| . |
|
☬ ਗੂਜਰੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩ ☬
(ਪੰ: 508-517)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੨੪)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੧੮
ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ,
ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕੁ
ਮਃ ੩॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹ ਬਾਣੀ ਨਿਰੰਕਾਰ ਹੈ ਤਿਸੁ ਜੇਵਡੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਅਗਮ ਅਥਾਹੁ ਹੈ
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਸਚਾ ਸੋਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਵੇਪਰਵਾਹੁ ਹੈ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤ
ਨਾਮੁ ਹੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਵੈ ਕੋਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਮੀ ਪਾਈਐ ਆਪਿ ਦਇਆ ਕਰਿ ਦੇਇ॥ ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ
ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਈਐ ਅਨਦਿਨੁ ਨਾਮੁ ਲਏਇ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੩॥ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵੇ ਸਾਤਿ ਨ ਆਵਈ ਦੂਜੀ ਨਾਹੀ ਜਾਇ॥ ਜੇ ਬਹੁਤੇਰਾ
ਲੋਚੀਐ ਵਿਣੁ ਕਰਮੈ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ॥ ਜਿਨਾੑ ਅੰਤਰਿ ਲੋਭ ਵਿਕਾਰੁ ਹੈ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਖੁਆਇ॥ ਜੰਮਣੁ ਮਰਣੁ
ਨ ਚੁਕਈ ਹਉਮੈ ਵਿਚਿ ਦੁਖੁ ਪਾਇ॥ ਜਿਨਾੑ ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ ਸੁ ਖਾਲੀ ਕੋਈ ਨਾਹਿ॥ ਤਿਨ ਜਮ
ਕੀ ਤਲਬ ਨ ਹੋਵਈ ਨਾ ਓਇ ਦੁਖ ਸਹਾਹਿ॥ ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਉਬਰੇ ਸਚੈ ਸਬਦਿ ਸਮਾਹਿ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥
ਢਾਢੀ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ ਜਿ ਖਸਮੈ ਧਰੇ ਪਿਆਰੁ॥ ਦਰਿ ਖੜਾ ਸੇਵਾ ਕਰੇ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਵੀਚਾਰੁ॥ ਢਾਢੀ ਦਰੁ
ਘਰੁ ਪਾਇਸੀ ਸਚੁ ਰਖੈ ਉਰ ਧਾਰਿ॥ ਢਾਢੀ ਕਾ ਮਹਲੁ ਅਗਲਾ ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ ਪਿਆਰਿ॥ ਢਾਢੀ ਕੀ ਸੇਵਾ
ਚਾਕਰੀ ਹਰਿ ਜਪਿ ਹਰਿ ਨਿਸਤਾਰਿ॥ ੧੮ ॥”
‘
(ਪਉੜੀ ੧੮ ,
ਸਟੀਕ
ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’
ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਬਾਣੀ ਨਿਰੰਕਾਰ ਹੈ, ਤਿਸੁ ਜੇਵਡੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ॥
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਅਗਮ ਅਥਾਹੁ ਹੈ, ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਸਚਾ ਸੋਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਵੇਪਰਵਾਹੁ ਹੈ, ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰੇ
ਸੁ ਹੋਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ ਹੈ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਵੈ ਕੋਇ॥ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਮੀ ਪਾਈਐ, ਆਪਿ
ਦਇਆ ਕਰਿ ਦੇਇ॥ ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਈਐ, ਅਨਦਿਨੁ ਨਾਮੁ ਲਏਇ॥ ੧॥
{ਪੰ: ੫੧੫}
ਅਰਥ :
— ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਵਡਿਆਈਆਂ ਗਾਉਂਦੇ ਤੇ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਮਨ ਦਾ ਵਿਸਮਾਦ `ਚ ਪੁੱਜ ਜਾਣਾ, ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ
ਵਾਰਣੇ ਤੇ ਬਲਹਾਰੇ ਜਾਣਾ (ਮਨ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਵਿਸਮਾਦੀ ਅਵਸਥਾ ਜਿਸਨੂੰ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ `ਚ ਬਿਆਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ
ਜਾ ਸਕਦਾ। ਬਾਣੀ—ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ।
ਅਗਮ—
ਅਪਹੁੰਚ, ਗਿਆਨ ਤੇ ਕਰਮ ਇੰਦ੍ਰਿਆਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋ ਪਰੇ।
ਅਰਥ :
— “ਵਾਹੁ
ਵਾਹੁ ਬਾਣੀ ਨਿਰੰਕਾਰ ਹੈ, ਤਿਸੁ ਜੇਵਡੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ” -ਪ੍ਰਭੂ
ਆਕਾਰ-ਰਹਿਤ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਹੀ
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ
ਅਥਵਾ ਵਿਸਮਾਦ
ਦੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਪੁੱਜਿਆ ਜਾ
ਸਕਦਾ ਹੈ।
“ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਅਗਮ ਅਥਾਹੁ ਹੈ, ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਸਚਾ ਸੋਇ” - ਪ੍ਰਭੂ
ਗਿਆਨ ਤੇ ਕਰਮ ਇੰਦ੍ਰਿਆਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋ ਪਰੇ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਥਾਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ।
(ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ) ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾ-ਗਾ ਕੇ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ,
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ (ਵਿਸਮਾਦ)
ਦੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਪੁੱਜਦਾ
ਹੈ।
“ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਵੇਪਰਵਾਹੁ ਹੈ, ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਇ” - ਪ੍ਰਭੂ
ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੁਥਾਜੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਸਭ ਕੁੱਝ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਸ
ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਸਦਾ ਵਾਰਣੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।
“ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ ਹੈ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਵੈ ਕੋਇ” -
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਹੀ
ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵੀ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ-ਗ੍ਰੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
“ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਕਰਮੀ ਪਾਈਐ, ਆਪਿ ਦਇਆ ਕਰਿ ਦੇਇ” -
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ
ਵਾਲੀ ਦਾਤ ਕਿਸੇ ਵਡਭਾਗੀ ਨੂੰ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
“ਨਾਨਕ ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਈਐ, ਅਨਦਿਨੁ ਨਾਮੁ ਲਏਇ” - ਤੀਜੇ
ਨਾਨਕ, ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਟੁਰਦਾ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ
ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ ਵਾਲੀ ਦਾਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਫ਼ਿਰ ਉਹ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਰੰਗ `ਚ ਹੀ ਰੰਙਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ੧।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀਆਂ ਵਡਿਆਈਆਂ
ਗਾਉਂਦੇ ਗਾਉਂਦੇ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਮਨ ਦਾ ਵਿਸਮਾਦ ਦੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਪੁੱਜ
ਜਾਣਾ। ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਵਾਰਣੇ ਤੇ ਬਲਹਾਰੇ ਜਾਣਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਜਾਣਾ, ਮਨੁੱਖਾ ਮਨ
ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਅਵਸਥਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ `ਚ ਬਿਆਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਉਸੇ ਨੂੰ ਹੀ
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ
ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਕਿਹਾ ਹੈ।
ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਮਨੁੱਖ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ-ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ
ਜੁੜ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਾਹੁ
ਵਾਹ ਵਾਲੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ
ਪੁੱਜਿਆਂ ਹੀ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਨਹੀਂ। ਪ੍ਰਭੂ ਗਿਆਨ ਤੇ ਕਰਮ
ਇੰਦ੍ਰਿਆਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਨਾਪਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਪ੍ਰਭੂ
ਸਦਾ ਥਿਰ ਹੈ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਨਹੀਂ ਤੇ ਉਹ ਜਨਮ-ਮਰਨ `ਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ
ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੁਥਾਜੀ ਵੀ ਨਹੀਂ।
ਪ੍ਰਭੂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ
ਪਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ। ਬਲਕਿ ਪ੍ਰਭੂਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖ,
ਗੁਣਾ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਵਰਗਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ
ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ (ਆਪਣੀਆਂ ਸਿਆਣਪਾਂ
ਤੇ ਚਤੁਰਾਈਆਂ ਨਾਲ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ)। ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ ਫ਼ਿਰ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ, ਜੀਵਨ ਭਰ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਪਿਆਰ `ਚ ਹੀ ਗੜੁੱਚ ਤੇ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਮਃ ੩॥ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵੇ ਸਾਤਿ ਨ ਆਵਈ, ਦੂਜੀ ਨਾਹੀ ਜਾਇ॥ ਜੇ ਬਹੁਤੇਰਾ
ਲੋਚੀਐ, ਵਿਣੁ ਕਰਮੈ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ॥ ਜਿਨਾੑ ਅੰਤਰਿ ਲੋਭ ਵਿਕਾਰੁ ਹੈ, ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਖੁਆਇ॥ ਜੰਮਣੁ
ਮਰਣੁ ਨ ਚੁਕਈ, ਹਉਮੈ ਵਿਚਿ ਦੁਖੁ ਪਾਇ॥ ਜਿਨਾੑ ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ, ਸੁ ਖਾਲੀ ਕੋਈ ਨਾਹਿ॥
ਤਿਨ ਜਮ ਕੀ ਤਲਬ ਨ ਹੋਵਈ, ਨਾ ਓਇ ਦੁਖ ਸਹਾਹਿ॥ ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਉਬਰੈ, ਸਚੈ ਸਬਦਿ ਸਮਾਹਿ॥ ੨॥
{ਪੰ: ੫੧੬}
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਸਤਿਗੁਰ—
ਸਦਾ ਥਿਰ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ।
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵੇ—
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੋਂ ਬਿਨਾ, ਸਦਾ ਥਿਰ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾ।
ਸਾਤਿ —
ਸ਼ਾਤ, ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਾਤੀ, ਮਨ ਦਾ ਟਿਕਾਅ,
ਉੱਤਮ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ। ਵਿਣੁ
ਕਰਮੈ—ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮਿਹਰ
ਤੋਂ ਬਿਨਾ। ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।
ਖੁਆਇ—ਖੁਆਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ,
ਕੁਰਾਹੇ ਪਏ ਹਨ, ਖੁੰਜੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਦੂਜੈ ਭਾਇ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦਾ ਦਰ ਛੱਡ ਕੇ ਮੋੇਹ-ਮਾਇਆ `ਚ ਲੁਪਤ।
ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਖੁਆਇ— ਪ੍ਰਭੂ
ਦਾ ਦਰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਮੋਹ ਮਾਇਆ `ਚ ਗ਼ਲਤਾਨ ਰਹਿ ਕੇ ਖੁਆਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਚੁਕਈ—ਮੁੱਕਦਾ
ਨਹੀਂ, ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਜੰਮਣੁ ਮਰਣੁ ਨ ਚੁਕਈ—ਉਨ੍ਹਾਂ
ਦਾ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦਾ ਜੰਮਣਾ ਤੇ ਮਰਣਾ ਨਹੀਂ ਮੁੱਕਦਾ, ਮੁੜ-ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਤੇ ਜੂਨਾਂ-ਗਰਭਾਂ ਦੇ ਗੇੜ
`ਚ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਹਉਮੈ
ਵਿਚਿ—ਆਪਣੀ ਹਉਮੈ ਕਾਰਣ।
ਦੁਖੁ ਪਾਇ—ਆਤਮਕ
ਮੌਤ ਸਹੇੜਦੇ ਹਨ, ਦੁਖਾਂ-ਕਲੇਸ਼ਾਂ ਭਰਿਆ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਜਮ — (੧)
ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ, (੨) ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਵਾਲਾ
ਉਹੀ ਗੇੜ। ਤਲਬ—ਸੱਦਾ,
ਡਰ-ਸਹਿਮ। ਜਮ ਕੀ ਤਲਬ ਨ
ਹੋਵਈ—ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾ
ਮੌਤ ਦਾ ਡਰ-ਸਹਿਮ ਪੋਂਹਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਉਬਰੈ—ਵਿਕਾਰਾਂ
ਦੇ ਦੁਸ਼ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਸਫ਼ਲ ਜਨਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਅਰਥ :
— “ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵੇ ਸਾਤਿ
ਨ ਆਵਈ, ਦੂਜੀ ਨਾਹੀ ਜਾਇ” -ਸਤਿਗੁਰੂ
ਦੀ ਦੱਸੀ ਹੋਈ ਸੇਵਾ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾ, ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ
ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਪਏ ਬਿਨਾ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਬਿਨਾ, ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ
ਕੋਈ ਵੀ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਅਥਵਾ ਰਾਹ ਨਹੀਂ, ਜਿੱਥੋਂ ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ ਆ ਜਾਵੇ।
“ਜੇ ਬਹੁਤੇਰਾ ਲੋਚੀਐ, ਵਿਣੁ ਕਰਮੈ ਨ ਪਾਇਆ ਜਾਇ” -
ਭਾਵੇਂ ਕਿਤਨੀ ਵੀ ਤਾਂਘ ਕਰ ਲਵੀਏ, ਪਰ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਥਵਾ ਮਿਲਾਪ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।
“ਜਿਨਾੑ ਅੰਤਰਿ ਲੋਭ ਵਿਕਾਰੁ ਹੈ, ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਖੁਆਇ” - ਜਿਨ੍ਹਾਂ
ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਲੋਭ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰ ਪ੍ਰਬਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਜੀਵਨ ਕਰਕੇ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ `ਚ ਗ਼ਲਤਾਨ
ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਸਲ ਰਾਹ ਤੋਂ ਟੁੱਟੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਖੁਆਰ
ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
“ਜੰਮਣੁ ਮਰਣੁ ਨ ਚੁਕਈ, ਹਉਮੈ ਵਿਚਿ ਦੁਖੁ ਪਾਇ” -
(ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਟੁਟਿਆਂ ਲਈ) ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦਾ ਜੰਮਣ-ਮਰਣ ਗੇੜ ਨਹੀਂ
ਮੁੱਕਦਾ, ਉਹ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪਏ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਉਮੈ ਕਾਰਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭੂ
ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਵਿਛੋੜਾ ਹੀ ਅਸਲ `ਚ ਉਨ੍ਹਾ ਦੀ ਆਤਮਕ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ
ਦੁਖੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
“ਜਿਨਾੑ ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ, ਸੁ ਖਾਲੀ ਕੋਈ ਨਾਹਿ” - ਜਿਨ੍ਹਾਂ
ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਾਲ ਚਿੱਤ ਜੋੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ
ਜੀਵਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਨਾਂ `ਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਨਹੀਂ ਰੰਹਿਦਾ, ਭਾਵ ਉਹ
ਜੀਵਨ ਭਰ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਅਭੇਦ ਰਹਿ ਕੇ ਅਨੰਦਮਈ ਜੀਵਨ ਜੀਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬਾਅਦ `ਚ ਪਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਅ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
“ਤਿਨ ਜਮ ਕੀ ਤਲਬ ਨ ਹੋਵਈ, ਨਾ ਓਇ ਦੁਖ ਸਹਾਹਿ” -
ਇਸੇ ਤੋਂ ਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਮ ਦਾ ਸੱਦਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦਾ ਡਰ-ਸਹਿਮ
ਪੋਂਹਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਉਹ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਵਿਛੋੜੇ
ਵਾਲਾ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਸਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਭਾਵ ਉਹ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਰਹਿ ਕੇ ਸੁਖਮਈ ਅਨੰਦਤ
ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਮੁੜ
ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।
“ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਉਬਰੈ, ਸਚੈ ਸਬਦਿ ਸਮਾਹਿ” - ਤੀਜੇ
ਨਾਨਕ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਜਿਹੜੇ ਜੀਵਨ
ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋ ਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ
ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਉਹ ਸ਼ਬਦ `ਚ ਲੀਨ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਸਫ਼ਲ ਜਨਮ
ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾ ਮਨੁੱਖਾ
ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦਾ ਜਦਕਿ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵੀ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜੇ ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਭੂ
ਆਪ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਦੇਵੇ।
ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਜਿਹੜੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਸਲ ਰਾਹ ਤਿਆਗ ਕੇ ਮੋਹ
ਮਾਇਆ `ਚ ਗ਼ਲਤਾਨ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਹਊਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜਕੜ `ਚ ਰਹਿ ਕੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਖੁਆਰ ਹੁੰਦੇ
ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ ਨਹੀਂ ਮੁੱਕਦਾ ਤੇ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਜੰਮਦੇ-ਮਰਦੇ ਹਨ।
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਹੋ ਕੇ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ
ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਾ ਆਤਮਕ ਮੌਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤੇ ਨਾ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਦਾ ਸਹਿਮ-ਢਰ
ਤੇ ਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦਾ ਗੇੜ। ਉਹ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਪ੍ਰਭੁ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਕੇ ਅਂਦਮਈ,
ਸੰਤੋਖੀ, ਵਿਕਾਰ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਚਿੰਤਾ ਆਦਿ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਪ੍ਰੰਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ
ਬਿਨਸਨ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲੋਕ ਤੇ ਪ੍ਰਲੋਕ ਦੋਵੇਂ ਸੁਹੇਲੇ ਹੋ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਪਉੜੀ॥ ਢਾਢੀ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ, ਜਿ ਖਸਮੈ ਧਰੇ ਪਿਆਰੁ॥ ਦਰਿ ਖੜਾ ਸੇਵਾ ਕਰੇ,
ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਵੀਚਾਰੁ॥ ਢਾਢੀ ਦਰੁ ਘਰੁ ਪਾਇਸੀ, ਸਚੁ ਰਖੈ ਉਰਧਾਰਿ॥ ਢਾਢੀ ਕਾ ਮਹਲੁ ਅਗਲਾ, ਹਰਿ ਕੈ
ਨਾਇ ਪਿਆਰਿ॥ ਢਾਢੀ ਕੀ ਸੇਵਾ ਚਾਕਰੀ, ਹਰਿ ਜਪਿ, ਹਰਿ ਨਿਸਤਾਰਿ॥ ੧੮॥
{ਪੰ: ੫੧੬}
ਪਦ ਅਰਥ :
— ਦਰਿ ਖੜਾ—
ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਜਾਣ ਕੇ।
ਸੇਵਾ ਕਰੇ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ `ਚ ਜੁੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਮਹਲੁ—ਨਿਵਾਸ-ਅਸਥਾਨ,
ਉੱਤਮ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ। ਅਗਲਾ—ਉੱਚਾ।
ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ ਪਿਆਰਿ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਨਾਮ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਜਾਣ ਕਾਰਣ।
ਅਰਥ :
— “ਢਾਢੀ ਤਿਸ ਨੋ ਆਖੀਐ, ਜਿ
ਖਸਮੈ ਧਰੇ ਪਿਆਰੁ” -ਜਿਹੜਾ
ਆਪਣੇ ਮਾਲਕ-ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਦਰਅਸਲ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਢਾਢੀ ਅਖਵਾ ਸਕਦਾ
ਹੈ।
ਭਾਵ, ਮਨ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ `ਚ ਜੁੜਿਆ
ਬੰਦਾ ਹੀ, ਦਰਅਸਲ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਦਾ ਢਾਡੀ ਅਖਵਾਉਣ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
“ਦਰਿ ਖੜਾ ਸੇਵਾ ਕਰੇ, ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਵੀਚਾਰੁ” - ਅਜਿਹਾ
ਮਨੁੱਖ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ `ਚ ਹੀ ਟਿੱਕਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਵ ਉਹ ਹਰ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਨ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ `ਚ
ਹੀ ਜੁੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
“ਢਾਢੀ ਦਰੁ ਘਰੁ ਪਾਇਸੀ, ਸਚੁ ਰਖੈ ਉਰਧਾਰਿ” - ਅਜਿਹਾ
ਢਾਡੀ ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ `ਚ ਵਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ
ਜੁੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਜੁੜਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸ ਨੂੰ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂੰਦੀ ਹੈ।
“ਢਾਢੀ ਕਾ ਮਹਲੁ ਅਗਲਾ, ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ ਪਿਆਰਿ” - ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਨਾਮ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਜਾਣ ਕਾਰਣ, ਉਸ ਢਾਡੀ ਦੀ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਉੱਚੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
“ਢਾਢੀ ਕੀ ਸੇਵਾ ਚਾਕਰੀ, ਹਰਿ ਜਪਿ ਹਰਿ ਨਿਸਤਾਰਿ” -
ਬੱਸ, ਢਾਢੀ ਇਹੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਹੀ ਚਾਕਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਹੀ ਜਪਦਾ ਹੈ
ਭਾਵ ਹਰ ਪਲ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ-ਸਮੁੰਦ੍ਰ ਤੋਂ ਪਾਰ
ਲੰਘਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਉਸਦਾ ਹਲਤ ਤੇ ਪਲਤ, ਲੋਕ ਤੇ ਪ੍ਰਲੋਕ ਦੋਵੇਂ ਸੁਆਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ੧੮।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਪਉੜੀ
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਸਲ ਢਾਡੀ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਮਨ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਤੇ ਉਸ
ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਢਾਡੀ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਣ ਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਸਦਾ ਆਪਣੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ
ਉੱਚੀ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਮਾਣਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਰੰਗ `ਚ ਹੀ ਰੰਙਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਲਕਿ
ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਆਪ ਵੀ ਉਸ ਢਾਡੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਤੇ ਪਿਆਰ `ਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਸਮੁੰਦ੍ਰ ਤੋਂ
ਪਾਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ; ਭਾਵ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵਿਕਾਰ ਰਹਿਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਦਰ `ਤੇ ਵੀ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ
ਹੈ।
ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-
ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੇ
ਹੋਏ ਜੀਊੜੇ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਦਾ ਢਾਡੀ ਬਿਆਣਿਆ ਹੈ। ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਢਾਡੀ ਹੀ
ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਉੱਤਮ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਮਾਣਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਢਾਡੀ ਦੀ ਮਨ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੇਵਾ ਤੇ
ਚਾਕਰੀ, ਪ੍ਰਭੂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਸਮੁੰਦ੍ਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ
ਕਬੂਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, ਕਿ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੇ
ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਣ ਵਾਲਾ ਜਦੋਂ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਵਰਿਤੀ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਲਈ ਵਿਸਮਾਦ ਤੇ
ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਵਾਲੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਤੱਖ ਹੋ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ ਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਆਕਾਰ ਰਹਿਤ ਹੈ ਤੇ ਸਦਾ ਥਿਰ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਵਰਗਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ
ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੁਥਾਜੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਦਿ। ਜਦਕਿ ਉਸ ਨੂਂ ਇਹ ਸਮਝ ਵੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ
ਨਾਮ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸ਼ਬਦ-ਗ੍ਰੁਰੂ ਦੀ ਸਰਨ `ਚ ਜਾ ਕੇ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਆਪਣੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਸਦਕਾ ਭਾਵ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ-ਸਿਆਣਪਾਂ ਤੇ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਨਹੀਂ।
ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਜੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਜੋ ਟਿਕਾਅ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਭ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਆਪਣੀ
ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਦੀ
ਪਕੜ `ਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਦਬੋਚ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ
ਖੁਆਰੀਆਂ ਤੇ ਦੁਖ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਆਪਣੀ ਹਊਮੈ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਕਾਰਣ ਹੁੰਦੀ
ਹੈ, ਜਿ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਆਤਮਕ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਖੁਆਰਆਂ ਭੋਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਰੀਰਕ
ਮੌਤ ਤੌਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਸ ਲਈ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦੇ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ ਬਣੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ
ਸਾਰੇ ਦਾ ਇਕੋ ਹੀ ਹੱਲ ਤੇ ਉਹ ਹੈ
“ਜਿਨਾੑ ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ,
ਸੁ ਖਾਲੀ ਕੋਈ ਨਾਹਿ॥ ਤਿਨ ਜਮ ਕੀ ਤਲਬ ਨ ਹੋਵਈ, ਨਾ ਓਇ ਦੁਖ ਸਹਾਹਿ॥ ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਉਬਰੇ, ਸਚੈ
ਸਬਦਿ ਸਮਾਹਿ” ਭਾਵ
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਸਤੇ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੁ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣਾ। ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਪਾਤ੍ਰ ਬਣ ਕੇ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੇ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ ਤੋ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਆਦਿ।
(ਚਲਦਾ)
#Instt. 24th.
Gu.ki.v.02.014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Gujri Ki Vaar M:3 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |