.

mMgl ik mMqr?

pRo: ieMdr isMG 'Gwgf'

ijnHF XorpIn dyÈF ivwc asIN rih rhy hF, iehnF dyÈF ivwc ilKx bolx, ivcfr pRgt krn dI mukMml aËfdI hY. brqfnIaF dI pfrlImYNt ivc sBf dy spIkr dI kursI qoN Aupr ieh awKr ilKo hoey hn- ‘‘BfvyN mYN quhfzy ivcfrF nfl sihmq nf BI hovF, pr mYN quhfnUM bolx, ivcfr pRgt krn dI pUrI aËfdI idaFgf``. iek smF sI bRfhmx ny Drm dy nfm qy rwj ky JUT boilaf, kflpink kQfvF vfly gRMQF qy Drm df lybl lf idwqf. Drm dy nfm qy lokF nUM sdIaF qoN luwt ky KfDf qy kurfhy BI pfieaf. jfq pfqI vMzIaF Drm dy nfm qy pfeIaF. aOrq nUM sfry hwkF qoN vFJI kr idwqf igaf, Drm dy nfm qy. iesqrI nUM pqI dy mrn qy, Aus ny nfl icKf ivc sVn qy mjbUr kIqf igaf, mnuKF dI blI idqI geI [[[[sB Drm dy nfm qy. AuproN isqm jrIPI ieh peI ies iensfnIaq qoN igry hoey pfp krm dy ivruD iksy nUM jbfn Kohlx dI BI afigaf nhIN sI. bgfvq krn vfly nUM, koh koh ky kql kr idqf jFdf sI, Drm dy nfm qy. bRfhmx dIaF iehnF mMd ibrqIaF kfrn Bfrq son icVI, dunIaF dy hmlfvrF ny pYrF ivc rol idqI. ieQy jhflq afAux df kfrn sI ik ivkfs dy sfry rfh pujfrI ny apxI inwjI aYÈ pRsqI vfsqy rfKvyN rwK ley.

BfvyN bRfhmxI ivcfrF dI rihMd KUMhd ajy bQyrI bfkI hY, pr ieh BI swc hY ik awj KuwlH ky bRfhmxI krUrqf ivruwD avfË AuTfeI jf skdI hY. ieDr Kflsf pMQ dy bfnI siqgurU nfnk sfihb jI ny hryk iksm dy pfKMz ivruD jordfr afvfj bulMd kIqI. jIvn kOqkF duafrf, qy afpxy gurbfxI rUpI amuwly AupdyÈF rfhIN, QF QF pfKMz krm dy prKcy Auzfey. hflfq df duKdfeI pwK ieh hY ik iswKI srUp Dfrn krky axigxq bRfhmxI soc vfly ivakqI, gurduafiraF qy kfbj ho cuky hoey hn. ijnHF nuUM gurbfxI dI koeI soJI nhIN, ieiqhfs dI vfkPI nhIN, iswK rihq mirafdf bfry pqf nhIN, ardfs qk krnI afAuNdI nhIN, Auh lok gurdvfiraF dy (sfry ieko ijhy nhIN hn) ‘‘mflk`` jF krqf Drqf hn. rihMdI ksr pUrI kr idqI zyrydfrI, isstm ivc ply. aDpVHy, pRcfrkF ny. hr bRfhmxI krm kFz, ibnf iksy dlIl qoN, ihwk dy qfx, gurmq df lybl icpkf ky, iswK smfj ivc pRclq krfAux leI awzI cotI df Ëor lfieaf hoieaf hY. awj dy lyK ivc kyvl ‘‘mUl mMqr`` bfry dlIlF qy sbUqF sihq ivcfr kIqI jfvygI.

pihlI gl ieh ik ies df nfm iksy BI purfqn gRMQ ivc jF BfeI sfihb gurdfs jI dI rcnf ivc ‘‘mUl mMqr nhIN hY``. ies nUM ‘‘mMgl`` jF mMglf krn`` afiKaf igaf hY. ieh gurbfxI dy AupdyÈ qoN pihlF, sMKyp rUp ivc pRmfqmf df aqI sMkocvF Èbd icwqr hY. ies ivwc AupdyÈ nhIN idwqf igaf, isrP akfl purK dI hsqI bfry BfvpUrq sMKyp jfxkfrI idwqI geI hY. ies df mUl pfT ieh hY -

ÃÄ siqnfm krqf purKu inrBAu inrvYru akfl mUriq ajUnI sYBM gur pRsfid..

ies qoN awgy isrlyK hY .. jpu.. Aus qoN awgy hY jpujI sfihb dy afrMB df iewk slok - ‘‘afid scu jugfid scu.. hY BI scu nfnk hosI BI scu.. hux iek iek nukqy nUM gOr nfl ivcfrnf. Aupr vrixq ‘‘mMgl`` gurU gRMQ sfihb jI ivc 33 (qyqI) vfrI afieaf hY. iksy iek QfvyN BI nfl ‘‘afid scu ``[[[[vflf slok nhIN hY. pfvn bfxI ivc hor sMKyp rUp ivc iehI ‘‘mMgl`` awT vfrI afieaf hY, pr ikqy BI afid scu [[[vflf slok nfl nhIN hY. ieh mMgl bfkI pfvn bfxI ivc pMj sO CwbI (526) vfrI vriqaf igaf hY, pr iksy iek QfvyN BI nfl afid scu [[[vflf slok nhIN hY. gurU gMRQ sfihb jI ivc mMglF dI vrqoN alwg alwg rUpF ivc, pMj sO sqfhT vfrI hoeI hY. iksy QF BI nfl afid scu [[[[[vflf slok iliKaf nhIN imldf. ijwQoN iek vfrI iliKaf vyK ky, ihwk dy qfx nfl, nwQI krn dI kucystf kIqI geI hY, AuQoN dI ilKqI bxqr vyKo - (mMgl qoN bfd)

.. jpu..

ieh ‘‘jpu`` kI sMkyq krdf hY? ik agoN jpu bfxI ÈurU ho rhI hY. ieh jpu bfxI df isrlyK hY, nhIN qF jpu bfxI df isrlyK hI nhIN lBygf. ikvyN pqf lgygf ik ies bfxI df nfm kI hY?

agoN afid scu [[[vflf slok ilK ky nfnk hosI BI scu qoN bfd ‘‘ ..1.. dovyN bMny do do zMzIaF qy ivckfr ‘‘eykf`` pfieaf hoieaf hY. mqlb ik ieh iek ‘‘.. 1 ..`` slok hY. ies qoN awgy pAuVI vfr jpu bfxI ÈurU huMdI hY- socY soic n hoveI [[[[[pAuVI dI sMpUrxqf ‘‘nfnk iliKaf nfil`` qy huMdI hY. pAuVI dy sMpUrx huMidaF hI igxqI aMk .. 1 .. pfieaf igaf hY. ies qoN sfP pRgt hY pihlF ‘‘.. 1 ..`` igxqI afeI sI iek slok vfsqy. dUjI vfrI ‘‘.. 1 ..`` iek igxqI afeI nMbr iek pAuVI vfsqy. mMgl vfsqy sfry gurU gRMQ sfihb ivc ikqy igxqI nhIN hY. awgoN pAuVIaF dI igxqI (38) aTwqI qwk cldI hY. aKIr ivc iPr ‘‘kyqI CutI nfil`` qoN bfd ‘‘.. 1 ..`` iek igxqI pfeI geI hY, ik ieh iek slok hY. kul pMj sO sqfhT vfrI mMgl dI vrqoN kridaF, kI siqgurU jI nfl ‘‘afid scu [[[ilKxf Buldy gey? kI AuhnF kol ilKx dI ivhl nhIN sI? jF kI AuhnF koloN isafhI kfgj dI kmI af geI sI? jF kI Auh iswK pMQ nUM duibDf ivc pfAuxf cfhuMdy sn? jI nhIN ! myry siqgurU pfk jIvn vfly, dUr aMdyÈ hr qrHF dIaF kmIaF qoN rihq, rwbI guxF nfl BrpUr sn. jo AuhnF iliKaf hY Aus nUM ieMn ibMn svIkfr krnf hI gurmq hY, afpxI alp buwDI siqgurU jI qy QopxI mnmuKqfeI hY. pMj sO iCafhT vfrI mMgl df jo srUp gurdyv jI ny iqafr kIqf hY, ieh ‘‘bhuqI akl vfly`` pRvfn nhIN krdy. pr iek vfrI jpujI dI ÈurUafq vyly iliKaf slok, ibnF iksy qrk mMgl nfl nwQI kr rhy hn. ‘‘siqgurU jI nfloN iËafdf isafxy [[[``? soco!

kI afid scu [[[vflf slok hox bfry, koeI gurbfxI ivcoN pRmfx imldy hn? jI hF! suKmnI sfihb jI dI sqfrvIN aÈtpdI qoN pihlF, iehI slok iliKaf hoieaf hY, hr koeI afpxIaF awKF nfl vyK skdf hY. iebfrq hY - sloku .. afid scu jugfid scu.. hY iB scu nfnk hosI iB scu.. Bwby (B) awKr nUM jpujI nfl sbMDq slok ivc ibhfrI (I) lwgI hoeI hY. jdoN ik suKmnI sfihb ivwc Bwby (B) awKr nUM ishfrI (i) lwgI hoeI hY. bfkI ilKqI awKrF lgF ivc koeI Prk nhIN hY. ies dy arQf ivc BI koeI aMqr nhIN hY. ies qrHF qF sodru [[[vflI pAuVI, jpu bfxI ivc vKry qrIky ilKI hY, iehI pAuVI sodru rihrfs ivc hor ZMg nfl ilKI hY. pr ies pAuVI dI mUl Bfvnf, arQ ivcfrF ivwc koeI aMqr nhIN hY. pr ieQy qF pMcm gurdyv jI ny BulyKf rihx hI nhIN idwqf, sfP ilK idwqf ‘‘-sloku.. afid scu jugfid scu ``..[[[hux jy koeI awKF qy pwtI bMn ky afKI jfvy qusIN sfry glq ho, jy mYnUM sUrj nhIN idsdf qF quhfnUM BI nhIN idsxf cfhIdf. pr sfrI dunIaF nUM awKF qy pwtI bMnx dI koeI mjbUrI nhIN hY. ies leI jo idsxf cfhIdf hY Auh cMgI qrHF ids irhf hY. aijhy lokF dy ipwCy kdI ‘‘awKF vfly`` nhIN tuiraf krdy.

kuJ ivakqIaF/jQybMdIaF vloN hlky myl dI dlIl idwqI jFdI hY ik bfbf dIp isMG dy cwkr Aupr mMgl dy nfl ‘‘afid scu [[[[`` BI iliKaf imldf hY, ies leI ‘‘hosI BI scu`` qk hI mMgl hY. pr Xfd rwKxf, sfzf gurU gMRQ sfihb hY, bfbf dIp isMG df ckr gurU nhIN hY. bfbf dIp isMG iewk iswK sI guruU nhIN sI. nfly Aus ckr Aupr qF jpujI dIaF kyvl iewkI (21) pAuVIaF AukrIaF/ilKIaF hoeIaF hn. kI jpujI dIaF aTwqI (38) pAuVIaF nf mMn ky iewkI pAuVIaF hI mMn leIey? gurU kI pivqr rcnf gurU gMRQ sfihb jI nfloN bfbf jI df ckr iËafdf ivÈvfÈ Xog hoieaf? iesy qrHF drbfr sfihb ivc dfKl hox vkq, mMgl qoN bfd nfl ‘‘afid scu``[[[ vflf slok BI iliKaf hoieaf imldf hY. ies dI dlIl BI ivakqI/jQybMdIaF idMdIaF hn. pr vIro drbfr sfihb dIaF kMDF qy hor bhuq kuJ iliKaf hoieaf hY. ikqNo koeI Èbd ikqoN koeI pAuVI [[[. pMCIaF pÈUaF dIaF qsvIrF BI vfhIaF hoeIaF hn, AuhnF bfry kI ivcfr hY? kMDF qy iliKaf gurU pdvI nUM pRfpq nhIN hY.

sRI akfl qKq sfihb dy aMdr, kMDF qy pwky rMgF duafrf mhFBfrq qy rfmfiex dIaF khfxIaF nUM drsfAux vfly, anyk icwqr bxy hoey sn. jo ik sfkf nIlf qfrf vyly akfl qKq sfihb Zih jfx qy Kqm ho gey. sMn 1906 qwk drbfr sfihb dIaF pRkrmf ivwc, ihMdU dyvIaF dyviqaF dIaF pwwQr muUrqIaF dI Èryafm pUjf huMdI sI. siqkfrq hsqI BfeI kfhn isMG jI nfBf ny, aMimRqsr dy izptI kimÈnr qoN afigaf lY ky, puils Pors ilaf ky ieh buwq bfhr sutvfey sn. jy koeI loVINdf sbUq iksy kfrn gurU gRMQ sfihb ivwcoN nf imly qF BfeI gurdfs jI qoN pwuCIey, BfeI nMd lfl jI qoN puwCIey, ieh pMQ pRvfixq ivdvfn hn. iehnF qoN bfd ‘‘iswK rihq mirafdf, jo pMQ pRvfixq, akfl qKq sfihb vloN pRvfixq hY, Aus qoN puwCIey. iPr koeI ÈMkf nhIN rhygI. vYsy gurU gMRQ sfihb ivcoN sB kuJ pRfpq hY, iPr bfhr ikAuN BtkIey? gurU gMRQ sfihb muqfbk mMgl df shI srUp ieh hY-

ÃÄ siqnfm krqf purKu inrBAu inrvYru akfl mUriq, ajUnI sYBM gur pRsfid..

awgy jpujI df isrlyK hY. ..jpu.. awgy slok hY-

afid scu jugfid scu.. hY BI scu nfnk hosI BI scu..1..

jo ivakqI gurU gRMQ sfihb nUM guruU svIkfr krdf hY Aus vfsqy ieh gurU gMRQ sfihb vflI ivDI hI mMnxXog hY. jo iksy ivakqI jF zyrydfr nuUM gurU gMRQ sfihb nfloN vwzf mMnI bYTf hY, jF koeI jQybMdI afpxy afp nUM pMQ qy gurU gMRQ nfloN supRIm smJ rhI hY, Aus bfry PYslf sUJvfn iswKF ny krnf hY ik awgoN hflfq nfl ikvyN nijwiTaf jfvy? aijhy lokF nUM ikvyN nwQ pfeI jfvy?

mMqr bfry qF hor bhuq QfeIN keI rUpF ivc gurbfxI pRfpq hY. pVHo awgy idwqy gey pRmfx -

(1) gur kf bcnu jip mMqu .. eyhf Bgiq sfr qqu.. 895

(2) mn mih jfip BgvMqu.. gur pUrY iehu dIno mMqu.. 896

(3) gur kI suriq inkit kir jfnu.. gur kf sbid siq kir mfnu.. 897

(4) gur kf Aupdysu sunIjY.. nfnk suiK shij smIjY.. 896




.