| . |
|
☬ ਮਲਾਰ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੧ ☬
(ਪੰ: ੧੨੭੮-੯੧)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੩੨)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
( ਪਉੜੀ
ਨੰ: ੨੫ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਸਹੁ ਨਿੰਮਿਆ ਮਾਸੈ ਅੰਦਰਿ ਵਾਸੁ॥ ਜੀਉ ਪਾਇ ਮਾਸੁ
ਮੁਹਿ ਮਿਲਿਆ ਹਡੁ ਚੰਮੁ ਤਨੁ ਮਾਸੁ॥ ਮਾਸਹੁ ਬਾਹਰਿ ਕਢਿਆ ਮੰਮਾ ਮਾਸੁ ਗਿਰਾਸੁ॥ ਮੁਹੁ ਮਾਸੈ ਕਾ
ਜੀਭ ਮਾਸੈ ਕੀ ਮਾਸੈ ਅੰਦਰਿ ਸਾਸੁ॥ ਵਡਾ ਹੋਆ ਵੀਆਹਿਆ ਘਰਿ ਲੈ ਆਇਆ ਮਾਸੁ॥ ਮਾਸਹੁ ਹੀ ਮਾਸੁ ਊਪਜੈ
ਮਾਸਹੁ ਸਭੋ ਸਾਕੁ॥ ਸਤਿਗੁਰਿ ਮਿਲਿਐ ਹੁਕਮੁ ਬੁਝੀਐ ਤਾਂ ਕੋ ਆਵੈ ਰਾਸਿ॥ ਆਪਿ ਛੁਟੇ ਨਹ ਛੂਟੀਐ
ਨਾਨਕ ਬਚਨਿ ਬਿਣਾਸੁ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੧॥ ਮਾਸੁ ਮਾਸੁ ਕਰਿ ਮੂਰਖੁ ਝਗੜੇ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਨਹੀ ਜਾਣੈ॥ ਕਉਣੁ
ਮਾਸੁ ਕਉਣੁ ਸਾਗੁ ਕਹਾਵੈ ਕਿਸੁ ਮਹਿ ਪਾਪ ਸਮਾਣੇ॥ ਗੈਂਡਾ ਮਾਰਿ ਹੋਮ ਜਗ ਕੀਏ ਦੇਵਤਿਆ ਕੀ ਬਾਣੇ॥
ਮਾਸੁ ਛੋਡਿ ਬੈਸਿ ਨਕੁ ਪਕੜਹਿ ਰਾਤੀ ਮਾਣਸ ਖਾਣੇ॥ ਫੜੁ ਕਰਿ ਲੋਕਾਂ ਨੋ ਦਿਖਲਾਵਹਿ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ
ਨਹੀ ਸੂਝੈ॥ ਨਾਨਕ ਅੰਧੇ ਸਿਉ ਕਿਆ ਕਹੀਐ ਕਹੈ ਨ ਕਹਿਆ ਬੂਝੈ॥ ਅੰਧਾ ਸੋਇ ਜਿ ਅੰਧੁ ਕਮਾਵੈ ਤਿਸੁ
ਰਿਦੈ ਸਿ ਲੋਚਨ ਨਾਹੀ॥ ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਕੀ ਰਕਤੁ ਨਿਪੰਨੇ ਮਛੀ ਮਾਸੁ ਨ ਖਾਂਹੀ॥ ਇਸਤ੍ਰੀ ਪੁਰਖੈ ਜਾਂ
ਨਿਸਿ ਮੇਲਾ ਓਥੈ ਮੰਧੁ ਕਮਾਹੀ॥ ਮਾਸਹੁ ਨਿੰਮੇ ਮਾਸਹੁ ਜੰਮੇ ਹਮ ਮਾਸੈ ਕੇ ਭਾਂਡੇ॥ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ
ਕਛੁ ਸੂਝੈ ਨਾਹੀ ਚਤੁਰੁ ਕਹਾਵੈ ਪਾਂਡੇ॥ ਬਾਹਰ ਕਾ ਮਾਸੁ ਮੰਦਾ ਸੁਆਮੀ ਘਰ ਕਾ ਮਾਸੁ ਚੰਗੇਰਾ॥ ਜੀਅ
ਜੰਤ ਸਭਿ ਮਾਸਹੁ ਹੋਏ ਜੀਇ ਲਇਆ ਵਾਸੇਰਾ॥ ਅਭਖੁ ਭਖਹਿ ਭਖੁ ਤਜਿ ਛੋਡਹਿ ਅੰਧੁ ਗੁਰੂ ਜਿਨ ਕੇਰਾ॥
ਮਾਸਹੁ ਨਿੰਮੇ ਮਾਸਹੁ ਜੰਮੇ ਹਮ ਮਾਸੈ ਕੇ ਭਾਂਡੇ॥ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਕਛੁ ਸੂਝੈ ਨਾਹੀ ਚਤੁਰੁ ਕਹਾਵੈ
ਪਾਂਡੇ॥ ਮਾਸੁ ਪੁਰਾਣੀ ਮਾਸੁ ਕਤੇਬੀਂ ਚਹੁ ਜੁਗਿ ਮਾਸੁ ਕਮਾਣਾ॥ ਜਜਿ ਕਾਜਿ ਵੀਆਹਿ ਸੁਹਾਵੈ ਓਥੈ
ਮਾਸੁ ਸਮਾਣਾ॥ ਇਸਤ੍ਰੀ ਪੁਰਖ ਨਿਪਜਹਿ ਮਾਸਹੁ ਪਾਤਿਸਾਹ ਸੁਲਤਾਨਾਂ॥ ਜੇ ਓਇ ਦਿਸਹਿ ਨਰਕਿ ਜਾਂਦੇ
ਤਾਂ ਉਨੑ ਕਾ ਦਾਨੁ ਨ ਲੈਣਾ॥ ਦੇਂਦਾ ਨਰਕਿ ਸੁਰਗਿ ਲੈਦੇ ਦੇਖਹੁ ਏਹੁ ਧਿਙਾਣਾ॥ ਆਪਿ ਨ ਬੂਝੈ ਲੋਕ
ਬੁਝਾਏ ਪਾਂਡੇ ਖਰਾ ਸਿਆਣਾ॥ ਪਾਂਡੇ ਤੂ ਜਾਣੈ ਹੀ ਨਾਹੀ ਕਿਥਹੁ ਮਾਸੁ ਉਪੰਨਾ॥ ਤੋਇਅਹੁ ਅੰਨੁ ਕਮਾਦੁ
ਕਪਾਹਾਂ ਤੋਇਅਹੁ ਤ੍ਰਿਭਵਣੁ ਗੰਨਾ॥ ਤੋਆ ਆਖੈ ਹਉ ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਹਛਾ ਤੋਐ ਬਹੁਤੁ ਬਿਕਾਰਾ॥ ਏਤੇ ਰਸ
ਛੋਡਿ ਹੋਵੈ ਸੰਨਿਆਸੀ ਨਾਨਕੁ ਕਹੈ ਵਿਚਾਰਾ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥
ਹਉ ਕਿਆ ਆਖਾ ਇੱਕ ਜੀਭ ਤੇਰਾ ਅੰਤੁ ਨ ਕਿਨ ਹੀ ਪਾਇਆ॥ ਸਚਾ ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰਿ ਸੇ ਤੁਝ ਹੀ ਮਾਹਿ
ਸਮਾਇਆ॥ ਇਕਿ ਭਗਵਾ ਵੇਸੁ ਕਰਿ ਭਰਮਦੇ ਵਿਣੁ ਸਤਿਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਆ॥ ਦੇਸ ਦਿਸੰਤਰ ਭਵਿ ਥਕੇ ਤੁਧੁ
ਅੰਦਰਿ ਆਪੁ ਲੁਕਾਇਆ॥ ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਰਤੰਨੁ ਹੈ ਕਰਿ ਚਾਨਣੁ ਆਪਿ ਦਿਖਾਇਆ॥ ਆਪਣਾ ਆਪੁ ਪਛਾਣਿਆ
ਗੁਰਮਤੀ ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ॥ ਆਵਾ ਗਉਣੁ ਬਜਾਰੀਆ ਬਾਜਾਰੁ ਜਿਨੀ ਰਚਾਇਆ॥ ਇਕੁ ਥਿਰੁ ਸਚਾ ਸਾਲਾਹਣਾ ਜਿਨ
ਮਨਿ ਸਚਾ ਭਾਇਆ॥ ੨੫ ॥
( ਪਉੜੀ
੨੫, ਸਟੀਕ ਸਲੋਕਾਂ ਤੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ
ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
(ਨੋਟ-
ਪਉੜੀ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਣ ਸਮੇਂ ਅਰੰਭ `ਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਵੇਰਵੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਪਉੜੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰ
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸ਼ਤ ਨੰ: ੨੯, ੩੦ ਤੇ ੩੧ `ਚ ਵੀ ਆ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਕਿਸ਼ਤ ਨੰ: ੩੨ `ਚ ਇਸ
ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਤੇ ਅੰਤਮ ਭਾਗ ਹੈ; ਤਾਂ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵੱਲ ਵਧਦੇ ਹੋਏ:-)
ਪਉੜੀ ਅਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-
ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ
ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਣ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ, ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ
ਇੱਕ ਮਿਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਮਿਕ ਹੋਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਇਲਾਹੀ
ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਗਾਇਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਦਾ
ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿਕਾਰ ਰਹਿਤ, ਅਨੰਦਮਈ ਤੇ ਸੰਤੋਖੀ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਪ੍ਰੰਤ
ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸਦਾ ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ
ਆਉਂਦੇ।
ਜਦਕਿ ਗੁਰੂ ਵਿਹੂਣੇ, ਅਨੇਕਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਭੇਖ, ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਕਰਕੇ ਤੇ
ਦੇਸ਼-ਦਿਸ਼ਾਂਤਰਾਂ `ਚ ਭਟਕ-ਭਟਕ ਕੇ ਵੀ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦੇ ਜਨਮਾਂ ਵਾਲੇ ਗੇੜ (ਆਵਾਗਉਣ) ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬੱਚ
ਸਕਦੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ ਵਸਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਨਾ
ਧਾਰਮਿਕ ਭੇਖਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਨਾ ਪਾਖੰਡ ਕਰਮਾ ਤੇ ਨਾ ਦੇਸ਼-ਦੇਸ਼ਾਂਤਰਾਂ ਦੇ ਗੇੜੇ ਕੱਟਣ ਦੀ। ਮਨੁੱਖ
ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਹ ਸੋਝੀ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਕਰਤੇ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਣ ਕਰਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਮਨੁੱਖਾ
ਜੀਵਨ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਚਾਨਣ ਮੁਨਾਰਾ ਤੇ ਅਮੁੱਲਾ ਰਤਨ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਕਮਾਈ
ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾ ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਇਸੇ ਤੋਂ
ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਹਿਰਾਈ ਤੋਂ
ਦੇਖਿਆ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਇਸ ਪਉੜੀ ਨਾਲ ਮਾਸ ਦੇ ਭੋਜਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਪਹਿਲੇ ਮਹਲੇ ਦੇ
ਜੋ ਦੋ ਸਲੋਕ ਜੋੜੇ ਹਨ, ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਾਮਈ ਵਿਹੂਣੇ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ
ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਟੁੱਟੇ ਲੋਕ, ਆਪਣੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਕਾਰਣ ਕਿਵੇਂ ਸਮਾਜਕ ਖਿਚਾਤਾਣੀਆਂ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣਦੇ ਹਨ।
ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ
“ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਸਹੁ ਨਿੰਮਿਆ ਮਾਸੈ
ਅੰਦਰਿ ਵਾਸੁ…” `ਚ
ਗੁਰਦੇਵ ਵੇਰਵੇ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਤੇ ਨਿਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਮਾਸ ਸੰਬੰਧੀ ਚਰਚਾ ਬਿਰਥਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ‘ਤੋਂ
ਬਚਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਸ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜਨਮ ਤੋਂ ਮੌਤ ਤੱਕ ਦਾ
ਗੂੜ੍ਹਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ ਤੇ ਪੂਰਾ ਜ਼ੋਰ ਲਗਾ ਕੇ ਵੀ ਮਾਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਦੂਜਾ
ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਿਰਥਾ ਚਰਚਾਵਾਂ ਉਲਟਾ ਲੋਕਾਈ ਦਾ ਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਲਾਹੇਵੰਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਦੇਵ ਸਲੋਕ `ਚ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਨਹੀਂ
ਖਾਣਾ, ਇਸ ਬਦਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਆ ਕੇ ਸਮੂਚੀ ਰਚਨਾ `ਚੋਂ ਕਰਤੇ ਵੱਲੌਂ ਹਰ
ਸਮੇਂ ਹੋ ਰਹੀ ਮਾਸ ਵਾਲੀ ਖੇਡ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਨਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਵਿਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ
ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਬਿਣਾ ਕਾਰਣ ਇਸ ਮਾਸ ਦੇ ਭਰਮ ਜਾਲ `ਚ ਫ਼ਸਿਆ ਰਵੇਗਾ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ
“ਮਾਸੁ ਮਾਸੁ ਕਰਿ ਮੂਰਖੁ ਝਗੜੇ ਗਿਆਨੁ
ਧਿਆਨੁ ਨਹੀ ਜਾਣੈ॥ ਕਉਣੁ
ਮਾਸੁ ਕਉਣੁ ਸਾਗੁ ਕਹਾਵੈ
ਕਿਸੁ ਮਹਿ ਪਾਪ ਸਮਾਣੇ” `ਚ
ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਵਿਅਰਥ ਦਾ ਝਗੜਾ ਤੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ।
ਫ਼ਿਰ ਜਿਹੜੇ ਮਾਸ ਸੰਬੰਧੀ ਝੱਗੜੇ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਨਾ ਖਾਣ ਵਾਲੇ, ਸਾਰੇ ਮੂਰਖ
ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਨਾ ਖਾਣਾ ਧਰਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਨਹੀਂ,
ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਮਾਸ ਵੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਲੋੜ ਪਸੰਦ ਤੇ ਸਿਹਤ ਆਦਿ
ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ, ਇਹ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਜਿਵੇਂ ਕਰਤੇ ਦੀ ਰਚਨਾ `ਚ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਬੇਅੰਤ ਮਨੁੱਖੀ
ਭੋਜਨ।
ਗੁਰਦੇਵ, ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਮਾਸ ਹੋਵੇ, ਸਾਗ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਕਮਾਦ ਜਾਂ ਕਪਾਹ ਆਦਿ,
ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਉਪਜ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ `ਚ
“ਜੀਇ ਲਇਆ ਵਾਸੇਰਾ”
ਅਨੁਸਾਰ
ਜੀਇ
ਭਾਵ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਆਪਣਾ
ਵਾਸਾ
ਤੇ ਹੋਂਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ
ਵਾਸਾ,
ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਭੂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਬਿਨਸਦਾ,
ਸਦਾ ਥਿਰ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਉਸ ਨੂਰ ਦੇ ਅੱਡ ਹੋਣ ਜਾਂ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ (ਜਿਵੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਫਲਾਂ
ਜਾਂ ਕੁੱਝ ਜਾਨਵਰਾਂ, ਪੰਛੀਆਂ ਆਦਿ `ਚੋਂ) ਅੱਡ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਬਾਅਦ, ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ
ਸਰੀਰਾਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਵਰਤੋਂ `ਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਮਾਸ ਕਹਿੰਦਾ ਤੇ ਕੋਈ ਝੇਂਪ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,
ਜੇ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਉਸੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਸਬਜ਼ੀ ਸਾਗ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਹ ਮਾਸ ਵਾਲਾ ਰੂਪ ਹੀ ਨਾ ਦਿੱਤਾ
ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਨਾ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਨਾ ਅਸੀਂ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਨਾ ਬੇਅੰਤ ਜੀਵ
ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਕਿਉਂਕਿ “ਜੀਅ
ਜੰਤ ਸਭਿ ਮਾਸਹੁ ਹੋਏ”।
ਫ਼ਿਰ ਕੇਵਲ ਸਾਡੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ, ਅਸੀਂ ਤੇ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਵਾਰ ਸਾਕ-ਸੰਬੰਧੀ ਤੇ
ਸਮਾਜ-ਸੰਸਾਰ ਵੀ ਨਾ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ
“ਇਸਤ੍ਰੀ ਪੁਰਖੈ ਜਾਂ ਨਿਸਿ ਮੇਲਾ,
ਓਥੈ ਮੰਧੁ ਕਮਾਹੀ॥
ਮਾਸਹੁ ਨਿੰਮੇ, ਮਾਸਹੁ ਜੰਮੇ, ਹਮ
ਮਾਸੈ ਕੇ ਭਾਂਡੇ” ਤਾਂ
ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਜ ਮਾਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਇਹ ਸਭ
“ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਕਛੁ ਸੂਝੈ ਨਾਹੀ”
ਵਾਲੀ ਬਾਤ ਹੀ ਬਾਕੀ ਰਹਿ
ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਉਂਝ
“ਪਾਂਡੇ ਤੂ ਜਾਣੈ ਹੀ ਨਾਹੀ ਕਿਥਹੁ ਮਾਸੁ ਉਪੰਨਾ॥ ਤੋਇਅਹੁ ਅੰਨੁ ਕਮਾਦੁ ਕਪਾਹਾਂ ਤੋਇਅਹੁ
ਤ੍ਰਿਭਵਣੁ ਗੰਨਾ” ਇਹ ਸਭ
ਤਾਂ ਤੋਇਅਹੁ
ਭਾਵ ਉਸੇ
ਪਾਣੀ
ਦੀ ਉਪਜ ਹਨ ਜਿਸ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਸਾਗ
ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਕਮਾਦ, ਕਪਾਹ ਆਦਿ ਉਪਜਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸੇ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਰੂਪ ਹਨ। ਉਹ ਰੂਪ ਜਿਸ `ਚ ਸਾਡੇ ਤੋਂ
ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਡੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਜਨਮੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਅਸੀਂ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਆਏ। ਬਲਕਿ ਸਲੋਕ `ਚ
“ਓਥੈ ਮੰਧੁ ਕਮਾਹੀ”
ਕਹਿਕੇ ਤਾਂ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਇਹ
ਨਿਰਣਾ ਵੀ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਜੀਆ ਹੱਤਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਤੇ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਜਨਮ ਦੇ
ਨਾਲ ਹੀ ਕ੍ਰੌੜਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਮਾਰਨ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ਿਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਉਹ ਸਭ ਨਾ ਜੀਅ
ਦਇਆ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਜੀਅ ਹਤਿਆ ਦਾ, ਇਹ ਸਭ ਤਾਂ
“ਕਉਣੁ
ਮਾਸੁ ਕਉਣੁ ਸਾਗੁ ਕਹਾਵੈ
ਕਿਸੁ ਮਹਿ ਪਾਪ ਸਮਾਣੇ”
ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਖੇਡ ਤੇ ਲੀਲਾ ਹੀ ਹੈ, ਉਂਝ
“ਓਥੈ ਮੰਧੁ ਕਮਾਹੀ”
ਵਿਸ਼ੇ ਸੰਬੰਧੀ ਪੂਰਾ ਵੇਰਵਾ ਵੀ ਦੇ ਆਏ
ਹਾਂ।
ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਮਾਸ ਵੀ ਉਸੇ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਪਹਿਲਾਂ
ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ `ਚ ਮਿਲਾਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਮਾਸ ਦੇ ਉਸੇ ਮਿਲਾਪ ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਪੁੱਤਲਾ
ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਹ ਪੁੱਤਲਾ ਵੀ ਉਸ ਮਾਤਾ ਦੇ ਸਰੀਰ ਰੂਪ ਮਾਸ `ਚ ਰਹਿ ਕੇ ਵਧਦਾ-ਫ਼ੁਲਦਾ
ਹੈ ਜਿਸਤੋਂ ਬਿਨਾ ਉਸ `ਚ ਵਾਧਾ ਹੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫ਼ਿਰ ਉਹੀ ਸਰੀਰ ਬਾਹਿਰ ਆ ਕੇ ਮਾਸ ਰੂਪ ਮਾਤਾ
ਦੀਆਂ ਛਾਤੀਆਂ ਤੋੰ ਅਤੇ ਮਾਸ ਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਜੀਭ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ
ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਵਾਰ, ਸਮਾਜ ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਵਾਲੀ ਸਾਰੀ ਖੇਡ ਚਲਦੀ ਹੈ।
ਇਥੇ
ਹੀ ਬੱਸ ਨਹੀਂ, ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮਾਸ ਖਾਣ ਦਾ ਚਲਣ ਅੱਜ ਦਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ
“ਮਾਸੁ ਪੁਰਾਣੀ, ਮਾਸੁ ਕਤੇਬੀਂ,
ਚਹੁ ਜੁਗਿ ਮਾਸੁ ਕਮਾਣਾ॥ ਜਜਿ ਕਾਜਿ ਵੀਆਹਿ ਸੁਹਾਵੈ, ਓਥੈ ਮਾਸੁ ਸਮਾਣਾ”
ਇਹ ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ
ਖੁਸ਼ ਕਰਣ ਦੇ ਪੱਜ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵਰਗ ਵੱਲੋਂ ਗੈਂਡੇ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਬਲੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ
ਯਗ-ਹਵਨ ਆਦਿ ਹੁੰਦੇ ਆਏ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੁਰਾਤਨ ਸਮਿਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਜਿਤਨੇ ਵਿਆਹ ਤੇ ਕਾਰਜ ਹੁੰਦੇ
ਆਏ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ `ਚ ਵੀ ਮਾਸ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਰਤੋਂ ਸੰਬੰਧੀ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਤਾਂ ਤੇ ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਮਾਸ ਕਹਿੰਦਾ ਤੇ
ਨੱਕ-ਮੂੰਹ ਚੜ੍ਹਾਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਸਭ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਿਯਮ `ਚ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਤਾਂ
“ਨਾਨਕ ਅੰਧੇ ਸਿਉ ਕਿਆ
ਕਹੀਐ ਕਹੈ ਨ ਕਹਿਆ ਬੂਝੈ॥ ਅੰਧਾ ਸੋਇ ਜਿ ਅੰਧੁ ਕਮਾਵੈ, ਤਿਸੁ ਰਿਦੈ ਸਿ ਲੋਚਨ ਨਾਹੀ॥ ਮਾਤ ਪਿਤਾ
ਕੀ ਰਕਤੁ ਨਿਪੰਨੇ, ਮਛੀ ਮਾਸੁ ਨ ਖਾਂਹੀ”
ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ
ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਸਲ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਇਹ ਨਹੀਂ,
“ਮਾਸੁ ਛੋਡਿ ਬੈਸਿ ਨਕੁ ਪਕੜਹਿ
ਰਾਤੀ ਮਾਣਸ ਖਾਣੇ॥ ਫੜੁ ਕਰਿ ਲੋਕਾਂ ਨੋ ਦਿਖਲਾਵਹਿ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਨਹੀ ਸੂਝੈ॥ ਨਾਨਕ ਅੰਧੇ ਸਿਉ
ਕਿਆ ਕਹੀਐ ਕਹੈ ਨ ਕਹਿਆ ਬੂਝੈ”
ਅਸਲ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਹੈ ਗ਼ਰੀਬਾਂ, ਮਜ਼ਲੂਮਾ
ਦਾ ਖੂਨ ਚੂਸਨਾ, ਉਨ੍ਹਾ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਤੇ ਪਰਾਏ ਹੱਕ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਬਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ।
ਇਸ ਲਈ ਅਸਲ ਲੋੜ ਹੈ ਉਸ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਵਾਲੇ ਮਾਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ।
ਸਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ
ਜ਼ਰੂਰੀ
ਨਹੀਂ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਹਰੇਕ ਸ਼ਬਦ, ਸਲੋਕ ਤੇ ਰਚਨਾ ਨਾਲ ਕੋਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਵੇ।
ਕਿਉਂਕਿ, “ਪਰਥਾਇ ਸਾਖੀ
ਮਹਾ ਪੁਰਖ ਬੋਲਦੇ ਸਾਝੀ ਸਗਲ ਜਹਾਨੈ”
(ਪੰ: ੬੪੭) ਅਥਵਾ
“ਲੋਗੁ ਜਾਨੈ ਇਹੁ ਗੀਤੁ ਹੈ ਇਹੁ
ਤਉ ਬ੍ਰਹਮ ਬੀਚਾਰ” (ਪੰ:
੩੩੫)
ਇਸ ਲਈ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾ ਕਵਿਤਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਨਾ ਕਿੱਸੇ ਤੇ ਨਾ ਇਤਿਹਾਸ।
ਗੁਰਬਾਣੀ, ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਲਈ ਸਦੀਵਕਾਲੀ ਸਿਧਾਂਤ ਹਨ ਤੇ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਵੀ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਕੁੱਝ
ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਰਵੇ ਤੇ ਹਵਾਲੇ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੱਥਲੇ ਸਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵੀ
ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਣਾ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਇਹ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜਿਹੜੀ ਸਾਖੀ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ
ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਰਾਹੀਂ ਝੁਠਲਾਣਾ ਵੀ ਸੌਖੀ ਖੇਡ ਨਹੀਂ; ਤਾਂ ਤੇ ਅਮੁੱਕੀ ਸਾਖੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ:-
“ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਮੱਤ ਦੀ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਮਨੌਤ ਅਨੁਸਾਰ ਜੱਦ ਕਦੇ ਰਾਹੂ ਤੇ ਕੇਤੂ
ਨਾਮਕ ਰਾਕਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਸੂਰਜ ਜਾਂ ਚੰਦ (ਦੇਵਤਾ) `ਤੇ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ ਸੂਰਜ
ਗ੍ਰਹਿਣ ਤੇ ਚੰਦ ਗ੍ਰਹਿਣ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸੂਰਜ ਗ੍ਰਹਿਣ ਦੇ ਮੌਕੇ `ਤੇ ਇਸ
ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਧਾਰਨੀ, ਉਚੇਚੇ ਕੁਰਖੇਤ੍ਰ ਪੁੱਜ ਕੇ ਗ੍ਰਹਿਣ ਦੇ ਹੱਟਣ ਬਾਅਦ, ਉਥੇ ਸਰੋਵਰ `ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ
ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਸਮੇਂ ਸੂਰਜ (ਜਾਂ ਚੰਦ), ਚੂੰਕਿ ਰਾਹੂ ਤੇ ਕੇਤੂ ਦੀ ਪਕੜ `ਚ
ਆਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੌਰਾਨ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਨਹੀਂ
ਬਾਲਨਾ, ਕੁੱਝ ਛੱਕਣਾ ਨਹੀਂ, ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਣਾ; ਉਸ ਦੌਰਾਨ ਕੇਵਲ ਪੂਜਾ-ਪਾਠ ਰਾਹੀਂ ਕਾਮਨਾ ਕਰਣੀ
ਹੈ ਕਿ ਸੂਰਜ ਅਥਵਾ ਚੰਦ (ਦੇਵਤਾ), ਰਾਹੂ, ਕੇਤੂ ਰਾਕਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਣ। ਜੇਕਰ
ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਸੂਰਜ ਤੇ ਚੰਦ ਵਾਲਾ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਚੱਲੇਗਾ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ, ਸੂਰਜ
ਹੋਵੇ ਭਾਵੇਂ ਚੰਦ ਗ੍ਰਿਹਣ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼੍ਰਧਾਲੂਆਂ ਰਾਹੀਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾ ਨੂੰ ਦਾਨ
ਪੁੰਨ ਵੀ ਕਰਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਦਾਨ-ਪੁੰਨ ਇਸ ਲਈ ਕਰਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਦਾ
ਅਜਿਹਾ ਬਚਾਅ ਕੇਵਲ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ ਸੁਚੇਤਤਾ ਤੇ ਮੰਤ੍ਰ ਜਾਪ ਕਾਰਣ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਂਝ ਅਜਿਹਾ
ਹੋਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਸਮੇਂ ਨਾਲ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜਾਂ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ
ਮਾਇਆ ਜਾਲ ਹੈ, ਤਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਰਮਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਅਗਿਆਨੀ ਲੋਕ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾਨ-ਪੁੰਨ ਦੇ ਨਾਮ `ਤੇ
ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾਨ-ਦੱਛਣਾ ਕਰਣ ਅਤੇ ਇਸ ਪਿਛੇ ਹੋਰ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਸਾਇੰਸ ਦੀ
ਖੌਜ ਤਾਂ ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਅੱਜ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਜਦਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਇਲਾਹੀ ਸੱਚ
ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਅੱਜ ਤੋਂ ਸੈਂਕੜੇ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲੋਕਾਈ
ਨੂੰ ਇਸ ਭਰਮ ਜਾਲ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਵਹਿਮੀ ਤੇ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਲੋਕ ਜਿਹੜੇ ਉਸ
ਸਮੇਂ ਕੁਰਖੇਤ੍ਰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ ਪਰ ਘਰਾਂ `ਚ ਬੈਠੇ ਵੀ, ਉਸ ਦੌਰਾਨ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਬਾਲ੍ਹਦੇ,
ਸਨਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਆਦਿ। ਉਂਝ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਧੀਨ ਲਖਾਂ ਅਗਿਆਨੀ ਤੇ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ `ਚ ਉਲਝੇ
ਲੋਕ ਅੱਜ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਗ੍ਰਿਹਣਾਂ ਸਮੇਂ ਉਚੇਚੇ ਕੁਰਖੇਤ੍ਰ ਹੀ ਪੁੱਜਦੇ ਹਨ। ਗ੍ਰਹਿਣ ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਥੇ
ਸਨਾਨ ਕਰ ਕੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾ ਨੂੰ ਦਾਨ ਪੁੰਨ ਕਰਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ, ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਬਾਲਦੇ ਤੇ ਆਪਣੇ
ਛਕਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਹੀਂ।
ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਸੂਰਜ ਗ੍ਰਹਿਣ ਸਮੇਂ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਇਸ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਜੂਲੇ ਚੋਂ ਕੱਢਣ
ਲਈ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਉਚੇਚੇ ਕੁਰਖੇਤ੍ਰ ਗਏ ਸਨ। ਕਾਦਿਰ ਦੀ ਕਰਨੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਰਾਜਕੁਮਾਰ
ਜਿਸ ਨੇ ਤਾਜ਼ਾ-ਤਾਜ਼ਾ ਹਿਰਨ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਲਿਆ ਕੇ ਗੁਰਦੇਵ ਦੀ ਸੇਵਾ `ਚ ਭੇਟ ਕੀਤਾ। ਇਥੋਂ
ਇਹ ਵੀ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੂਂ ਮਾਸ ਸੰਬੰਧੀ ਨਾ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਸੀ ਨਾ ਭਰਮ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ
ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਗੁਰਦੇਵ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਅਜਿਹੀ ਭੇਟਾ ਹਾਜ਼ਰ ਹੀ ਕਿਉਂ ਕਰਦਾ? ਖ਼ੈਰ! ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ
ਭਰਮ ਜਾਲ ਤੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੇ ਹਨੇਰੇ `ਚੋਂ ਕੱਢਣ ਲਈ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਖੇਡ ਵੀ ਕਾਦਿਰ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸੀ।
ਇਸ `ਤੇ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਵੀ ਸੂਰਜ ਗ੍ਰਹਿਣ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਬਾਲ ਕੇ ਉਸ
ਹਿਰਨ ਨੂੰ ਰਿੰਨ੍ਹਣਾ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰਦੇਵ ਵੱਲੋਂ ਸੱਚ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਰਾਹ `ਤੇ ਇਹ ਇਨੀਂ ਵੱਡੀ
ਸੂਰਮਤਾਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਮ ਇਨਸਾਨ ਸੋਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਫ਼ਿਰ ਉਹ ਵੀ, ਅਜਿਹੇ ਸਥਾਨ `ਤੇ ਪੁੱਜ ਕੇ
ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ `ਤੇ, ਜਿੱਥੇ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ `ਚ ਉਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ
ਵਹਿਮੀ-ਭਰਮੀ ਲੋਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਗੂ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਤੇ ਪਾਂਡਿਆਂ ਦਾ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ
ਹੋਣਾ ਵੀ ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ।
ਆਖਿਰ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਇਸੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਤੇ ਭਰਮ ਜਾਲ ਚੋਂ ਕੱਢਣ ਲਈ ਹੀ
ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਕੌਤਕ ਵਰਤਾਇਆ ਸੀ। ਉਂਝ ਵੀ ਸੱਚ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ ਗੁਰਦੇਵ ਦਾ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ
ਤੋਂ ਢੰਗ ਵੀ ਇਹੀ ਸੀ। ਅਗਿਆਨਤਾ ਤੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੇ ਜੂਲੇ `ਚ ਫਸੇ ਲਖਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਤੇ
ਇਧਰ ਇਕੱਲੇ ਮਰਦ ਸੂਰਮਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ, ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹਾਏ
ਤੋਬਾ ਮੱਚ ਗਈ, ਜਿਸਦਾ ਮੱਚਣਾ ਕੁਦਰਤੀ ਵੀ ਸੀ।
ਗੁਰਦੇਵ ਦੀ ਇਸ ਖੇਡ ਦਾ ਤਾਂ ਮਕਸਦ ਹੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੇ ਘੁੱਪ ਹਨੇਰੇ `ਚ
ਸੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜ ਕੇ ਜਗਾਉਣਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਸਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰ ਦੇ ਸਤਸੰਗੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ
ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਵਾਧੇ `ਤੇ ਸੀ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਜੂਮ। ਉਨ੍ਹਾਂ
ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਆਗੂ ਸੀ ਪੰਡਤ ਨੈਨੂ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਹੜ੍ਹ। ਸਾਖੀ ਅਨੁਸਾਰ,
ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਸਲੋਕਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਣ ਵੀ ਕੀਤਾ
ਸੀ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਲੋਕਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ `ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ
ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਉਥੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿਟਾਂਦਰਿਆਂ ਦਾ ਹੋਣਾ ਵੀ ਸੁਭਾਵਕ ਹੈ। ਸੱਚ ਦੇ ਰਾਹੀ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ
ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਕਰਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰੁੱਤਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ
ਕਿ ਉਹੀ ਪੰਡਤ ਨੈਨੂ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਹ ਲਾਖਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਤੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦਾ ਆਗੂ ਸੀ। ਇਲਾਹੀ ਸੱਚ ਦੇ
ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਤੇ ਢੈ ਪਿਆ। ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਲਈ ਅੱਗੋਂ
ਲਈ ਗੁਰੂਦਰ ਤੇ ਗੁਰਮੱਤ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਵੀ ਥਾਪ ਦਿੱਤਾ।
ਕਿਤਨੀ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ
ਰਾਹੀਂ ਸੂਰਜ-ਚੰਦ ਗ੍ਰਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਚਾਈਆਂ ਸੰਸਾਰ ਸਾਹਮਣੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ
ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਰਾਹੂ-ਕੇਤੂ ਵਾਲੀਆਂ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਮਨੌਤਾਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਗੁਆ
ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ; ਫ਼ਿਰ ਅੱਜ ਵੀਹਵੀ ਤੇ ਇਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਕੁੱਝ ਲਿਖਾਰੀ ਬਦੋਬਦੀ ਇਹ ਲਿਖਣ ਦਾ ਜੱਤਨ ਕਰ
ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਜਦੋਂ ਢੱਕਣ ਚੁੱਕਿਆ ਤਾਂ ਚੁਲ੍ਹੇ `ਤੇ ਹਿਰਨ ਦਾ ਮਾਸ ਨਹੀਂ, ਖੀਰ ਸੀ।
ਖੂਬੀ ਇਹ ਕਿ ਜਦੋਂ ਪੁਰਾਤਨ ਜਨਮ ਸਾਖੀਆਂ `ਚ ਇਸ ਘਟਨਾ ਸੰਬੰਧੀ ਸੰਵਾਦ ਤੱਕ
ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ? । ਜਦਕਿ ਉਂਜ ਵੀ ਮਾਸ, ਅਜਿਹਾ ਪਕਵਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ (ਮਾਸ
ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਬੂ) ਹੀ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਪੁੱਜਦੀ ਹੈ। ਤੀਜੀ ਗੱਲ, ਜੇਕਰ ਇਹ
ਮੰਨ ਵੀ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਇਹ ਹਿਰਨ ਦਾ ਮਾਸ ਨਹੀਂ, ਖੀਰ ਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਲਿਖਾਰੀ ਵੀ ਚੁੱਲ੍ਹਾ
ਬਾਲਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਤਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੱਟ ਸਕੇ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਕੀ ਅਜਿਹੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਲਿਖਾਰੀ ਗੁਰਦੇਵ ਦੀ ਇਸ ਬੇਅੰਤ ਸੂਰਮਤਾਈ
ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਇਹੀ ਸਾਬਤ ਕਰਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਗੋਡੇ ਟੇਕ ਦਿੱਤੇ ਤੇ
ਹਿਰਨ ਦੇ ਮਾਸ ਨੂੰ ਖੀਰ `ਚ ਬਦਲ ਕੇ ਗੱਲ ਮੁਕਾਅ ਦਿੱਤੀ। ਇਨਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਕੁੱਝ ਮਾਸ ਵਿਰੋਧੀ
ਸੱਜਨ ਤਾਂ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸੁਣੇ ਗਏ ਹਨ `ਚਲੋ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਹਿਰਣ ਹੀ ਰਿੰਨ੍ਹਿਆ
ਸੀ ਪਰ ਰਿਨ੍ਹੰਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਛਕਣ ਦਾ ਕੀ ਸਬੂਤ ਹੈ? ਭਾਵ ਉਹ ਛਕਿਆ ਵੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਇਹ ਵੀ
ਆਪਣੇ ਆਪ `ਚ ਹਾਸੋ ਹੀਣੀ ਮੰਤਕ ਹੈ, ਜੇ ਰਿੰਨ੍ਹਣ ਦੀ ਗੱਲ ਪੱਕੀ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਫ਼ਿਰ ਉਸ ਦੇ ਛਕਣ
ਸੰਭੰਧੀ ਭੁਲੇਖਾ ਕਾਹਦਾ?
ਆਖ਼ਿਰ ਅੱਜ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਹੋ ਕੀ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਾਲ
ਸੰਬੰਧਤ ਜੇਕਰ ਇਹ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵੀ ਨਾ ਹੋਈ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਭੁਲੇਖਾ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ
ਕਿ ਸੂਰਜ ਗ੍ਰਿਹਣ ਵਾਲੀ ਸਾਖੀ ਹੀ ਮਨ ਘੜੰਤ ਹੈ। ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸੱਜਨਾਂ
ਵੱਲੋਂ, ਹੋਰ ਸੰਬੰਧਤ ਅਕੱਟਵੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ ਨਾਲ ਬਦੋਬਦੀ ਦੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਤੇ ਕੀਤੇ ਵੀ ਜਾ ਰਹੇ
ਹਨ।
ਖ਼ੈਰ! ਕੁਰਖੇਤ੍ਰ ਵਾਲੀ ਸਾਖੀ ਨੂੰ, ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ `ਚ ਪੰਥ ਦੀ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ
ਹਸਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਢਾਕਟਰ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੇ ਬਾਕੀ ਉਘੇ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਨੇ
ਵੀ ਬੜੇ ਸੁਲਝੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੁਰਖੇਤ੍ਰ ਵਾਲੀ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ
ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ `ਚ ਅਜਿਹੀ ਮਿਲਾਵਟ ਵੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ।
(ਸਮਾਪਤ)
#Instt. 32.25 Mlkiv.03.014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾਵੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਾਂ
ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ।
EXCLUDING THIS BOOK “Malaar Ki Vaar M:1 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |