] dysu Coiz prdysih Dfieaf ] pMc cMzfl nfly lY afieaf ]4] kfn Prfie ihrfey tUkf ] Gir Gir mFgY iqRpqfvn qy cUkf ] binqf Coiz bd ndir pr nfrI ] vyis n pfeIaY mhf duiKafrI ]5]{1348}-2

arQ:- hy BfeI ! ijhVf mnuwK DUxIaF qpFdf rihMdf hY, gyrI-rMgy kwpVy pfeI iPrdf hY (AuNJ iksy) ibpqf df mfiraf (afpxy) GroN Bwjf iPrdf hY afpxf vqn Cwz ky hor hor dysF ivc Btkdf iPrdf hY, (aijhf mnuwK kfmfidk) pMj cMzflF ƒ qF (afpxy aMdr) nfl hI leI iPrdf hY .4.hy BfeI ! (ijhVf mnuwK afpxy vloN sLFqI dI KLfqr) kMn pVvf ky (jogI bx jFdf hY, pr pyt dI BuwK imtfx leI hornF dy) tuwkr qwkdf iPrdf hY, hryk Gr (dy bUhy) qy (rotI) mMgdf iPrdf hY, Auh (sgoN) iq®pqI qoN vFijaf rihMdf hY . (Auh mnuwK afpxI) iesq®I Cwz ky prfeI iesq®I vwl BYVI ingfh rwKdf hY . hy BfeI ! (inry) Dfrimk pihrfvy nfl (prmfqmf) nhIN imldf . (ies qrHF sgoN ijMd) bhuq duKI huMdI hY .5.

eyQy hI bws nhIN keI }jpIaF qpIaF, igafnIaF iDafnIaF df ijMnHF ny mn dIaF sfrIaF kfmnfvF mfr lYx df Zol vjfieaf hoieaf sI, vzy iqafgI isD sfDkF, munIaF aqy keI dyviqaF dy ijLkr nfl rfmklI rfg ivc siqgurF ny PLurmfn kIqf ik, koeI ijMnf mrjLI hY Xqn kr lvy pr kfm vfsnF nUM nhIN mukf skdf. sgoN, kfm vws hoieaf mnuwK, nrkI kIVf bxno vI nhIN iJjkdf---jqn krY ibMdu ikvY n rhfeI ] mnUaf zolY nrky pfeI ] {905}-6 iksy nOjvfn bIbI koloN sLfdI df arQ kfmXfb aqy afnMd-meI suhfg-rfq dy QF kudrq dy inXmF dI KMznf vflf bcn, kyvl iqafgI hox df ivKfvf rcf ky lokF nUM luwtdy iPrdy pKMzI, hI lY skdy hn. Gt Gt dI jfxnhfr, srbwq dy swcy swjx, vz-prAupkfrI, mhF blI myry siqgurU swcy pfqsLfh jI dy mwQy, eyzy inrdeIaf vflf dUsLn ?

(e) siqgurF df PLqvf hY ik, srIrk qOr qy pUrf qMdrurq, mhFpurK, avqfr, pygMbr aQvf koeI vI mnuwK (-jIv) pYdf kdy nf hoieaf hY nf kdy sMsfr qy jnm hI lY skygf, ijs ny srIr ivcoN KLfrj huMdy kfm df rs (Xog jF aXog ZMg nfl) sfrI Aumr kdy supny ivc vI nf mfixaF hovy. ijhVy lok dsm gRMQ df icRqro pfiKXfn , dsLmysL jI df hI iliKaf hox dI vkflq krdy Qwkdy nhIN, Auh BlI-BFqI jfxdy hn ik, Aus gRMQ ivc ajyhIaF keI iesqRIaF dIaF gfQfvF hn ijMnHF ny kyvl kfm vws ho ky afpxy pqI BgvfnF nfl Droh kIqf aQvf AunHF nUM bury hflIN koh koh ky kql kIqf. pihly srUpf ivc dsm gurU nfnk sfihb jI dy ilKy (pVHo aTvyN Bfg df pMjvF kFz) kfm bfry byaMq gurU bfxI sLbd. siqgurF df PLurmfn hY ik kfm df vyg mnuwK dI akl mfr lYNdf hY--N kfm N dy vws ipaf mnuwK ajyhy kfry kr bYTdf hY ijnHF df pCqfvf sfrI Aumr ipwCf nhIN Cwzdf. gurU-bfxI df PLurmfn hY ik kfm df vyg ajyhf jLbrdsq cor hY jo igafnvfn mnuwK df igafn-rqn corI kr lYNdf hY:---

6- iesu qn mn mDy mdn cor ] ijin igafn rqnu ihir lIn mor ] mY anfQu pRB khAu
kfih ] ko ko n ibgUqo mY ko afih ]1] mfDAu dfrun duKu sihE n jfie ] myro cpl buiD isAu khf bsfie ]1] rhfAu ] snk snµdn isv sukfid ] nfiB kml jfny bRhmfid ] kib jn jogI jtfDfir ] sB afpn aAusr cly sfir ]2] qU aQfhu moih Qfh nfih ] pRB dInf nfQ duKu khAu kfih ] moro jnm mrn duKu afiQ DIr ] suK sfgr gun rAu kbIr ]3]5]
{1194}

arQ:--hy myry mfDo ! afpxI cMcl mwq awgy myrI koeI pysL nhIN jFdI . ieh zfZf iBafnk duwK hux mYQoN shfiraf nhIN jFdf . 1 . rhfAu . myry ies qn mn ivcly kfmdyv cor igafn-rUp myrf rqn (myry aMdroN) curf ilaf hY (Bfv, ijs ny myrI smJ ivgfV idwqI hY) . hy pRBU ! mYN bVf afjjL ho igaf hF, (afpxf duwK qYQoN ibnf mYN hor) iks nUM dwsF ? (ies kfm dy hwQoN) kOx kOx KLuafr nhIN hoieaf ? myrI gLrIb dI kI pfieaF hY ? . 1 . snk, snMdn, (=dovyN kiQq bRhmf dy kiQq puwqr), isLv, sukdyv vrgy (vwzy vwzy irsLI qpI) kml dI nfBI qoN jnmy hoey bRhmf afidk, kvI lok, jogI jtfDfrI sfDU--ieh sB (kfm qoN zrdy) afpo afpxy vyly idn-ktI kr ky cly gey . 2 . kbIr sfihb df PLurmfn--(kfm afidk qoN bcn leI iewko pRBU hI afsrf hY, Aus awgy ieAuN arjLoeI kr--) hy suKF dy pRBU ! hy dInfnfQ prmysLvr ! qUM zUMGy ijgry vflf hYN, mYN (qyry gMBIr smuMdr vrgy idl dI) hfQ nhIN pf skdf . mYN hor iks awgy arjLoeI krF ? mfieaf qoN pYdf hoieaf ieh myrf sfrI Aumr df duwK dUr kr, qF ju mYN qyry gux cyqy kr skF . 3 .

7- iesqrI purK kfim ivafpy jIAu rfm nfm kI ibiD nhI jfxI ]

mfq ipqf suq BfeI Kry ipafry jIAu zUib muey ibnu pfxI ][[[[[2 ] {246}-4

arQ:--(mfieaf dy moh dy pRBfv hyT afey) iesqRI aqy mrd kfm-vfsnf ivc Psy rihMdy hn, prmfqmf df nfm ismrn dI jfc nhIN iswKdy . mF ipAu puwqr, Brf hI bhuq ipafry lwgdy hn, (prvfr-rUp mfieaf dy srovr ivc) pfxI nhIN, (pfxI dy QF moh hY Aus ivc) zwub ky (nkf-nk Ps ky) afqmk mOq shyVdyy hn .

bsMq rfg ivc nOvy siqgurU nfnk guurU qygLbhfdr jI df PLurmfn:--

8- pfpI hIaY mY kfmu bsfie ] mnu cMclu Xf qy gihE n jfie ]1] rhfAu ]

jogI jMgm aru sMinafs ] sB hI pir zfrI ieh Pfs ]1]{1186}-2

arQ::-pfpF ivc PsfAux vflI kfm-vfsnf (mnuwK dy) ihrdy ivc itkI rihMdI hY., ies vfsqy(mnwK df) cMcl mn kfbU nhI' af skdf . 1 . rhfAu .jogI jMgm aqy sMinafsI ienHF sBnF Auwqy (kfm vfsnf dI) ieh PfhI peI hoeI hY . 1 .

ijs kfm bfry dsLmysL jI dy ipqfmf gurdyv, pMcm sRI gurU nfnk sfihb jI df ieh PLurmfn hY:--

9- hy kfmM nrk ibsRfmM bhu jonI BRmfvxh ] icq hrxM qRY lok gMm´M jp

qp sIl ibdfrxh ] alp suK aivq cMcl AUc nIc smfvxh ]

qv BY ibmuMicq sfD sMgm Et nfnk nfrfiexh ]46]{1358}

arQ:--hy kfm ! qUM (jIvF nUM afpxy vws ivc kr ky) nrk ivc apVfAux vflf hYN, aqy keI jUnF ivc BtkfAux vflf hY . qUM jIvF dy mn Brmf lYNdf hYN, iqMnF hI lokF ivc qyrI phuMc hY, qUM jIvF dy jp qp qy suwD afcrn nfs kr idMdf hYN .

hy cMcl kfm ! qUM suK qF QoVf hI idMdf hYN, pr iesy nfl qUM jIvF nUM (suwD afcrn dy) Dn qoN swKxf kr idMdf hYN . jIv Auæwcy hox, nIvyN hox, sBnF ivc qUM phuMc jFdf hY . sfD (-gurU gRMQ sfihb dI) sMgiq ivc phuMicaF qyry zr qoN KLlfsI hY . gurdyv jI df PLurmfn-- (sfD gurU gRMQ sfihb dy sMg ivc jf ky) pRBU dI srn lY . 46 . * {Foot note:--rfmfiex dI Video Documentary ivc, ivsLvfimqR nfmI bVf pRiswD irKI, iek suMdr apwCrf dy pRym-jfl ivc Ps ky, afpxf keI sflF df qp, nsLt krdf drsfieaf hoieaf hY . (2) iswK ieiqhfs ivc vI ZfNzIaF, rfgIaF prcfrkF afid ny iewk sfKI ivc dsLmysL jI dy inktvrqI, BfeI jogf isMG nfmk isdkI iswK nUM, huisLafpur dI iksy vysvf nUM vyK ky isdk qoN zoilaF hoieaf drsf ky sMgiq koloN mfieaf Twg Kfx df prpMc rcfieaf hoieaf hY . BFvyN ies khfxI nUM pMQ ivroDIaF ny hI iksy ikqfb ivc ilK idwqf hovy pr ieh gfQf iewk sfKI dy rUp ivc gurU drbfrF df isMgfr bx rhI huMdI hY. kudrq dy ies inXm dI atwlqf spwsLt hY ik, sMsfr ivc koeI jIv kfm-rs qoN axjfx nhIN rih skdf }

jvfnI cVH rhI bIbI jI qoN kfdr df mUMh icVfAux vflf bcn (Promise) lYx dI gwl, Aus sujfn siqgurU jI dy pfvn nfmxy nfl mVHnI, jo afey hI igRhsq ivc swcf AudfsI jIvn ibqfAux dI jfc isKfAux sn ? sLfdI krn leI kfdr dy atwl inXwm dI KMznf vflI sLrq ? rfq idn afpxy pqI dI syvf kridaF hoieaF NN kfm Bog df pUrf iqafg NN ? awg kol vwsdI mom nUM kdy vI nrm nf hox df afdysL ? ajyhI axhoxI gwl dI afs iewk jvfnI cVH rhI alHV bflVI koloN NN ?

(s) ies gwl nUM vI Jt pt rwd nhIN kIqf jf skdf ik, ies dysL ivc pwQr-rUpI Bgvfn nfl sLfdI dI gwl cwlI sI qF hjLfrF bIbIaF ny rfmjxIaF df rUp Dfr lYx ivc kI, nfly puMn nfly PlIaF vflf anMd nhIN mfixaF ? kyvl supnf afAux nfl koeI bIbI sMgq dI mfqf aqy iPr dsLmysL jI vrgy mhFblI gurU-prmysLr dI pqnI bx skdI huMdI qF keI bIbIaF nUM ajyhy supny vI afAuxy arMB ho jfxy sn ik, dsLmysL jI ibnf iksy sLrq dy Aus dy pqI bxn leI mjbUr ho jfieaf krdy . ijvyN, (kiQq qOr qy) pMcm pfqsLfh jI dy drsLnF nUM afieaf mMzI df rfjf--NN lyK n imteI hy sKI jo iliKaf krqfir .. NN pMgqI sux ky muV igaf aqy supny ivc cUiVHaF dy Gr jf pYdf hoieaf aqy sfrI Aumr ijLMmIdfrf dI nOkrI krdf, DIaF puwqrF vflf ho ky miraf--gurU drbfrF ivc hI drsfieaf jf irhf huMdf hY . supny dI Aus gwl vFg kI, koeI bIbI eyQNo qwk nhIN sI puwj skxI ik supny ivc siqgurU jI qoN myrI kuKoN iewk jF vwD kfikaF ny jnm ilaf sI ? sfDfrn mnuwK dy acrn ivc ajyhIaF kmjLorIaF dy af jfx df siqgurF nUM pUrn igafn sI. ies leI ies inrmUl khfxI nfl siqgurF df dUr df vsqf vI nhIN mMinaF jf skdf. ajyhI Gtnf kdy dsLmysL ipqf jI dy drbfr ivc vrqI sI--ieiqhfs ivc ajyhf iliKaf jfxf, inrsMdyh gMBIr sfjLsL aqy kutlqf df hI nqIjf hY .

10- sjx muKu anUpu aTy phr inhflsf ]

suqVI so shu izTu qY supny hAu KMnIaY ]2] {1100}-17

(h) ieh dlIl ik siqgurF dI imhr hovy qF kfm kdy qMg nhIN krdf---gurmiq ivroDI Brm pYdf krn vflf by-dlIlf Zuwcr hY. kfdr dy inwXmF dI KMznF vflf bcn imhr nhIN, sgoN kihr ho inbVdf hY. iPr siqgurU nfnk sfihb qF afey hI kfdr dy hukmF dI pflxf kridaF hoieaf igRhsq dy PLrj inBfAux df isDFq isKfAux sn. siqgurF df idloN sMg pRfpq ho jfx vfilaF vzBfgIaF nUM qF sgoN--nfnk siqguir ByitaY pUrI hovY jugiq .. hsMidaf KylMidaf pYnMidaf KfvMidaf ivcy hovY mukiq .. 2 ..{522} ihrdy qoN dsLmysL jI dy sMgIaF nUM qF sgoN jIvn dy sfry rs mfxidaF, kfdr dy sfry inwXm-rUp hukmF dI pflxf kridaF inrbfx-pd aQvf gurmuK-pd dI pRfpqI kr skx dI smrQf pRfpq huMdI hY. siqgurF dI mno nyVqf pRfpq kr lYx vfilaF nUM sgoN gRhsqI jIvn dy sfry inwXm inBfAuNidaF, durlwB mnuwKf dyhI df hr rs sMjm ivc rih ky mfxidaF hwsidaF KyzidaF aqy dUijaF nUM KLusLI rwKx leI sdf Xqn-sLIl rihMidaF, hr pwKoN inrlypqf df jIvn gujLfridaF pRBU dy drbfr ivc mfx pRfpq kr skx dI jIvn-jfc afAuNxI huMdI hY. sLfdI krn smy jvfnI cVH rhy sfQI qoN kfm-ieiCaf nUM mfrI rwKx pRx lY ky gurmiq dI KMznF vflf krm prm-igafnI dsLmysL jI dy pfvn nfmxy nfl mVHnf, iswKI dy ivroDIaF dI cfl qoN Cuwt hor dUjI gwl ho hI nhIN skdI. {not:--ieh vI nf BuwlIey--gur sBf eyv n pfeIaY nf nyVY nf dUir .. nfnk siqguru qf imlY jf mnu rhY hdUir .. 2 ..{84} srIr krky nyVqf AunHF do pTfx BrfvF nUM vI pRfpq sI ijnHF ny siqgurF qy jfn lyvf vfr krn leI siqgurF df aqy sMgiq df ivsLvfsL ijwqxf sI. Auh vI keI mhIny siqgurF dI bVI syvf krdy rhy sn. siqgurF ny AunHF dy hwQoN jLKmI ho ky pRlok isDfrn df kOqk kI afpxI KLusLI nfl vrqfieaf sI ? kI, siqgurF ny afqm hwiqaf krn df ieh inafrf ZMg vriqaf sI ? kI, siqgurU nfnk jI ( m: 1) vFg hI gurmiK svY ieiCaf nfl afpxy inj Dfm nUM nhIN sI prq skdf ? XQf--gurmiK afvY jfie insMgu .. prhir mYlu jlfie klMku ..{932} JUT df afsrf lYx dI gwl ibwpRI miq hY. jvfnI cVH rhI alwHV bIbI nfl gLYr-kudrqI afqmk ivafh ? mn-ihrdy qoN ajyhy ivafh nUM swc mMn lYxf, kfdr dy atwl inXm nfl TwTf hY ............... (2) khfxI df dUjf pwK--puwqr pRfpqI dI ieiCaf df pRgtfvf aqy dsLmysL jI df bcn--

iesqRI mrd dy sMbMDF dy anuBv nUM jy, ibbyk buwDI dy nyVy Zuwk lYx dyeIey qF spwsLt ho jFdf hY ik, kiQq sfihb kOr jI vrgy ivafhuqf pqnI, vloN afpxy pqI koloN puwqr dI mMg df spwsLt arQ Aus kfm Bog dI mMg hI bxdf hY ijs qoN AunHF nUM vFijaF riKaf igaf sI. (mfqf) sfihb kOr jyhy pqI-bRqf aqy sLrm hXf dy puqly supwqnI jI, drbfr ivc bYTy , jF iksy vI dUjy dI hfjLrI smy, afpxy pqI-gurdyv jI qoN, ajyhI mMg iksy hflq ivc vI nhIN sn kr skdy. spwsLt hY ik ajyhI mMg iekFq ivc, pqI dI muwTI cfpI afid dI syvf inBfAuNidaF smy hI kIqI jfxI sI. iPr hYrfnI hY ik, pqI pqnI dI prdy vflI ajyhI gwl ilKfrIaF kol ikvy puwjI ? kI, dsLmysL jI ny afp hI sMgq nUM af disaf sI ik, awj rfqIN sfihb kOr afpxy bcnF qoN iQVkI iPrdI BFp ky asF Jwt ies dI JolI ivc puqR dy rUp ivc KLflsf jI nUM pf idwqf hY ? ikwzI hfso hIxI aqy nf mMnx jog huwjq aQvf alokfr gwl hY ? iswK df rUhfnI irsLqf kyvl afpxy siqgurU jI nfl hY. aqy ibMdI aOlfd kyvl jnm dfqI mfqf dI hI mMnI jf skdI hY. swcy siqgurU nfnk sfihb jI aQvf AunHF dy bfkI 9 rUp (sRI gurU gRMQ sfihb jI qwk) 1ú srUp sfzy mfqf- ipqf- gurU-prmysLr sB kuJ siqgurU jI hI hn--

11- myrf ipafrf pRIqmu siqguru rKvflf ] hm bfirk dIn krhu pRiqpflf ] myrf mfq ipqf guru siqguru pUrf gur jl imil kmlu ivgsY jIAu ]3] mY ibnu gur dyKy nId n afvY ] myry mn qin vydn gur ibrhu lgfvY ] hir hir dieaf krhu guru mylhu jn nfnk gur imil rhsY jIAu ]4]2] {94}

sfry qwQ ivcfry ibnf grU nfnk sfihb jI dy kyvl Ausy pfvn srUp nUM KLflsf jI df jnm dfqf mMn ilaf ijnHF ny mfqf sfihb dyvF jI nfl (isrjxhfr dI atwl mrXfdf aqy smfj dy nymf dy ivroD vflf) kiQq afqmk ivafh kIqf hoieaf sI ? iPr sfzf irsLqf mfqf sulwKxI jI dy pqI--sRI gurU nfnk sfihb jI, (ijnHF ny gurU bfxI ivc sfnUM keI vfrI puqro kih ky skI aOlfd nfloN vwD ipafiraf hoieaf hY), dy nfl (irsLqf) kI irhf ? hYrfnI hY ik, nfl hI asIN ieh gwl vI khI jFdy hF, ik, kyvl kfieaF hI pltdI rhI sI AuNj dsF siqgurF ivc joiq aqy jugiq (ipRQm) siqgurU nfnk sfihb jI vflI hI sI. . pr jy puwC bYTIey ik, Dfrimk qOr qy pqnI dI pCfx juV jfx nfl vI kI, mrXfdf AuhI rih geI ? kI, ies qrHF pqnI dI BfeIvflI dy kfrn jugiq ivc spwsLt PLrk qF nhIN pY irhf ? kI siqgurF dy ies pfvn bcn dI---joiq Ehf jugiq sfie sih kfieaf Pyir pltIaY .. iksy pwKoN KMznf qF nhIN sI ho rhI ? iPr kI asIN joiq df arQ vI siqgurF qoN smiJaf hY ? Auh ikhVI joiq hY jo iewk qoN mgroN dUjy srUp ivc pRvysL krdI af rhI hY ? kI ieh joiq AuhI nhIN hY jo---sB mih joiq joiq hY soie----hY ? kiQq qOr qy smuwcy pMQ vloN iqafr kIqI iswK rihq mrXfdf dy KrVy 3- (A) ardfs ivc lPLjL joq hY joiq nhIN . Xfd rhy ik sRI gurU gRMQ sfihb ivc isafrI qoN ibnf joq pd, kyvl iewk QF iml sikaf hY, Auh vI bld nUM joqn dy arQF ivc--NafT phr mhf sRmu pfieaf jYsy ibrK jMqI joq .. 1 .{1121} sfzy jQydfr jI jfxn ik, ardfs dy nmUny ivclI joq ikQoN aqy ikvyN afeI? hr pfsy Gply bfjLI ? swc dy lV lfAux afey siqgurF df KLflsf hr pfisEN gMBIr JUT ivc jf atikaf ?

pMQ nUM Jt-pt mfqf sfihb kOr jI dI JolI pfeI jfx vfly swjx ieh qF dws lYx ik, sRI gurU gMRMQ sfihb jI nUM afp guiraFeI sOpx vfly dsm sqgurU nfnk sRI dsLmysL ipqf jI ny gurU bfxI dy ies gurU PLurmfn nUM iks mjbUrI dy kfrn byloVf mMn ilaf ?--qUM guru ipqf qUM hY guru mfqf qUM gur bMDpu myrf sKf sKfie .. 3 .. {168} {bfbf lihxf jI dy QF, siqgurU nfnk sfihb jI dI cox ivc jy koeI BfgF vflI iesqRI af geI huMdI qF srbwq ivc bRhm vyKx vfly swcy pfqsLfh jI ny afpxI joiq jugiq dI mflkI Aus nUM sOpx lwigaF vI kdy iZwl nhIN sI lfAuxI . Aus hfflq ivc sfzy ipqf, mfqf, sKf, bMDp sfzy rfKy AunHF ny hI hoxf sI AuNj) iesqRI-mfqf dI loV, ibMdI aOlfd bxn vfsqy hI ipaff krdI hY.

AuææwcI jIvn jugiq bnfAux dy pFDIaF leI aQvf aiDafqmk-mMzlF ivc sfrIaF irsLqydfrIaF kyvl igafn dfqf siqgurU jI nfl hI bxdIaF hn. jy ibMdI aOlfd bxnf hY qF siqgurF dI Drm pqnI dy pytoN jnm lYxf hovygf . muqbMnF mfqf ipqf sMsfrI irsLqf hY . AuNj dsoN hI gurU sfihbfn dy prvfr, sfzy leI ieko ijhy aQvf sFvyN siqkfr-jog mfqf ipqf hoxy bÍVf jLrUrI hY.

sfihb dyvF jI dI aslIaq bfry-iek bVI gMBIr ieiqhfsk gvfhI:-mfqf sfihb dyvF jI siqgurU jI dy ivafhuqf pqnI nhIN sgoN vwD qoN vwD inktq vrqI koeI isK syvfdfrnI hI ho skdy hn: - HISTORY OF THE SIKHS

VOL. 1

THE SIKH GURUS, 1469-1708

BY

HARI RAM GUPTA,

M.A. PH.D., D,LITT.

GOLD MEADALLIST, ASIATIC SOCIETY OF BENGAL, CALCUTTA,


RETIRED PROFESSOR AND HEAD OF THE DEPARTMENT OF HISTORY AND

DEAN UNIVERSITY INSTRUCTION, PUNJAB UNIVERSITY, CHANDIGARH

Title Page-

awgy sPLf 314:- THE GURU JOINS BAHADUR SHAH AT AGRA:

Bahadur Shah invited the Guru to meet him at Agra, Sahib Devi pressed to accompany him and the Guru took leave of His wife Sundari who wished to stay at Delhi. This was their last meeting. Guru Gobind Singh had stayed at Delhi for about a month. He then left for Agra and visited Mathura and Brindaban on the way. He established his camp 12kms from Agra and 6kms from Bahadur Shah's camp.

sPLf 315

Munim Khan Khan-e-Kbanan, the prime minister, invited the Guru to his place. He was warmly received and well-entertained. The Guru shifted his camp to a nearby garden, The Guru held assemblies twice a day. Many people came to attend them from far and near. On July 23, 1707the Guru and his Sikhs, all armed, left for the court. They were stopped at the gate of the fort and asked to disarm themselves. The Guru declined to do so. The Emperor permitted them to attend the court with arms on. The Guru was warmly received. He was presented with a rich robe of honour, a jewelled scarf(dhukhdukhi) worth Rs.60,000 and five lakhs of rupees in cash. An-other present of costly clothes,jewellery and ornaments to the value of one lakh of rupees was granted for Mata Sundari, and sent to Delhi.

A newsletter of the court of Bahadur Shah dated July 24,1707 says: "Gobind Nanki, according to orders, fully armed, interviewed the Emperor and offered one hundred gold coins. He was granted a robe of honour and a jewelled padak and was given congee".

The Guru told the Emperor that on a previous occasion Emperor Jahangir had surrendered Chandu Diwan to his grandfather Guru Hargobind. Similarly, the Guru demanded that the following persons might be delivered up to him:

1. Wazir Khan of Sarhind. 2. Suchanand Diwan of Sarhind. 3. Gangu Brahman of Kheri.4. Jani and Mani of Morindah.5. Shams Khan of Bajwara.6. Mukarram Khan of Jalandhar. 7. Dilawar Khan of Lahore.

The Emperor expressed his limitations for the time being and promised to do so as soon as possible.

sfihb dyvI ’ nfm dI koeI iesqRI dsLmysL jI dy nfl afgry ƒ jfx leI kihMdI ivKfeI jLrUr geI hY pr ies qoN vwD Aus df koeI ijLkr nhIN hY. jy Auh siqgurU jI dI pqnI huMdI qF Aus df sgoN mfqf suMdrI jI nflo vI bhuqI Aucycqf nfl ijLkr kIqf jfxf sI. iPr mfqf suMdrI jI ƒ jo kImqI Auphfr srkfrI bMidaF dy hwQ idwlI Byjy gey sn, mugLl-sLfhI dy prclq drbfrI dsqUr anusfr, AuhI kuJ (eysy Auprokq iKq anusfr dsLmysL jI dy nfl hI afgry geI) (kiQq) dUjI pqnI sfihb dyvI ƒ jLrUrI qOr qy sgo,N gurdyv jI dy qul hI snmfn nfl, idwqf jfxf sI. qy ieh ijLkr bVf Aucycy qOr kIqf igaf huMdf . ikAu sfzy ies ivsLvfsL anusfr ik, AudoN qwk qF sfihb kOr jI sgoN swjx sUry KLflsf jI dy mfq jI vI bx cuwky hoey sn, ies kfrn vI AunHF Aucycf snmfn kIqf jfxf bVf jLrUrI sI. pr hoieaf ajyhf kuJ vI nhI sgoN qurn leI ijLd kIqI jfx vflI gwl qoN agFh sfihb dyvI ƒ ijvyN awKoN proKy (njLr aMdfjL) kr idwqf hoieaf sI . mugLl sLfhI dy ajyhy isrkfrI qwQF qoN iswD huMdf hY ik, sfihb dyvI jF sfihb dyvF nfm dI iesqRI sLfied gurU Gr dI koeI KLfs syvfdfr BFvyN hovy hI, ijs ƒ kutl ilKfrIaF ny dsLmysL jI dI pqnI aqy KLflsf jI dI JUT-mfqf df rUp dy ky sfƒ aOJVy pf idwqf, aQvf sfzf KLUb mOjU bxfieaf. asI afpxy aslI KLsm siqgurU nfnk sfihb jI vfly sfry irsqy ivsfr idwqy-iPr- "Ksmu Coiz dUjY lgy zuby sy vxjfiraf ] dr dr dIaF TokrF qF asF KfxIaF hI sn. bRfhmx vI eyhI cfhuMdf sI ik, siqgurU nfnk sfihb jI df kdr mfx ijMnf, Gt jfvy Aunf hI iswK pMQ ƒ ihMdU Drm ivwc smf lYxf sihl ho jfxf hY. ienHF gwlF dy sfhmxy vI bVf vwzf pRsLn icMnH af ligaf ik, kI, mfqf sfihb dyvF jI, dsmys jI qoN aMimRq Ck ky iqafr br iqafr isMGxI mfqf ‘sfihb kOr jI’ nhIN sn bx cuwky ? kI, aMimRqDfrI KLflsf jI dI mfqf by-aMmRqI sI ? dsmysL jI dy sLrDflU, ihMd dy smrft, bhfdrsLfh jI dy drbfrI rIkfrz ivc dsLmysL jI dI pqnI df ‘sfihb dyvI’ Bfv, aDUrf nfm kdy nhINN sI iliKaf jf skdf sI ? zf gMzf isMG ihtorIn ƒ vI, sfihbdyvF nfm iksy QF imilaf njLrIN nhIN afAuNdf . iPr jy sfrf hI JUT sI qF KLflsf jI dy bfkI ivdfvfnF koloN ikvyN luikaf irhf ? hr QF nvIN qoN nvIN kwcI gwl gMBIr sLMky pYdf kr rhI hY .

AuuWc kotI dy ivdvfn sLRI hrI rfm gupqf, iek ihMdU ieiqhfskfr dI ilKI eyh gvfhI vI dfs vloN ilKy Auprokq gurmiq ivcfrF qy qsdIkI mohr lf rhI hY ik, sfihb dyvF nfm dI koeI iesqrI, dsLmysL jI dI pqnI mMn lYxI gurU ieiqhfs nfl aQvf iswKI nfl GtIaf TwTy qoN vwD hor kuJ nhIN hY.

Bfrq dysL dy mugLl smrft, bhfdr sLfh dy rrbfr df Aupokq Newes Letter Auwc kotI dy ivdvfn, gurU Gr dy vzy sLrDflU, aMimRqDfrI gurisMK jo amrIkf dy Finance dy mihkmy ivc ijLMmyvfrI dI pdvI qy ssLoBq sn aqy imqI 7- 8 julfeI 2001 ƒ amrIkf dy kYlIPLonIaF rfj ivcly rojLivly nwgr ivc hoeI iswK ivdvfnf dI iekqrqf ivc pRDfngI kr rhy sn, zf: gurpfl isMG jI KYrf ny afpxI klmI ilKI ijs icwTI rfhIN Byijaf sI. Aus, icwTI df Auqfr ieAuN hY[ 7-26-2001 Dear Shergil Sahib, Dear S. Kala Afgana Sahib:-- Sat Siri Akwl, I have underlined the paragraph fom HistorI of the Sikhs by Hariram Gupta Vol-1 provwding quotations from ‘Sanapat’ And a News Letter of the court qouted by Ganda Singh. This proves that Guru ji had only one wife Sunderi ji and Sahib DevI was not Guru Ji’s wife. Otherwise aso have recevied Court recognition and presents from the Emperer

. Please could you forward these to Sardar Kalaafgana Ji. Sat Siri Akal Gurpal Singh Totl page - 3 kiQq qOr qy, sfihb kOr jI dI JolI pYx nfl KLflsf pMQ nUM

lfB hoieaf ik hfnI ?

ies ivc jLrf sLwk nhIN ik, ik sMsfr ivc iswKI isDFq df pRgt hoxf, sRI gurU nfnk sfihb jI dI hI krVI Gflxf df cmqkfr hY. ies scfeI nUM vI iksy dlIl nfl JuTlfieaf nhIN jf skdf ik sMsfr ivc ajyhf pihly aqy (sLfied) afKLrI suDfrk sn ijnHF ny--kyvl swc df sunyhf dyx leI, jfn lyvf ibKVy rsiqaF QfxIN sMsfr dy eyzy ivsLfl Bfg (ajoky pfiksqfn, bMglf dysL, bRhmf aqy lMkf smyq sfrf Bfrq dysL, jMmU ksLmIr smy nYpfl, lwdfK, gVvfl afid phfVI irafsqF, aPLgLfinsqfn eIrfn, mwkf, bgLdfd, lg-pg sfry arb dysL afid) ivc hjLfrF mIl pYdl sPLr kIqf sI. ies scfeI qoN vI asIN isr nhIN Pyr skdy ik, mnuwKqf dI BlfeI leI ijhVf dYvI igafn AunHF ny iliKaf, bfkI nO gurU sfihbn ny Ausy dI ivafiKaf smJfeI aqy Ausy igafn nUM sfKLsLfq rUp dyx leI kubfnIaF dy pUrny pfey . ieh sB kuJ mMnidaF hoieaF vI asIN mUMh nfl BfvyN kuwJ vI khI jfeIey pr GoVy cVHI aslIXq ieh hY ik asF sRI gurU nfnk sfihb jI vwl (pMQk qOr qy) ipwT kr leI hoeI hY. iswKI dy asl jnmdfqy--nfnkfnf sfihb ivKy afAux vfly, sRI gurU nfnk sfihb jI qoN asIN dUr qoN dUr hI huMdy qury gey. ies kQn ivc jy koeI BulyKf hY qF afAu afpxy aMdr JfqI mfr vyKIey ?

mnuwKqf nUM ijs vzmuwly lfB dy imldy rihx dI swDr nfl sRI akfl qKLq sfihb dI isrjxf, Cwtm pIr sRI gurU hirgoibMd sfihb ny afpxy krkMvlF nfl kIqI sI, (sRI gurU gRMQ sfihb jI dy igafn qoN axjfx rihx dy kfrn) BfvyN asIN AunHF sLuwB brkqF qoN vFjy rih ky asIN inq nvIaF aOkVf ivc Psdy qury jf rhy hF, pr inrMdyh ieh pfvn akfl-qKLq sfihb, siqgurF dI bVI arQ BrpUr anUpm dyx hY . vyKx vflI gwl ieh hY ik, ies iewk qoN vwD hor qKLq, iks n,y kdoN aqy iks isDFq nUM muwK rwK ky isrjxy arMB kIqy ? {not:--pMQ dy kyNdrI jQydfr sfihbfn dI syvf ivc jodVI pwqr ilK Byjy pr ienHF sLMikaF nUM sdf leI dUr krn jog , gurmiq dI ksvwtI qy pUrf Auqrdf syD pwqr, ikqoN nhIN imilaf. }) ivcfr kocrIaF gwlF df vyrvf:--

1) biTMzy dy zfktr (s: jugrfj isMG jI) dy nfl dfs AunHF idnF ivc sRI dmdmf sfihb dy drsLnF leI puwjf sI jd ajy gurduafrf sfihb dy hfl dy aMdr hI Coty rUp vflf (vylf-tpfAU ?) pfvn qKLq isrijaf hoieaf sI. EQoN dy syvfdfr jI ny sfnUM iek mohr (Stamp) dy drsLn krf ky smJfieaf ik--NN ies mohr df eyQoN pRfpq hoxf iswD krdf hY ik dsLmysL jI ies QF qy hukmnfmy iliKaf krdy sn. so, ijQoN vI siqgurU pfqsLfh jI df hukm jfrI kIqf jfxf iswD hovy, KLflsf pMQ ny Aus QF nUM qKLq mMinaF hYNN NN . syvfdfr jI ny qKLq sfihb dI jo ivafiKaf smJfeI Aus qoN Aupjdy sLMky:--

(Au) kI, sRI gurU hrgoibMd sfihb jI ny akfl qKLq dI isrjxf kyvl PLurmfn jfrI krn dI shUlq leI kIqI sI ? iPr kI, kIrq pur sfihb ivKy ivcrdy smy, siqgurF ny koeI vI PLurmfn nhIN sI iliKaf ? kI, siqgurF dI isiKaf aQvf, AunHF df AupdysL sfzy leI hukm nhIN sI smiJaf jFdf ?

(a) jy hukm jfrI hox vfly QF qy qKLq bxfey jfxy huMdy qF, kI, jMg dy mYdfn ivc POjF dI agvfeI krdy smyN-- sLfhI rQF qoN, hfQIaF dI ipwTF qo aQvF GoiVaF dIaF kfTIaF qoN-- rfjy, mhfrfjy, sRI gurU hirgoibMd sfihb aQvf sLfihn- sLYhn-sLfh guruU goibMd isMG sfihb jI--keI bVy jLrUrI PLurmfn jfrI nhIN sn krdy rhy ?

(e) kI, sRI guuurU gRMQ sffihb jI--sB qoN sRysLt hukm nhIN hn ?--hAu afphu boil n jfxdf mY kihaf sBu hukmfAu jIAu .. iPr kI, rfmsr srovr ijwQy pMcm pfiqsLfh jI ny gurU gRMQ sfihb -rUp--hukmfAu dI isrjxf sMpfdnf--kIqI sI, Aus QF qy iks dlIl nfl mhfn qKLq sfihb dI isrjxf nf kIqI ceI ?

(s) ieiqhfsk qwQF qoN spwsLt hY, ik ptnf sfihb ivKy ijs QF pfvn qKLq sfihb ssLobq hn, Aus pfvn QF qy sRI gurU nfnk sfihb dI joiq jugiq df mflk (bxn AupRMq), iksy vI siqgurU swcy pfqsLfh jI ny koeI PLurmfn nhIN sI iliKaf. eyQy qKLq sfihb dI isrjxf qoN hukm ilKy jfx vfly inWXm dI gWl sWc ikvyN rhI?

(h) aqy jy gurU nfnk sfihb jI dI joiq jugiq dy mflk siqgurU jI dy jnm asQfn nUM qKLq bxfey jfx df isDFq mMn ilaf jfvy, qF ajyhf prm pfvn asQfn kyvl aqy kyvl nnkfxf sfihb hI hY. {not--sRImfn pMQ rqn ividXfmfrqMz sMq gXfnI gurbcn isMG jI KLflsf iBMzrF vfilaF ny gurbfxI pfT drsLn gRMQ dy 13 sPLy qy sRI gurU nfnk sfihb jI bfry =gwdI smF---afid qoN hI gurU srUp pRgty--iliKaf hY. 14 qo 22 sPLy qwkN qwk gurU sfihbfn nUM guirafeI imlx df bfkfiedf sMmq aqy qfrIKL ilKI hoeI hY } lg-pg sfry ieiqhfs-kfrF ny ds siqgurF ivcoN kyvl sRI gurU nfnk sfihb jI nUM hI jnm-iswD gurU iliKaf hY. bfkI sry (bfbf lihxf jI dyvI dI pUjf iqafg ky aqy bfbf amrdfs jI gMgf-mwXf dI pUjf Buwl ky) gurU nfnk sfihb jI dy Gr dy tihlUey isdkI iswK bxy sn. Bfv dsLmysL jI qwk guiraeI pRfpq hox dy AupRMq hI gurU nfnk sfihb dI joiq jugiq dy mflk pUrn siqgurU bxdy rhy sn. pihlF sfihbjLfdy vI gUrU iswKF dy gurU-BfeI hI sn . spwsLt hY ik ptnf sfihb ivKy bxy pfvn qKLq qoN ieh dUjf isDFq vI gLlq iswD huMdf hY.

(k) jy gurU pMQ ny, guirafeI pRpq siqgurF dy joqI joiq smfAux vflI QF qKLq bnfAux df isDFq mMinaF huMdf qF nfdyV ivKy sRI hjLUr sfihb jI dy nfl--krqfr pur sfihb (pfiksqfn)-- KzUr sfihb, goieMdvfl, lfhOr (pfiksqfn), kIrq pur aqy cFdnI cOk idwlI--ienHIN sfry QfeIN vI jLrUr qKLq bxfAuxy sn.

kyvl dsLmysL jI dI jIvnI nfl sMbMDq QfvF qy hI, cfry qKLq bxfey jfx df asl kfrn:--

sRI ibicwqr nftk dy pMjvyN aiDafie dI--NN sqvIN cOpeI qoN dsvIN cOpeI qwk NN sRI gurU nfnk sfihb jI qoN--joiq Ehf jugiq sfie--vflI dYvI mrXfdf, cOQy pfqsLfh sRI gurU rfmdfs jI qwk puwjdI drsf ky AunHF cohF siqgurF nUM Ausy iewk joiq dy mflk drsfieaf hoieaf hY . kfrn ieh hY ik, khfxI anusfr hjLrF sfl pihlF kiQq bydI kul rfjy ny kiQq soZI kul rfjy nfl bcn kIqf hoieaf sI ik Auh kljug ivc jnm lY ky, sMsfr qoN jfx qoN pihlF afpxf guiraf-rfj soZI kul ivc jnmy Ausy nUM hI sONp dyxgy . sqvIN cOpeI ivc gurU nfnk sfihb jI aQvf gurU agLmd sfihb jI nUM sMsfr qoN dyv lok nUM jFdy nhIN drsfieaf. pr jdoN hI gurU amrdfs jI ny soZI kul amrdfs jI nUM guirafeI sOp idwqI qF aTvI cOpeI dI aMqlI sqr ieAuN hY--amrdfs surpuir mgu lIaf .. Bfv sRI rfmdfs jI dy gurU bxidaF hI gurU amrdfr jI (surpir)-dyvpurI dy (mgu)-rsqy pY gey . nOvI aqy dsvIN copeI ivc ieænHF cOhF gurU sfihbfn nUM kyvl iewk (sRI gurU nfnk jI df hI) rUp jfnx dI qfkId ilKI hoeI hY.

awgy 11vI 12vIN do copeIaF anusfr pMcm pfqsLfh jI qoN nOvyN pfqsLfh jI qwk, sfry siqgurU sfihbfn bfry, gurU gwdI qy ibrfjmfn hox qwk df ijLkr qwk nhIN hY. sgoN jt prlok isDrfdy qury gey drsffey hoey hn:--

rfmdfs hir so iml gey .. gurqf dyq arjnih Bey ..

arjn pRB lok isDfey .. hir goibMd iqhnF Tihrfey .. 11 ..

{awgy hux "bpu Drf" nf irhf, NdIpk qo dIpN vI nf jigaf aqy arjn dyv jI nhIN sgoN NN arjnih jf arjn NN bx gey?} hir goibMd pRB lok isDfry .. hrIrfie iqh TF bYTfry ..

hrI ikRsLn iqn ky suq vey .. iqn qy qyg bhfdr Bey .. 12 ..

Bfv, pMjvy siqgurU arjn sfihb jI qoN lY ky nONvy siqgur" qwk sRI gurU nfnk jI dI joiq jugiq qoN ibnf hI ivcry drsfey hoey hn. ies pMjvyN aiDafey ivc dsLmysL jI df ijLkr iks kfrn nhIN hY ? ieh smJ pusqk pVHn qy afvygI . sRI ibicqR nftk dy CyvyN aiDafie ivc, dsLmysL jI nUM akfl prK qoN hI brkqF aqy asIsF lY ky sMsfr ivc nvF pMQ clfAux leI afey iswD kIqf hoieaf hY. BfvyN jLbfnI dsLmysL jI nUM dsvyN gurU nfnk hI kih rhy hF, pr ies ivc jLrf vI aiq-kQnI nhIN ik ( igxy imQy gurmuKF ƒ Cwz ky) lg-pg sfry iswK jgq ny vfsqv ivwc, dsLmysL jI nUM sRI gurU nfnk sfihb jI dI guiraeI dy mflk hox dy nfqy, joiq dy nfl, siqgurU nfnk sfihb jI dI ‘jugiq vIN nfl hI sMBflI rwKx dI pfbMdI qoN mukiq isDy DuuroN akflpuK jI qoN hI sfrIaF sLkqIaF dy mflk bx ky, rwb jI dI inwjI asLIrvfd lYx AuprMq nvF pMQ clfAuNx leI sMsfr ivc afey mMn ilaf hoieaf hY.

pMQ vloN bxy cfry qKq kyvl dsLmysL jI dy hI nfm nfl juVIaF QFvF qy bxn nfl asIN sfry iswK, ies ieljLfm qoN ikvNy bc skdy hF ik--NN sfry gurU sfihbfn nUM iewk hI joiq jugiq dy mflk hox df ZMzorf dyx vfly ienHF iswKF ny-- sRI gurU nfnk sfihb jI dy bfkI gurU-srUpF dI mhfnqf vwl vfsqv ivc, pMQk qOr qy ipwT kr leI hoeI hY ? ienHF dubfjiraF df sRI gurU nfnk sfihb jI dy smuwcy ( 11vyN srUp qwk) srUp nfl idloN ieksfr ipafr aqy sLrDf iblkul nhIN hY . ienHF dy mn ivc hor hY aqy kiuhMdy kuJ hor hn. afpxy afp ivc gurU bxI bYTf pMQ, sRI gurU-gRMQ sfihb leI kwcf aQvf byieqbfrf bx cuwikaf hY--idlhu muhbiq ijMnú syeI sicaf .. ijnú mn horu muiK horu is kFZy kicaf .. lok ivKfvy leI isMG bxy bYTy sfnUM aMimRq DfrIaF nUM iswK mMnxf qF ikqy irhf, dsm siqgurU nfnk sfihb- sRI klgLIDr pfqsLfh jI qF sfnUM mrd aQvf mnuwK vI nhIN mMn rhy --hmUM mrd bfiead sLvd suKLnvr .. nf isLkmy iPgr dr dhfny idgr ..

Brm BulyKy pfAux vflI aigafnqf dI DuMD-- iks mGory QfxI pwsrdI af rhI hY ? suihrdqf nfl arMBI zUMGI Koj df sdkf, siqgurF dI bKLsLsL, dfs dI mn-buwDI ny kbUl kr ilaf ik, aigafnqf nUM gurmiq-igafn df Brm bxf ky qIsrf pMQ clfAux df sMklp aqy isrjxF df kfrj, Aucycy qOr qy dsLmysL jI nfl jf joVn df iKLafl pYdf krn df mUl somF dsm gRMQ sfihb aQvf Aus dy pRisD Bfg, sRI bicqR nftk, cirqRo pfKXfn, cMzI cirqR afid hn . swcy suwcy gurisK ijhVy sRI gurU gRMQ sfihb jI nUM sRI gurU nfnk sfihb jI dI joiq jugiq dy XfrúvyN (11vyN) sdIvI pRkfsL, smrwQ siqgurU, swcy ihrdy qoN mMndy aqy siqkfrdy sn, AunHF leI jLrUrI bxdf sI ik, iksy pRkfr df Dfrimk inrxf krn qo pihlF, ies adBuq gRMQ dI sfrI ilKq nUM gurU bfxI dI ksvwtI qy iek-sfr prK lYNdy. jy KIr dI dyg ivc suafh df buwk rl cuwkf hovy qd qF koeI cfrf nhIN, pr zuwlyH byrF df kuJ nhI ivgiVaf huMdf . afAu asIN sfry rl iml ky, siqgurF dy crnF ivc iDafn Dr ky ardfs krIey ik Auuh sfzIaF BulF vl nf jFdy hoey sfzy inqfxy BuwlVF dy isr qy imhr df hwQ rwK ky smrQf bKLsLsL krn ik, asIN, dsm gRMQ dy AupRokq vrnx ivsLysL Bfg nUM, guurU bfxI dI ksvwtI qy prK ky, srb pRvfxq inrxf lwBx ivc sPLl hoeIey:---

13- jIa kI ibrQf hoie su gur pih ardfis kir ] Coiz isafxp

sgl mnu qnu arip Dir ] pUjhu gur ky pYr durmiq jfie jir]

sfD jnf kY sMig Bvjlu ibKmu qir ] syvhu siqgur dyv agY n

mrhu zir ] iKn mih kry inhflu AUxy suBr Bir ] mn kAu hoie

sMqoKu iDafeIaY sdf hir ] so lgf siqgur syv jf kAu krmu Duir ]6].519]

ieh lyK bicwqR nftk vfly (10-A) Bfg dy arMB ivc lfAux leI iliKaf sI, pr dfs qoN hjLfrF mIl dUr, pMjfby vwsdy prkfsLk swjxf ny agFh qoN agfH qor rwiKaf jo aMq gurmuiK ipafry s: jsivMdr isMG jI aYzvokyt Member SGPC ny ies pusqk dI CpvfeI dI ijLMmyvfrI leI qF ies jLrUrI lyK ƒ, ijhVf isrmOr jQydfrI dy drF qy vI ruldf irhf hY afKLr pfTkF dI syvf ivc hfjLr hoieaf hY.

14- kbIr ksAutI rfm kI JUTf itkY n koie ]
rfm ksAutI so shY jo mir jIvf hoie ]33]{
1366}

kbIr sB qy hm bury hm qij Blo sBu koie ]

ijin aYsf kir bUiJaf mIqu hmfrf soie ]7]{1364}

cMizkf, durgf BvfnI, BgAuqI, afid, bRfhmxI klpxf dI Aupj, iekoN dyvI dy PLrjLI nfm hn. cMzI dI vfr aQvf sRU=I BgAuqI jI kI vfr dy pfT qoN keI qrhF dy PlF dI pRfpqI df, aQvf keI qrHF dIaF sLkqIaF iml skx df inrmUl Brm pfieaf hoieaf hY. isKF ivc inhMg isMGF ny ies Brm ƒ bVf kbUilaf hoieaf hox dy kfrn, cMzI dy pfT pRqI AunHF dI sLrDf gurU bfxI nfloN vwD qF bysLwk hovy pr Gwt jLrf vI nhIN hY. cMzI dI vfr dy igxy imQy, qy imQIaF ivDIaF sihq kIqy pfTF dy gurmiq ivroDI icly vI kwty jFdy hn.

cVHdI klf dI pRdrsLnI kr rhy coly ivc Pwby hoey iek inhMg isMGf koloN jy ieh puB bYTy ik- ‘hy sfDU sUrbIr inhMg isMG jIE ! ikrpf sihq ies inmfxy df ieh Brm dUr kr idAu ik, kI siqgurU nfnk sfihb jI aQvf AunHF dy rUp, bfkI gurU sfihbfn dI jIvn jugq afpxy ilKy bcnF dy ankUl nhIN sI ? kI, siqgurU sfibfn ilKxI-kQnI aqy krxI dy sUry nhIN sn ?

isMG jI df lihjf Jwt kRoiDq ho jFdf hY aqy bVy ruwKy sLbdF ivc Aultf ieh pRsLn dfgL idwqf -‘quhfzI mq ikvy mfrI geI jo iek inhMg isMGF qoN ajyhf sLwk kIqf hY ik asIN siqgurU jI ƒ kihxI aqy krxI dy sUry nhIN mMndy.’ pr, ijhVIaF pusqkF gurU gRMQ sfihb jI dy bcnf dI ivroD krnf isKlf rhIaF hn AunHF dI bfxI df pfT iks kfrn kIqf jFdf hY jI ? qF hor vI jlvy ivc af ky, "BfeI jI ! afpxy QF iev vI awzrI gurbfxI hI hY, Aus dI prK gurU gRMQ sfihb qy nhIN kIqI jf skdI . ajy ieh puwCxf hI sI kI- "kI,isKF df Drm gRMQ kyvl iewk nhIN ? ik[ afigaf ho geI--" bws asF hor kuJ nhIN suxnf. CyqI hrn ho jf, ikqy cfhtf nf Ck lvIN[[[[[[[[ pihlIaF do pusqkF-(1) ibwpRn kI rIq qoN scu df mfrg (Bfg dsvF) bicwqr nftk gurbfxI dI ksvwtI qy aqy (2) ibwpRn kI rIq qoN scu df mfrg (Bfg dsvF) iqRXf cirqR gurbfxI dI ksvwtI qy- Cp ky bjLfr ivc hfjLr ho cukIaF hn qy hux ieh qIsrI pusqk pfTkF dI kihrI ivc hfjLr hox leI prkfsLk sfihb kol Byj idwqI geI hY.

gurbfxI dy aDfr qy syDF bKLsLsL krn vfly gurmuKF df hfridk irxI hovFgf aqy suJf anusfr sodF kr lYx ivc jLrf vI iZwl nhIN hovygI . gurmiq anusfr jIvn bqIq kr rhy gurmuKF dy crnF dI DUV-

dfsrf gurbKLsL isMG

 

 

B