.

aikrqGx

ijhVf ivakqI iksy dUsry vwloN kIqy aihsfn nUM Buwl jFdf hY Aus nUM lokF ivwc aikrqGx afiKaf jFdf hY. iksy afdmI vwloN kIqy prAupkfr nUM Xfd rwKx dI qF gwl hI Cwzo, asIN qF akfl purK dy prAupkfrF dI vI kdr nhIN krdy ijs ny ieh mnuwKf srIr idwqf hY aqy jo hryk pl sfzy Auqy prAupkfr hI krdf hY. awj df mnuwK qF loV pUrI ho jfx ipCoN jF kuJ smyN bfd Aus dI qfkq vwDx kfrn, Ausy mnuwK df mKOl AuzfANudf hY ijs awgy kdI afpxIaF DIaF BYxf dI hornF koloN iejLq bcfAux leI hwQ joVky qrly lYNdf sI. kuJ aijhy Dfrimk lIzr qy pRcfrk lok vI huMdy hn joN afpxy hI gurU dy nFa qy KFdy hn qy Ausy dy doKIaF nfl iml ky gurU qy kOm nUM nuksfn phuMcfAuNdy hn. aijhy aikrqGx lokF bfry BfeI gurdfs ilKdy hn:

nf iqsu Bfry prbqf asmfn KhMdy ]

nf iqsu Bfry kot gVH Grbfr idsMdy ]

nf iqsu Bfry sfierF nd vfh vhMdy ]

nf iqsu Bfry qruvrF Pl suPl PlMdy ]

nf iqsu jIajMq axgxq iPrMdy ]

Bfry BueI aikrqGx mMdI hU mMdy ]8]( vfr 35)

Bfv:- Aus nUM (Bfv DrqI nUM) prbq ijhVy asmfn nfl KihMdy hn Bfry nhIN jfpdy. kot gV Gr bfr jo idwsdy hn, nf hI Aus nUM eyh Bfry lwgdy hn. smuMdR nd vfhVy jo cl rhy hn, nf hI eyh Bfry lwgdy hn. Aus nUM ibRC vI Bfry nhIN jo cMgy PlF nfl vI Bfry hoey hn. jIv jMqU (vwzy Coty) anigxq jo iPr rhy hn Aus nUM (Auh vI) Bfry nhIN hn. (pr) DrqI nUM aikrqGx Bfry lwgdy hn (ikAuNik aikrqGx) mMidaF qoN mMdy hn.

BfeI gurdfs jI iesy vfr dI pAuVI nOvIN ivwc aikrqGx ikMnF mfVf hY dwsdy hn ik lokF dI rIq hY ik nvyN mhlF qy kflIaF itMzF tMgdy qy puwqF dy mUMhF qy kflK lfAuNdy hn ik njLr tpfr nf lwgy . ieQy kuwqy df mfs, murdy dI KoprI, sLrfb afidk sfrIaF vsqF apivwqR njLr tpfr qoN pry sn, iPr vI aikrqGx dI aijhI KotI njLr hY ik Auh apivwqr kr skdI hY . (BfeI vIr isMG jI)

md ivic irDf pfie kY kuqy df mfsu]

Diraf mfxs KoprI iqsu mMdI vfsu]

rqU Biraf kpVf kir kjxu qfsu]

Zik lY clI cUhVI kir Bog iblfsu]

afiK suxfey puiCaf lfhy ivsvfsu]

ndrI pvY aikrqGxu mqu hoie ivxfsu ]ù](vfr 35)

ipCly kuJ sflF qoN suxn ivwc af irhf hY ik iswKF df ihMdU bhuigxqI kOm vwloN "iswKF dy bfrF vwj gey" dy sLbd bolky mKOl Auzfieaf jFdf hY. iswKF df mKOl AuzfAx vfly Auh ihMdU vIr (nirMdr modI vrgy) sLfied asl vfikaf qoN anjfx hn jF afpxI aslIaq CpfAux Kfqr iswKF dy DMnvfdI hox dI bjfey sgoN AuhnF vwloN kIqy prAupkfrF dy bdly AunFH df hI mKol AuzfAuNdy hn . afE ivcfrdy hF ik, " iswKF dy bfrF vwjy" vflI khfvq dI aslIaq kI hY?

ieiqhfskfr ilKdy hn ik ieh gwl qkrIbn 1748 eI: qoN 1765 eI: dy smyN durfn dI hY. ijs smyN aihmd sLfh abdflI vfr vfr Bfrq Auqy hmly krdf sI. iswKF dIaF Aus nfl lVfeIaF huMdIaF rihx krky iswKF dI igxqI Gwt geI sI. ies krky iswK afhmo sfhmxy lVn dI bjfey jMglF ivwc cly gey sn qy Cfpfmfr gurIlf XuD krdy sn. aihmd sLfh jd vI Bfrq nUM luwt ky jFdf sI ijs ivwc kImqI smfn qy ihMdUaF dIaF lVkIaF vI huMdIaF sn, jd rfq nUM 12 vjy qoN ipwCoN abdflI dI POj sNON (mdhosLI dI hflq) jFdI qF iswK Aus dI POj ‘qy hmlf krky luwt df smfn qy ihMdU lVkIaF AunFH dI kYd ivwcoN Cuzf lYNdy qy AuhnF dI GrIN phuMcfa dyNdy sI.

ies qrFH rfq nUM hmly krn krky abdflI dI POj nUM zr pY igaf sI. Auh jd vI rfq dy bfrF vwjdy qF Auh kihMdy "iswKF dy bfrF vwj gey hn" .

ies bfry sR: sMgq isMG ilKdy hn: ies qrFH rfq nUM lVkIaF CuzfAux nfl iek pMjfbI aKfx nUM jnm idqf "CeI, ik rMn geI bsry nUM, moVI bfbf zFg vfilaf srdfrf". ijs df sMkyq sI: BfrqI iesqrIaF nUM AuDflky lY jfxf aqy bsry dI mMzI ivwc vycxf, aqy sLsqrbMd iswK BrfvF nUM bynqI krnI ik AuhnF nUM Cuzf ilafAux. (ieiqhfs ‘c iswK, pMnf 100)

iswK ieiqhfs ivwc ihMdU lVkIaF nUM abdflI qoN CuzfAux vflI iek msLhUr Gtxf 20 mfrc 1761 eI: dI hY. ies vfrI jd durfnI idlI qoN vfps muiVaf qF abdflI dy kYNp ivwc qkrIbn 2200 KUbsUrq aqy nvivafhIaF ihMdU lVkIaF sn. ienFH dIaF duwKF BrIaF cIkF suwxky iksy ihMdU sUrmy df mn nf psIijaf. jd iksy pfisAu shfieqf nf imlI qF aimRqsr ivsfKI dy mOky ihMdUaF dy muKIaF ny Kflsy dI sLrn ivwc af ky bynqI kIqI ik ies ibpqf ivwc mjLlUm ihMdUaF dI bfh PVo: srdfr jwsf isMG afhlUvflIey df iehnF dI pukfr suxky KUn Kol AuiTaf. Auhny kuJ srdfrF nUM nfl ilaf qy goieMdvfl dy pwqn qy jf puwjy. jd durfnI ibafsf pfr krn lwgf qF Aus dy lsLkr qy Kflsf acncyq jf ipaf. duwrfnIaF dy hosL sMBflx qoN pihlF hI kYdI lVkIaF nUM Cuzf ilaf igaf aqy AuhnF nUM Gro Gr puhMcfieaf igaf. (iswK PulvfVI imsLnrI kfljL : iswK ieiqhfs ivwcoN coxvIaF sfKIaF)

zf[ suKpRIq isMG Audoky aTfrvIN sdI dy iswKF bfry aqy muslmfnf df ihMdUaF pRqI vqIry bfry ilKdy hn:

"aTfrvIN sdI ivwc jykr iswK kOm byimsfl kurbfnIaF duafrf nfdr sLfh aqy aihmd sLfh vrgy jrvfixaF df zwt ky mukfblf nf krdI qF sfry hI pRiswD ieiqhfskfrF anusfr jmnf qwk df sfrf ielfkf hmysLF-hmysLF leI ihMdusqfn qoN alwg ho ky aPLgfinsqfn df ihwsf bx jfxf sI". ( KLflsy dI AuqpqI, ieMdU BUsLn bYnrjI)

inDfr cODrI anusfr, " dysL ivwc vrqmfn bycYnI, iPrkU dMigaF aqy mMd-Bfvnf df mUl kfrn ihMdU df dysL dIaF bfkI jLfqIaF pRqI bdlf-lAU aqy afkRmxkfrI vqIrf hY, ijhVf ik AunFH ny lMmy smyN dI gulfmI qoN bfad sihjy hI rfj swqf imlx sdkf apxf ilaf hY".

alfAudIn ny iek vfr afpxy kfjLI nUM puiCaf, "sLrIaq muqfibk muslmfnF nUM ihMdUaF nfl ikho ijhf slUk krnf cfhIdf hY ?"

kfjLI ny jvfb idwqf, "ihMdU iblkul imwtI smfn hn, jy muslmfn ies imwtI koloN cFdI mMgx qF ies imwtI nUM inmrqf sihq sonf Auglxf cfhIdf hY aqy jy koeI muslmfn ihMdU dy mUMh ivwc Qukxf cfhy qF ihMdU df PrjL hY ik Auh afpxf mUMh cMgI qrFH KolH sky qF jo muslmfn asfnI nfl Ausdy mUMh ivwc Quwk sky. awlfH-qflf ny ihMdUaF nUM muslmfnF dy gulfmF vjoN hI bxfieaf hY aqy Aus df PLurmfn hY ik jy ihMdU afpxy afp ieslfm kbUl nf kry qF ies nUM bMdI bxf ky qsIhy idqy jfx aqy aMq nUM mfr idwqf jfvy".

ieh jvfb sux ky alfAudIn muskrfieaf qy kihx lwgf, "qF iPr TIk hY, mYN qF pihlF hI aijhf kr irhf hF". (qbY ros jfgXo, pMnf 58-59)

ijhVy lok iksy ‘qy huMdy julm nUM vyKky hfa df nfarf vI nhIN mfrdy ijvyN 1984 eI: ivwc iswKF df kqlyafm kIqf igaf hY . AuhnF lokF ny prfeIaF lVkIaF vfsqy afpxI jfn qlI qy rwKx vfilaF nUM mKOl hI krnf hY, jdik Auh hux qfkq ivwc vI hn ?

dUsrIaF kOmF qoN bgYr iswKF ivwc kuJ Auh lok vI hn ijhnF nUM iswKF ny afpxy Dfrimk qy isafsI lIzr mMn ky Drm qy kOm dI cVHdI klf vfsqy kMm krn leI cuixaf hY. pr Auh gurU sfihbfn dy pRcfrk bx ky cMgy ahuidaF qy bYTy hoey ijQy aYsLF kr rhy hn, AuQy idloN gurU sfihbfn qy iswK kOm dy hI Ault pRcfr kr rhy hn.

ijvyN 1999eI: ivwc Kflsf df 300 sflf sfjxf idvs mnfieaf igaf sI. Aus smyN iswKF leI iek qohPf "gur iblfs pfqsLfhI 6" ikqfb dy rUp ivwc idwqf igaf sI. ijs nUM sMpfdk igafnI joigMdr isMG jI vydFqI hurF kIqf hY. ies nyk kMm dy bdly vydFqI jI nUM sRI akfl qKq df jQydfr bxfieaf igaf hY. Aus ikqfb ivwc bhuq kuJ iswK isDFqF dy qy gurU sfihbfn dy Ault hY. Aus ivwcoN iek Audfhrx hI pMQ drdIaF awgy rwKxf cfhuMdf hF. ies ivc iliKaf hY ik mfqf gMgf jI jdoN bfbf buwZf jI kol puqr df vr lYx gey sn qF bfbf buwZf jI dy vr dyNdy sfr jfxI ik Ausy vyly hI grBvqI hoey idsx lwg pey sn. jfxI ik afpxy pqI gurU arjn dyv dy kol pujwx qoN pihlF hI grBvqI? awgy ies df mqlb pfTk afp smJ skdy hn?

dohrf]sMmq sorh sY Bey iekvMjf AuipR jfnu.

awsU idn iewkIsvI buwZy bcn bKfnu ] 137 ]

iqsI iCnk mfqf Audir kIny pAun invfs.

mfqf min hrKq BeI icq mY biZE hulfs ]138]( gu[ib[pf[ pMnf 15 )

ies iswK Gfqk ikqfb nUM kuJ icr leI rok lf idwqI sI pr hux Pyr vycI jf rhI hY. sfrI iswK kONm GUk suqI peI hY qy iswK ivroDI afr: aYs:aYs: vrgIaF jQybMdIaF iswK isDFqF dy Ault huMdf pRcfr vyK ky KusLI mnf rhIaF hn.

ievyN hI sfzy mhfn pivqr asQfn hirmMdr sfihb dy hYz gRMQI hn jQydfr pUrn isMG jI, Auh afKdy hn iswK "lv-kusL" dI Aulfd hn. ieh jQydfr sfihb Aus sMsQf nfl dosqI inBf rhy hn ijhVI iswKf nUM inglx leI swB qoN awgy hY. 12 apRYl 1998 eI: nUM afr[ aYs[ aYs[ dI "rfsLtrI iswK sMgq" vwloN mfDv ividaf inkyqn, rxjIq aYvIinAU aMimRqsr ivKy iek smfgm kIqf igaf ijs df pRDfngI BfsLn igafnI pUrn isMG jI (sfbkf jQydfr akfl qKLq sfihb) ny idwqf sI. (hvflf: qbY ros jfgXo)

hYrfnI huMdI hY ik iswK kOm gurduafiraF dIaF iemfrqF vfsqy qF dysL ivdysL qoN pYsf iekTf krky sonf qy sgmrmr lf rhI hY; pr ijQoN "sLbd gurU" df igafn iswKF qIkr phuMcxf hY AuQy aijhy lIzr dy hwQF ivwc sfrI qfkq idwqI hY. AuhnF nUM gwdI qoN lfAux vfsqy kOm GUk suqI hoeI hY; vyKo kwd qk ?

gurU sfihbfn ny iswKF nUM avqfrvfd, dyvI-dyviqaF, krmkFzF qy aMDivsLvfsF ivwcoN kwZx leI afpxIaF ijMdgIaF lf idwqIaF hn. iswKF nUM akfl purK df ismrn krn aqy isrP sRI gurU gRMQ sfihb nUM gurU mMnx df AupdysL idqf . ies smyN kuJ iswK, aKOqI dsm gRMQ rfhIN pMQ doKIaF dI mdd krn leI gurU goibMd isMG jI nUM hI dyvI pUjk, kfm AuksfAU, nisLaF nUM AuqsLfihq krnf, iesqrI nUM cirqrhIx qy DoKybfj iswD krn vflIaF ilKqF nUM AuhnF dy nFa nfl joV ky afr: aYs: aYs: vrgIaF jQybMdIaF nUM jfxy –axjfxy jF iksy lflc grsq ho ky KusL kr rhy hn . gurU sfihbfn ijnFH ny iswK kOm bdly afpxf sfrf pRvfr insLfvr kr idwqf, AuhnF dy kIqy prAupkfrF nUM Buwlf ky doKIaF df sfQ dy rhy hn.

kuJ aijhy iswK aKvfAux vfly vI hn jo iswK kOm dI cVHdI klf vfly kMm nUM rokx dI hmysLF koisLsL krdy rihMdy hn qy iswK Drm qy gurbfxI bfry glq ibafnbfjI krky jF kwcI bfxI pVH ky iswK doKIaF qoN bKsLsLF lYNdy hn.

akfl purK ikRpf kry ! iswKF dy lIzr aKvfAux vfly aqy Dfrimk pRcfrk gurU sfihbfn dy kIqy byaMq prAupkfrF nUM Xfd rwKdy hoey AuhnF vwloN dwsy iswK isDFqF dy Ault pRcfr nf krn aqy sRI gurU gRMQ sfihb dy brfbr iksy hor gRMQ nUM mfnqf dyx vflI soc mn ivwc nf afAux dyx . ieh nf hovy ik gurbfxI dIaF ieh pMgqIaF sfzy ‘qy ZukdIaF hox:

khu nfnk hm lUx hrfmI] bKis lyhu pRB aMqrjfmI] (m: 5, pMnf 195)

gurU pMQ df dfs,

gursLrn isMG ksyl

knyzf




.