.

kIrqn gurbfxI df

ipRMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

sfzy hwQly gurmwq pfT (Gurmat Lesson) df mksd, pMQ aMdr ho rhy sfjLF rfhIN kIrqn dy sMbMD ivc kuJ ivcfr krnf hY. gurbfxI kIrqn df ieh ZMg pihly pfqsLfh gurU nfnk sfihb qoN arMB hoieaf. gurU nfnk pfqsLfh dI apxI bfxI rcnf AunHI rfgF ivc hY ijnHF ivcoN kyvl iek rfg dopihr df hY aqy bfkI aTfrHf rfg svyr aqy sLfm dy hn. ieh ies gl df sbUq hY ik gurU nfnk sfihb, do vWkq gurbfxI siqsMg afp kiraf krdy sn. ienHF siqsMgF ivc rbfb vjfAux df mfn BfeI mrdfnf jI nMU pRfpq sI.

gurbfxI ivc lPLjL ‘kIrqn’- mUl ivsLy vl vDx qoN pihlF sfnMU ies scfeI vl iDafn dyx dI loV hY ik sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI aMdr smucy qOr qy kIrqn sLbd bVy Kuly arQF ivc afieaf hY. gurbfxI rcnf ivc kIrqn dI pRyrnf df mqlb kyvl sfjLF rfhIN kIrqn nhIN. sfjLF rfhIN kIrqn qF kIrqn df kyvl iek ZMg hY. bfxI anusfr qF bfxI df pfT, bfxI dIaF ivcfrF, krqy dIaF bfqF, isiPq slfh, kQf, kIrqn, kQfvfrqf, guxgfx afid sfry lPLjL sm-arQI hn. AuQy ieh sfry lPLjL vWK vWK arQF ivc nhIN hn. bfxI ivc ieh vI smJfieaf hY ik kIrqn krnf iksqrHF hY? PLurmfn hY "hir idnu rYin kIrqnu gfeIaY ] bhuiV n jonI pfeIaY" (pM:623). spsLWt hY gurbfxI ivc afey lPLjL kIrqn dy arQ, sMpUrx jIvn nMU krqy dI isiPq slfh nfl joVxf hY. afdysL hY "sRvxI kIrqnu sunAu idnu rfqI ihrdY hir hir BfnI" (pM:1200) Bfv idn-rfq, cOvI GMty, svfs svfs ihrdy ivc pRBU nMU vsfAuxf, Ausdy guxgfx df nfm hI pRBu df ‘kIrqn" krnf hY. kIrqn dy arQ jIvn rUpI rfq nMU gurU jWs nfl suafdlI bnfAuxf hY. bfxI ivc kyvl sfjLF rfhIN kIrqn df nfm kIrqn nhIN ijvyN ik aWj asIN ies bhumuly lPLjL qy atk ky rih gey hF.

sfjLF rfhIN gurbfxI df kIrqn- gurU pfqsLfh dI mnuK smfj nMU ieh vwzI dyn hY. gurU nfnk pfqsLfh ny afp gurbfxI dI rcnf iewkqI rfgF ivc kIqI hY. bfxI rcnf ivc mfqRf, qol aqy qfl vl vI bVI gihrfeI qoN kMtrol kIqf igaf hY. iesy vfsqy isrlyKF dy nfl ‘Gr dsvF’ ‘Gr bfhrvF’ afid Gr ‘sqfrHvF’ qIk lPjL afey hn. ieQy hI bs nhIN pfqsLfh ny vjLn pUrf krn vfsqy anykF lPjLF nMU dohrI mfqRf dyx df iek nvF ZMg vI vriqaf hY. imsfl vjoN lPjL hY ‘gopfl’. sfjLF rfhIN iesdf vjLn pUrf krn vfsqy iesnMU iliKaf hY ’guopfl’. ieko hI lPj nfl do ivroDI mfqRfvF vrq idWqIaf. iek mfqRf lPLjL nUM kfiv rUp ivc Aucfrx vfsqy aqy dUsrI lPLjL dy sLuD srUp nMU pRkt krn vfsqy. AuMJ ienHF donF mfqRfvF df iekWTf Aucfrx kdy vI sMBv nhIN. iesyqrHF bfxI ivc hor anykF lPj do-mfqRy afey hn ijvyN ‘‘suoieny kI sUeI…. ieQy soieny lPLj nMU do mfqRfvF hn pr Aucfrx iek smyN kyvl iek mfqfR df hI sMBv hY.

gurU pfqsLfh aqy rfg ividaf-ieWqnf hI nhIN hriek gurU ivakqI afp vI rfgF ivc pRbIn sn. pihly pfqsLfh ny bfxI 19 rfgF ivc Aucfrx kIqI. qIjy pfqsLfh ny AunHF hI 19 rfgF ivcoN 17 rfgF ivc bfxI rcI. cOQy aqy pMjvyN pfqsLfh ny qIh rfgF ivc bfxI rcI ijnHF ivc pihlF vfly 19 rfg aqy Bgq bfxI ivWcly hor Cy rfg vI sn. nOvyN pfqsLfh ny iek hor nvF rfg jY jY vMqI joVky rfgF dI igxqI nUM iekWqI qIk pucf idqf. vYsy vI dyiKaf jfvy qF jdoN vI asF iksy smfgm df arMB krnf hY qF sfjLf dI mdd nfl hI arMB kIqf jfxf sOKf hMudf hY. BfvyN gurbfxI kIrqn sfjLf rfhIN arMB krky jF iPr Zwz sfrMgI jF kvIsLrI nfl. ies vfsqy mOjUdf hflfq ivc ies ivsLy vl iDafn dyxf hor vI vwD jLrUrI ho jFdf hY.

hwQly gurmwq pfT dI loV ikAuN?- aj dI qfrIK ivc ijWqnI vWzI igxqI ivc rfgI jwQy pMQ pfs mOjUd hn ieWqny ies qoN pihlF kdy vI nhIN sn. sMsfr pwDr qy byaMq gurduafry aqy AunHF ivwc ho irhf sfjLF rfhIN gurbfxI df kIrqn, rYx sbfeIaf aqy vwzy vwzy kIrqn drbfr. ieQy hI bs nhIN, sLrDf df pwK dyKo qF sMgqF vI rfgI isMGF dIaF mfno pRkrmF hI kr rhIaF hn, ‘‘sfzy gRih ivKy crx pfvo aqy iek sLbd pVH dyvo" iPr AunHF rfgI isMGf dI mfiek, lMgr, vWsqr aqy hor anykF vsqF rfhIN byaMq syvf. ieWqnf sfrf hox dy bfvjUd piqwqpuxf isKrF qy hY. isWK jgq sLrfb aqy kukrmF ivc pUrI qrHF zuibaf ipaf hY. isWK sMgqF dy jIvn ivcoN bfxI dI soJI ZMUzxI musLkl ho cukI hY. sLrDf dyKo qF isKrF qy pujI peI hY, jIvn vl Jfq mfro qF bfxI soJI qoN kohF dUr. ies sfry df kfrx kI hY? bfxI df pRsfr qF aigafnqf nMU kWtdf hY pr ieQy qF ieWqnf krky vI nqIjf Aultf af irhf hY ikAuN? ieh sB qF hI hMudf hY jdoN sLrDf, ivcfr Dury qoN tuWtky krmkFzI sLrDf df rUp Dfrn kr lvy. Aus smyN ieh sLrDf aMnHI sLrDf bx jFdI hY-Bfv hrduafr, kurUksLyqr, jgMnnfQ purI afid vflI sLrDf ijs ivc bMdy dI soc buDI nMU qflf lgfieaf jf cukf huMdf hY. ijvyN koeI ncFdf hY bMdf nwc irhf huMdf hY. Aus ivcoN "aklI sfihbu syvIaY" (pM:1245) vflI pfqsLfh dI bKLsLI cyqfvnI hI alop ho cukI hMudI hY.

keI vfrI jdoN AunHF rfgI-ZfzI-kvIsLr sWjxF df apxf jIvn vI nhIN hMudf, qF AunHF rfhIN pVHI jf rhI bfxI df asr vI sMgqF dy jIvn qy mfVf hI pYNdf hY. ieh vI iek kfrx hY ik ieWqnI vwzI mfqrf ivc kIrqn ho irhf hY pr sMgqf df jIvn pwDr isWKI pKoN inwq hyTF jf irhf hY. hflFik iesqoN vzy kfrx vI bhuq hn pr ies ivc sLk nhIN ik ienHF dUsLnF ivc vI scfeI hY. qF qy ghj ies sfry df ijLmyvfr kOx hY? kI ies sfry vfsqy ieWkly rfgI jwQy hI dosLI hn jF iPr smucf pMQ vI?

iPLlmI qrjLF aqy gurbfxI kIrqn- aj sfzy bhuqy rfgI jwiQaF qy ieh dUsLx vI hY ik Auh kIrqn smyN iPlmI qrjLF (DunF) vrqdy hn. aj Gr Gr ivc tIvI hY. bfxI pKON pMQ dI Xog sMBfl n hox kfrx, isWK pnIrI bhuqf krky iPlmI gfixaF dy mnorMjn vl vDyry vDI peI hY. aj dy bWicaF nMU ieh aMdfjLf lgFdy dyr nhIN lgdI ik PlF rfgI jwQf jo kIrqn kr irhf hY Aus ivc iks iPlm dy ikhVy gfxy dI qrjL vrqI geI hY. iesqoN vWD jdoN AusnMU bfxI bfry soJI qF hMudI nhIN, Aus dIaF njLrF aqy soc ivc amukf aYktr jF aYktrYs hI nWc rhI hMudI hY jo apxy afp ivc bfxI dI Gor byadbI vI hY.

gurbfxI ivc DunIaF aqy iPlmI qrjLf- sfnMU ieh gl smJx dI vI loV hY ik rfg hor cIjL hY aqy DunI hor. DunIaF Bfv qrjLF rfgF qoN bxdIaF hn. rfg bdldy nhIN, DunI smyN nfl bdldI rihNdI hY. gurbfxI KjLfny ivc nO vfrF nMU Aus smyN dIaF pRclq DuinaF ivc gfiex krn dI syD hY. jdoNik ieh vfrF bfkfiedf apxy apxy rfgF ivc vI hn. afiKr gurU sfihb dy smyN vI musLfhry, mihPLlF aqy rfg rMg huMdy sn. AunHF kWcy bolF ivcoN iksy DunI dI gl bfxI ivc nhIN kIqI geI. kyvl AunHF hI DunIaf dI gl kIqI geI hY ijhVIaF bhfdurI dIaF vfrF nfl sMbMiDq sn ikAuN? ikAuNik sroiqaf df mfnsk Jukfa pRclq khfxIaF qo hWtky ielfhI ipafr vfly pfsy vDy aqy kWcy suafdF vl nf jfvy. sfjLF vfly kIrqn smyN ies DunIaF vflI loV nMU awKoN Auhly nhIN kIqf jf skdf. aj kI ho irhf hY iek pfsy qF iPlmI gfixaF dy ipCy lKF-kroVf Krcky, AunHF lokF nUMu ply-bYk isMgr idWqy jFdy hn. dUjy pfsy ies pKoN sfzy rfgI isMGf dI koeI sMBfl hY hI nhIN. nf hI qF pMQ ny koeI ajyhf pRbMD kIqf hY nf hI rfgI isMGF dI apxI iksy jQybMdI ny. jdoNik ies syvf ivc DunI df apxf bhuq vwzf sQfn hY. keI vfrI nfmvr rfgI jwiQaF ivcoN vI jdoN ieh iPlmI Dunf vflI gl sfbq ho jFdI hY ijnHF kol ik mfieaf dI vI koeI kMmI nhIN qF afm rfgI jwQf AuQy kI krygf? smJdy dyr nhIN lgdI. qF iPLr ies ivsLy Aupr dosLI kox hn? sfzy rfgI sWjx jF ik smucf pMQ.

gurU dr qy rfg aqy sMgIq- gurbfxI kIrqn ivc gurmwq soJI vfly ivsLy df iek invyklf sQfn hY. gurbfxI ivc lgBg hriek rfg smyN ies bfry Kfs cyqfvnI vI idWqI geI hY. sfnMU ies mUl qwq nMU hmysLF iDafn ivc rKx dI loV hY. cyqy rhy rfg ividaf aQvf rfgF df afrMB gurU dr qoN nhIN hoieaf. kfv aqy icwqr rUp ivc rfgmflvF dy qF Bfrq ivc pihlF qoN hI Zyr lgy pey sn. sLfsqrI sMgIq mnuKI jIvn ivc koeI nvIN cIjL nhIN sI. vwzf Prk sI jo gurU pfqsLfh ny pRgt kIqf. sfnMU ies bfry ivsLysL iDafn dyx dI loV hY.

sfzy muslmfn vIr sMgIq nMU ieslfm aqy alHf qflf dy ivruD mMxdy sn. AunHF dI soc anusfr sMgIq mihPlF aqy musLihiraF dI vsqU hY. sfzy bRfhmx aqy ihMdU vIr qF iesqoN vI bhuq agy inkly hoey hn. Auh qF kfm BuK nMU hI sMgIq dI tyk lYky Drm dy lybl hyT pUrf kr rhy hn. dyvI-dyvqf vfd dI dOV ivc rfjf ieMdr dy drbfr ivc gMDrv-ikMnrF aqy apsrfvF df bolbflf hY. iek lMmy smyN qoN mMdrF ivc mUrqIaF agy aKOqI dyvdfsIaF nUM ncfieaf jf irhf hY, jo aj vI ho irhf hY. byaMq bwcIaF dI ijLMdgI nfl iKlvfV df ieh KuWlf rsqf hY. Dfrmk soc ivcoN pRgt kIqy gey avqfrF nMU vI Ausy rUp ivc hI smfj sfhmxy ilaFdf igaf hY. Dfrmk Bjnf dy nfm hyT anykF gIq kfm vyg nMU hI sfhmxy rKky rcy jFdy hn. iPLr mUrqIaF dy snmuK gfey jFdy hn blik keI vfrI qF bWcy-bWcIaF dy vWK-vWK grup bnf ky vI. iesqrHF kWcy mnorMjn nMU Drm dy kpVy puafeyy gey. isWtf ieh ik ies ZMg nfl apxy afp nfl aqy anykF dUijaF dy jIvn nfl vI iKlvfV kIqf jfFdf hY.

gurU pfqsLfh ny spsLt kIqf rfg aqy sMgIq mnuKI jIvn ivc krqy vloN bKsLI hoeI bhuq AuWcI dfq hY. ieh qF mnuK dI afpxI soc hY ik Auh iesdI vrqoN ikWQy kr irhf hY. jy mnuK df mn gurbfxI rfhIN pRBU ipafr ivc iBwjf hoieaf hY qF sMgIq Ausdy mn nMU vfDU Purinaf qoN rokx df iek bhuq vWzf sfDn vI hY. sMgIq Ausdy mn nMU ieDr AuDr BWtkx qoN bcfAux ivc mdd krdf hY. Prk hY kyvl sMgIq aqy rfg dI vrqoN aqy kuvrqoN ivWclf. pMGUVy ivc ipaf, sMsfr qoN axjfn ro irhf bwcf vI qfVI dI afvfjL aqy Cnkxy (JuMnJuxy) dI JunJunfhr kfrx, iKliKlf AuTdf hY aqy afhry lg jFdf hY. GMzy hyVy dI afvfj ihrn nMU aqy bIn dI afvfjL swp nMU ieWqnf msq kr dyNdI hY ik iesy msqI ivc Auh gulfmI df vI isLkfr ho jFdf hY. pRBu dI byaMq rcnf ivc ho irhf lgfqfr imWTf-imWTf nfd aqy pMCIaf dI cih chft pRBU ipafiraF dy mn nUM DU pf dyNdI hY. ndIaF dy bhfv dI afvfjL mnuKI mn nUM anUTf rs pRdfn krNdI hY. ksUr rfg-nfd jF sMgIq df nhIN, ieh qF Prk mnuK vloN ies dI vrqoN-kuvrqoN df hY, jo Ausdy apxy hI mn dI cMgI jF mfVI iqafrI qy inrBr hY.

bfxI aqy rfg df afpsI sMbMD- ies ivc koeI sLk nhIN ik gurU pfqsLfh ny bfxI dI rcnf iewkqI rfgF ivc kIqI hY. jy sfjLF nMU mhWqv n dyxf hMudf qF bfxI rcnf sfdI kivqf ivc, rfgF qo ibnF vI kIqI jf skdI sI. ijvyN ik rfg mukq bfxIaF vI sfihb sRI gRMQ ivc mOjUd hn. ieWqnI vfDU myhnq dI loV hI nhIN sI. gurbfxI gfiex vfsqy GWt qoN GWt iqMn pRkfr dI syD bfxI dy ivc hI idWqI geI hY. spsLWt kIqf igaf hY ik sfjLF rfhIN gurbfxI kIrqn vfsqy ies pRkfr dI iqafrI dI vI loV hY.

1[ aklI piV kY buJIaY (pM: 1245)- Bfv bfxI kyvl pVHx, JUmx jF kMnrs df hI ivsLf nhIN. bfxI pVH ky ivcfrx df ivsLf vI hY. iesdf sMbD mnuKI jIvn dI sMBfl aqy krqy dI sFJ nfl hY. iesy vfsqy bfxI ivc bhuqf jLor bfxI dI ivcfr qoN bfd iesnUM jIvn ivc Zflx vfsqyy pfieaf igaf hY. ijQoN qIk pVHx aqy gfiex krn df sMbMD hY Auh qF iPLlmI aYktr, kvfl aqy musLfihry krn vfly vI kr skdy hn. blik Auh ieqny vWD pRBfvsLflI ZMg nfl krdy hn ik Ausydf nqIjf ik aj pMQ dI dOV bfxI nMU lY ky ies pfsy vl vI kfPLI vwD rhI hY. bfxI dy pivWqR sLbd, siqkfr ivhUxy ZMg nfl vwzIaF vwzIaF mMnIaF pRmnIaF pMQk styjF qoN kvflF aqy iPLlmIN hWsqIaF rfhIN gvfey jfx df bWjr guxfh vI kIqf jf irhf hY. ienHF jIvn hIny lokF agy sMgqF aqy pRbMDkF vloN mfieaf dy keI guxF vWD aMbfr lgf idWqy jFdy hn. kuJ pRbMDk sWjxF dIaF ieh krqUqF qF keI vfrI sfzy kWcy rfgI vIrF dI soc nUM vI iksy hor mMzl ivc lY jFdIaF hn. ies ZMg nfl bfxI nUM buwJx-ivcfrn vflI loV Aupr hI mfno isafhI PyrI jf rhI hY. kyvl kMnrs aqy klf dI pRDfnqf jF cmk dmk hI bfkI rih geI hY. TIk iehI hfl aj rfgI jWiQaF dI pWDr qy vI ho irhf hY Bfv klf aqy kMnrs df pRgtfvf aqy sMgqF vloN pRvfxgI.

2[ rfg df nhIN, bfxI df mhWqv hY- bfxI aMdr pfqsLfh ny bfr bfr cyqfvnI idWqI hY ik rfg gfAux df mksd bfxI nMU jIvn ivc vsfAuxf hY. ieh nhIN ik sRoqf jF gfiek kyvl rfg klf dI dunIaF ivc hI rih jfvy aqy bfxI soJI qIk pujy hI nf. PLurmfn hY "rfg nfd Coiz hir syvIaY qf drgh pfeIaY mfnu" (iblfvl pM:849) iesyqrHF "rfig nfid mnu dUjY Bfie ] aMqir kptu mhf duKu pfie"(pM:1342) pr iesdy Ault aWj ieQy afky hI sfzy bhuq rfgI jWQy kurfhy pey hoey hn. keI qF apxy afp nMU rfg rfhIN ieWqnf Aupr lY afAuNdy hn ik bfxI dy awKr qIk smJ ivc nhIN afAuNdy. AunHF df sfrf jLor hI apxy afp nMU rfg ividaf df mfihr dsxf hMudf hY. dUjy Auh vI hn ijnHF df sfrf jLor hI apxI afvfjL aqy klf df idKfvf hY. bfxI dI arQ-ivcfr nflN AunHF df vI kuJ lYxf-dyxf nhIN. Purmfn hY "rfgf ivic sRIrfgu hY jy sic Dry ipafru"(pM: 83) aqy "iblfvlu qb hI kIjIaY jb muiK hovY nfmu ] rfg nfd sbid sohxy jf lfgY shij iDafnu" (iblfvl pM:849) Bfv BfvyN pRmuK rfg ‘sRIrfg’ hovy jF ‘iblfvl’ jykr bfxI nUM jIvn ivc nhIN vsfieaf qF ieh sB ivarQ hn. pfqsLfh df PLYslf hY ik krqy akflpurK nMU rfgF-nfdF dI loV nhIN "n BIjY rfgI nfdI byid" (pM:1237) jykr bfxI pVHx vfly df jF sRoqy df bfxI dI soJI nfl joV nhIN qF ienHF rfgF df koeI lfB nhIN. jy sunfAux vfly dI sImF kyvl sunfAux qIk hY aqy sunx vflf vI kMnrs qk hI bWJf hoieaf hY, qF dovyN hI apxf jnm brbfd kr rhy hn. ieh qF kyvl DrmI hox df nftk hY. kIrqn krn aqy krvfAux vfly donF nMU ies pKoN apxy afp nMU GoKx dI loV hY. kI sfrI isWK kOm aj kyvl vfjy joVI sfrMgI aqy rfgF dI gulfm hoky nhIN rih geI. aj bfxI soJI aqy jIvn qoN KflI ho cuWkI kOm nUM iehI vWzf Gux qF nhIN zWkfr igaf? kI ajy vI ies bfry kuJ BulyKf bfkI hY?

3[ inrbfx kIrqnu gfvhu krqy kf- (pM: 747)- Bfv kIrqn inrbfx hoxf hY. kyvl muK rfhIN Aucfrx krn df hI nfm kIrqn nhIN. ijhVf sLbd muKfribMd qoN Aucfrx kIqf jf irhf hY AusdI pwkV mn dI soJI nfl vI hoxI jLrUrI hY. AuMJ ieQy vI lPLjL ‘kIrqn’ kyvl sfjLF rfhIN kIrqn vfsqy nhIN afieaf. sfzy rfgI isMG afp bfxI ‘afsf kI vfr’ smyN CWikaF ivWc kfr rojL pVHdy vI hn "koeI gfvY rfgI nfdI bydI bhu Bfiq kir, nhI hir hir BIjY rfm rfjy ] ijnf aMqir kptu ivkfru hY, iqnf roie ikaf kIjY" (pM: 450) Bfv-kuJ lok bVy rfgF nfdF rfhIN igafn dIaF glF (gurbfxI) df gfiex anykF qrHF dy pRBfv dy-dy ky krdy hn. jy kr mn dy aMdr kuJ hor hY. mn krky ies igafn nfl sFJ nhIN qF Auh gurbfxI df gfiex (kIrqn) nhIN kr rhy blik Auh ro rhy hn. ieqnf hI nhIN ies bfry ieh PYslf vI bfxI ivc hI mOjUd hY ‘ijnR min horu muiK horu su kFZy kicaf’ (pM:488)

kIrqn pKoN ajOkI pMQ dI hflq? Auprly iqMnf pwKF nMU ghu nfl dyiKaf jfvy qF aj sfzy bhuqy kIrqnI aqy rfgI jQy Aupr idqy dfiery ivc hI Psy hoey hn. ies ivc vI sLk nhIN aj sfzy bhuqy kIrqnI jWQy kyvl rotI rojLI dy msly nMU lYky hI ies ikwqy ivc sLfiml huMdy hn. jykr smyN nfl AunHF aMdr smrpx dI Bfvnf nUM Brn df vI kuJ AuWdm kIqf igaf huMdf qF ies ivc koeI burfeI vI nhIN sI. afiKr rotI-tojLI df soKf hoxf mnuKI jIvn dI iek bhuq vzI loV hY aqy gurbfxI ny mnuKI jIvn dy ies jLrUrI pwK nMU ipWCy nhIN pfieaf. gurbfxI afDfr qy ies pWK nUM vDyry smJx vfsqy "gurduafiraf df mnorQ aqy asIN" gurmWq pfT nM:28 aqy gurmWq pfT nM: 23 "svfs kImqI hn-DMn pdfrQ nhIN" kyvl lfgq mfqR Bytf qy sYNtr pfsoN mMgvf ky pVHy aqy pRcfr ihWq sMgqF ivc vMzy jf skdy hn. gurbfxI dI spsLWt syD hY ik ieh mnuK! qMU vyhlV jF aflsI nhIN bnxf. pr ieh vI cyqf rK! qyrf irjLk krqy ny pihlF qoN pfieaf df hY. qUM kyvl AuWdm krnf hY pr irjLk dy ipWCy doOV ky apxy jIvn nUM gMdf vI nhIN krnf. jy qUM gurU afigaf ivc clyNgf qF afpy hI qYnUM smJ af jfvygI ik ‘‘iriD isiD sB Bgqf crxI lfgI’’ (pM:637) ies vfsqy ‘kfhy ry mn icqvih Audmu, jf afhir hir jIEu piraf. sYl pwQr mih jMq Aupfey qF kf irjLku afgY kir Diraf’ (pM:10) Bfv aY mnuK! qMU icMqf vflf AuWdm nf kr, afh dyK! krqy ny ijhVy jMq pwQrF ivc pYdf kIqy hn AunHF df irjLk vI pihlF qoN akflpurK vloN AuQy hI mOjUd hY.

jykr sfry nhIN pr aj sfzy bhuqy kIqrnI-rfgI jWiQaf dI ieh hflq hY ik nf hI qF aMdr bfxI dI sUJ hY nf hI Aus vfsqy huwb. vwzy vwzy nfmvr kIrqnI jQy, jdoN nyVy jfAu qF mn hYrfn rih jFdf hY-sLbd pVH rhy hn, sMgqF dUr dUr qIk juVIaF hn. nf hI AunHF rfhIN pVHy jf rhy sLbd dy arQF df hI AunHF nUM pqf hY aqy nf hI pqf hY ik pVH kI rhy hn. jo kuJ Auh pVH rhy hn Auh bfxI vI hY jF ik koeI kWcI rcnf aqy imlfvt. ijhVIaF sfKIaF suxf rhy hn Auh sfKIaF hn jF bfxI jIvn qoN dUr lYjfx vflIaF PLokt aqy pRclq khfxIaF .‘inrbfx kIrqn’ dI gl qF bVI dUr KloqI hY.

iPLr ieQy hI bs nhIN, sMgqF dy drsLn kro qF Aus Aupr sMgqF vI JUm rhIaF hn. sMgqF vloN nOtF-zflrF aqy pOzF dI vrKf vI ho rhI hY. ikAuNik sMgqF vI qF bhuqf krky kMn rws qo agy nhIN twp rhIaF. sMgq kI aqy pRcfrk jF pRbMDk kI, jIvn pKoN sfry AuQy hI KVy hn ijQy kIrqn sunx jF krn qoN pihlF Kloqy sn. bfxI ivcfr-soJI nfl iksy df vfsqf nhIN.

dysL ivdysLF ivc kIrqnI jWQy- aj isWK sfry sMsfr ivc PYl cukf hY aqy gurduafry vI sMsfr Br ivc hn. gurduafiraF dy pRbMDk Auh hn jo iksy gurmWq soJI jF jIvn krky nhINN blik coxF rsqy afey hn. iesy kfrx pRbMDkF dI dOV vI gurduafiraF dI afmdn aqy iblizgF bnfAux qIk sImq hY. isWKI jIvn dI sMBfl dI loV nf hI pRBMDk nUM hY aqy nf hI pRcfrk nUM. ajyhy pRbMD aDIn aqy cODr dI BuK kfrn inWq nvyN gurduafry bx rhy hn. dbf-dWb gurduafry bxfeI jfx vflI ies puWTI dOV ny ‘gurU kI isKI df’ mfno Bog pfAux vflf hfl bxf idWqf hY. rfqo rfq ‘kIrqnI jwiQaF’ dI loV aqy igxqI vI byaMq vDdI jf rhI hY. hor qF hor sMgqF ivc vI sLrDf df hfl ieh bx cukf hY ik- ‘asF apxy gRih ivKy crx puafAuxy hn aqy BfeI sfihb ny iek sLbd df kIrqn krnf hY’. bfxI vfly jIvn dI bjfey AunHF dI sLrDf dI sImf vI bs iehI rih cukI hY. pMQ dI ies qrsjog hflq ny kIrqnI jwiQaf dy imafr nMU bhuq vWzI Zfh lgfeI hY. hriek iqMnf df grup, ieWk nvF kIrqnI jwQf bxdf jf irhf hY. ieh hflq aj bxI peI hY isWK Drm dy pRcfr dI aqy Kfs qOr qy ivdysLF ivc.

iesy kfrx aqy kuJ hor aMdrUnI kfrxF kfrn, ienHF jwiQaF nMU ivdysLF dIaF hvfeI Auzfxf KulIaF pRfpq ho rhIaF hn. ienHF dy kuJ nyVy hovo qF pqf lgdf hY ik ienHF ivcoN inWq ajyhy jwQy vI vWzI igxqI ivc pxp rhy hn ijnHF df jIvn pwDr ieQy klm hyTF ilafAuxf vI afsfn nhIN. ies sfry ivc AunHF df ksUr GWt aqy pMQ aMdr ivWgV cukI isWKI pRcfr dI lihr df vwD hY. sfzf hwQly gurmwq pfT df mksd iksy nMU injI pWDr qy dosL dyxf nhIN pr scfeI dy nyVy hoky Ausdf kuJ hwl ZMUzxf jLrUr hY.

ajOky nfmvr jWQy- jykr jIvn pKoN kmI nf vI hovy qF vI AuNglIaf qy igMxy jfn vfly jWQy hn ijnHF aMdr ieh AuWdm vI iml jfvygf ik bfxI soJI df ivsLf hY kyvl klf jF gfiex df nhIN. awj sfzy bhuqy nfmvr kIrqnI jwiQaF dI hflq qF ieh bxI peI hY ik AunHF dI iqafrI jF irhrsl dI sImF vI gfiex krn qIk hI sImq hY. bfkI sfrf smF qF AunHF pfs vylLHIaF glF gWpF jF sOx-KfAux vfsqy hI KflI ipaf hY. AunHF nUM vI bfxI smJx ivcfrx dI AuWkf loV nhIN. jdoN sfzy ajyhy nfmvr kIrqnI jwiQaF df ieh hfl qF Auh sMgqF dI iqafrI kI krvf skdy hn? socdy dyr nhIN lgdI. iPLr smucy qor qy kQf hovy jF kIrqn jF iPLr koeI hor syvf, jdoN ivsLf hI isWK Drm df pRcfr-pRsfr nhIN rih igaf qF AulHfmf iksnUM? iehI kfrx hY ik aj sfzy kIrqnI jwiQaf dI lgBg smucI hI hflq iehI bxI peI hY ijs bfry ik ijLkr kIqf jf cukf hY. aqy iesy ivsLy Aupr bfxI df PLYslf vI mOjUd hY ‘koeI gfvY rfgI nfdI byydI bhu BFiq kir …’.

iesy qrHF sfzy kQfkfr sWjxF dI hflq qF hor vI mMdI hY ijsnMU vwKry gurmwq pfT nM:80"kWQf gurbfxI dI" ivc ibafinaf igaf hY aqy hwQly pfT df ivsLf nhIN. loV hY sMgqF ies pfT dy nfl nfl pfT nM: 80 nUM vI sYNtr pfsoN mMgvf ky afp pVHx aqy pRcfr ihWq sMgqF ivc vMzx. kul imlfky aj sfzy bhuqy kIrqnI jwQy vzy BfvyN Coty klfkfr jF gfiek qF khy jf skdy hn, pr gurU ky kIrqnIey nhIN. asIN iPLr dohrfxf cfhuMdy hF ik ies sfry vfsqy ksUrvfr kyvl sfzy kIrqnI jwQy nhIN. smucf pMQ aqy aqy kMn rs dI pWkV ivc af cuWkIaF gurU kIaF Auh sMgqF aqy pRbMDk vI hn, ijnHF aMdr gurU qoN syD lYx vflI koeI cfh hI nhIN. kyvl klf jF gfiex nMU hI Auqsfhq kIqf jf irhf hY.

bfxI vI AuhI pVHI jf rhI hY aqy sLbd vI AuhI hY, pr kuJ kIrqnI-rfgI sWjxF dI klf dy afDfr qy AunHF dy vfjy-sfrMgI Aupr Aupr notF-zflrF-pONzF dI brKf ho rhI hY pr dUjf ivcfrf apxI rotI-rojLI qoN pRysLfn hY. ies sfrI Kyz ivc gurbfxI kIrqn dy kpVy puafky, idn dIvIN gurbfxI dI Gor byadbI kIqI jf rhI hY. ajyhy kIrqnI jWQy, pRbMDk aqy sMgqF Bfv iqMny iDrF hI ies bWjr guxfh vfsqy pUrI qrHF brfbr dIaF ijLmyvfr hn. iesqoN ielfvf Auh sMgqF vI GWt ijLmyvfr nhIN ijhVIaF kyvl crx puafAux vflI bRfhmxI soc df isLkfr hn. cyqy rhy bfxI dy crx puafAux df mqlb ‘bfxI ivcfrDfrf df pRvfr ivc jfgRq hoxf hY. iesy kfrx ies ivsLy Aupr bfxI rfhIN kbIr jI ny pihlF qoN hI bVI spsLWt cyqfvnI dy rKI hY "logu jfnY iehu gIqu hY iehu qAu bRhm bIcfr" (pM:335) jy ghu nfl dyiKaf jfvy qF aj Kud bfxI dy dfavydfr bfxI nfl iehI Kyz vrq rhy hn aqy bdly ivc AunHF dy injI, pRvfrk, sfmfjk Bfv hrpRkfr dy hflfq vI sMsfr koloN Cupy guJy nhIN. pfqsLfh bKisLsL krn qfik asI gurU BX ivc jIa ky apxy jIvn nUM KusLIaF BrpUr kr skIey.

gurmwq sMgIq sMsQfvF- aj pMQ aMdr bhuqIaF nhIN pr kuJ sMsQfvf Auh vI hn ijnHF df iDafn kyvl gurmwq sMgIq isKfAux qIk hI hY. ghu nfl dyiKaf jfvy qF AuQy vI gurmwq sMgIq isKfAux vflI koeI gl njLr nhIN af rhI. gurmwq sMgIq df vwD qoN vwD arQ ieWqnf hI ilaf jf irhf hY, gurbfxI ivwcoN kuJ sLbdF dI tyk leI aqy sMgIq isKf idWqf. dUjy pfsy sLfsqrI aqy iPlmI sMgIq qF iPlmI gIqF dI tyk lY ky isKfieaf jFdf hY. pr gurmWq sMgIq smyN tyk lY leI jFdI hY gurbfxI sLbdF dI. iesqrHF kuJ rfgF dy vfDy Gfty nfl sMgIq df nfm bx igaf ‘gurmwq sMgIq’.

jdoNik ‘gurmwq sMgIq’ df mqlb hoxf cfhIdf sI bfxI sMgIq nMU isKx vfly dI pihlF gurmwq jIvn pKoN iqafrI krvfeI jFdI. gurmwq df sMbMD qF mnuK dy injI jIvn nfl hY. kyvl vfjy, afrkYsrtf, joVI, sfjLF jF qwbly nfl ieh gurmWq sMgIq nhIN bx jFdf. gurbfxI sLbd pVH lYx jf sfjLF Ayupr AuNglF clvf dyx df nfm ‘gurmwq sMgIq’ nhIN. jLrUrI hY ik gurbfxI sMgIq vl vwDx vfilaF vfsqy pihlF iek do sfl gurmwq pKoN iqafrI krvfeI jfvy. AunHF dy injI jIvn nUM bfxI soJI aqy bfxI rihxI pKoN pWkf kIqf jfvy. AuprMq AunHF nMU sfjLF vl vwDx dI iejfjLq imly. gurmwq dI tRyinMg vI, gurmwq soJI aqy jIvn vfly pVHy ilKy skflrF rfhIN hoxI jLrUrI hY. sfzIaf mojUdf gurmwq sMgIq sMsQfvF jy kr aj apxy afp nMU ies ZMg nfl Zflxf arMB kr dyx qF vI kuJ smyN bfd hI iesdy cMgy nqIjy afAuxy arMB ho skdy hn, pihlF nhIN.

kIrqnI jiQaF nfl vI do glF- ieQy asIN apxy kIrqnI aqy rfgI sWjxF nfl iek gl sFJI krnI jLrUrI smJdy hF. rfgI sjxON! rotI-rojLI kmfAuxf, jIvn dI bhuq vwzI loV hY. gurbfxI ivc ies pKoN ikwDry rok nhIN lgfeI geI. isWK nUM mMgqf jF sinafsI, bYrfgI afid nhIN bxfieaf igaf . pr iesdy nfl ieh vI jLrUrI hY ik bfxI vycx-KrIdx df ivsLf nhIN. aj jo kuJ ho irhf hY Auh bhuqf krky bfxI df vycxf-KrIdxf hI hY. asIN gurU dy BX siqkfr ivc rihky ies ikwqy vl vDIey. gurU akflpurK dy dyxdfr nf bxIey. afps ivc imlky ajyhy sMsQfn pYdf kro ijWQo shI arQF ivc gurmWq soJI aqy jIvn dy afDfr qy rfgI aqy kIrqnI jwiQaF dI iqafrI df pUrf-pUrf pRbMD hovy.

hr iek jQy dI pihlF gurmwq pKoN pUrI iqafrI hovy. Aus iqafrI dOrfn loV anusfr AusdI mfiek aqy hor shfieqf vI kIqI jfvy. qF jfky iksy jQy nMU sfjLf rfhIN sMgqF qIk pujx dI iejfjLq idWqI jfvy. ieQy hI bs nhIN, GWt qoN GWt ijs sWjx ny iesnUM apxI rotI-rojLI df sfDn bnfAuxf hY Aus kol dWs Bfg sRI gurU gRMQ sfihb drpx iliKq pRo[ sLfihb isMG jI iz:ilt: pey hoxy jLrUrI hn . ijnHF sLbdF df Ausny kIrqn krnf hY pihlF sMbMiDq sLbdF dI Ausny arQF sihq iqafrI kIqI hovy. qF jf ky amuky sLbd nMU sMgqF ivc gfieaf jfvy.

ijhVy jWQy ies smyN sMgqF ivc ivcr rhy hn BfvyN Auh jWQy iksy vI pwDr dy hn jykr Auh aj qoN hI ies pirpftI nMU apxf lYx iPr BfvyN jWiQaF dI igxqI aj vflI igxqI qoN iqMn guxf hI ikAuN nf vWD jfvy. ajyhy jWQy nf hI qf pMQ nfl DRoh kr rhy hoxgy aqy nf hI gurU-akflpurK dy dyxdfr hI bxngy. afp vI bKisLsL BrpUr Aucy sucy jIvn dy vfirs bxn gy aqy apxI sMqfn nMU vI bfxI jIvn nfl mflf-mfl krn df kfrx bnxgy.

iek hor anrQ- aj sfzy pfs ajyhy nfmvr kIrqnI jQy vI mOjUd hn ijhVy bfxI soJI qoN qF pUrI qrHF KflI hI hn, pr nfl nfl byisr-pYr dIaF khfxIaF dI tyk vI lY lYNdy hn. iPLr Auh ienHF khfxIaF nMU nfm sfKIaf df dyNdy hn. iesqrHF ieh lok sMgqF ivc aigafnqf vDfAux df Gor aprfD kr rhy hn. jykr sMgqF ivc jfgRqI af jfvy qF ies ibmfrI nMU Twl pfeI jf skdI hY. ajyhy jWQy AunHF jWiQaf qoN vI pMQ df vWD nuksfn kr rhy hn ijnHF bfry pihlF ijLkr af cukf hY. ies bfry pMQ nMU smucy qOr qy iDafn dyn dI loV hY.

gurbfxI kIrqn ivckfr Xog pRcfrkF rfhIN gurbfxI isDFq-jIvn dI ivafiKaf kIqI jfvy qF ieh cMgI gl hY. ieQy vI ies gl df iDafn krn dI loV hY ik ivafiKaf ies qrHF spsLWt hovy ijsqoN sMgqF nMU nfl nfl anmq-mnmq aqy bRfhmx mwq qoN vI sucyq kIqf igaf hovy. ieQy vI kyvl gol mol qrIky nfl imWTIaf glF krky ‘nfm jpo jI’ ismrn kro jI ‘gurU vfly bxo jI’ ‘aMimRq Cko jI’ kihky hI smF nf tWpfieaf jfvy. blik ienHF glF df aWgf ipWCf dsky spsLWt sRoiqaF dI jIvn ivc vI sINcIaF jfx. jykr mn ivc qF dOV ieWqnI hY ‘sMgqF dI igxqI vWD qoN vWD hovy ijsqoN myrI vfh vfh vDy. dUjy pfsy, sMgqF dy jIvn bfxI sux-suxky vI jykr AuQy dy AuQy hI Kloqy rihx. qF ieh vI guru kIaF sMgqF nfl apxI iksm df DoKf hY ijs qoN sfnUM sucyq hox dI loV hY. pr aj ieh Gft cMgy cMgy nfmvr jWiQaF ivcoN vI dyKx nMU iml rhI hY. ajyhf krnf vI apxy afp ivc bfxI df vpfr hI hY, hor kuJ nhIN.

krqy dI bKLisLsL- sfjLf rfhIN gurbfxI kIrqn pMQ dI rIVH dI hwzI hY. pr iesdy nfl nfl sfzy rfgI-kIrqnI jWQy vI ajyhy hoxy jLrUrI hn ijnHF dy jIvn aMdr bfxI-soJI ivcfr aqy vrqoN vI hovy. apxy-apxy pRvfr dI sMBfl vI kr skx aqy sMgqF dy jIvn nMU vI AuWcf cuk skx. inrf-purf soJI ivhIx sLbd gfiex, gurbfxI kIrqn nhIN ho skdf. gurbfxI aMdr ies bfry vI PYslf iblkul spsLt hY. asF kyvl klfkfr jF gfiek pYdf nhIN krny, sfnUM gurU ky kIrqnIaF dI loV hY. nhIN qF cyqy rKo "aMqir mYlu jy qIrQ nfvY iqsu bYkuMT n jfnF ] lok pqIxy kCU n hovY nfhI rfmu aXfnf" (kbIr pM:484) nhIN qF rfgI kIrqnI isMG qF hn, DMn-pdfrQ vI bhuq af gey hn iPr vI pRvfrF ivc itkfa nhIN. iesdf muK kfrx hY ik asIN klfkfr jF gfiek qF vwD bx gey pr kIrqnIey nhIN bx sky. krqy dI bKLisLsL, krqy nMU mn smrpx kIqy ibnF pRfpq nhIN ho skdI. 073s98.3s040

Including this Gurmat Lesson No 73

kIrqn gurbfxI df

For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.com




.