.

hukmnfmf - afDuink pRsMg ivwc (iksLq cOQI)

pRo: ieMdr isMG Gwgf

mnmuK iksm dy pRbMDk cODrF kfrn pivqr asQfn, gurU GrF nUM jMg df aKfVf bxf idMdy hn . dyÈ ivdyÈ ivcoL inq nvIaF burfeIaF df jdoN ÈrDflU ivakqI nUM pqf cldf hY, qF Auh hAuky Brdf, aQrU kyrdf, bybs hoieaf qVp ky siqgurU dy crnF ivc suDfr dI ardfs hI kr skdf hY . sMgqF vloN arpx kIqI pRym Bytf, bVI bydrd nfl brbfdI kIqI jf rhI hY . byaMq pRbMDk qy pRcfrk niÈaF aqy hor iGnfAuxy ivkfrF ivc lQpQ hoey pey hn . gurdvfry sMgqF leI sFJy Drm asQfn nf rih ky, injI jfiedfq qy kmfeI df sfDn bx cuky hn . gurU GrF nUM srkfr jF PfeInFs kMpnIaF kol igrvI (gihxy) rK ky krjy lYxy qy apxy inwjI kfrobfr vDfAuxy, afm vrqfrf bx cuikaf hY . bdyÈF dy kuJ pRbMDk Èrfb aqy isgrt dIaF dukfnF BI krdy hn . ibdyÈF ivcly aiDAuN bhuqy pRbMDk aMimRqDfrI rihqvfn hoxf qF dUr sgoN piqq hn . hr QF qy afpo apxI mirafdf lfgU kIqI hoeI hY . pRcfrk afpo apxI mnmrjI dI zPlI vjf rhy hn. kIrqnIey kivqfvF nUM hI ‘‘ Èbd kIrqn`` df lybl lf ky pyÈ kr rhy hn . mnGVq hfsohIxIaF khfxIaF gur ÈbdF nfl joVIaF jf rhIaF hn . pfTIaF leI pfT dI koeI suDfeI nhIN hY . gMdIaF QfvF qy, sVkF iknfry, nihrF dy kMiZaF qy, CwpVF vrgy toieaF ivc, smsfn GftF ivc, JgVy vflIaF QfvF qy kbjf jmfAux leI, gurU gRMQ sfihb nUM GsIitaf jf irhY . iehnF mnmqI kMmF kfrn pfvn bfxI df Gor apmfn ho irhf hY . zyiraF, GrF ivc gurU gMMRQ sfihb dy srUpF nUM qMg, gMdy QfvyN riKaf hoieaf hY . gurU gMRQ sfihb nfloN ivakqIaF dI pUjf vDyry hoeI jf rhI hY . iek iek ipMz jF muhwly ivc keI keI gurdvfry Ausr cuky hn . spIkr afm jigafsU dy idn Br kMn pfVdy hn . sfzy jQydfr ey[sI[ gwzIaF qy ey[sI[ koTIaF ivc ‘‘ cYn dI bMsrI`` vjf rhy hn, ijvyN ikqy kuJ hoieaf hI nhIN . sMgqF nUM nfm jpx dIaF golIaF Ckf rhy hn . iehnF Gor mnmqF bfry pMQk hflq nUM suDfrn bfry kuJ Tos Auprfly krn df AuhnF kol vkq nhIN bcdf . zflr, pONNz iekwTy krny koeI Cotf kMm hY? ies ahudy dy kfrn hI qF mfieaf dIaF pMzF af rhIaF hn . pivqr ahudf brkrfr rwKx vfsqy bVy pfpV vylxy pYNdy hn . rfjsI lokF nUM BI KuÈ rKxf hoieaf . jy ahudf hI nf irhf iPr kwKoN holy ho jfxgy . dyÈ ivdyÈ ivc GuMm ky Drm AupdyÈ krky pONzF dIaF pMzF bMnky, vfps prq afAuxf hI iswKI dI cVdI klf mMnI jf rhI hY . ieMnIaF dusvfrIaF qoN bfd gurmiq vfsqy vkq bcdf hI ikQy hY?

bfhr kI agin buJq jl sirqf kY nfAu sY jAu agin lfgY kYsy kyY buJfeIaY ..

mfieaf zr zr ppq hfir gurduafry jfvY,

qhf jAu mfieaf ibafpY khf TihrfeIaY .. (BfeI gurdfs - 544)

jQydfr joigMdr isMG vydFqI jI vwloN bhuq pihlF jQydfrI sMBflx sfr hI ÈoRmxI kmytI nUM ‘‘hukm`` idqf igaf sI ik sfry jQydfrF dI inXukqI aqy brKfsqgI dy inXm iqafr kIqy jfx. iehnF bxfey inXmF qihq hI iksy ivakqI nUM jQydfr lfieaf jF htfieaf jfvy . iehnF dI ividak Xogqf BI inrDfrq kIqI jfvy . lMmF vkq bIq jfx qk BI ÈRomxI kmytI ny ies hukm dI rqI Br prvfh nhIN kIqI . cMzIgVH qoN Cpdy aKbfr (dyÈ syvk) ivc 22[09[99 dI Kbr ivc iliKaf igaf sI ik sR: Bfg isMG nfmI ivakqI apxI pMjfb (nvF Èihr) ivc keI eykV jmIn gurU dy nfm qy BfeI mnjIq isMG, jQydfr anMdpur sfihb dy hvfly kr igaf . kuJ hI smyN aMdr Auus jmIn nUM 63 lwK 25 hjfr ivc vyc ky, BfeI mnjIq isMG ny rupY afpxy inwjI KfiqaF ivc jmHF krvf ley. mflk BfeI Bfg isMG XU[ky[ invfsI ies sdmy nUM brdfÈq nf krdf hoieaf, prlok gmn kr igaf . ieh aqy hor keI iksm dy ivvfdF ivc mnjIq dy iGr jfx qoN bfad pVqfl krn vfsqy iek kmytI bxfAux df aYlfn kIqf igaf . Aus kmytI dI irport qF ikQoN afAuxI sI, kdI mIitMg hI nhIN hoeI, sgoN kmytI bxI hI nhIN . igafnI pUrn isMG ny hukmnfimaF dI jo durdÈf kIqI, akfl qKq dI mfx mirafdf nUM jo Zfh lfeI, Auh ibafn qoN bfhrI, jgoN qyrvIN hY . Auh sdf ivvfd ivc iGiraf rihMdf hY . pMQk BfvnfvF jF sMgI sfQIaF dI iewjq dI koeI pRvfh nhIN krdf. inrml joq mhfn prAupkfrI sKsIaq, gurU nfnk gurU goibMd isMG jI nUM, iek sfDfrx ijhy pOrfxk purK dI sMqfn afKxoN BI Èrm nhIN krdf . kdI jQydfrF dI jrUrI iekqrqf ivc nhIN jFdf . qKq dI jQydfrI qoN BfvyN lfh idqf, pr iek hor bhuq hI siqkfrXog ahudy drbfr sfihb dy muwK gRMQI dI gwdI df luqP Auzf irhf hY . kI mjfl ik Aus dI hvf vl BI koeI kYrI awK nfl vyKy . dmdmf sfihb dy jQydfr igafnI kyvl isMG, apxI nuUMh dy afqm hwiqaf kys ivwc jyhl ivc bMd hn . BfvNy ahudy qoN iqafg pwqr idqf igaf pr bhuq dyrI krky . bfdl srkfr df iek mMqrI sucf isMG lMgfh gurbfxI nUM ipT dy ky gur mirafdf vloN BgOVf ho ky, 101 rmfiex dy aKMz pfT gurdvfiraF ivc krvfx vfsqy lMgOtf bMnI iPrdf irhf . drbfr sfihb aMimRqsr aqy hor axigxq gurdvfiraF dy kuprbMD dIaF aKbfrF ivc inq KbrF CpdIaF hn . iswK juafnI niÈaF ivc zuwb rhI hY . piqqpuxy dI hnyrI vg rhI hY . ivafh dI afV ivc lVky lVkIaF df ikvyN ÈoÈx huMdf hY, iksy nUM iPkr nhIN . ikvyN ivdyÈF ivc pMjfb dIaF DIaF nrk ivc Dk idwqIaF jFdIaF hn, iksy qoN luikaf iCipaf nhIN hY . gurU gRMQ sfihb dI hjUrI ivc anMd kfrj krvf ky, prkrmf krky, ksm Kf ky, jIvn Br sfQ inBfAux dIaF, kuJ hI smyN bfd irÈqy tuwt jFdy hn . gurU gMRQ sfihb duafly prkrmf krky nklI ivafh huMdy BI pqf cilaf hY . ieh aqy aijhy hor Èrmnfk mnmqI krm huMdy sux pVky BI sfzy jQydfrF, kdI jubfn Kohlx df kÈt qk nhIN kIqf . burfeIaF nUM rokx dI jrf ijMMnF BI Auprflf nhIN kIqf . iPr puwiCaf jf skdf hY ik ieh iks kfrn jQydfr hn? gwzIaF afrfmdfiek, aflIÈfn koTIaF, mUMh mMgIaF BfrI qnKfhF, sMgqF vwloN aQfh mfx qy mfieaf dy Kuwly gwPy[[[[[. iPr jy iehnF koeI gurU Gr df, pMQk ihqF vflf kMm hI nhIN krnf qF ikAuN kOm df pYsf ajfeIN rohiVaf jf irhf hY ? kI Bytf pUjf df pYsf Ck, zkfr mfr jfxf, gurmq dy kfrjF vloN mUMh moV lYxf, iehI iswiKaf hY gurbfxI koloN jQydfrF ny ? pr ikAuN ?

jIa bDhu suDrm kir Qfphu aDrm khhu kq BfeI ..

afps kAu muinvr kir Qfphu kf kAu khhu ksfeI .. (1102)

hor bhuq kuJ aijhf hY jo POrI iDafn mMgdf hY, pr sfzy jQydfrF kol rfjsI lokF nUM KuÈ krn qoN isvfey hor kuJ nhIN suJdf . inq nvIaF vMgfrF Kflsf pMQ nUM drpyÈ huMdIaF hn . BivwK bfry kdI koeI plfn nhIN bxfieaf igaf . QF QF KuMbF vFg Aug rhy zyry ikMny ku pMQk hn ikMny ku pMQ ivroDI . socxf bxdf hY . pMjfb dI iksfnI df afAux vfly idnF ivc BivK hor BI aMDkfrmeI hovygf . ividaf pwKoN kdI pMjfb Bfrq dy sfKrqf ivc mohrI sUibaF ivc sI . awj pMjfb ividaf pwKoN pCV ky AunIvyN nMbr qy clf igaf hY . ividaf ivc idnoN idn inGfr hI afAuNdf ids irhf hY . lgpg Cy lK, Auc ividaf pRfpq nOjvfn lVky lVkIaF, byrujgfrI dI dldl ivc Psy hoey hn . KyzF dy Kyqr ivc BI pMjfb bhuq ipCy rih igaf hY . pfiksqfn nfl jMg dy bhfny bfzr dy iksfnF df arbF df nuksfn ho cuikaf hY . pMjfb dIaF srkfrI bYNkF pMjfb ivcoN pYsf iekwqr krky Bfrq dIaF hor stytF ivc ivkfs dy kMmF qy sfry bYikMg inXmF dI AulMGxf krky lf rhIaF hn . pMjfb nUM idvflIaf bxf rhIaF hn . pMjfb ivc vzy kfrKfny lfAux bfry kdI kMn hI nhIN Diraf igaf . pMjfb qoN bfhr vsdy iswKF qk, Drm pRcfr leI aqy AuhnF dy hor msly hl krvfAux leI pMQk muKIaF ny kdI koeI sfrQk jqn nhIN kIqf . afl ieMzIaf gurdvfrf aYkt bxfAux bfry lMmy smyN qoN kMn pfVvIaF cIkF qF suxfeI dy rhIaF hn, Auprflf koeI nhIN kIqf igaf . iesdy Ault ihmfcl gurdvfrf kmytI, hirafxf gurdvfrf kmytI, idlI kmytI, hjUr sfihb borz, ptnf sfihb borz, pfiksqfn gurdvfrf kmytIaF bxI jf rhIaF ny . pMQk muKI gPlq dI GuUk gUhVI nINd ivc suqy hoey hn .

msly bhuq hn pr kMnF qoN boilaF nUM koeI ikvyN apxI vydnf suxfvy? pwQr dy idl vfilaF aMdr pMQk drd dI pIV ikvyN pYdf kry? sfvx mhIny dy aMinaF nUM AujV rhI pMQk Psl, psr irhf mfrUQl koeI ikvyN ivKfvy? ijnHF Dfrmk muKIaF dI, byeImfn rfjsI lIzr inXukqI krdy hn, apxI mrjI dy PYsly krvfAuNdy hn, jdoN mn kIqf pry vgfh mfrdy hn, AuhnF jQydfrF qoN jurwrq vfly PYsly lYx dI ikvyN afs kIqI jf skdI hY? ijnF nUM apxI gwdI df BI Brosf nhIN awj hY kl rhygI ik nhIN, kI pqf . ijhnF jQydfrF dI Auc gurmq Xogqf vyKky inXukqI nhIN hoeI . sgoN mnmrjI dy hukmnfmy jfrI krvfAux vfsqy lfieaf igaf hY . ipCly smyN ivc hukmnfimaF dI bVI vfrI glq vrqoN hoeI hY . siqgurU jI dy pfvn muKfr ibMd qoN hoieaf ‘‘Dur kI bfxI`` rUpI pivqr hukmnfmf kdI suxfieaf hI nhIN igaf . Kohl ky smJfieaf hI nhIN igaf . jy kfby ivcoN hI kuPr AuT pvy iPr ieslfm ikQy itkygf? kursIaF qy bYT ky lMgr Ckxf gurmiq nhIN hY, jmIn qy bYT ky lMgr Ckxf gurmq hY . ies hukmnfmy ny bdyÈF dy iswKF nUM lIroN lIr krky rwK idqf hY. bymfhnIaF glF qy hukmnfmy [[[[[[ . pMQ dI ivgVI siQqI suDfrn vfsqy, mnmuK iswK lIzrF nUM nwQ pfAux vfsqy, pMQ ivc kurIqIaF dUr krn vfsqy, koeI hukmnfmf nhIN [[[[ pr ikAuN aijhf ikAuN ? ?

kil hoeI kuqy muhI Kfju hoaf murdfru ..

kUV boil boil BAukxf cUkf Drmu bIcfru (1242)

rfjy sIh mukdm kuqy .. jfie j gfiein bYTy suqy ..

cfkr nhdf pfiein GfAu.. rqu ipq kuiqho cit jfhu .. (1288)

bjurg lyKk sR: gurbKÈ isMG kflf aPgfnf jI sMn 1994 qoN Koj BrpUr pusqkF ‘‘ibpRn kI rIq qoN swc df mfrg`` lVI dIaF ilKdf af irhf hY . ikqfb CpvfAux qoN pihlF Aus dIaF Poto kfpIaF prisD skflrF aqy akfl qKq dy jQydfr nUM Byj ky, inmrqf sihq suJfAu mMgdf irhf hY . iksy ivdvfn vloN jF jQydfr vwloN, koeI juafb nf idqf igaf . gu: isMG jI apxI pusqk Cpvf ky gurmq pRymIaF qk pucfAux lg pey . Cy sfl qk gurmq dy anyk iviÈaF nfl sbMDq, keI ikqfbF mfrkIt ivc puwj geIaF . iswK pfTkF ny pusqkF df AuqÈfh BrpUr hMugfrf Biraf . iksy ivdvfn jF iksy jQydfr ny BI koeI AuNgl nf AuTfeI . awj qoN do ku sfl pihlF jQydfr joigMdr isMG vydFqI aqy amrjIq isMG dI sFJy qOr qy sMpfdk kIqI pusqk ‘‘gur iblfs pf: CyvIN`` ÈoRmxI kmytI ny Cpvf idqI . asl ivc ieh ikqfb BfeI amrjIq isMG dI hI ilKI/sMpfdq kIqI hoeI hY . vydFqI jI df sMpfdnF ivc koeI Kfs Xogdfn nhIN hY . amrjIq isMG nUM iksy shfry dI jrUrq sI qF ik vwz akfrI pusqk ÈRomxI kmytI vloN CpfeI jf sky . vydFqI nUM apxf nF cmkfAux dI lflsf sI . dovyN iek dUjy dy bglgIr ho gey qy ikqfb ÈRomxI kmytI ny Cpvf idqI . ies ikqfb ivc byaMq ihMdU pOrfixk khfxIaF hn . iesdy lyKk bfry koeI pqf nhIN hY . siqgurU sfihbfn df ies ikqfb ivc Gor apmfn kIqf igaf hY . kudrq dy akwt inXmF nuMUM BMg kIqf igaf hY . krfmfqI khfxIaF dI Brmfr hY . gurbfxI dy iksy isDFq qy ieh pusqk KrI nhIN AuqrdI . pr vydFqI sfihb aqy Aus dy sMgI sfQI, BUmkfvF ilKx vfly, ies nUM pMQ dI vzmulI ieiqhfsk Koj, durlwB Kjfnf, mhfn syvf afK ky invfjx lg pey . vydFqI jI nUM jfipaf ik mYN rfqo rfq mhfn KojI ilKfrI bx igaf hF . nfl zf: amrjIq isMG nUM BI KMB lg gey .

aijhI gurmq ivroDI kuPr nfl lbryj pfp dI byVI, gurmq dIaF DjIaF AuzfAux vflI ikqfb, sR: gurbKÈ isMG dI bfj awK qoN ikvyN bc skdI sI . AuhnF ies ikqfb ivclf kbfV nMgf krnf ÈurU kr idqf . pihlF lyKF duafrf qy iPr iek vwz akfrI pusqk ‘‘guUriblfs pf:CyvIN- gurbfxI dI prK ksvwtI qy`` ilK ky pMQ awgy duhfeI pfeI ik ies kUV ikqfb nUM roko vydFqI nUM vrjo iesy dbfAu kfrn sRo: kmytI vloN ies ikqfb nUM rok ilaf igaf. pr vydFqI ny muV afpxf rsUK vrq ky, ies pusqk dI ivkrI ÈurU krvf idwqI. nfl hI gurbKÈ isMG jI nUM pMQ ivcoN Cykx df hukm jfrI kr idqf . iehnF sfrIaF GtnfvF df ivsQfr aKbfrF rsfilaF ivc Cpdf af irhf hY . pRkfÈ isMG bfdl cMdrf suafmI qoN luiDafxf ivc hvn krfAuNdf irhf mukt pihndf qy iqlk lgvfAuNdf irhf, jQydfr jI afrfm nfl vyKdy rhy . bfdl anyk mMdrF ivc twlIaF KVkfAuNdf irhf, jQydfr jI awKF mIt gey . bfdl dI pqnI bIbI suirMdr kOr afÈUqoÈ, pMQ doKI dy crnF qy sIs sut ky murfdF mMgdI rhI . vydFqI dI afqmf nf jfgI . bfdl dy nyVly irÈqydfr ny cox ijwqx vfsqy akfl qKq sfihb qy jf ky aMimRq Ckx df Cl nftk kIqf . cox ijqx qoN bfd iPr dfhVI ktvf idqI, vydFqI jI cYn dI bMsrI bjfAuNdy rhy . akflI dl ny qKq sRI kysgVH qy ardfs krky hukmnfmf lY ky, (gurU gMRQ sfihb df ) anMdpur df mqf pRvfn kIqf sI . ies ivc ilKy aiDkfr pRfpq krn vfsqy mr imtx dIaF ksmF KfDIaF sn . sMn 1973 dI kIqI ardfs qy mqf hOlI hOlI mr muwk igaf hY . ies kIqy pRx nUM pUrf krvfAux leI iksy jQydfr ny kMn nf cuikaf . ieko gl Xfd hY ik pMQ ivc af cukIaF kmjorIaF nUM dUr krn vfsqy jy koeI ivdvfn purÈ, hfl pfhiraf krdf hY, Aus dI jubfn bMd kr idE . pMQ ivcoN Cyk idE[[[[. sR: grqyj isMG afeI[ey[aYs[ nYÈnl pRoPYsr afP iswK iejm qoN AusdI ieh AupfDI Koh lAu, ikAuNik Auh BI ‘‘ kuJ afkVdf hY`` . sfry asUlF mirafdfvF dI blI dy ky, ihwk dy qfx jQydfr hukmnfmy jfrI kr rhy hn . iek vfrI ieh inrxf kr leIey ik jQydfrF nUM hukmnfmy jfrI krn dy aiDkfrI imly ikvyN hn?

Au: kI siqgurU jI iksy ivakqI nUM iswKF df gurU jF hukmnfmy jfrI krn df aiDkfr Qfp gey sn? jF sfry aiDkfr Kflsf pMQ nUM dy gey sn ?

a: kI gurbfxI ivcoN koeI aijhf pRmfx idqf jf skdf hY ijs rfhIN iksy jQydfr nUM aijhy ivÈyÈ aiDkfr idqy gey hox ?

e: kI gurdvfrf aYkt ivc koeI ajyhI mwd hY, ijs ivc jQydfr nUM koeI aijhf hwk idqf igaf hovy ?

s: kI pMQ pRmfxq isMK rihq mirafdf ivc koeI aijhf aiDkfr jQydfr nUM idqf igaf hY?

h: kI iksy purfqn pRmfxIk pusqk ivcoN koeI ies qrF df hvflf imldf hY ijs rfhIN jQydfr nUM koeI vwD qfkq imlI hovy ?

juafb hr QF nFh ivc imlygf, iPr ieh hukmnfmy jfrI krn df hwk sRo: kmytI ny iksy mqy rfhIN idqf hovy, nhIN . ieh qF DwkyÈfhI df vZFgf hY, ijs dy hwQ ivc qfkq dI lfTI hovy, iPr vrqoN krky aPgfnf jI vrgy nUM ikAuN nf soiDaf jfvy? DMn iswKI, DMn jQydfrI .

kmir ktfrf bMkuVf bMky kf asvfr .. gurbu n kIjY nfnkf mqu isirafvY Bfru .. (956)

agr jQydfrF df pRyÈfn kIqf iswK adflq ivc clf igaf qF iehnF nUM bcx df koeI rfh nhIN lBxf . sMn 03 ivc CpI ‘‘ hukmnfmy afdyÈ sMdyÈ`` nfmI pusqk dy pMnF 174 qy ‘‘jQydfr ÈoRmxI kmytI`` nUM ‘‘hukmnfmf`` jfrI kr irhf hY . ies dI imqI hY 29[03[2000 ‘‘ mYN ÈoRmxI kmytI nUM hukm idMdf hF ik jQydfr lfAux htfAux afid df ivDI ivDfn iqafr kIqf jfvy . jQydfr dy aiDkfr aqy ividak Xogqf inÈicq kIqI jfvy . hukmnfmf jfrI krn dy ZMg qrIky suJfey jfx . Drm asQfnF nUM rfjsI lokF dI jkV ivcoN afjfd krfieaf jfvy . gurdvfrf aYkt bxy nUM bhuq lMmf arsf bIq igaf hY, ies ivc loVINdIaF soDF kIqIaF jfx[[[[[[ . `` cfr sfl bIq cuky hn Kud ÈomxI kmytI ny ies aKOqI hukmnfmy nUM nhIN mMinaf . jQydfr ny koeI kfrvfeI kIqI? jI nhIN, Auh afpxy irjkdfqf awgy awK cuk ky nhIN vyK skdy . bs apxy mflkF dy afKy lg ky hux hor kwdU ivc qIr kwZ mfiraf hY, spoksmYn dy muwK sMpfdk sR: joigMdr isMG nUM pMQ ivcoN Kfrj krky . ikAuNik Auh iswKF nUM igafn vMz irhf hY, ies leI spoks mYn prcf koeI nf pVy . vfh vydFqI jI ÈfbfÈy jQydfro DMn ho qusIN DMn quhfzy mflk hukmnfmy jfrI krvfAux vfly . ies igafn dI hnyrI nUM hux rok skxf quhfzy leI sMBv nhIN hY . do hI rfh sn; iek -vydFqI ÈhIdI pf lYNdf dUjf - afqm hwiqaf kr lYNdf . jy ipClIaF kIqIaF glqIaF leI pMQ aqy siqgurU qoN muafPI mMg lYNdf, ik myry koloN rfjsI lokF ny dbfAu pf ky glq kMm krvfey sn . mYN agoN hor rfjsI dbfAu nf shfrdf hoieaf nOkrI qoN asqIPf dy irhf hF . ieh sI Aus dI ‘‘ÈhIdI`` pr akfl qKq dI afbrU bc jFdI . dUjf sI rfjsI lokF dy afKy glq hukmnfmy jfrI krdy rihxf qy ieiqhfs ivc apxf nF klMkq krvf lYxf . nfl hI akfl qKq dI iewjq hOlI kr dyxI . vydFqI ny afqm hwiqaf vflf rfhI hI cuixaf hY, ieh rfh Aus nUM mubfrk, pr sdf leI apxy mQy kflK lgvf leI . akfl qKq dy jQydfr dI vukq df Bog pf idqf . kI hux jQydfr adflqF ivc pyÈIaF Bugqygf jF iPr asqIPf dyvygf?  koeI rfh bfkI nf rihx idqf igaf, DMn iswKI, DMn jQydfrI . DMn hn rfjsI lok, ijnF nUM afpxIaF AUc Dfrmk sMsQfvF qy pRMprfvF apmfnq krky pRsMnqf pRfpq huMdI hY . afAux vfly kwl vfsqy cyqMn guriswKF ny PYslf krnf hY ik pivwqr sMsQfvF nUM mlIn hox qoN ikvyN bcfieaf jfvy . smF jfgx df hY .




.