ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਝਗੜੇ ਖਤਮ ਕਰਨਾ
(ਇੱਕ ਸਧਾਰਣ ਪਰ ਨਵੀਨ ਸੋਚ ਵਾਲਾ ਲੇਖ)
ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਸਾਡਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਧਿਆਪਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਬਚਨ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਵਿਸ਼ਾ ਗੂੜ੍ਹੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜੁੜਦਾ ਹੈ:
“ਪਵਣੁ ਗੁਰੂ ਪਾਣੀ ਪਿਤਾ ਮਾਤਾ ਧਰਤਿ ਮਹਤੁ।”
(Sri Guru Granth Sahib Ji, Ang 8)
ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ:
ਹਵਾ ਸਾਡੀ ਗੁਰੂ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਪਿਤਾ ਵਰਗਾ ਹੈ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਸਾਡੀ ਮਾਂ ਹੈ।
ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਤੋਂ ਹੀ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
1. ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਦੀ ਲੋੜ
ਇਤਿਹਾਸ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਮਝੌਤੇ, ਆਰਥਿਕ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਅਤੇ ਸੈਨਿਕ ਗੱਠਜੋੜਾਂ ’ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਜੋ ਕਰੋੜਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਜੰਗ ਦੇ ਚੱਲਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਸਿਖਾ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜੀਵ ਇਕੱਲੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ। ਉਹ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਿਲ ਕੇ ਫਾਇਦਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸਨੂੰ ਹੀ ਸਹਿਜੀਵਤਾ (Symbiosis) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਸੋਚ ਜੇਕਰ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਅਪਣਾਏ, ਤਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਰਸਤਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
2. ਕੁਦਰਤ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ
ਕੁਦਰਤ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ:
ਕਲੋਨ ਮੱਛੀ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਅਨੀਮੋਨ : ਕਲੋਨ ਮੱਛੀ ਫੁੱਲਦਾਰ ਅਨੀਮੋਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹਿ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਵੱਡੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਉਸਦੇ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀਆਂ। ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਅਨੀਮੋਨ ਨੂੰ ਕਲੋਨ ਮੱਛੀ ਤੋਂ ਭੋਜਨ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਕਣ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੋਨੋਂ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ - ਕੋਈ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ।
ਮਾਈਕੋਰਾਈਜ਼ਲ ਫੰਗੀ ਅਤੇ ਦਰੱਖਤ : ਇਹ ਫੰਗਸ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਪੌਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਸ਼ੱਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੋਨੋਂ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ।
ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ - ਕੀ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋ ਕੇ, ਮਿਲ-ਬੈਠ ਕੇ ਤਰੱਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ?
ਜਵਾਬ ਹੈ - ਹਾਂ, ਬਿਲਕੁਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
3. ਗਲੋਬਲ ਸਿਮਬਾਇਓਟਿਕ ਫਰੇਮਵਰਕ (ਆਪਸੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦਾ ਨਵਾਂ ਮਾਡਲ)
ਜੇਕਰ ਦੇਸ਼ ਸਹਿਜੀਵਤਾ ਦੀ ਸੋਚ ਅਪਣਾਉਣ, ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ:
i. ਊਰਜਾ ਦੀ ਸਾਂਝ
ਜਿਵੇਂ:
a. ਮੱਧ-ਪੂਰਬ ਦੇਸ਼ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਵੱਧ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ
b. ਜਪਾਨ ਜਾਂ ਜਰਮਨੀ ਉਸ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ
c. ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਬਿਜਲੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਬਿਜਲੀ ਲਾਈਨਾਂ ਬਣਾਉਣ
ਇਸ ਨਾਲ ਬਿਜਲੀ ਸਸਤੀ ਵੀ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਸਭ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣਗੇ।
ii. ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਾਂਝ
ਨਦੀ-ਤਟ ਦੇਸ਼ ਮਿਲ ਕੇ ਵੱਡੇ ਪਾਣੀ-ਭੰਡਾਰ ਬਣਾਉਣ, ਤਾਂ ਕਿ ਸੋਕਾ ਤੇ ਮੀਂਹ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਉਦਾਹਰਣ: ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਜਿਹੇ ਦੇਸ਼ ਨਦੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨਾਲ ਦੋਨੋਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ।
iii. ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਸਾਂਝ
a. ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਬਿਹਤਰ ਬੀਜ ਬਣਾਏ
b. ਦੂਜਾ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਬਣਾਏ
c. ਤੀਜਾ ਫੂਡ ਵੰਡਣ ਲਈ ਸਿਸਟਮ ਦੇਵੇ
d. ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੁੱਖ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੋਵੇਂ ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
4. ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਤੇ ਨਵੀਨਤਾ: ਸਹਿਜੀਵਤਾ ਦਾ ਆਧਾਰ
ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਇਸ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ:
ਬਲਾਕਚੇਨ - ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਮਝੌਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।
AI (ਕ੍ਰਿਤ੍ਰਿਮ ਬੁੱਧੀ) - ਦੱਸ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜੇ ਦੋ ਦੇਸ਼ ਕਿਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਾਥੀ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।
VR (ਬਿਨਾਂ ਘਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ) - ਲੋਕ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨੇੜਿਓਂ ਜਾਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਨੈਨੋ-ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ - ਪਾਣੀ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਸਹਿਜੀਵਤਾ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਸੁਪਨਾ ਨਹੀਂ, ਹਕੀਕਤ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
5. ਨਤੀਜਾ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਤਸਵੀਰ
ਜੇਕਰ ਦੇਸ਼ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਮਾਡਲਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ, ਤਾਂ:
a. ਟਕਰਾਅ ਘੱਟ ਹੋਣਗੇ
b. ਤਰੱਕੀ ਤੇਜ਼ ਹੋਵੇਗੀ
c. ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਭੁੱਖਮਰੀ ਘੱਟ ਹੋਵੇਗੀ
d. ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਂਗ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ
e. ਸਹਿਜੀਵਤਾ ਕੇਵਲ ਵਿਗਿਆਨ ਨਹੀਂ - ਇਹ ਜੀਵਨ ਜੀਊਣ ਦਾ ਨਵਾਂ ਢੰਗ ਹੈ।
ਅੰਤਿਮ ਸੰਦੇਸ਼:
"ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਕੋਲ ਹੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹੈ, ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਉਹ ਸਿੱਖ ਕੇ ਅਪਣਾਉਣਾ ਹੈ।"
– ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬਠਿੰਡਾ
9316949649
ਜੀਮੇਲ : gskbathinda@gmail.com
