| . |
|
☬ ਗੂਜਰੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩ ☬
(ਪੰ:
508-517)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੩)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਵਾਰ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ)
ਗੂਜਰੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੩
ਸਿਕੰਦਰ ਬਿਰਾਹਿਮ ਕੀ ਵਾਰ ਕੀ
ਧੁਨੀ ਗਾਉਣੀ
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ॥ -ਉਪ੍ਰੰਤ
ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਅਰਥ ਅਤੇ ਉਚਾਰਣ
ਸੇਧ ਆਦਿ:-
(ਕਿਸ਼ਤ
2
ਦਾ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਾ ਇਸ ਕਿਸ਼ਤ ਨੰ:
3
`ਚ)
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
(੧) -
ੴ -
ਆ ਚੁੱਕੇ ਵੇਰਵੇ ਤੋਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ
ੴ
‘੧+ ਓਅੰ+ਕਾਰ’
ਤਿੰਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਤੋਂ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ,
ੴ
ਦੇ
ਸਮੂਹਕ ਅਰਥ ਹਨ-ਅਕਾਲਪੁਰਖੁ
ਇੱਕ ਹੈ, ਸੰਪੂਰਣ ਰਚਨਾ `ਚ ਇੱਕ ਰਸ ਵਿਆਪਕ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਅੰਤ ਪਾਰਾਵਾਰ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਓਧਰ, ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਵੱਸ ਲੰਮੇਂ ਸਮੇਂ
ਤੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਰੱਬ, ਭਗਵਾਨ, ਦੇਵੀਆਂ-ਦੇਵਤੇ ਤੇ ਇਸ਼ਟ ਮਿੱਥ ਰਖੇ ਸਨ। ਜਿਸ ਕੋਲ ਦੋ ਗੁਣ ਦੇਖੇ,
ਸੁਣੇ ਜਾਂ ਸਮਝੇ ਤਾਂ ਉਸੇ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ, ਰੱਬ, ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਾ ਤੇ ਇਸ਼ਟ ਮਿੱਥ ਲਿਆ। ਬ੍ਰਹਮਾ,
ਵਿਸ਼ਨੂੰ, ਮਹੇਸ਼ ਉਪ੍ਰੰਤ ਦਸ਼ਰਥ ਸੁਤ ‘ਰਾਮ’, ਜਸੋਦਾ ਸੁਤ ‘ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ’ ਆਦਿ ਇਸੇ ਲੜੀ `ਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਮਨੁੱਖ ਰੁਖਾਂ, ਨਦੀਆਂ, ਸਪਾਂ, ਪਸ਼ੂਆਂ, ਮੜ੍ਹੀਆਂ, ਪੱਥਰਾਂ ਤੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਸ ਕਿਸ
ਦਾ ਪੁਜਾਰੀ ਬਣਿਆ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਜਦਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ
ੴ ਫ਼ਿਰ ਉਸ `ਚ ਵੀ ਗਿਣਤੀ ਵਾਚਕ
‘ਇਕ’
ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ
ਅਕਾਲਪੁਰਖ, ਪ੍ਰਭੂ, ਰੱਬ ਅਥਵਾ ਭਗਵਾਨ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਿੱਥੇ ਹੋਏ ਬੇਅੰਤ
ਇਸ਼ਟਾਂ `ਚੋਂ ਇੱਕ ਵੀ ਭਗਵਾਨ ਜਾਂ ਰੱਬ ਨਹੀਂ।
ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖ, ਸਰੀਰਧਾਰੀ ਨਹੀਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਹੈ। ਉਹ
ਜਨਮ-ਮਰਨ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਉਹ
ਰੂਪ ਰੇਖ ਰੰਗ
ਤੋਂ ਨਿਆਰਾ ਹੈ। ਉਹ ਅਵਿਨਾਸੀ, ਸਦਾ ਥਿਰ ਹਸਤੀ ਤੇ ਸਰਵ
ਵਿਆਪਕ ਵੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਤੇ ਐ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕੋ! ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਭਗਵਾਨ, ਰੱਬ ਤੇ ਇਸ਼ਟ ਮੰਨ
ਰਹੇ ਹੋ, ਇਨ੍ਹਾਂ `ਚੋਂ ਕੁੱਝ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਂ ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ ਹਸਤੀਆਂ ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਬਲਕਿ
ਕਾਲਪਨਿਕ ਵੀ। ਜਦਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ `ਚੋਂ ਕਰਤਾ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਪ੍ਰਭੂ ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਇੱਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੁਰਾਤਨ ਰਚਨਾਵਾਂ `ਚ
ਓਮ
ਜਾਂ
ਓ
ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਕਈ ਅਰਥਾਂ `ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਾਸ਼ਠ ਪੁਰਾਣ `ਚ
ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਦੇਵਤਿਆਂ ਬ੍ਰਹਮਾ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ, ਮਹੇਸ਼ ਲਈ ਸਮੂਹਕ ਰੂਪ `ਚ ਵੀ ਆਇਆ ਹੈ।
ਜਦਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ੴ
ਵਾਲਾ ਜੋ
ਨਿਵੇਕਲਾ ਰੂਪ
ਤੇ
ਨਿਵੇਕਲਾ ਉਚਾਰਣ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਹੈ; ਇਸਦਾ ਪੁਰਾਤਨ
ਓਮ
ਜਾਂ ਓ
ਨਾਲ ਅਰਥਾਂ ਤੇ ਉਚਾਰਣ, ਦੋਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ।
(੨) ਕਾਰ- ਦੂਜਾ
ੴ
ਵਿਚਲੀ ਕਾਰ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ, ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਅੰਤ ਤੇ
ਪਾਰਾਵਾਰ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਪ੍ਰਭੂ ਬੇਅੰਤ ਤੇ ਅਨੰਤ ਹੈ। ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ
ਉਪਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਪਨ, ਜੁਆਨੀ, ਬੁਢਾਪਾ, ਮੌਤ ਆਦਿ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਉਹ ਬਿਨਸਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ,
ਸਦੀਵੀ ਹਸਤੀ ਹੈ। ‘ਕਾਰ’ ਮੂਲ ਰੂਪ `ਚ ਸੰਸਕਿੁਤ ਦਾ ਪਿਛੇਤ੍ਰ ਹੈ ਜਿਵੇਂ
‘ਜੈ-ਜੈ ਕਾਰ’
ਭਾਵ ਜੈ ਹੀ ਜੈ; ‘ਨੰਨਾਕਾਰ’
ਨਾ ਹੀ ਨਾ;
‘ਧੰਧੂਕਾਰ’
-ਹਨੇਰਾ ਹੀ ਹਨੇਰਾ ਆਦਿ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ
ੴ
`ਚ
੧
ਤੇ
‘ਓੰਅੰ
ਨਾਲ ਨਿਵੇਕਲੇ ਰੂਪ `ਚ
ਕਾਰ
ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ’ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਦਾ ਲਈ ਪੱਕਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਰਚਨਾ ਦਾ
“ਕਰਤਾ ਇੱਕ ਹੈ, ਉਹ ਸਰਬ ਵਿਆਪਕ
ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ”।
ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ
ੴ
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਕਾਰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ `ਚ
ਬਖ਼ਸੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਾਰ ਦਾ ਅਰਥ ਹੀ ਲਕੀਰ
ਹੈ; ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਇਥੇ ਉਸੇ ਪਿਛੇਤ੍ਰ ‘ਕਾਰ’ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ
ਸਾਹਿਤ `ਚ ‘ਕਾਰ’ ਲਈ ੴ
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਰਾਹੀਂ ਜੋੜੀ ਹੋਈ
ਕਾਰ
ਵਾਲਾ ਸਰੂਪ ਕਿਧਰੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਦਰਅਸਲ
ੴ
`ਚ ਕਾਰ ਦਾ ਇਹ ਨਿਵੇਕਲਾ ਸਰੂਪ, ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਆਪਣੀ ਤੇ
ਨਿਰਾਲੀ ਦੇਣ ਹੈ। ਕਈ ਸੱਜਨ ਆਪਣੀ ਨਾਸਮਝੀ ਕਾਰਣ ਇਸ ਨੂੰ
੧ਓ
ਵੀ ਲਿਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨੂੰ
‘ਓ’
ਕਰ ਕੇ ਲਿਖਣਾ ਵੀ ਅਸ਼ੁੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਸਲ ਸਰੂਪ
ੴ
ਹੀ ਹੈ, ਭਾਵ
ਓਅੰ
ਨਾਲ ‘ਪਿਛੇਤ੍ਰ ਕਾਰ’
ਤੇ ਅਗੇਤ੍ਰ
੧
ਅਵੱਸ਼ ਲਗਾਣਾ ਹੈ। ਉਂਝ
ੴ
ਵਿਚਲੀ ਕਾਰ (ਲਕੀਰ) ਅਸੀਮਤਾ ਦੀ ਹੀ ਲਖਾਇਕ ਹੈ;
ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਕਾਰ ਅਥਵਾ ਲਕੀਰ ਨੂੰ ਜਿਤਨਾ ਕੋਈ ਚਾਹੇ ਲੰਮੀਂ ਖਿੱਚਦਾ ਲਵੇ, ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਅੰਤ ਆ
ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦਾ।
ਸਤਿਨਾਮੁ- ਲਫ਼ਜ਼
ਸਤਿਨਾਮ
‘ਸਤਿ +ਨਾਮ’
ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਹੈ।
‘ਸਤਿ’
ਸੰਸਕਿੁਤ ਦੀ ‘ਅਸ’ ਧਾਤੂ ਤੋਂ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ-ਹੋਂਦ
ਵਾਲਾ। ਜਦਕਿ ਇਥੇ ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖੁ ਅਜਿਹੀ ਹਸਤੀ ਹੈ
ਜੋ ਹੋਂਦ ਵਾਲੀ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ, ਸਦਾ ਥਿੱਰ ਵੀ ਹੈ, ਉਹ ਕਦੇ ਨਾਸ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ, ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਹੈ।
ਇਥੇ ਸ਼ਬਦ ‘ਸਤਿ’ ਕਰਤੇ ਦੇ ਸਦਾ ਥਿੱਰ
‘ਨਿਰਗੁਣ’
ਸਰੂਪ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਮੂਲ ਰੂਫ `ਚ
ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ
ਰੂਪ, ਰੰਗ, ਰੇਖ ਨਹੀਂ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ
‘ਨਾਮ’
ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ
ਨਾਮਨਾ, ਵਡਿਆਈਆਂ,
ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਅਥਵਾ ਕਰਤੇ ਦਾ
‘ਸਰਗੁਣ’
ਸਰੂਪ।
‘ਸਰਗੁਣ’
ਤੋਂ ਭਾਵ
ੴ
ਦਾ ਉਹ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਜਿਸਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਛੁਇਆ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦਾ
ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਸੰਪੂਰਨ ਰਚਨਾ,
ੴ
ਦਾ ਹੀ ਨਾਮ
ਅਥਵਾ
ਨਾਮਨਾ
ਭਾਵ ਸਾਕਾਰ
ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀਆਂ ਅਨੰਤ
ਸਿਫ਼ਤਾਂ, ਵਡਿਆਈਆਂ ਤੇ ਨਾਮਨਾ ਵੀ
ਉਸ ਨਿਰਗੁਣ ਪਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਅਸੀਮਤ ਰਚਨਾ `ਚੋਂ ਹੀ
ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਬਲਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੇ ਉਸ
‘ਨਿਰਗੁਣ’ ਸਰੂਪ `ਚ
ਜਗਜੀਵਨ ਦਾਤਾ
ਹੋ ਕੇ, ਰਚਨਾ ਦੇ ਜ਼ੱਰੇ ਜ਼ੱਰੇ `ਚ ਵਿਆਪਕ
ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਲਫ਼ਜ਼ ਸਤਿਨਾਮੁ `ਚ ‘ਮ’ ਹੇਠ ‘ੁ’ (ਔਂਕੜ) ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਲਈ ਇਕਵਚਨ ਦਾ ਲਖਾਇਕ
ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ‘ਇਕੋ ਇਕ’ ਹੋਣਾ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਸਤਿਨਾਮੁ’ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ
‘ਨਿਰਗੁਨੁ ਆਪਿ ਸਰਗੁਨੁ ਭੀ ਓਹੀ॥
ਕਲਾ ਧਾਰਿ ਜਿਨਿ ਸਗਲੀ ਮੋਹੀ’ (ਪੰ: ੨੮੭)
ਭਾਵ ਕਰਤਾ ਆਪ ਹੀ ਸਰਗੁਣ ਹੈ ਤੇ ਨਿਰਗੁਣ ਵੀ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਹੈ। ‘ਸਰਗੁਣ’ ਤੇ ‘ਨਿਰਗੁਣ’ ਭਿੰਨ
ਭਿੰਨ ਹਸਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਹਨ।
ਕਰਤਾਪੁਰਖੁ-
ਕਰਤਾ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲਾ।
ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਇਸ ਰਚਨਾ ਦਾ ਕਰਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ
ੴਤੋਂ
ਛੁੱਟ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ‘ਕਰਤਾ’ ਨਹੀਂ।
‘ਪੁਰਖੁ’
ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ ਜ਼ੱਰੇ ਜ਼ੱਰੇ `ਚ ਇੱਕ ਰਸ ਵਿਆਪਕ ਅਥਵਾ
ਸਰਬਵਿਆਪਕ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਫ਼ਜ਼
‘ਕਰਤਾਪੁਰਖੁ’ ਵੀ
ਕਰਤਾ+ਪੁਰਖੁ
ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਸਮੂਹਿਕ ਅਰਥ ਹਨ
‘ਪ੍ਰਭੂ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਕਰਤਾ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੂਚੀ ਰਚਨਾ ਦੇ ਜ਼ਰੇ ਜ਼ਰੇ `ਚ ਉਹ ਇੱਕ ਰਸ ਵਿਆਪਕ ਵੀ
ਹੈ। ਉਂਝ ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਪੁਰਖੁ’ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਆਤਮਾ ਅਤੇ
ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅਰਥਾਂ `ਚ ਵੀ ਕਈ ਥਾਵੇਂ ਆਇਆ ਹੈ।
ਨਿਰਭਉ- ਸੰਸਾਰ ਦਾ
ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਜਿਸ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਹੈ, ਹਰੇਕ ਪਲ ਅਨੇਕਾਂ ਡਰਾਂ ਤੇ ਸਹਿਮਾਂ
`ਚ
ਗ੍ਰਸਿਆ ਰਹਿ ਕੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਸਾਰ ਤਲ ਦੇ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ,
ਮਹਾਂਬਲੀ ਜੋਧੇ ਨੂੰ ਵੀ ਡਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਚਣਚੇਤ ਉਸ `ਤੇ ਦੂਜਾ ਹਾਵੀ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਜੇ ਇਤਨਾ
ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮੌਤ ਦਾ ਡਰ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਸਮੇਂ ਹਰੇਕ ਦੇ ਸਿਰ `ਤੇ ਮੰਡਰਾਂਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਇਹ ਸਿਫ਼ਤ ਵੀ
ਕੇਵਲ ੴ
`ਚ ਹੀ
ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੌਤ ਸਮੇਤ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਡਰ, ਸਹਿਮ ਤੇ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ, ਕਿਉਂਕਿ
ਪ੍ਰਭੂ ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਵੀ ਹੈ। ਉਂਝ ਲਫ਼ਜ਼
‘ਨਿਰਭਉ’
ਵੀ ਬਾਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਨਾ ਵਾਂਙ
ਨਿਰ+ਭਉ
ਦੋ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸੰਧੀ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਨਿਰਵੈਰੁ-
ਜਿਸ ਦਾ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੈਰ ਨਹੀਂ। ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਵੱਡੇ ਤੋਂ
ਵੱਡਾ ਇਨਸਾਫ਼-ਪਸੰਦ ਵੀ ਯਕੀਨ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਕਰਣੀ `ਚ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੈਰ ਦਾ ਅੰਸ਼
ਨਹੀਂ। ਆਮ ਤੌਰ `ਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਤੋਂ ਇਮਾਨਦਾਰ ਜੱਜ ਵੀ ਕੁੱਝ ਘਟਨਾਵਾਂ `ਚ ਕਈ ਵਾਰੀ ਠੀਕ ਗਵਾਹੀਆਂ
ਜਾਂ ਪੂਰੀ ਘੋਖ ਪੜਤਾਲ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵੈਰ ਕਮਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ
ਵਾਰ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਕਾਤਿਲ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਕਰਤਾ ਹੀ
ਅਜਿਹੀ ਹਸਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਕਰਨੀ ਅੰਦਰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤੇ ਲੇਸ਼ ਮਾਤਰ ਵੀ ਵੈਰ, ਵਿਤਕਰਾ ਤੇ ਤੇ
ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਜਾਂ ਚੂਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਲਫ਼ਜ਼
‘ਨਿਰਵੈਰੁ’
ਵੀ
ਨਿਰ+ਵੈਰੁ
ਦੋ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸੰਧੀ ਤੋਂ ਹੈ।
ਅਕਾਲਮੂਰਤਿ- ਪ੍ਰਭੂ
‘ਅਕਾਲਪੁਰਖ
ਇਕੋ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਹਸਤੀ ਹੈ ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹੱਦ ਤੋਂ ਬਾਹਿਰ
ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਹਰ ਸ਼ੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਜਾਂ ਛੂਹ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਸਮਾਂ ਬਧ ਹੈ। ਜੜ੍ਹ ਭਾਵੇਂ ਚੇਤੰਨ,
ਹਰੇਕ ਦਾ ਜਨਮ, ਬਚਪਣ, ਜੁਆਨੀ, ਬੁਢਾਪਾ ਤੇ ਅੰਤ ਅਵੱਸ਼ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਫ਼ਤ ਕੇਵਲ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੈ
ਕਿ ਨਾ ਉਸ ੴ
ਦਾ ਆਦਿ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਅੰਤ ਤਾਂ ਵੀ ਸਦੀਵੀ ਹੈ। ਇਹ
ਵੀ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ `ਤੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਵੀ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ। ਤਾਂ ਤੇ
‘ਅਕਾਲਮੂਰਤਿ’
ਦੇ ਅਰਥ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਵੇਰਵੇ ਸਹਿਤ:-
ਇਥੇ ਸ਼ਬਦ ‘ਅਕਾਲ’ ਇਸਤ੍ਰਲਿੰਗ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਥੇ ‘ਅਕਾਲ’ ਵੀ ਨਿਰਭਉ,
ਨਿਰਵੈਰੁ ਵਾਂਙ ਪੁਲਿੰਗ ਤੇ
ੴ ਦਾ ਸਿਧਾ ਗੁਣਵਾਚਕ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ
ਰੂਪ ਵੀ ‘ਅਕਾਲ’ ਦੀ ਬਜਾਇ ‘ਅਕਾਲੁ’ ਭਾਵ ਇਸਦੇ ‘ਲ’ ਹੇਠਾਂ ਵੀ ‘ੁ’ (ਔਂਕੜ) ਹੋਣਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ
ਨਿਰਭਉ, ਨਿਰਵੈਰੁ ਹੇਠ। ਪਰ ਇਥੇ ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਮੂਰਤਿ’ ਲਫ਼ਜ਼
‘ਅਕਾਲ’
ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਆਂਪਣੇ ਆਪ `ਚ ਇਸਤ੍ਰੀਲਿੰਗ ਹੈ
ਤੇ ਅਰਥ ਹਨ ਹਸਤੀ ਅਥਵਾ ਹੋਂਦ ਵਾਲਾ।
ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇਕਰ ਇਥੇ ‘ਮੂਰਤਿ’ ਵੀ ਪੁਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਸਰੂਪ ਵੀ
ਸਿਹਾਰੀ ਸਹਿਤ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ‘ਮੂਰਤ’ ਹੋਣਾ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਲਫ਼ਜ਼ ਮੁਹੁਰਤ ਦਾ ਬਦਲਵਾਂ ਰੂਪ
ਹੈ। ਇਥੇ ਸ਼ਬਦ ਮੂਰਤਿ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ
ਕਿ
ੴ,
ਹਸਤੀ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਕਾਲਪਨਿਕ ਨਹੀਂ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਆਪਣੀ ‘ਹੋਂਦ ਹੈ। ਉਂਝ ਲਫ਼ਜ਼
‘ਅਕਾਲਮੂਰਤਿ’
ਵੀ
ਅਕਾਲ+ਮੂਰਤਿ
ਦੋ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਹੈ ਅਤੇ ਅਰਥ ਹਨ-
{ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਭੂ ੴ ਸਮੇਂ
ਦੀ ਹਦ ਤੋਂ ਪਰੇ ਵੀ ਹੈ ਪਰ ਹਸਤੀ ਵਾਲਾ ਵੀ ਹੈ,
ੴਕਾਲਪਨਿਕ
ਨਹੀਂ}।
ਅਜੂਨੀ - ਸੰਸਾਰ ਦੀ
ਹਰੇਕ ਸ਼ੈ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੂਜੀ ਖਾਨੀ (ਉਤਪਤੀ ਦੇ ਢੰਗ) ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਅਥਵਾ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਭਾਵ ਅਮੁੱਕੀ
ਜੂਨ `ਚ ਆਈ ਹੈ ਅਥਵਾ ਉਸਦਾ ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਜਾਂ ਹੋਂਦ `ਚ ਆਈ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਇਕੋ ਇੱਕ
ਕਰਤਾ ੴਹੀ
ਅਜਿਹੀ ਹਸਤੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੂਨੀ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਤੇ ਜਿਸ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿਸੇ ਵੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦਾ। ਇਥੇ ਸ਼ਬਦ
‘ਅਜੂਨੀ’ ਵੀ
‘ਅ+ਜੂਨੀ’
ਭਾਵ
ਜੂਨੀ
ਤੋਂ
ਅਜੂਨੀ,
ਦੋ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਸੈਭੰ- ਸੰਸਕਿੁਤ ਦੇ
ਸ਼ਬਦ ਸਯੰਭੂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ਸੈਭੰ ਹੈ।
‘ਸੈਭੰ’
ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਰਤੇ ਦੀ ਹੋਂਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਸੁਤੇ-ਸਿਧ ਹੈ।
ਉਸ ਦਾ ਕਰਤਾ, ਉਸਨੂੰ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲਾ ਜਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਾਤਾ ਦੇ
ਗਰਭ `ਚ ਉਸ ਦਾ ਅਸਥਾਪਣ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਸੁਤੇ-ਸਿਧ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਬਾਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਨਾਂ
ਵਾਂਙ ‘ਸੈਭੰ’
ਦਾ ਮੂਲ ਵੀ
‘ਸੈ+ਭੰ’
ਦੋ ਅੱਖਰ ਹੀ ਹਨ।
ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ- ਜਿਸ
ੴ `ਚ
“ਕਰਤਾਪੁਰਖੁ ਨਿਰਭਉ
ਨਿਰਵੈਰੁ ਅਕਾਲਮੂਰਤਿ ਅਜੂਨੀ ਸੈਭੰ” ਵਾਲੇ
ਗੁਣ ਹਨ, ਉਸਦਾ ਮਿਲਾਪ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਉਂ ਕਹੀਏ ਕਿ
ੴ
ਆਪ ਹੀ ਗੁਰੂ ਰੂਪ ਹੋ ਕੇ ਜੀਵ `ਤੇ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ
ਜੀਵ ਵਾਪਿਸ, ੴ
`ਚ ਹੀ ਸਮਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ
ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਚਿਰੰਕਾਲ ਤੋਂ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਵਿਛੋੜਾ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
(੧)
ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਹੁ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰੋ, ਸਮਝ ਆਉਂਦੇ
ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ
‘ਗੁਰੂ’ ਪਦ
ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ ਲਈ ਨਹੀਂ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ
ਜਿਸ ‘ਗੁਰੂ’
ਦੇ ਲੜ ਲਾਇਆ ਹੈ, ਉਹ
‘ਗੁਰੂ’ ਪਦ
ਬਿਲਕੁਲ ਨਿਵੇਕਲੇ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਰਥਾਂ `ਚ ਹੈ। ਉਹ
ਗੁਰੂ
ਅਥਵਾ ‘ਸਤਿਗੁਰੂ’
ਸਦੀਵੀ ਤੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੈ ਜਿਵੇਂ
“ਸਤਿਗੁਰੁ ਮੇਰਾ ਸਦਾ ਸਦਾ
ਨਾ ਆਵੈ ਨ ਜਾਇ॥ ਓਹੁ ਅਬਿਨਾਸੀ ਪੁਰਖੁ ਹੈ ਸਭ ਮਹਿ ਰਹਿਆ ਸਮਾਇ”
(ਪੰ: ੭੫੯)।
ਬਲਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ ‘ਗੁਰੂ’, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਲਈ,
ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ‘ਨਿਜ ਗੁਣ’ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ,
ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਨਹੀਂ
ਤੇ ਸਮੂਚੇ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਦਾ
ਗੁਰੂ
ਵੀ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ
“ਗੁਰੁ ਪਰਮੇਸਰੁ ਏਕੋ ਜਾਣੁ. .”
(ਪੰ: ੮੬੪)
“ਗੁਰ ਗੋਵਿੰਦੁ, ਗ+ਵਿੰਦੁ ਗੁਰੂ
ਹੈ, ਨਾਨਕ ਭੇਦੁ ਨ ਭਾਈ” (ਪੰ: ੪੪੨)। ਦੂਜਾ
“ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ”
ਭਾਵ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਤੇ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕੀ ਹੈ ਅਥਵਾ
ਇਸਦੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਅਰਥ ਕੀ ਹਨ? ਇਸ ਦੀ ਸਮਝ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚੋਂ ਹੀ ਆਵੇਗੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ
ਨਾਲ ਸੰਭੰਧਤ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਬੇਅੰਤ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਹਨ।
ਫ਼ਿਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ
ਗੁਰੂ ਪਦ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਹੋਰ:-ਇਥੋਂ
ਤੀਕ ਕਿ ਖ਼ੁਦ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ
ਨੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ, ਅਕਾਲਪੁਰਖ
ਨੂੰ ਬਿਆਣਿਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ
“ਤਤੁ ਨਿਰੰਜਨੁ ਜੋਤਿ ਸਬਾਈ, ਸੋਹੰ
ਭੇਦੁ ਨ ਕੋਈ ਜੀਉ॥ ਅਪਰੰਪਰ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਪਰਮੇਸਰੁ, ਨਾਨਕ ਗੁਰੁ ਮਿਲਿਆ ਸੋਈ ਜੀਉ”
(ਪੰ: ੫੯੯) ਭਾਵ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਜੋ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ `ਚ ਵਿਆਪਕ ਤੇ
‘ਸਦਾ ਥਿਰ’ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ
ਮੇਰਾ ‘ਗੁਰੂ’
ਵੀ ਉਹੀ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਕੋਈ ਸਰੀਰਧਾਰੀ। ਬਲਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ
ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਜਦੋਂ ਸਿੱਧਾਂ ਨੇ ਸੁਆਲ ਕੀਤਾ
“ਕਵਣ ਮੂਲੁ ਕਵਣ ਮਤਿ ਵੇਲਾ॥ ਤੇਰਾ
ਕਵਣੁ ਗੁਰੂ ਜਿਸ ਕਾ ਤੂ ਚੇਲਾ” ਤਾਂ ਗੁਰਦੇਵ
ਦਾ ਉੱਤਰ ਸੀ “ਪਵਨ ਅਰੰਭੁ
ਸਤਿਗੁਰ ਮਤਿ ਵੇਲਾ॥ ਸਬਦੁ ਗੁਰੂ ਸੁਰਤਿ ਧੁਨਿ ਚੇਲਾ”
(ਪੰ: ੯੪੨)। ਭਾਵ ਐ ਜੋਗੀਓ! ਤੁਸਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਸੁਆਲ
ਕੇਵਲ ਚਲਦੀ ਆ ਰਹੀ ਪਰੀਪਾਟੀ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ‘ਮੇਰਾ ਗੁਰੂ, ਉਦੋਂ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ
ਜੱਦੋਂ ਸੁਆਸਾਂ ਦਾ ਵੀ ਅਰੰਭ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ ਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੈ
‘ਸ਼ਬਦ’
ਅਥਵਾ
‘ਇਲਾਹੀ ਆਤਮਕ ਗਿਆਨ’, ਨਾ ਕਿ ਕੋਈ ਸਰੀਰਧਾਰੀ ਮਨੁੱਖ।
ਦੂਜਾ, ਜੋ ਤੁਸਾਂ ਇਹ ਪੁਛਿਆ
ਮੈਂ ਚੇਲਾ ਕਿਸ ਦਾ ਹਾਂ?
ਦਰਅਸਲ ਤੁਹਾਡਾ ਇਹ ਸੁਆਲ ਵੀ ਸਰੀਰ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ
ਹੈ। ਸਮਝਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੀਕ
‘ਸੁਰਤ’
ਦਾ ਮਿਲਾਪ,
“ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ”
ਅਥਵਾ ‘ਰੱਬੀ
ਗਿਆਨ’ ਨਾਲ
ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ; ਜਦੋਂ ਤੀਕ
ਸੁਰਤ
ਦੀ ਸਾਂਝ ‘ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ’
ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ
ਗੁਰੂ
ਤੇ ਚੇਲੇ
ਦਾ ਆਪਸੀ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ। ਤਾਂ ਤੇ ਐ ਜੋਗੀਓ!
ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਚੇਲਾ,
ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਸਰੀਰਾਂ’ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਥੇ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ
‘ਸ਼ਬਦ
ਤੇ
ਸੁਰਤ’
ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਸਰੀਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਕੇਵਲ
ਸਾਧਨ ਮਾਤ੍ਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਖ਼ੁਦ ਗੁਰੂ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਵੀ
ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਲਈ ਜਿਸ ਗੁਰੂ
ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਅਤਿ ਸਤਿਕਾਰਜੋਗ ਗੁਰੂ
ਸਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਲਾਂਭੇ ਰੱਖ ਕੇ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ `ਤੇ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਵੀ
ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ “ਕਹੁ
ਕਬੀਰ ਮੈ ਸੋ ਗੁਰੁ ਪਾਇਆ ਜਾ ਕਾ ਨਾਉ ਬਿਬੇਕ+”
(ਪੰ: ੭੯੩) ਜਦਕਿ ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਵੀ ਉਹੀ ਤੇ ਉਪ੍ਰੋਕਤ
ਹੈ।
ਇਹੀ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਗੁਰੂ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਕੇਵਲ
ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੂੰ ਹੀ
‘ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ’ ਕਹਿ ਕੇ ‘ਆਪਣਾ ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ
‘ਗੁਰੂ’
ਬਿਆਣਿਆ ਹੈ, ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ
‘ਗੁਰੂ’
ਕੇਵਲ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ-ਰੱਬੀ ਤੇ ਕਰਤੇ ਦਾ ਨਿਰਮਲ ਆਤਮਕ ਗਿਆਨ ਹੈ
ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਗਿਆਨਤਾ, ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਕੇ, ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ
ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ‘ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ’,
ਜੀਵਨ `ਚ ਉਸ ਰੱਬੀ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ,
ਜਿਹੜਾ ਕੇਵਲ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਸਮੇਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਇਸੇ ਸਫ਼ਲ ਅਵਸਥਾ ਲਈ
ਜੀਵਨਮੁਕਤ, ਸਚਿਆਰਾ, ਵਡਭਾਗੀ, ਗੁਰਮੁਖ ਆਦਿ ਪਦ ਵੀ ਆਏ ਹਨ। ਤਾਂ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ, ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋਣਾ ਤੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਪਾਉਣੀ ਹੈ।
ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰੀਏ ਤਾਂ ਸਮਝ ਆਉਂਦੇ ਦੇਰ ਨਹੀਂ
ਲਗਦੀ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਨੌ ਜਾਮੇ ਵੀ, ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਨੂੰ ਉਸੇ ਸੱਚ
ਧਰਮ ਨਾਲ ਜੋੜਣ ਲਈ, ‘ਸ਼ਬਦ
ਗੁਰੂ’ ਦਾ ਹੀ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਸਨ। ਬਲਕਿ
ਉਹ ਵੀ ਦਸ ਗੁਰੂ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ
‘ਇਕੋਇਕ ‘ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ’ ਦੇ ਹੀ,
ਦਸ ਸਰੂਪ ਸਨ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਸੇ ਹੀ
ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ
ਰਾਹੀਂ ਸਥਾਪਿਤ ਜੁਗੋ ਜੁਗ ਅਟੱਲ ਸਦੀਵ ਕਾਲ ਲਈ ਅੱਖਰ ਰੂਪ
“ਸਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ
ਜੀ”।
(੨) ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ
ਹਾਂ, ਸੰਪੂਰਨ ਮੰਗਲਾਚਰਣ
‘ੴ ਤੋਂ
ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ’
ਵਿਚਕਾਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਅਨੰਤ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਮਾਲਿਕ, ਅਕਾਲਪੁਰਖੁ
ਲਈ ਸੱਤ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਵਰਤੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਉਸ `ਤੇ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਜਿਸ
ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਨਮ ਲੈ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਕੇਵਲ
“ਅਜੂਨੀ
ਤੇ
ਸੈਭੰ”
ਅਕਾਲਪੁਰਖੁ
ੴ
`ਤੇ ਹੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(੩) ਸਦੀਵੀ
ਗੁਰੂ
ਅਥਵਾ
ਅਭੁਲ ਸਤਿਗੁਰੂ
ਹਨ ‘ਸਾਹਿਬ “ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ
ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ” -ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੋਂ
ਪਹਿਲਾਂ ਅਜਿਹੇ ਸੱਚੇ ਤੇ ਸਦੀਵੀ ਤੇ ਅਭੁੱਲ ਇਲਾਹੀ ਗਿਆਨ ਦਾ ਕੋਈ ਸਰੂਪ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।
ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਅਪਾਰ ਕ੍ਰਿਪਾਲਤਾ ਕਰ ਕੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਜਿਸ ਰੱਬੀ ਤੇ ਸਦੀਵੀ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ
ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੂੰ “ਸ੍ਰੀ
ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ” ਦੇ ਰੂਪ `ਚ ਸਦਾ ਲਈ
ਸਥਾਪਤ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਗੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਸਿਧਾਂਤ ਵੀ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਰਾਹੀਂ
ਪਹਿਲੇ ਜਾਮੇ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹੀ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਇਸ
ਇਲਾਹੀ ਸੱਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਈ: ਸੰਨ ੧੭੦੮ ਨੂੰ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ
ਨੂੰ ਤਾਬਿਆ ਖੜਾ ਕਰਕੇ ਉਸੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ `ਤੇ ਸੰਪੂਰਣਤਾ ਦੀ ਮੋਹਰ ਵੀ ਆਪ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ।
ਇਸ ਮੋਹਰ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਅਰਥ ਸੀ ਕਿ
‘ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ
ਸਾਹਿਬ” ਜੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸਰੂਪ ਹਨ
ਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ `ਚ ਰਲਾ ਤੇ ਵਾਧਾ ਘਾਟਾ ਆਦਿ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਥੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਵਾਲੀ
‘ਜੀਵਨ ਜੁਗਤ’ ਨੂੰ ਹੀ ਪਾਹੁਲਧਾਰੀ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੇ ਸਮੂਹਕ ਤੌਰ `ਤੇ ਪੰਥ `ਚ ਵਰਤਾਉਣਾ ਹੈ।
“ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ” ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਭਰ ਲਈ ਗੁਰੂ ਧਾਰਨ ਕਰਣ ਦਾ ਢੰਗ ‘ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ’ ਪਾਸੋਂ ‘ਖੰਡੇ
ਦੀ ਪਾਹੁਲ’ ਵੀ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਸਿੱਖ’ ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਤਨ-ਮਨ-ਧਨ ‘ਸ੍ਰੀ
ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਅਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਦਕਿ
`ਚਰਣ ਪਾਹੁਲ’
ਦੇ ਰੂਪ `ਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ `ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਣ ਦਾ ਇਹੀ ਨਿਯਮ
ਪਹਿਲੇ ਜਾਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਵੇਰਵੇ ਲਈ ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠ ਨੰ: ੧੦੨
“ਚਰਨ ਪਾਹੁਲ ਤੋਂ ਖੰਡੇ ਦੀ
ਪਾਹੁਲ” ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਣ
ਲਈ ਸੈਂਟਰ ਪਾਸੋਂ ਹਰ ਸਮੇੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ ਜੀ।
(੪) ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ
ਕਿ ਮੰਗਲਾਚਰਣ ਦੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੁਲ ਚਾਰ ਸਰੂਪਾਂ `ਚ, ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਮੰਗਲਾਚਰਣ (ਮੂਲਮੰਤਰ) ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ
ਕਿਤਨਾ ਵੀ ਸੰਕੋਚ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਅਰੰਭ ਤੇ ਸਮਾਪਤੀ
ੴਅਤੇ
‘ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ’
ਨਾਲ ਹੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਸ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ।
ਸਪਸ਼ਟ ਹੋਇਆ ਕਿ ੴ
ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ
‘ਗੁਰੂ-ਗੁਰਬਾਣੀ’
ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ਭਾਵ ਗੁਰਬਾਣੀ
ਆਧਾਰਿਤ ੴ
ਤੇ
‘ਗੁਰੂ’
ਦੋਵੇਂ ਪਦ ਜੁੜਵੇਂ ਹਨ;
‘ਗੁਰੂ’ ਪਦ,
ਅਕਾਲਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੀ ਸਦੀਵੀ ਗੁਣ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ ਜਿਸ `ਚ ਜੀਵਨ-ਜੁਗਤ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਜੁਗਤ ਨੂੰ
ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਕਰਤੇ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ। ਚੇਤੇ ਰਹੇ, ਸੰਸਾਰਕ ਗਿਆਨਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਹ ਰੱਬੀ ਗਿਆਨ ਨਿਰਾ
ਪੁਰਾ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਿਆਨ, ਕਰਤੇ-ਕਰਤਾ ਪੁਰਖ ਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼
ਨਾਲ ਵੀ ਓਤ ਪ੍ਰੋਤ
“ਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ” ਹੈ।
ਇਸੇ ਕਾਰਨ
“ਸਿੱਖ’ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ”
ਉਪਰ ਕਿਸੇ ਸੰਸਾਰਕ ਜਾਂ ਸਰੀਰ ਗੁਰੂ ਵਾਲਾ ਸਿਧਾਂਤ ਉੱਕਾ
ਹੀ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਲੰਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਲਫ਼ਜ਼
‘ਗੁਰੂ’
ਦੇ ਕੋਈ ਵੀ ਅਰਥ ਜਾਂ ਆਧਾਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ
‘ਗੁਰੂ’ ਪਦ
`ਤੇ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਗੁਰੂ
ਸਮਝਦੇ ਜਾਂ ਮੰਣਦੇ ਹਨ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ
‘ਸੱਚੇ’
ਤੇ
‘ਸਦਾ ਥਿਰ’
ਗੁਰੂ-ਗੁਰਬਾਣੀ
ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ
‘ਗੁਰੂ-ਸਤਿਗੁਰੂ’
ਤੋਂ ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੱਚ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿ ਕੇ ਆਂਪਣੇ
ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਅਸਫ਼ਲ ਤੇ ਬਿਰਥਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਭੂ
`ਚ ਅਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਆਪਣਾ ਹਲਤ ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਗੁਆ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਅਤੀ ਸੰਖੇਪ:-
ੴ
ਅਕਾਲੁਪੁਰਖੁ ਇੱਕ ਹੈ, ਸਰਬ ਵਿਆਪਕ ਹੈ ਤੇ
ਜ਼ੱਰੇ ਜ਼ੱਰੇ `ਚ ਇਕ-ਰਸ ਵਿਆਪਕ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਸਤਿਨਾਮੁ- ਕਰਤਾ ਸਦਾ
ਥਿਰ (ਸਤਿ)
ਨਿਰਗੁਣ
ਸਰੂਪ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਉਸੇ
ਨਿਰਗੁਣ
ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਹੀ ਸਰਗੁਣ
(ਨਾਮੁ)
‘ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ’ ਹੈ।
ਨਿਰਗੁਣ
ਤੇ ਸਰਗੁਣ
ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਹਨ।
ਕਰਤਾਪੁਰਖੁ-
ੴ
ਕਰਣ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਕਰਤਾ ਉਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰਚਨਾ
ਦੇ ਜ਼ੱਰੇ ਜ਼ੱਰੇ `ਚ ਵੀ ਉਹ ਇਕ-ਰਸ ਤੇ ਜਗਜੀਵਨ ਦਾਤਾ ਹੋ ਕੇ ਵਿਆਪਕ ਹੈ।
ਨਿਰਭਉ- ਮੌਤ ਸਮੇਤ
ਉਸ ੴਨੂੰ
ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੀ ਕੋਈ ਡਰ, ਭੈ ਜਾਂ ਸਹਿਮ ਨਹੀਂ।
ਨਿਰਵੈਰੁ- ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਨਿਆਂ ਤੇ ਕਰਣੀ `ਚ ਲੇਸ਼ ਮਾਤਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਲਈ ਵੈਰ, ਵਿਤਕਰੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਧੱਕੇ ਆਦਿ ਨੂੰ ਕੋਈ
ਥਾਂ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਅਬੁੱਲ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਿਆਂ ਵੀ ਸਦਾ ਸੱਚਾ ਹੈ।
ਅਕਾਲਮੂਰਤਿ- ਪ੍ਰਭੂ
ਹਸਤੀ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਾਲਪਨਿਕ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਪਣ, ਜੁਆਨੀ,
ਬੁਢਾਪਾ, ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ, ਉਹ ਬਿਨਸਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਦੀਵੀ ਹੈ।
ਅਜੂਨੀ- ਪ੍ਰਭੂ, ਗਰਭ
`ਚ ਭਾਵ ਜੂਨਾਂ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਵੀ ਉਹ ਉਪਰ ਹੈ।
ਸੈਭੰ- ਅਕਾਲਪੁਖ ਦਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੁਤੇ-ਸਿਧ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਨਾ ਕਿਸੇ ਬਣਾਇਆ ਤੇ ਨਾ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਉਸ
ਨੇ ਕਿਸੇ ਮਾਤਾ ਦੇ ਗਰਭ `ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ- ਅਜਿਹੇ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲੇ ੴ
ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ
ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੋਣਾ
ਹੈ ਭਾਵ ਗੁਰਬਾਣੀ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਨੁਸਾਰ
ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਢਾਲਣਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਘਾਲਨਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾ
ੴ
ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।”
ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ, ਨਾਸਤਕ,
ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਰੰਭ ਹੀ
ੴ
ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਚਾਹੇ ਕਿਤਨਾ ਵਧ ਗੁਣਵਾਨ,
ਮਹਾਬਲੀ, ਵਿਦਵਾਨ ਜਾਂ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਕੁੱਝ ਵੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਰੱਬ ਜਾਂ ਭਗਵਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋ
ਸਕਦਾ। ਪ੍ਰਭੂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ `ਚ ਉਂਝ ਤਾਂ ਅਸੀਮਤ ਤੇ ਅਨੰਤ ਗੁਣ ਹਨ ਪਰ ਗੁਰਦੇਵ ਰਾਹੀਂ ਮੰਗਲਾਚਰਣ `ਚ
ਬਿਆਣੇ ਸ਼ੱਤ ਗੁਣ ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਨ। ਪ੍ਰਭੂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਅਥਵਾ ਭਗਵਾਨ ਕੇਵਲ ਉਹ ਹਸਤੀ ਹੈ ਜਿਸ
ਅੰਦਰ ਮੰਗਲਾਚਰਣ `ਚ ਬਿਆਣੇ ਸੱਤ ਦੇ ਸੱਤ (੭) ਗੁਣ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਜਿਸ ਅੰਦਰ ਇਨ੍ਹਾਂ
ਸੱਤਾਂ ਗੁਣਾਂ `ਚੋਂ ਇੱਕ ਵੀ ਗੁਣ ਘੱਟ ਹੈ, ਉਹ ਅਕਾਲਪੁਰਖੁ, ਰੱਬ ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਨਹੀਂ। ਖੂਬੀ ਇਹ ਕਿ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੱਤ ਗੁਣਾਂ `ਚੋਂ ਇੱਕ ਵੀ ਗੁਣ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਜਿਹੜਾ ਕਿਸੇ ਜਨਮ ਲੈਣ ਵਾਲੇ `ਤੇ ਲਾਗੂ
ਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਅਨੰਤ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭੂ
ੴ `ਚ ਮੰਗਲਾਚਰਣ ਵਿਚਲੇ ਸੱਤ ਗੁਣ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼
ਹਨ।
ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅੰਦਰੋਂ ਗ੍ਰੁਰੂ ਤੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਵਿਚਲੇ ਮੁੱਢਲੇ ਫ਼ਰਕ
ਨੂੰ ਵੀ ਪਛਾਨਣ ਤੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਜੀਂਦੇ ਜੀਅ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋਣ ਦੀ। ਜਦਕਿ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਅਜਿਹੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਕੇਵਲ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਬਾਕੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੂਨ
ਸਮੇਂ ਅਜਿਹਾ ਹੋਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।
(ਚਲਦਾ)
#Instt. 03 Gu.ki.v.02.014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Gujri Ki Vaar M:3 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |