| . |
|
☬ ਗੂਜਰੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩ ☬
(ਪੰ:
508-517)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੨੫)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੧੯
ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ,
ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕੁ
ਮਃ ੩॥ ਗੂਜਰੀ ਜਾਤਿ ਗਵਾਰਿ ਜਾ ਸਹੁ ਪਾਏ ਆਪਣਾ॥ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰਿ ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਜਪੁ ਜਾਪਣਾ॥
ਜਿਸੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਤਿਸੁ ਭਉ ਪਵੈ ਸਾ ਕੁਲਵੰਤੀ ਨਾਰਿ॥ ਸਾ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣੈ ਕੰਤ ਕਾ ਜਿਸ ਨੋ
ਕ੍ਰਿਪਾ ਕੀਤੀ ਕਰਤਾਰਿ॥ ਓਹ ਕੁਚਜੀ ਕੁਲਖਣੀ ਪਰਹਰਿ ਛੋਡੀ ਭਤਾਰਿ॥ ਭੈ ਪਇਐ ਮਲੁ ਕਟੀਐ ਨਿਰਮਲ ਹੋਵੈ
ਸਰੀਰੁ॥ ਅੰਤਰਿ ਪਰਗਾਸੁ ਮਤਿ ਊਤਮ ਹੋਵੈ ਹਰਿ ਜਪਿ ਗੁਣੀ ਗਹੀਰੁ॥ ਭੈ ਵਿਚਿ ਬੈਸੈ ਭੈ ਰਹੈ ਭੈ ਵਿਚਿ
ਕਮਾਵੈ ਕਾਰ॥ ਐਥੈ ਸੁਖੁ ਵਡਿਆਈਆ ਦਰਗਹ ਮੋਖ ਦੁਆਰ॥ ਭੈ ਤੇ ਨਿਰਭਉ ਪਾਈਐ ਮਿਲਿ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਅਪਾਰ॥
ਨਾਨਕ ਖਸਮੈ ਭਾਵੈ ਸਾ ਭਲੀ ਜਿਸ ਨੋ ਆਪੇ ਬਖਸੇ ਕਰਤਾਰੁ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੩॥ ਸਦਾ ਸਦਾ ਸਾਲਾਹੀਐ ਸਚੇ ਕਉ ਬਲਿ ਜਾਉ॥ ਨਾਨਕ ਏਕੁ ਛੋਡਿ ਦੂਜੈ ਲਗੈ
ਸਾ ਜਿਹਵਾ ਜਲਿ ਜਾਉ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥
ਅੰਸਾ ਅਉਤਾਰੁ ਉਪਾਇਓਨੁ ਭਾਉ ਦੂਜਾ ਕੀਆ॥ ਜਿਉ ਰਾਜੇ ਰਾਜੁ ਕਮਾਵਦੇ ਦੁਖ ਸੁਖ ਭਿੜੀਆ॥ ਈਸਰੁ
ਬ੍ਰਹਮਾ ਸੇਵਦੇ ਅੰਤੁ ਤਿਨੀੑ ਨ ਲਹੀਆ॥ ਨਿਰਭਉ ਨਿਰੰਕਾਰੁ ਅਲਖੁ ਹੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪ੍ਰਗਟੀਆ॥ ਤਿਥੈ
ਸੋਗੁ ਵਿਜੋਗੁ ਨ ਵਿਆਪਈ ਅਸਥਿਰੁ ਜਗਿ ਥੀਆ॥ ੧੯ ॥
(ਪਉੜੀ ੧੯,
ਸਟੀਕ
ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’
ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਗੂਜਰੀ, ਜਾਤਿ ਗਵਾਰਿ, ਜਾ ਸਹੁ ਪਾਏ ਆਪਣਾ॥ ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ
ਵੀਚਾਰਿ, ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਜਪੁ ਜਾਪਣਾ॥ ਜਿਸੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ, ਤਿਸੁ ਭਉ ਪਵੈ, ਸਾ ਕੁਲਵੰਤੀ ਨਾਰਿ॥
ਸਾ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣੈ ਕੰਤ ਕਾ, ਜਿਸ ਨੋ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕੀਤੀ ਕਰਤਾਰਿ॥ ਓਹ ਕੁਚਜੀ ਕੁਲਖਣੀ, ਪਰਹਰਿ ਛੋਡੀ
ਭਤਾਰਿ॥ ਭੈ ਪਇਐ ਮਲੁ ਕਟੀਐ, ਨਿਰਮਲ ਹੋਵੈ ਸਰੀਰੁ॥ ਅੰਤਰਿ ਪਰਗਾਸੁ ਮਤਿ ਊਤਮ ਹੋਵੈ, ਹਰਿ ਜਪਿ
ਗੁਣੀ ਗਹੀਰੁ॥ ਭੈ ਵਿਚਿ ਬੈਸੈ ਭੈ ਰਹੈ, ਭੈ ਵਿਚਿ ਕਮਾਵੈ ਕਾਰ॥ ਐਥੈ ਸੁਖੁ ਵਡਿਆਈਆ, ਦਰਗਹ ਮੋਖ
ਦੁਆਰ॥ ਭੈ ਤੇ ਨਿਰਭਉ ਪਾਈਐ, ਮਿਲਿ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਅਪਾਰ॥ ਨਾਨਕ ਖਸਮੈ ਭਾਵੈ ਸਾ ਭਲੀ, ਜਿਸ ਨੋ ਆਪੇ
ਬਖਸੇ ਕਰਤਾਰੁ॥ ੧॥ {ਪੰ: ੫੧੬}
ਪਦ ਅਰਥ :
—ਗੂਜਰੀ ਜਾਤਿ ਗਵਾਰਿ—ਗਵਾਰ
ਜਾਤਿ ਵਾਲੀ ਗੁਜਰੀ, ਮੋਟੀ ਜਾਤਿ ਚੋਂ ਇੱਕ ਗੂਜਰੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਤਲ `ਤੇ ਸਾਧਾਰਨ ਗੂਜਰੀ ਜਾਤ `ਚ ਪੈਦਾ
ਹੋਈ ਨਾਰੀ। ਅਨਦਿਨੁ—ਹਰ
ਰੋਜ਼, ਦਿਨ-ਰਾਤ, ਹਰ ਸਮੇਂ।
ਜਾ—ਜਦੋਂ।
ਸਹੁ—ਪਤੀ,
ਸੰਸਾਰਕ ਪਤੀ (ਇਥੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਨਹੀਂ)।
ਪਾਏ—ਪਾ
ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਜਾ ਸਹੁ ਪਾਏ
ਆਪਣਾ—ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ
ਨੂੰ ਪਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਪਤੀ ਵਾਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਦੀ-ਸ਼ੁਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਭਉ—ਰੱਬ
ਦਾ ਡਰ, ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਨਿਰਮਲ ਭਉ।
ਸਾ—ਉਹ।
ਕੰਤ ਕਾ—ਪ੍ਰਭੂ
ਪਤੀ ਦੀ। ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣੈ—ਰਜ਼ਾ
`ਚ ਜੀਣਾ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।
ਭਉ ਪਵੈ—ਉਸ ਦੇ
ਹਿਰਦੇ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਲਈ ਨਿਰਮਲ ਭਉ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੁਲਵੰਤੀ—
ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਤੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੀ ਪੱਤਨੀ।
ਕਰਤਾਰਿ—ਕਰਤਾਰ
ਨੇ, ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ।
ਕੁਲਖਣੀ— ਭੈੜੇ
ਲੱਛਣਾਂ ਵਾਲੀ। ਪਰਹਰਿ
ਛੋਡੀ—ਤਿਆਗ ਦਿੱਤੀ,
ਛੁਟੱੜ ਇਸਤ੍ਰੀ। ਭਤਾਰਿ—ਭਤਾਰ
ਨੇ, ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਨੇ। ਭੈ
ਪਇਐ—ਹਿਰਦੇ `ਚ ਰੱਬ ਦਾ
ਡਰ ਪਿਆਂ, ਜੇ ਮਨ `ਚ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਨਿਰਮਲ ਭਉ ਵੱਸ ਜਾਏ ਤਾਂ।
ਮਲੁ ਕਟੀਐ—ਉਸ
ਮਨ ਅੰਦਰੋਂ ਮਾਇਕ ਰਸਾਂ, ਅਉਗੁਣਾਂ, ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਵਾਲੀ ਮੈਲ ਕੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਗੁਣੀ ਗਹੀਰੁ—ਗੁਣਾਂ
ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ, ਪ੍ਰਭੂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ।
ਬੈਸੈ—ਬੈਠਦਾ
ਹੈ। ਦਰਗਹ ਮੋਖ ਦੁਆਰ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਮੁੜ ਜੂਨਾਂ-ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ।
ਖਸਮੈ ਭਾਵੈ ਸਾ ਭਲੀ—
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਉਸੇ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦਾ ਹੀ ਸ਼ਫ਼ਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਪਭੂ ਪਤੀ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਲਗੇ।
ਕਰਤਾਰੁ—ਅਕਾਲਪੁਰਖ।
ਨੋਟ:-
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਥੇ ਪਹਿਲੀ ਪੰਕਤੀ
“ਗੂਜਰੀ ਜਾਤਿ ਗਵਾਰਿ, ਜਾ
ਸਹੁ
ਪਾਏ ਆਪਣਾ” `ਚ ਲਫ਼ਜ਼
ਸਹੁ,
ਪਤੀ ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਵਰ ਅਥਵਾ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਲਈ
ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਬਲਕਿ ਇਥੇ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ ਸੰਸਾਰਕ ਪਤੀ-ਪੱਤਨੀ ਦਾ ਹੈ।
ਅਰਥ :
— “ਗੂਜਰੀ ਜਾਤਿ
ਗਵਾਰਿ, ਜਾ ਸਹੁ ਪਾਏ ਆਪਣਾ” -ਗੂਜਰੀ
ਭਾਵ ਸਾਧਾਰਣ ਜਾਤੀ `ਚ ਜਨਮ ਲੈਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਹ ਕੁਲਵੰਤੀ ਭਾਵ ਪ੍ਰਵਾਰ ਵਾਲੀ ਤੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਪੱਤਨੀ
ਅਖਵਾਉਣ ਦੀ ਹੱਕਦਾਰ ਹੋ ਗਈ। ਪਰ ਇਹ ਸਭ ਓਦੋਂ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰ
ਲਿਆ ਭਾਵ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਾਧਾਰਣ ਜਾਤ `ਚੋ ਵੀ ਸੁਸ਼ੀਲ ਪਤਨੀ ਬਣ ਜਾਧੀ ਤੇ ਪਤੀ ਵਾਲੀ ਹੋ ਗਈ।
“ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰਿ, ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਜਪੁ ਜਾਪਣਾ” - ਇਸੇ
ਤਰ੍ਹਾਂ (ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਵੀ) ਉਹੀ ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀ ਕੁਲਵੰਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ
ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਨ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਹਰ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੀ
ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੇ ਹੀ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
“ਜਿਸੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ, ਤਿਸੁ ਭਉ ਪਵੈ, ਸਾ ਕੁਲਵੰਤੀ ਨਾਰਿ” - ਕਿਉਂਕਿ
ਜਿਸ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਮਿਲ ਪੈਂਦਾ ਹੈ; ਭਾਵ ਜਿਹੜੀ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋ ਕੇ
ਸੰਸਾਰ `ਚ ਵਿਚਰਦੀ ਹੈ; ਉਸ ਦੇ ਹਿਰਦੇ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਲਈ ਨਿਰਮਲ ਭਉ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ ਉਹੀ ਨੇਕ ਤੇ ਸੁਸ਼ੀਲ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਅਖਵਾਉਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋਣ ਦੀ ਹੱਕਦਾਰ
ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
“ਸਾ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣੈ ਕੰਤ ਕਾ, ਜਿਸ ਨੋ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕੀਤੀ ਕਰਤਾਰਿ” -
(ਕਾਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਅਜਿਹੀ ਉਭਰ ਚੁੱਕੀ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ `ਚਂ) ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ
ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੀ ਹੁਕਮ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਨੂੰ ਵੀ ਪਛਾਣਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਂਝ ਇਹ ਸਭ ਵੀ ਓਦੋਂ ਹੀ
ਸੰਭਵ ਹੁੰਦਾ ਜਦੋਂ ਉਸ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ `ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਵੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੋਵੇ।
“ਓਹ ਕੁਚਜੀ ਕੁਲਖਣੀ, ਪਰਹਰਿ ਛੋਡੀ ਭਤਾਰਿ” -
(ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਵੀ) ਜਿਹੜੀ ਇਸਤ੍ਰੀ ਕੁਚੱਜੀ ਤੇ ਖੋਟੇ ਲੱਛਣਾਂ ਵਾਲੀ ਹੋਵੇ; ਉਸ ਨੂੰ
ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਤਿਆਗ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਛੁੱਟੜ ਇਸਤ੍ਰੀ ਹੀ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਠੀਕ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਜਿਹੜੀ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ
ਅਨੁਸਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਆਪਣੇ ਅਸਲੇ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੁੜਦੀ ਭਾਵ ਜਿਹੜੀ
ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਆਪਣੇ ਮਨਮੁੱਖੀ ਸੁਭਾਅ ਕਾਰਣ ਮਾਇਕ ਰਸਾਂ, ਅਉਗੁਣਾ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ `ਚ ਖੱਚਤ
ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਜੀਵਨ ਭਰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ।
ਇਸੇ ਲਈ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ `ਚ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ, ਉਸ ਛੁੱਟੜ
ਇਸਤ੍ਰੀ ਦੀ ਨਿਆਈਂ, ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਦੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਬਿਰਥਾ ਹੋ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਭੈ ਪਇਐ, ਮਲੁ ਕਟੀਐ, ਨਿਰਮਲ ਹੋਵੈ ਸਰੀਰੁ” -
ਜਿਸ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ
ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਲਈ ਨਿਰਮਲ ਭਉ ਵੱਸ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰੋਂ ਮਾਇਕ ਰਸਾਂ, ਅਉਗੁਣਾਂ, ਵਿਕਾਰਾਂ
ਆਦਿ ਵਾਲੀ ਮੈਲ ਕੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਉਸ ਦਾ ਸਰੀਰ ਵੀ ਨਿਰਮਲ ਤੇ ਪਵਿੱਤ੍ਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਅੰਤਰਿ ਪਰਗਾਸੁ ਮਤਿ ਊਤਮ ਹੋਵੈ, ਹਰਿ ਜਪਿ ਗੁਣੀ ਗਹੀਰੁ” - ਗੁਣਾਂ
ਦੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਤੇ ਵਡਿਆਈਂਆ ਨਾਲ ਜੁੜਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ
ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਚਾਨਣ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਤਿ ਵੀ ਉੱਜਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
“ਭੈ ਵਿਚਿ ਬੈਸੈ ਭੈ ਰਹੈ, ਭੈ ਵਿਚਿ ਕਮਾਵੈ ਕਾਰ” -
(ਅਜਿਹੀ ਉੱਤਮ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਰਸ ਮਾਨ ਰਹੀ ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀ) ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ `ਚ ਹੀ
ਬੈਠਦੀ, ਉਸ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ `ਚ ਵਿਚਰਦੀ ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ
ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਰੇਕ ਪਲ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰ `ਚ ਰੰਗਿਆ ਰਹਿ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ `ਚ ਹੀ ਬਤੀਤ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
“ਐਥੈ ਸੁਖੁ ਵਡਿਆਈਆ, ਦਰਗਹ ਮੋਖ ਦੁਆਰ"-
(ਅਜਿਹੇ ਉੱਤਮ ਜੀਵਨ ਵਾਲੀ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦਾ) ਇਸ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਵੀ ਜੀਵਨ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ
ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਵਡਿਆਇਆ ਤੇ ਸਲਾਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ
ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਅਥਵਾ ੳਾਵਾਗਊਣ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ।
“ਭੈ ਤੇ ਨਿਰਭਉ ਪਾਈਐ, ਮਿਲਿ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਅਪਾਰ” -
ਹਰ ਸਮੇਂ ਬੇਅੰਤ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਜੋਤ `ਚ ਆਤਮਕ ਪੱਖੋਂ ਜੁੜੀ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ, ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਤੀ ਲਈ ਆਪਣੇ
ਨਿਰਮਲ ਭਉ ਵਾਲੇ ਸੁਭਾਅ ਕਾਰਣ; ਅਜਿਹੀ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਨੂੰ ਜਿਹੜਾ ਹੈ
ਹੀ ਨਿਰਭਉ, ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਭਾਵ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਸੰਸਾਰਕ ਡਰ ਤੇ
ਸਹਿਮ ਆਦਿ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
“ਨਾਨਕ ਖਸਮੈ ਭਾਵੈ ਸਾ ਭਲੀ, ਜਿਸ ਨੋ ਆਪੇ ਬਖਸੇ ਕਰਤਾਰੁ” -
ਤਾਂ ਤੇ ਤੀਜੇ ਨਾਨਕ, ਗੁਰੂ
ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਹੀ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਸਫ਼ਲ ਜਨਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ
ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਭਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਜਿਸ `ਤੇ ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਕਰ ਦੇਵੇ। ੧।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਮਿਥਿਹਾਸ
`ਚ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੋਪੀਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਭਰਵਾਂ ਵਰਣਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਾਂ ਇਹ
ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਗੋਪੀਆਂ ਗਵਾਲਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ‘ਗੂਜਰ ਜਾਤ ਅਖਵਾਊਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਦੂਜਾ ਇਹ, ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ
ਗੋਪੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਦੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਵੀ “ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਕੋਸ਼” `ਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ
ਜੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਰਾਣੀਆਂ ਭਾਵ ਪੱਤਨੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਚਾਰ ਆਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਪ੍ਰਚਲਤ ਨਾਮ ਹਨ
ਸਤਯਭਾਮਾ, ਸੁਭਦ੍ਰਾ ਤੇ ਚੰਦ੍ਰਾਵਲ। ਫ਼ਿਰ ਚੰਦ੍ਰਾਵਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਬਾਣੀ ‘ਆਸਾ ਕੀ ਵਾਰ’ `ਚ ਵੀ ਆਇਆ
ਹੈ ਜਿਵੇਂ “ਜੁਜ ਮਹਿ
ਜੋਰਿ ਛਲੀ ਚੰਦ੍ਰਾਵਲਿ ਕਾਨੑ ਕ੍ਰਿਸਨੁ ਜਾਦਮੁ ਭਇਆ”
(ਪੰ: ੪੭੦)।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਪਰਵ ਜਗਨ ਨਾਥ
ਪੁਰੀ ਦੀ ਰਥ ਯਾਤਰਾ ਸਮੇਂ ਇਸੇ ਸੰਬੰਧ `ਚ ਸੁਭਦ੍ਰਾ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਉਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਖ਼ੈਰ
ਹੱਥਲੇ ਸਲੋਕ ਦੀ ਅਰੰਭਕ ਪੰਕਤੀ
“ਗੂਜਰੀ ਜਾਤਿ ਗਵਾਰਿ, ਜਾ ਸਹੁ
ਪਾਏ ਆਪਣਾ” ਦੇ ਅਰਥ
ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰੌ; ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਆਧਾਰ `ਤੇ ਹੀ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਚੰਦ੍ਰਾਵਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ
ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਫ਼ਿਰ ਜਦੋਂ ਸਲੋਕ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਘੋਖਣ ਦਾ ਯਤਣ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਾ
ਹੋਰ ਵੀ ਨਿਖਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਪਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਥੇ ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਅ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ
ਜਦੋਂ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਤੇ ਗੋਪੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸਾਹਮਣੇ
ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਫ਼ੁਰਮਾਅ ਰਹੇ ਹਨ ਬੇਸ਼ੱਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਨਾਲ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ `ਚ ਗੋਪੀਆਂ ਦਾ
ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਜੇ ਪੁਰਾਤਣ ਜਾਤਾਂ ਪਾਤਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ `ਚ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਪਾਸੇ,
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਉੱਚੀ ਅਤਵਾ ਯਾਦਵ ਕੁਲ `ਚੋਂ ਸਨ ਤੇ ਇਧਰ ਇਹ ਗਵਾਲਣਾ, ਗੂਜਰ ਭਾਵ ਸਾਧਾਰਨ ਕੁਲ਼ `ਚੋਂ
ਸਨ। ਦੂਜੇ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਗੋਪੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਦੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ;
ਤਾਂ ਵੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦੀ ਪੱਤਨੀ ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਅਖਵਾਈ ਜਿਹੜੀ ਸਮਾਜਕ ਤਲ ਤੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਣੀ ਹੋ
ਗਈ।
ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤਲ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਗੁਦਦੇਵ ਸਲੋਕ ਰਾਹੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਰਹੇ
ਹਨ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਅਸੀਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਹਾਂ, ਤਾਂ
ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਕੁਲਵੰਤੀ ਅਥਵਾ ਸੁਸ਼ੀਲ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ
ਕਬੂਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਸੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦੀ
ਹੈ। ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੀ ਹੁਕਮ ਤੇ ਰਜ਼ਾ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਤੇ ਉਸ ਉੱਤਮ ਜੀਵਨ
`ਚ ਜੀਅ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੀ ਗਈ। ਤਾਂ ਤੇ ਅਜਿਹੀ ਕੁਲਵੰਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਸਲੋਕ `ਚ
ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ ਹੈ, “ਗੁਰ ਕੈ
ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰਿ, ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਜਪੁ ਜਾਪਣਾ॥ ਜਿਸੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ, ਤਿਸੁ ਭਉ ਪਵੈ, ਸਾ
ਕੁਲਵੰਤੀ
ਨਾਰਿ॥ ਸਾ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣੈ ਕੰਤ ਕਾ,
ਜਿਸ ਨੋ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕੀਤੀ ਕਰਤਾਰਿ”
ਬਲਕਿ ਅਜਿਹੀ ਕੁਲਵੰਤੀ ਲਈ ਤਾਂ ਇਥੋਂ ਤੀਕ ਵੀ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ ਹੈ,
“ਭੈ ਪਇਐ ਮਲੁ ਕਟੀਐ, ਨਿਰਮਲ ਹੋਵੈ
ਸਰੀਰੁ॥ ਅੰਤਰਿ ਪਰਗਾਸੁ ਮਤਿ ਊਤਮ ਹੋਵੈ, ਹਰਿ ਜਪਿ ਗੁਣੀ ਗਹੀਰੁ॥ ਭੈ ਵਿਚਿ ਬੈਸੈ ਭੈ ਰਹੈ, ਭੈ
ਵਿਚਿ ਕਮਾਵੈ ਕਾਰ॥ ਐਥੈ ਸੁਖੁ ਵਡਿਆਈਆ, ਦਰਗਹ ਮੋਖ ਦੁਆਰ॥ ਭੈ ਤੇ ਨਿਰਭਉ ਪਾਈਐ, ਮਿਲਿ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ
ਅਪਾਰ” ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ
ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਹ ਉੱਤਮ, ਸਫ਼ਲ਼ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਤੇ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦੀ ਜਿਵੇਂ “ਨਾਨਕ
ਖਸਮੈ ਭਾਵੈ ਸਾ ਭਲੀ, ਜਿਸ ਨੋ ਆਪੇ ਬਖਸੇ ਕਰਤਾਰੁ”।
ਭਾਵ ਇਸ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਣ ਲਈ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਲਈ,
ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਰਾਹੀਂ ਹਉਮੈ ਰਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਪੂਰਣ ਸੰਮਰਪਣ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਵਿਚਰਣ ਦੀ
ਲੋੜ ਹੈ।
ਜਦਕਿ ਉਹ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਕਮਾਈ
ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ। ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ `ਚ ਇੱਕ -ਮਿੱਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਾਸਤੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ ਹੈ
“ਓਹ ਕੁਚਜੀ ਕੁਲਖਣੀ,
ਪਰਹਰਿ ਛੋਡੀ ਭਤਾਰਿ”
ਭਾਵ ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਆਪਣੇ ਅਸਲੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦਾ ਦਰ ਛੱਡ ਕੇ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ,
ਅਉਗੁਣਾਂ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ `ਚ ਖੱਚਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਜੀਵ ਇਸਤਰੀਆਂ ਪ੍ਰਭ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ
ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਛੁੱਟੜ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਵਾਲੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਜਿਹੜੀਆਂ ਕੁਲਖਣੀਆਂ
ਹੋਣ ਕਾਰਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ
ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸਪਸ਼ਟ
ਹੈ ਬੇਸ਼ੱਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ
“ਇਸੁ ਜਗ ਮਹਿ ਪੁਰਖੁ ਏਕੁ ਹੈ ਹੋਰ ਸਗਲੀ ਨਾਰਿ ਸਬਾਈ”
(ਪੰ੫੯੧)
ਅਥਵਾ
“ਠਾਕੁਰੁ ਏਕੁ ਸਬਾਈ
ਨਾਰਿ” (ਪੰ: ੯੩੩)
ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਜੀਵ ਇਸਤਰੀਆਂ ਹਾ। ਤਾਂ ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਇਸ ਸਲੋਕ `ਚ ਕੁੱਝ ਹੋਰ
ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਤਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ
ਕਬੂਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਨੂੰ ਸਮ੍ਰਪਣ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆ
ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾ ਲਈ
“ਐਥੈ ਸੁਖੁ ਵਡਿਆਈਆ,
ਦਰਗਹ ਮੋਖ ਦੁਆਰ॥ ਭੈ ਤੇ ਨਿਰਭਉ ਪਾਈਐ, ਮਿਲਿ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਅਪਾਰ”
ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਨੁੱਖਾ
ਜਨਮ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰ ਲੈਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫ਼ਿਰ ਉਹ ਮੁੜ
ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀਆਂ।
ਜਦਕਿ ਬਾਕੀ ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਪਤ
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ
“ਓਹ ਕੁਚਜੀ ਕੁਲਖਣੀ, ਪਰਹਰਿ ਛੋਡੀ
ਭਤਾਰਿ” ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ
ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਉਹ
ਆਪਣਾ ਜਨਮ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਬਿਰਥਾ ਜਨਮ ਦਾ ਅਰਥ ਹੀ ਮੁੜ
ਜਨਮਾਂ-ਜੂਨਾਂ ਤੇ-ਗਰਭਾਂ ਦੇ ਦੁਖ ਹੀ ਸਹਾਰਦੀਆਂ ਅਥਵਾ ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ
ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। (ਨੋਟ-ਇਸ
ਪਉੜੀ ਦੀ ਬਾਕੀ ਵਿਚਾਰ ਕਿਸ਼ਤ ਨੰ: ੨੬
`ਚ ਆਵੇ ਗੀ ਜੀ, ਧੰਨਵਾਦਿ)।
(ਚਲਦਾ) #Instt. 25th.
Gu.ki.v.02.014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Gujri Ki Vaar M:3 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |