ਸਮਾਂ: ਇੱਕ ਰਿਵਰਸਿਬਲ ਭੁਲੇਖਾ
(ਅਜਿਹੀ ਮਾਨਸਿਕ ਧਾਰਣਾ, ਜਿਸਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ)
ਸਾਡੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਵਿਚਾਰ, ਸਾਡੀ ਸਾਰੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਝ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਹੈ ‘ਸਮਾਂ’।
ਸੋਚੋ: ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਹਾਂ? 21ਵੀਂ ਸਦੀ। ਪਰ ਇਹ ਨੰਬਰ ਕਿਥੋਂ ਆਇਆ? ਇੱਕ ਖਾਸ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਗਿਣੋ। ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਚੱਕਰਾਂ ਉੱਤੇ ਬਣੇ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ। ਸਮਾਂ ਮਾਪਣ ਦੇ ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਢੰਗ ਬਾਹਰੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਆਂ ਹਨ: ਧਰਤੀ ਦਾ ਘੁੰਮਣਾ, ਚੰਦਰਮਾ ਦਾ ਚੱਕਰ, ਪਰਮਾਣੂ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨਾਂ। ਪਰ "ਸਮਾਂ" ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਨਹੀਂ।
ਸਮੇਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਣ (ਭਾਸ਼ਾ)
ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਜਦੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਅੱਜ ਅਤੇ ਕਲ ਦਾ ਕੋਈ ਖਿਆਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ "ਹੁਣ" ਵਿੱਚ ਜੀਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਾਂ: "ਕੱਲ੍ਹ ਤੁਸੀਂ ਬੀਮਾਰ ਸੀ", "ਅੱਜ ਖਾਓ", "ਕੱਲ੍ਹ ਸਕੂਲ ਜਾਣਾ ਹੈ"। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ ਦੀ ਧਾਰਣਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਸਮਾਂ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਸਭ ਕੁਝ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚੱਲ ਸਕੇ।
ਵਿਗਿਆਨ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ?
ਆਈਨਸਟਾਈਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਸਪੇਸ (ਸਥਾਨ) ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਸਮਾਂ ਅਲੱਗ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਚੱਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਹਾੜ ਦੀ ਤਲਹਟੀ (ਪਹਾੜ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨੀਵਾਂ ਹਿੱਸਾ) 'ਤੇ ਬੈਠੇ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਸਮਾਂ ਪਹਾੜ ਦੀ ਚੋਟੀ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੌਲੀ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਤਾਂ ਸਮਾਂ ਲਗਭਗ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੁਆਂਟਮ ਫਿਜ਼ਿਕਸ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਾਰਨ-ਨਤੀਜੇ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵਾਪਰਦੀਆਂ। ਕੁਝ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਭਵਿੱਖ ਅਤੇ ਅਤੀਤ ਵਿਚਕਾਰ ਅੰਤਰ ਗਾਇਬ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਅਸਲ ਉਦਾਹਰਣ: ਧਿਆਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ
ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਇੰਨੇ ਰੁੱਝ ਜਾਓ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦਾ ਖਿਆਲ ਹੀ ਨਾ ਰਹੇ -ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਦਿਲਚਸਪ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ, ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸੋਹਣੇ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ, ਜਾਂ ਪ੍ਰੇਮੀ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ -ਉਸ ਪਲ "ਸਮਾਂ" ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ "ਫਲੋ" (Flow) ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹੋ। ਉੱਥੇ ਨਾ ਕੋਈ ਕੱਲ੍ਹ (ਬੀਤਿਆ ਦਿਨ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਕੋਈ ਕਲ (ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਦਿਨ)। ਸਿਰਫ਼ ਹੁਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਨਾ ਲੰਘਿਆ ਸਮਾਂ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਆਉਣ ਵਾਲਾ। ਸੱਚਾ ਸਮਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਵਰਤਮਾਨ - ਹੁਣ ਹੈ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਿਤੇ ਤੇਜ਼ ਜਾਂ ਹੌਲੀ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਦਸ ਮਿੰਟ ਦੀ ਝੱਪਕੀ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਘੰਟਿਆਂ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ
1. ਸਾਹਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿਓ: ਹਰ ਸਾਹ ਸਿਰਫ਼ ਵਰਤਮਾਨ ਪਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਹ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ "ਹੁਣ" ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
2. ਕੰਮ ਨੂੰ ਖੇਡ ਸਮਝੋ: ਜਦੋਂ ਬੱਚਾ ਖੇਡਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦਾ ਖਿਆਲ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਕੰਮ ਨੂੰ ਵੀ ਖੇਡ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰੋ।
3. "ਹੁਣ" ਦਾ ਸਵਾਦ ਲਓ: ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋ। ਚਾਹ ਦਾ ਗਲਾਸ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੜੋ, ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਗਰਮਾਹਟ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋ। ਇਹ "ਹੁਣ" ਦਾ ਸਵਾਦ ਹੈ।
4. ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੋ: ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਸਾਡੇ ਜਿੰਨਾ ਤੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਦੌੜਦਾ। ਦਰੱਖਤ, ਪਹਾੜ, ਨਦੀ -ਸਭ ਹੁਣ ਵਿੱਚ ਜੀਂਦੇ ਹਨ।
ਸਿੱਟਾ: ਸਮਾਂ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ
ਸਮਾਂ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜੋ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਨੂੰ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕੀਏ। ਪਰ ਅਸਲੀ ਜੀਵਨ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਸਾਹ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਇਕ ਧੜਕਣ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਇਕ ਪਲ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਸੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਾਪਰ ਰਹੀ ਹੈ -ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ, ਅਥਾਹ "ਹੁਣ" ਵਿੱਚ। ਅਤੀਤ ਯਾਦ ਹੈ, ਭਵਿੱਖ ਕਲਪਨਾ ਹੈ। ਅਸਲੀਅਤ ਸਿਰਫ਼ ਹੁਣ ਹੈ।
ਜਿਸ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਭੁਲੇਖੇ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਲਵਾਂਗੇ, ਉਸ ਦਿਨ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰ ਪਲ ਇੱਕ ਸਦੀਵੀਂ ਵਰਦਾਨ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਸੀਂ ਜੀਵਨ ਜੀਵਾਂਗੇ, ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ।
-ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬਠਿੰਡਾ।
ਮੋਬ : 9316949649
ਜੀਮੇਲ : gskbathinda@gmail.com
ਨੋਟ: "ਇਥੇ ਲਿਖੇ ਵਿਚਾਰ ਮੇਰੇ ਅਨੁਭਵ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ। ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਨਾ ਹੋਣਾ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਹੈ। ਮੈਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਜਿੰਨਾ ਹੋ ਸਕੇ ਸਟੀਕ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਜੇ ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਸੁਝਾਅ ਤੁਹਾਡੇ ਰਾਹ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰੇ, ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਦਾ ਮਕਸਦ ਸਿਰਫ਼ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣਾ ਹੈ।"
