| . |
|
☬ ਮਲਾਰ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੧ ☬
(ਪੰ: ੧੨੭੮-੯੧)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੩੫)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਪਉੜੀ
ਨੰ: ੨੭ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਘਰ ਮਹਿ ਘਰੁ ਦੇਖਾਇ ਦੇਇ ਸੋ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੁਰਖੁ ਸੁਜਾਣੁ॥ ਪੰਚ
ਸਬਦ ਧੁਨਿਕਾਰ ਧੁਨਿ ਤਹ ਬਾਜੈ ਸਬਦੁ ਨੀਸਾਣੁ॥ ਦੀਪ ਲੋਅ ਪਾਤਾਲ ਤਹ ਖੰਡ ਮੰਡਲ ਹੈਰਾਨੁ॥ ਤਾਰ ਘੋਰ
ਬਾਜਿੰਤ੍ਰ ਤਹ ਸਾਚਿ ਤਖਤਿ ਸੁਲਤਾਨੁ॥ ਸੁਖਮਨ ਕੈ ਘਰਿ ਰਾਗੁ ਸੁਨਿ ਸੁੰਨਿ ਮੰਡਲਿ ਲਿਵ ਲਾਇ॥ ਅਕਥ
ਕਥਾ ਬੀਚਾਰੀਐ ਮਨਸਾ ਮਨਹਿ ਸਮਾਇ॥ ਉਲਟਿ ਕਮਲੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤਿ ਭਰਿਆ ਇਹੁ ਮਨੁ ਕਤਹੁ ਨ ਜਾਇ॥ ਅਜਪਾ
ਜਾਪੁ ਨ ਵੀਸਰੈ ਆਦਿ ਜੁਗਾਦਿ ਸਮਾਇ॥ ਸਭਿ ਸਖੀਆ ਪੰਚੇ ਮਿਲੇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਾਸੁ॥ ਸਬਦੁ ਖੋਜਿ
ਇਹੁ ਘਰੁ ਲਹੈ ਨਾਨਕੁ ਤਾ ਕਾ ਦਾਸੁ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੧॥ ਚਿਲਿਮਿਲਿ ਬਿਸੀਆਰ ਦੁਨੀਆ ਫਾਨੀ॥ ਕਾਲੂਬਿ ਅਕਲ ਮਨ ਗੋਰ ਨ ਮਾਨੀ॥
ਮਨ ਕਮੀਨ ਕਮਤਰੀਨ ਤੂ ਦਰੀਆਉ ਖੁਦਾਇਆ॥ ਏਕੁ ਚੀਜੁ ਮੁਝੈ ਦੇਹਿ ਅਵਰ ਜਹਰ ਚੀਜ ਨ ਭਾਇਆ॥ ਪੁਰਾਬ ਖਾਮ
ਕੂਜੈ ਹਿਕਮਤਿ ਖੁਦਾਇਆ॥ ਮਨ ਤੁਆਨਾ ਤੂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਇਆ॥ ਸਗ ਨਾਨਕ ਦੀਬਾਨ ਮਸਤਾਨਾ ਨਿਤ ਚੜੈ ਸਵਾਇਆ॥
ਆਤਸ ਦੁਨੀਆ ਖੁਨਕ ਨਾਮੁ ਖੁਦਾਇਆ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ
ਨਵੀ ਮਃ ੫॥ ਸਭੋ ਵਰਤੈ ਚਲਤੁ ਚਲਤੁ ਵਖਾਣਿਆ॥ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਪਰਮੇਸਰੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਣਿਆ॥ ਲਥੇ ਸਭਿ
ਵਿਕਾਰ ਸਬਦਿ ਨੀਸਾਣਿਆ॥ ਸਾਧੂ ਸੰਗਿ ਉਧਾਰੁ ਭਏ ਨਿਮਾਣਿਆ॥ ਸਿਮਰਿ ਸਿਮਰਿ ਦਾਤਾਰੁ ਸਭਿ ਰੰਗ
ਮਾਣਿਆ॥ ਪਰਗਟੁ ਭਇਆ ਸੰਸਾਰਿ ਮਿਹਰ ਛਾਵਾਣਿਆ॥ ਆਪੇ ਬਖਸਿ ਮਿਲਾਏ ਸਦ ਕੁਰਬਾਣਿਆ॥ ਨਾਨਕ ਲਏ ਮਿਲਾਇ
ਖਸਮੈ ਭਾਣਿਆ॥ ੨੭ ॥
( ਪਉੜੀ
੨੭ ਸਟੀਕ, ਸਲੋਕਾਂ ਤੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ
ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਘਰ ਮਹਿ ਘਰੁ ਦੇਖਾਇ ਦੇਇ, ਸੋ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੁਰਖੁ ਸੁਜਾਣੁ॥ ਪੰਚ
ਸਬਦ ਧੁਨਿਕਾਰ ਧੁਨਿ, ਤਹ ਬਾਜੈ ਸਬਦੁ ਨੀਸਾਣੁ॥ ਦੀਪ ਲੋਅ ਪਾਤਾਲ ਤਹ, ਖੰਡ ਮੰਡਲ ਹੈਰਾਨੁ॥ ਤਾਰ
ਘੋਰ ਬਾਜਿੰਤ੍ਰ ਤਹ, ਸਾਚਿ ਤਖਤਿ ਸੁਲਤਾਨੁ॥ ਸੁਖਮਨ ਕੈ ਘਰਿ ਰਾਗੁ ਸੁਨਿ, ਸੁੰਨਿ ਮੰਡਲਿ ਲਿਵ ਲਾਇ॥
ਅਕਥ ਕਥਾ ਬੀਚਾਰੀਐ, ਮਨਸਾ ਮਨਹਿ ਸਮਾਇ॥ ਉਲਟਿ ਕਮਲੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤਿ ਭਰਿਆ, ਇਹੁ ਮਨੁ ਕਤਹੁ ਨ ਜਾਇ॥
ਅਜਪਾ ਜਾਪੁ ਨ ਵੀਸਰੈ, ਆਦਿ ਜੁਗਾਦਿ ਸਮਾਇ॥ ਸਭਿ ਸਖੀਆ ਪੰਚੇ ਮਿਲੇ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਾਸੁ॥
ਸਬਦੁ ਖੋਜਿ ਇਹੁ ਘਰੁ ਲਹੈ, ਨਾਨਕੁ ਤਾ ਕਾ ਦਾਸੁ॥ ੧ ॥
(ਪੰ: ੧੨੯੧)
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਘਰ ਮਹਿ—ਮਨੁੱਖ
ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ। ਘਰੁ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਥਾਂ। (ਘਰ
ਤੇ
ਘਰੁ
ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਵੱਲ ਖਾਸ ਧਿਆਣ
ਦੇਣਾ ਹੈ ਜੀ।
ਘਰ ਮਹਿ ਘਰੁ-ਮਨੁੱਖ
ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਵੀ ਟਿਕਾਣਾ ਹੈ।
ਪੁਰਖੁ-ਸਾਰਿਆਂ
ਅੰਦਰ ਵੱਸ ਰਿਹਾ, ਸਰਵ ਵਿਅਪਕ।
ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੁਰਖੁ-ਅਜਿਹਾ
ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੋ ਸਾਰਿਆਂ ਅੰਦਰ ਵੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸੁਜਾਣੁ—ਸਿਆਣਾ।
ਪੰਚ ਸਬਦ— ਤਾਰ,
ਧਾਤ, ਘੜਾ, ਚੰਮ, ਤੇ ਫੂਕ ਨਾਲ ਵੱਜਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਭਾਵ ਹਰੇਕ ਸਾਜ਼।
ਧੁਨਿ—ਸੁਰ,
ਆਵਾਜ਼। ਧੁਨਿਕਾਰ—ਇਕ-ਰਸ
ਮਿਲਵੀਂ ਤੇ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼।
ਸਬਦੁ—ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ।
ਨੀਸਾਣੁ—ਨਗਾਰਾ।
ਹੈਰਾਨੁ-ਵਿਸਮਾਦ
ਦੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਪੁੱਜ ਜਾਣਾ।
ਤਾਰ— ਉੱਚੀ
ਸੁਰ। ਘੋਰ—ਘਨਘੋਰ,
ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਵਾਜ਼।
ਬਾਜਿੰਤ੍ਰ—ਵਾਜੇ।
ਤਹ—ਉਸ
ਉੱਚੀ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਅਪੜਿਆਂ।
ਤਖਤਿ—ਤਖਤ
`ਤੇ। ਸਾਚਿ ਤਖਤ—ਸਦਾ
ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਤਖਤ `ਤੇ, ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ।
ਸੁਖਮਨ ਕੈ ਘਰਿ— ਪ੍ਰਭੂ
ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ (ਸੁਖਮਨਾ ਕੈ ਘਰਿ, ਸਖਮਨਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਉਹ ਅਵਸਥਾ ਜਿੱਥੇ ਜੋਗੀ ਲੋਕ ਮਸਤਕ
`ਚ ਪ੍ਰਾਣ ਟਿਕਾਂਦੇ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਕਰਣ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿਕ ਹੋਈ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ
ਸਮੇਂ। ਸੁਨਿ—ਸੁਣ
ਕੇ। ਸੁੰਨਿ—ਸੁੰਞ
`ਚ, ਅਫੁਰ ਅਵਸਥਾ, ਅਜਿਹੀ ਅਵਸਥਾ ਜਿੱਥੇ ਮਨ ਦੇ ਫੁਰਨੇ ਮੁੱਕ ਚੁੱਕੇ ਹੋਣ।
ਸੁੰਨਿ ਮੰਡਲਿ ਲਿਵ ਲਾਇ-
ਅਜਿਹੀ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਜਿੱਥੇ ਸੰਸਾਰਕ ਫ਼ੁਰਨੇ ਮੁੱਕ ਚੁੱਕੇ ਹੋਣ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਲਿਵ ਅਥਵਾ ਸੁਰਤ,
ਕਰਤਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜ ਚੁੱਕੀ ਹੋਵੇ।
ਅਕਥ—
(ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ) ਜਿਸਨੂੰ ਕਥਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਕਥਾ ਬੀਚਾਰੀਐ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਗਾਇਣ ਕਰੀਏ।
ਮਨਸਾ—ਮਨ ਦੇ ਫੁਰਨੇ।
ਮਨਹਿ—ਮਨ
`ਚ ਹੀ। ਸਮਾਇ—ਖ਼ਤਮ
ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਗ਼ਰਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਉਲਟਿ— ਮਾਇਆ
ਵਲੋਂ ਪਰਤ ਕੇ। ਕਮਲੁ—ਹਿਰਦਾ
ਰੂਪ ਕਉਲ ਫੁਲ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਿ
ਭਰਿਆ—ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਲ
ਭਰ ਗਿਆ। ਇਹੁ ਮਨੁ ਕਤਹੁ
ਨ ਜਾਇ—ਫ਼ਿਰ ਮਨ ਸੰਸਾਰਕ
ਮੋਹ ਮਾਇਆ `ਚ ਨਹੀਂ ਭਟਕਦਾ।
ਅਜਪਾ ਜਾਪੁ ਨ ਵੀਸਰੈ —
ਜੀਭ ਹਿਲਾਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਹੀ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਹਰ ਸਮੇਨ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਯਾਦ `ਚ ਜੁੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸਖੀਆ— ਗਿਆਨ
ਤੇ ਕਰਮ ਇੰਦ੍ਰੇ। ਸਭਿ—ਸਾਰੀਆਂ।
ਸਭਿ ਸਖੀਆ—ਦਸੋਂ
ਹੀ ਗਿਆਨ ਤੇ ਕਰਮ ਇੰਦ੍ਰੇ।
ਪੰਚੇ—ਸਤ, ਸੰਤੋਖ,
ਦਇਆ, ਧਰਮ ਤੇ ਧੀਰਜ, ਪੰਜ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣ।
ਮਿਲੇ—ਆਪਸ
`ਚ ਮਿਲ ਕੇ। ਗੁਰਮੁਖਿ—ਗੁਰੂ
ਦੇ ਦੱਸੇ ਰਸਤੇ `ਤੇ ਟੁਰਨ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ।
ਨਿਜ ਘਰਿ—ਨਿਜ
ਘਰ `ਚ, ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਸਮਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਖੋਜਿ—ਖੋਜ
ਕਰ ਕੇ; ਸਮਝ ਕੇ। ਲਹੈ—ਲੱਭ
ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਤਾ ਕਾ—ਉਸ
ਦਾ।
ਅਰਥ: —
“ਘਰ ਮਹਿ ਘਰੁ ਦੇਖਾਇ
ਦੇਇ, ਸੋ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੁਰਖੁ ਸੁਜਾਣੁ” -ਸਿਆਣਾ
ਸਤਿਗੁਰੂ ਪੁਰਖ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹਿਰਦੇ-ਘਰ `ਚ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਥਾਂ ਦਿਖਾ ਦਿੰਦਾ
ਹੈ।
“ਪੰਚ ਸਬਦ ਧੁਨਿਕਾਰ ਧੁਨਿ, ਤਹ ਬਾਜੈ ਸਬਦੁ ਨੀਸਾਣੁ” -
ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਰਸ ਨਾਲ
ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਘਰ `ਚ ਪੁੱਜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਥੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦਾ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪ ਨਗਾਰਾ ਵੱਜ
ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ, ਉਥੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਤਨਾ ਪ੍ਰਬਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ੰਸਾਰਕ
ਖਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪੋਹ ਸਕਦੀ।
(ਉਦੋਂ ਪੰਜ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਸਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਤੇ ਇਕ-ਰਸ ਸੰਗੀਤਕ ਆਵਾਜ਼ ਉੱਠ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ
ਮਨ `ਚ ਮਸਤੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੀ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।)
“ਦੀਪ ਲੋਅ ਪਾਤਾਲ ਤਹ, ਖੰਡ ਮੰਡਲ ਹੈਰਾਨੁ” - ਅਜਿਹੀ
ਉਭਰ ਚੁੱਕੀ ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਆਤਮਿਕ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਪੁੱਜਿਆ ਮਨੁੱਖ, ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਬੇਅੰਤ ਦੀਪਾਂ,
ਲੋਕਾਂ, ਪਾਤਾਲਾਂ, ਖੰਡਾਂ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰਿਆਂ `ਚ ਹੀ ਗੁੰਮ ਹੋ ਕੇ ਮਾਨੋ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਤਾਰ ਘੋਰ ਬਾਜਿੰਤ੍ਰ ਤਹ, ਸਾਚਿ ਤਖਤਿ ਸੁਲਤਾਨੁ” - ਉਸਨੂੰ
ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਥੇ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹ, ਸਦਾ ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਣੇ ਤਖ਼ਤ ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ
ਹੈ। ਭਾਵ ਸਮੂਚੀ ਰਚਨਾ ਸਦਾ ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਬੱਝੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਨਿਯਮਿਤ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਰਹੀ।
ਅਜਿਹੀ ਉੱਚੀ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਅੱਪੜਿਆਂ, ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਮਾਨੋ, ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਵਾਜਿਆਂ ਦੀ ਉੱਚੀ ਸੁਰ ਦੀ
ਹੀ ਘਨਘੋਰ ਆਵਾਜ਼ ਹੋ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
(ਭਾਵ ਅਜਿਹੀ ਉਭਰ ਚੁੱਕੀ ਮਾਨਸਿਕ
ਅਵਸਥਾ `ਤੇ ਸੰਸਾਰਕ ਉਤਾਰ ਝੜਾਵ ਆਪਣਾ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ, ਆਪਣੇ ਆਪ `ਚ ਬੇਅਸਰ ਹੋ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ)।
“ਸੁਖਮਨ ਕੈ ਘਰਿ ਰਾਗੁ ਸੁਨਿ, ਸੁੰਨਿ ਮੰਡਲਿ ਲਿਵ ਲਾਇ” - ਇਸ
ਰੱਬੀ ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਪੁੱਜਿਆ ਮਨੁੱਖ ਮਾਨੋ ਉਸ (ਇਲਾਹੀ) ਰਾਗ ਨੂੰ ਸੁਣ ਸੁਣ ਕੇ ਹੀ ਅਫੁਰ
ਅਵਸਥਾ `ਚ ਆਪਣੀ ਸੁਰਤਿ ਨੂੰ ਜੋੜੀ ਬੈਠਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਵ, ਉਹ ਰੱਬੀ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੀ ਮੌਜ `ਚ
ਇਤਨਾ ਗੜੁੱਚ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਸੰਸਾਰਕ ਫੁਰਨਾ ਉਸ ਦੇ ਮਨ `ਚ ਨਹੀਂ ਉੱਠਦਾ। ਉਹ ਸੁਰਤ ਤੇ
ਲਿਵ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਅਭੇਦ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
“ਅਕਥ ਕਥਾ ਬੀਚਾਰੀਐ, ਮਨਸਾ ਮਨਹਿ ਸਮਾਇ” - ਕਾਰਣ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਬੇਅੰਤ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਵੀਚਾਰੀ ਦੇ ਹਨ ਅਥਵਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ
ਗਾਇਣ ਕਰੀਦਾ ਹੈ, ਤਿਉਂ ਤਿਉਂ ਮਨ ਦੇ ਫੁਰਨੇ ਮਨ `ਚ ਹੀ ਗ਼ਰਕ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਮਨ `ਚ ਮੋਹ
ਮਾਇਆ ਦੇ ਫੁਰਨੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ।
“ਉਲਟਿ ਕਮਲੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤਿ ਭਰਿਆ, ਇਹੁ ਮਨੁ ਕਤਹੁ ਨ ਜਾਇ” - ਹਿਰਦਾ
ਕਉਲ, ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਵਲੋਂ ਉਲਟ ਕੇ ਨਾਮ-ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਮਨ ਆਪਣੇ
ਮੁੱਢ, ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਭਟਕਦਾ।
“ਅਜਪਾ ਜਾਪੁ ਨ ਵੀਸਰੈ, ਆਦਿ ਜੁਗਾਦਿ ਸਮਾਇ” - ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ
ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਜਿਹੜਾ ਜੁਗਾਂ ਦੇ ਬਣਨ ਭਾਵ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ
ਮਨ ਇਉਂ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੀ ਯਾਦ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦੀ ਭਾਵ ਜੀਭ ਹਿਲਾਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾ
ਹੀ ਸਿਮਰਨ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
“ਸਭਿ ਸਖੀਆ ਪੰਚੇ ਮਿਲੇ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਿਜ ਘਰਿ ਵਾਸੁ” -
ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਹੋਇਆਂ, ਮਨੁੱਖ ਨਿਰੋਲ ਨਿਜ ਘਰ `ਚ ਟਿੱਕ ਜਾਂਦਾ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿਕ ਹੋ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਮਾਇਕ ਆਹਰ, ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਦੁਰੇਡੇ ਨਹੀਂ ਲਿਜਾ ਸਕਦਾ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ
ਇਸ ਉੱਚਤੱਮ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਸਮੇਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਦੇ ਸਾਰੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਕਰਮ ਇੰਦ੍ਰੇ ਉਪ੍ਰੰਤ ਸਤ ਸੰਤੋਖ
ਦਇਆ ਧਰਮ ਧੀਰਜ, ਇਹ ਪੰਜੇ ਦੈਵੀ ਗੁਣ ਵੀ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹੀ ਸੰਗੀ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
“ਸਬਦੁ ਖੋਜਿ ਇਹੁ ਘਰੁ ਲਹੈ, ਨਾਨਕੁ ਤਾ ਕਾ ਦਾਸੁ” -
ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣਾ ਨਿਜ ਘਰ ਲਭ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵ
ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਸਮਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਗ੍ਰਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ
ਵਜਦ `ਚ ਆ ਕੇ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੈਂ ਨਾਨਕ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਦਾਸ ਹਾਂ। ੧।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਪਉੜੀ
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ, ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੀ ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਂਦੇ ਹਨ। ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ
ਅੰਦਰੋਂ ਸਦਾ ਥਿਰ ਗੁਰੂ ਅਥਵਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ
ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦੇ ਫ਼ੁਰਨੇ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਤਮਕ ਤੌਰ `ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਿਆ
ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਸਤ ਸੰਤੋਖ ਦਇਆ ਧਰਮ ਧੀਰਜ ਆਦਿ ਦੈਵੀ ਗੁਣ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਉਭਰੀ ਹੋਈ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਸਮੇਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਕਰਮ ਇੰਦਰੇ ਵੀ
ਆਪਣੇ ਆਪ ਸੰਸਾਰਕ ਰਸਾਂ `ਚ ਗ਼ਰਕ ਹੋਣ ਦੇ ਉਲਟ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ-ਗਾਣ ਵਾਲੇ ਮਾਰਗ `ਤੇ ਹੀ ਚੱਲ
ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ, ਵਿਕਾਰ, ਭਟਕਣਾ ਆਦਿ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪੋਹ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਉਸ ਦੇ
ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਨਾਮ ਰੰਗ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਮਸਤੀ ਛਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਸੰਸਾਰਕ ਸਾਜ਼ ਇੱਕ ਸੁਰ ਹੋ ਕੇ ਵੀ
ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਪ੍ਰਭੂ ਸਿਮਰਨ, ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਣਿਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ
ਮਾਨੋ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹੀ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਮਃ ੧॥ ਚਿਲਿਮਿਲਿ ਬਿਸੀਆਰ, ਦੁਨੀਆ ਫਾਨੀ॥ ਕਾਲੂਬਿ ਅਕਲ ਮਨ, ਗੋਰ ਨ ਮਾਨੀ॥
ਮਨ ਕਮੀਨ ਕਮਤਰੀਨ, ਤੂ ਦਰੀਆਉ ਖੁਦਾਇਆ॥ ਏਕੁ ਚੀਜੁ ਮੁਝੈ ਦੇਹਿ, ਅਵਰ ਜਹਰ ਚੀਜ ਨ ਭਾਇਆ॥ ਪੁਰਾਬ
ਖਾਮ ਕੂਜੈ, ਹਿਕਮਤਿ ਖੁਦਾਇਆ॥ ਮਨ, ਤੁਆਨਾ ਤੂ, ਕੁਦਰਤੀ ਆਇਆ॥ ਸਗ ਨਾਨਕ ਦੀਬਾਨ ਮਸਤਾਨਾ, ਨਿਤ ਚੜੈ
ਸਵਾਇਆ॥ ਆਤਸ ਦੁਨੀਆ, ਖੁਨਕ ਨਾਮੁ ਖੁਦਾਇਆ॥ ੨॥
(ਪੰ: ੧੨੯੧)
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਚਿਲਿਮਿਲਿ—ਬਿਜਲੀ
ਦੀ ਬੇਅੰਤ ਲਿਸ਼ਕ।
ਬਿਸੀਆਰ—ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ।
ਫਾਨੀ—ਫ਼ਾਨੀ,
ਨਾਸ਼ਵਾਨ। ਕਾਲੂਬਿ ਅਕਲ—ਅਕਲ
ਦਾ ਕਾਲਬ, ਅਕਲ ਦਾ ਪੁਤਲਾ, ਮੂਰਖ।
ਮਨ—ਮੈਂ।
ਗੋਰ—ਕਬਰ
(ਭਾਵ, ਮੌਤ)। ਕਮਤਰੀਨ—ਮਾੜਿਆਂ
ਤੋਂ ਵੀ ਮਾੜਾ। ਪੁਰਾਬ—ਪੁਰ+ਆਬ,
ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਪੁਰ। ਖਾਮ—ਕੱਚਾ।
ਹਿਕਮਤਿ—ਕਾਰੀਗਰੀ।
ਸਗ—ਕੁੱਤਾ।
ਦੀਬਾਨ—ਦਰਬਾਰ ਦਾ। ਆਤਸ—ਆਤਸ਼,
ਅੱਗ। ਖੁਨਕ—ਖ਼ੁਨਕ,
ਠੰਢਾ। ਮਨ ਨ ਮਾਨੀ—ਮੈਂ
ਚੇਤਾ ਹੀ ਨਾ ਰੱਖਿਆ। ਏਕੁ
ਚੀਜੁ—ਇੱਕ ਚੀਜ਼, ਆਪਣਾ
ਨਾਮ, ਆਪਣੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ।
ਅਵਰ—ਹੋਰ।
ਨ ਭਾਇਆ—ਚੰਗੀਆਂ
ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀਆਂ। ਕੂਜੈ—ਕੂਜ਼ੈ,
ਕੂਜ਼ਾ, ਕੁੱਜਾ, ਪਿਆਲਾ।
ਖੁਦਾਇਆ—ਹੇ ਖ਼ੁਦਾ, ਹੇ
ਅਕਾਲਪੁਖ। ਤੁਆਨਾ ਤੂ—ਤੂ
ਬਲਵਾਨ ਹੈਂ। ਮਨ ਕੁਦਰਤੀ
ਆਇਆ—ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਕੁਦਰਤਿ
ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਆਇਆ ਹਾਂ।
ਮਸਤਾਨਾ—ਮਸਤ
ਹਾਂ। ਚੜੈ ਸਵਾਇਆ—ਵਧਦੀ
ਰਹੇ।
ਅਰਥ: —
“ਚਿਲਿਮਿਲਿ ਬਿਸੀਆਰ,
ਦੁਨੀਆ ਫਾਨੀ” -ਬਿਜਲੀ
ਦੀ ਲਿਸ਼ਕ ਵਾਂਙ ਇਸ ਦੁਨੀਆ `ਚ ਚਮਕ ਅਥਵਾ ਖਿੱਚ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੈ ਪਰ ਹੈ ਨਾਸ਼ਵਾਨ, ਇਹ ਸਦਾ ਰਹਿਣ
ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ।
“ਕਾਲੂਬਿ ਅਕਲ ਮਨ, ਗੋਰ ਨ ਮਾਨੀ” -
(ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਇਸ ਚਮਕ-ਦਮਕ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਹੀ ਤਾਂ) ਮੈਂ ਮੂਰਖ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਵੀ ਭੁਲਾ ਬੈਠਾ ਹਾਂ।
ਇਸ `ਚ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਚੇਤਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਕਿ ਮੌਤ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਆ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਸ ਚਮਕ-ਦਮਕ
ਨੇ ਮੇਰਾ ਸਦਾ ਲਈ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ।)
“ਮਨ ਕਮੀਨ ਕਮਤਰੀਨ, ਤੂ ਦਰੀਆਉ ਖੁਦਾਇਆ” -
ਹੇ ਖ਼ੁਦਾ! ਮੈਂ ਕਮੀਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਕਮੀਨੇ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਕਮੀਨਾ ਹਾਂ, ਜਦਕਿ ਤੂੰ ਤਾਂ ਹੈਂ ਹੀ
ਦਰੀਆ ਦਿਲ (ਬਖ਼ਸ਼ਿਸਾਂ ਕਰਰਣ
ਵਾਲਾ)।
“ਏਕੁ ਚੀਜੁ ਮੁਝੈ ਦੇਹਿ, ਅਵਰ ਜਹਰ ਚੀਜ ਨ ਭਾਇਆ” - ਇਸ
ਲਈ ਹੇ ਖ਼ੁਦਾ! ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਭਾਵ ਆਪਣਾ ‘ਨਾਮ’, ਆਪਣੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲੀ ਦਾਤ ਬਖ਼ਸ਼।
(ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਆ ਗਈ ਹੈ ਕਿ) ਹੋਰ ਸਭ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਜ਼ਹਿਰ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ
ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀਆਂ।
“ਪੁਰਾਬ ਖਾਮ ਕੂਜੈ, ਹਿਕਮਤਿ ਖੁਦਾਇਆ” - ਹੇ
ਖ਼ੁਦਾ! ਮੇਰਾ ਸਰੀਰ ਤਾਂ ਇੱਕ ਪਾਣੀ ਦਾ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਕੇਵਲ ਕੱਚਾ ਕੂਜ਼ਾ (ਪਿਆਲਾ) ਹੀ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਵੀ
ਇਹ ਤਾਂ ਤੇਰੀ ਹੀ ਅਜੀਬ ਕਾਰੀਗਰੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਤੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਘੜਿਆ ਵੀ ਤੇ ਖੜਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
“ਮਨ, ਤੁਆਨਾ ਤੂ, ਕੁਦਰਤੀ ਆਇਆ” - ਹੇ
ਖ਼ੁਦਾ! ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ `ਚ ਤਾਂ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਇਹ ਵੀ ਤੇਰੀ ਹੀ ਤਾਕਤ ਤੇ ਤੂੰ ਤੁਆਨਾ ਭਾਵ
ਤੂੰ ਇਤਨਾ ਵਧ ਬਲਵਾਨ ਹੈਂ, ਕਿ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਉਸ ਕੁਦਰਤਿ ਅਥਵਾ ਬੇਅੰਤ ਤਾਕਤ ਦੀ ਬਦੋਲਤ ਹੀ ਇਸ
ਸੰਸਾਰ `ਚ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਹਾਂ।
“ਸਗ ਨਾਨਕ ਦੀਬਾਨ ਮਸਤਾਨਾ, ਨਿਤ ਚੜੈ ਸਵਾਇਆ” -
(ਇਥੇ ਨਮ੍ਰਤਾ ਦੀ ਹੱਦ ਤੀਕ ਜਾ ਕੇ
ਅਤੇ ਉੱਤਮ ਪੁਰਖ `ਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਹੋ ਕੇ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ)
ਹੇ ਖ਼ੁਦਾ! ਨਾਨਕ ਤਾਂ ਤੇਰੇ ਦਰ
ਦਾ ਕੁੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਸਤਾਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਕਰ ਤਾ ਕਿ ਤੇਰੇ ਦਰ ਦੀ ਇਹ ਮਸਤੀ ਮੇਰੇ
ਅੰਦਰ ਸਦਾ ਵਧਦੀ ਰਹੇ।
“ਆਤਸ
ਦੁਨੀਆ, ਖੁਨਕ ਨਾਮੁ ਖੁਦਾਇਆ” -
ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਤਾਂ
ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੇ ਮੋਹ ਮਾਇਆ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਆਦਿ ਦੀ ਨਿਰੀ ਅੱਗ ਹੀ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਇਸ ਅੱਗ `ਚ ਕੇਵਲ ਤੇਰੀ
ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਅਥਵਾ ਨਾਮ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਦਾਤ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ) ਠੰਢ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ੨।
ਪਉੜੀ ਦਾ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਾ ਅੱਗੇ ਕਿਸ਼ਤ ਨੰਬਰ ੩੬ `ਚ ਪੜੋ ਜੀ।
35.27 Mlkiv.03.014#
(ਚਲਦਾ)
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Malaar Ki Vaar M:1 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |