| . |
|
☬ ਮਲਾਰ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੧ ☬
(ਪੰ: ੧੨੭੮-੯੧)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੩੧)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੨੫ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧॥ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਸਹੁ ਨਿੰਮਿਆ ਮਾਸੈ ਅੰਦਰਿ ਵਾਸੁ॥ ਜੀਉ ਪਾਇ
ਮਾਸੁ ਮੁਹਿ ਮਿਲਿਆ ਹਡੁ ਚੰਮੁ ਤਨੁ ਮਾਸੁ॥ ਮਾਸਹੁ ਬਾਹਰਿ ਕਢਿਆ ਮੰਮਾ ਮਾਸੁ ਗਿਰਾਸੁ॥ ਮੁਹੁ ਮਾਸੈ
ਕਾ ਜੀਭ ਮਾਸੈ ਕੀ ਮਾਸੈ ਅੰਦਰਿ ਸਾਸੁ॥ ਵਡਾ ਹੋਆ ਵੀਆਹਿਆ ਘਰਿ ਲੈ ਆਇਆ ਮਾਸੁ॥ ਮਾਸਹੁ ਹੀ ਮਾਸੁ
ਊਪਜੈ ਮਾਸਹੁ ਸਭੋ ਸਾਕੁ॥ ਸਤਿਗੁਰਿ ਮਿਲਿਐ ਹੁਕਮੁ ਬੁਝੀਐ ਤਾਂ ਕੋ ਆਵੈ ਰਾਸਿ॥ ਆਪਿ ਛੁਟੇ ਨਹ
ਛੂਟੀਐ ਨਾਨਕ ਬਚਨਿ ਬਿਣਾਸੁ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੧॥ ਮਾਸੁ ਮਾਸੁ ਕਰਿ ਮੂਰਖੁ ਝਗੜੇ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਨਹੀ ਜਾਣੈ॥ ਕਉਣੁ
ਮਾਸੁ ਕਉਣੁ ਸਾਗੁ ਕਹਾਵੈ ਕਿਸੁ ਮਹਿ ਪਾਪ ਸਮਾਣੇ॥ ਗੈਂਡਾ ਮਾਰਿ ਹੋਮ ਜਗ ਕੀਏ ਦੇਵਤਿਆ ਕੀ ਬਾਣੇ॥
ਮਾਸੁ ਛੋਡਿ ਬੈਸਿ ਨਕੁ ਪਕੜਹਿ ਰਾਤੀ ਮਾਣਸ ਖਾਣੇ॥ ਫੜੁ ਕਰਿ ਲੋਕਾਂ ਨੋ ਦਿਖਲਾਵਹਿ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ
ਨਹੀ ਸੂਝੈ॥ ਨਾਨਕ ਅੰਧੇ ਸਿਉ ਕਿਆ ਕਹੀਐ ਕਹੈ ਨ ਕਹਿਆ ਬੂਝੈ॥ ਅੰਧਾ ਸੋਇ ਜਿ ਅੰਧੁ ਕਮਾਵੈ ਤਿਸੁ
ਰਿਦੈ ਸਿ ਲੋਚਨ ਨਾਹੀ॥ ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਕੀ ਰਕਤੁ ਨਿਪੰਨੇ ਮਛੀ ਮਾਸੁ ਨ ਖਾਂਹੀ॥ ਇਸਤ੍ਰੀ ਪੁਰਖੈ ਜਾਂ
ਨਿਸਿ ਮੇਲਾ ਓਥੈ ਮੰਧੁ ਕਮਾਹੀ॥ ਮਾਸਹੁ ਨਿੰਮੇ ਮਾਸਹੁ ਜੰਮੇ ਹਮ ਮਾਸੈ ਕੇ ਭਾਂਡੇ॥ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ
ਕਛੁ ਸੂਝੈ ਨਾਹੀ ਚਤੁਰੁ ਕਹਾਵੈ ਪਾਂਡੇ॥ ਬਾਹਰ ਕਾ ਮਾਸੁ ਮੰਦਾ ਸੁਆਮੀ ਘਰ ਕਾ ਮਾਸੁ ਚੰਗੇਰਾ॥ ਜੀਅ
ਜੰਤ ਸਭਿ ਮਾਸਹੁ ਹੋਏ ਜੀਇ ਲਇਆ ਵਾਸੇਰਾ॥ ਅਭਖੁ ਭਖਹਿ ਭਖੁ ਤਜਿ ਛੋਡਹਿ ਅੰਧੁ ਗੁਰੂ ਜਿਨ ਕੇਰਾ॥
ਮਾਸਹੁ ਨਿੰਮੇ ਮਾਸਹੁ ਜੰਮੇ ਹਮ ਮਾਸੈ ਕੇ ਭਾਂਡੇ॥ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਕਛੁ ਸੂਝੈ ਨਾਹੀ ਚਤੁਰੁ ਕਹਾਵੈ
ਪਾਂਡੇ॥ ਮਾਸੁ ਪੁਰਾਣੀ ਮਾਸੁ ਕਤੇਬੀਂ ਚਹੁ ਜੁਗਿ ਮਾਸੁ ਕਮਾਣਾ॥ ਜਜਿ ਕਾਜਿ ਵੀਆਹਿ ਸੁਹਾਵੈ ਓਥੈ
ਮਾਸੁ ਸਮਾਣਾ॥ ਇਸਤ੍ਰੀ ਪੁਰਖ ਨਿਪਜਹਿ ਮਾਸਹੁ ਪਾਤਿਸਾਹ ਸੁਲਤਾਨਾਂ॥ ਜੇ ਓਇ ਦਿਸਹਿ ਨਰਕਿ ਜਾਂਦੇ
ਤਾਂ ਉਨੑ ਕਾ ਦਾਨੁ ਨ ਲੈਣਾ॥ ਦੇਂਦਾ ਨਰਕਿ ਸੁਰਗਿ ਲੈਦੇ ਦੇਖਹੁ ਏਹੁ ਧਿਙਾਣਾ॥ ਆਪਿ ਨ ਬੂਝੈ ਲੋਕ
ਬੁਝਾਏ ਪਾਂਡੇ ਖਰਾ ਸਿਆਣਾ॥ ਪਾਂਡੇ ਤੂ ਜਾਣੈ ਹੀ ਨਾਹੀ ਕਿਥਹੁ ਮਾਸੁ ਉਪੰਨਾ॥ ਤੋਇਅਹੁ ਅੰਨੁ ਕਮਾਦੁ
ਕਪਾਹਾਂ ਤੋਇਅਹੁ ਤ੍ਰਿਭਵਣੁ ਗੰਨਾ॥ ਤੋਆ ਆਖੈ ਹਉ ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਹਛਾ ਤੋਐ ਬਹੁਤੁ ਬਿਕਾਰਾ॥ ਏਤੇ ਰਸ
ਛੋਡਿ ਹੋਵੈ ਸੰਨਿਆਸੀ ਨਾਨਕੁ ਕਹੈ ਵਿਚਾਰਾ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥
ਹਉ ਕਿਆ ਆਖਾ ਇੱਕ ਜੀਭ ਤੇਰਾ ਅੰਤੁ ਨ ਕਿਨ ਹੀ ਪਾਇਆ॥ ਸਚਾ ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰਿ ਸੇ ਤੁਝ ਹੀ ਮਾਹਿ
ਸਮਾਇਆ॥ ਇਕਿ ਭਗਵਾ ਵੇਸੁ ਕਰਿ ਭਰਮਦੇ ਵਿਣੁ ਸਤਿਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਆ॥ ਦੇਸ ਦਿਸੰਤਰ ਭਵਿ ਥਕੇ ਤੁਧੁ
ਅੰਦਰਿ ਆਪੁ ਲੁਕਾਇਆ॥ ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਰਤੰਨੁ ਹੈ ਕਰਿ ਚਾਨਣੁ ਆਪਿ ਦਿਖਾਇਆ॥ ਆਪਣਾ ਆਪੁ ਪਛਾਣਿਆ
ਗੁਰਮਤੀ ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ॥ ਆਵਾ ਗਉਣੁ ਬਜਾਰੀਆ ਬਾਜਾਰੁ ਜਿਨੀ ਰਚਾਇਆ॥ ਇਕੁ ਥਿਰੁ ਸਚਾ ਸਾਲਾਹਣਾ ਜਿਨ
ਮਨਿ ਸਚਾ ਭਾਇਆ॥ ੨੫ ॥
( ਪਉੜੀ
੨੫, ਸਟੀਕ ਸਲੋਕਾਂ ਤੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ
ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
(ਇਸ ਪਉੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਦੋਨਾਂ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕਿਸ਼ਤ ਨੰ: ੨੯ ਤੇ ੩੦
`ਚ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਕਿਸ਼ਤ ਨੰ: ੩੧ `ਚ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ
“ਮਾਸੁ ਮਾਸੁ ਕਰਿ ਮੂਰਖੁ ਝਗੜੇ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ
ਨਹੀ ਜਾਣੈ॥ ਕਉਣੁ ਮਾਸੁ ਕਉਣੁ ਸਾਗੁ ਕਹਾਵੈ ਕਿਸੁ ਮਹਿ ਪਾਪ ਸਮਾਣੇ”
ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ
“ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ”
ਤੋਂ ਅਰੰਭ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂੇ)
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਗੁਰਦੇਵ ਸਲੋਕ `ਚ ਸਪਸ਼ਟ
ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਖਾਣਾ, ਇਹ ਵਿਅਰਥ ਦਾ ਝਗੜਾ ਤੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ
ਜਿਹੜੇ ਮਾਸ ਸੰਬੰਧੀ ਵਾਧੂ ਦੇ ਝੱਗੜੇ `ਚ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਨਾ ਖਾਣ ਵਾਲੇ,
ਉਹ ਸਾਰੇ ਮੂਰਖ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਨਾ
ਖਾਣਾ ਧਰਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਨਿਰੋਲ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਬਲਕਿ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਕੇਵਲ ਕਿਸੇ ਦੀ
ਲੋੜ ਤੇ ਪਸੰਦ ਆਦਿ `ਤੇ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਰਤੇ ਦੀ ਰਚਨਾ `ਚ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਦੇ ਹੋਰ ਬੇਅੰਤ ਮਨੁੱਖੀ ਭੋਜਨ।
ਗੁਰਦੇਵ ਇਥੇ, ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਮਾਸ ਹੋਵੇ, ਸਾਗ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਕਮਾਦ
ਜਾਂ ਫ਼ਿਰ ਕਪਾਹ ਆਦਿ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਉਪਜ ਇਕੋ ਹੀ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ `ਚ ਵੀ
“ਜੀਇ ਲਇਆ ਵਾਸੇਰਾ”
ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵ ਰੂਪ ਕਰਤੇ ਦਾ ਆਪਣਾ
ਵਾਸਾ
ਤੇ ਹੋਂਦ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਕਰਤੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦਾ ਵਾਸਾ ਜਿਹੜਾ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਿਨਸਦਾ ਤੇ ਸਦਾ
ਥਿਰ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਉਸ ਨੂਰ ਦੇ ਅੱਡ ਹੋਣ ਜਾਂ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ (ਜਿਵੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਫਲਾਂ ਆਦਿ
`ਚੋਂ ਵੀ) ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਬਾਕੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਰੀਰਾਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ `ਚ ਆਉਂਦੀ
ਹੈ।
ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਾਸ ਕਹਿ ਕੇ ਝੇਂਪ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਕਰਤੇ
ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਉਸੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਸਬਜ਼ੀ ਸਾਗ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਮਾਸ ਵਾਲਾ ਰੂਪ ਹੀ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਨਾ
ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਹੁੰਦੇ ਨਾ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਨਾ ਬਾਕੀ ਬੇਅੰਤ ਜੀਵ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ
ਕਿਉਂਕਿ “ਜੀਅ ਜੰਤ ਸਭਿ
ਮਾਸਹੁ ਹੋਏ”। ਫ਼ਿਰ ਕੇਵਲ
ਸਾਡੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ, ਅਸੀਂ ਤੇ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਵਾਰ ਸਾਕ-ਸੰਬੰਧੀ ਤੇ ਬਾਕੀ
ਅਨੰਤ ਜੀਵ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਸਮੇਤ ਪੂਰਾ ਸਮਾਜ ਹੀ ਨਾ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ
“ਇਸਤ੍ਰੀ ਪੁਰਖੈ ਜਾਂ ਨਿਸਿ ਮੇਲਾ,
ਓਥੈ ਮੰਧੁ ਕਮਾਹੀ॥ ਮਾਸਹੁ ਨਿੰਮੇ, ਮਾਸਹੁ ਜੰਮੇ, ਹਮ ਮਾਸੈ ਕੇ ਭਾਂਡੇ”
ਤਾਂ ਤੇ ਐ ਭਾਈ! ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਮਾਸ
ਕਹਿੰਦਾ ਹੈਂ ਇਹ ਸਭ ਤਾਂ
“ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਕਛੁ ਸੂਝੈ ਨਾਹੀ”
ਵਾਲੀ ਬਾਤ ਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਭ ਵੀ ਉਸੇ
ਪਾਣੀ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਾਗ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਕਮਾਦ, ਕਪਾਹ ਆਦਿ ਵੀ ਉਪਜਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸੇ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਹੀ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਹੈ। ਉਹ ਰੂਪ ਜਿਸ `ਚ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਵੀ ਜਨਮੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ
ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਤੁਸੀਂ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਾਆਏ।
ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਮਾਸ ਤਾਂ ਉਸੇ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਹੀ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸਦਾ
ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ `ਚ ਮਿਲਾਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਮਾਸ ਦੇ ਉਸੇ ਮਿਲਾਪ ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦਾ
ਅਰੰਭਕ ਪੁਤਲਾ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਹ ਪੁਤਲਾ ਵੀ ਉਸ ਮਾਤਾ ਦੇ ਸਰੀਰ ਰੂਪ ਮਾਸ `ਚ ਰਹਿ ਕੇ
ਵਧਦਾ-ਫ਼ੁਲਦਾ ਹੈ ਜਿਸਤੋਂ ਬਿਨਾ ਉਸ `ਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫ਼ਿਰ ਉਹੀ ਸਰੀਰ ਬਾਹਿਰ ਆ ਕੇ
ਮਾਸ ਰੂਪ ਮਾਤਾ ਦੀਆਂ ਛਾਤੀਆਂ ਤੋੰ ਉਸੇ ਮਾਸ ਦੀ ਜੀਭ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਵਾਰ ਤੇ ਸਮਾਜ ਸਹਿਤ ਅਗ਼ਲਾ ਸਮੂਚੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਚਲਣ।
ਇਥੇ
ਹੀ ਬੱਸ ਨਹੀਂ, ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਾਸ ਵਾਲਾ ਇਹ ਚਲਣ ਕੇਵਲ ਅੱਜ ਅਰੰਭ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਬਲਕਿ
ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਣ ਦੇ ਪੱਜ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵਰਗ ਵੱਲੋਂ ਗੈਂਡੇ ਆਦਿ ਨੂੰ
ਮਾਰ ਕੇ ਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਲੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਯਗ-ਹਵਨ ਆਦਿ ਹੁੰਦੇ ਆਏ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਂ ਬਲਕਿ
“ਮਾਸੁ ਪੁਰਾਣੀ, ਮਾਸੁ
ਕਤੇਬੀਂ, ਚਹੁ ਜੁਗਿ ਮਾਸੁ ਕਮਾਣਾ॥ ਜਜਿ ਕਾਜਿ ਵੀਆਹਿ ਸੁਹਾਵੈ, ਓਥੈ ਮਾਸੁ ਸਮਾਣਾ”
ਅਨੁਸਾਰ ਹਰੇਕ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਧਰਮ
ਪੁਸਤਕਾਂ `ਚ ਮਨੁੱਖ ਰਾਹੀਂ ਮਾਸ ਖਾਣ ਦਾ ਖੁਲੰਮ-ਖੁੱਲਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ, ਪੁਰਾਤਨ
ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਜਿਤਨੇ ਵੀ ਵਿਆਹ ਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਵਾਰ ਤਲ ਦੇ ਕਾਰਜ ਹੁੰਦੇ ਆਏ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ `ਚ ਸਾਰਿਆਂ
`ਚ ਵੀ ਮਾਸ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ `ਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਸਲੋਕ
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਹੋਰ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਐ ਭਾਈ! ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੂੰ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਕਹਿੰਦਾ ਤੇ ਅਤੇ ਜਿਸ `ਤੇ
ਨੱਕ-ਮੂੰਹ ਚੜ੍ਹਾ ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਦਸਦਾ ਹੈਂ ਇਹ ਸਭ ਤਾਂ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਿਯਮ `ਚ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਸਭ ਤਾਂ
“ਨਾਨਕ ਅੰਧੇ ਸਿਉ ਕਿਆ
ਕਹੀਐ ਕਹੈ ਨ ਕਹਿਆ ਬੂਝੈ॥ ਅੰਧਾ ਸੋਇ ਜਿ ਅੰਧੁ ਕਮਾਵੈ, ਤਿਸੁ ਰਿਦੈ ਸਿ ਲੋਚਨ ਨਾਹੀ॥ ਮਾਤ ਪਿਤਾ
ਕੀ ਰਕਤੁ ਨਿਪੰਨੇ, ਮਛੀ ਮਾਸੁ ਨ ਖਾਂਹੀ”
ਭਾਵ ਇਹ ਸਭ ਨਿਪਟ ਤੇਰੀ ਆਪਣੀ
ਅਗਿਆਨਤਾ ਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਸਲ `ਚ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਇਹ ਨਹੀਂ, ਕਿਉਂਕਿ
“ਮਾਸੁ ਛੋਡਿ ਬੈਸਿ ਨਕੁ ਪਕੜਹਿ
ਰਾਤੀ ਮਾਣਸ ਖਾਣੇ॥ ਫੜੁ ਕਰਿ ਲੋਕਾਂ ਨੋ ਦਿਖਲਾਵਹਿ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਨਹੀ ਸੂਝੈ॥ ਨਾਨਕ ਅੰਧੇ ਸਿਉ
ਕਿਆ ਕਹੀਐ ਕਹੈ ਨ ਕਹਿਆ ਬੂਝੈ”
ਅਨੁਸਾਰ ਅਸਲ `ਚ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਤਾਂ
ਗ਼ਰੀਬਾਂ, ਮਜ਼ਲੂਮਾ ਦਾ ਖੂਨ ਚੂਸਨਾ ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਪਰਾਇਆ ਹੱਕ ਖਾਣਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਕਿ ਤੂੰ ਬਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਆ
ਰਿਹਾ। ਇਸਲਈ ਲੋੜ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਪਾਸਿਓਂ ਬਚਣ ਦੀ।
(੨) “ਓਥੈ ਮੰਧੁ ਕਮਾਹੀ” - ਉਪ੍ਰੰਤ
ਸੰਬੰਧਤ ਸਲੋਕ ਵਿਚਲੀ ਪੰਕਤੀ
“ਇਸਤ੍ਰੀ ਪੁਰਖੈ ਜਾਂ ਨਿਸਿ ਮੇਲਾ, ਓਥੈ ਮੰਧੁ ਕਮਾਹੀ”
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਪੰਕਤੀ `ਚੋਂ
“ਮੰਧੁ ਕਮਾਹੀ” ਦੇ
ਅਰਥ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਵਿਚਲੇ ਲਫ਼ਜ਼
“ਮੰਧੁ ਕਮਾਹੀ”
ਦੇ ਵੀ ਸਿਧੇ ਅਰਥ
“ਮੰਦਾ ਕੰਮ”
ਹੀ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਜਦਕਿ ਦੇਖਣਾ ਹੈ
ਕਿ ਪੰਕਤੀ `ਚ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਆਪਸੀ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ
ਅਨੁਸਾਰ ਸਦਾਚਾਰਕ ਤੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਰਬ ਉੱਤਮ ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਗੁਰਬਾਣੀ
ਸਿਧਾਂਤ ਪੱਖੋਂ ਇਥੇ
“ਮੰਧੁ ਕਮਾਹੀ” ਦੇ ਅਰਥ
ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ‘ਮੰਦਾ ਕੰਮ’ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਦਰਅਸਲ ਇਥੇ ਇਸ ਪੰਕਤੀ `ਚੋਂ ਲਫ਼ਜ਼
“ਮੰਧੁ ਕਮਾਹੀ”
ਲਈ ਕੁੱਝ ਦੀਰਘ ਵਿਚਾਰ ਦੀ
ਲੋੜ ਹੈ।
ਇਸ ਸੰਬੰਧ `ਚ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਲੀਆਂ ਲਗਭਗ ੯੯%
ਮਿਸਾਲਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਤੇ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਰੂਪ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਪਵਿਤ੍ਰ ਰਿਸ਼ਤੇ `ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹਨ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਦਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀਆਂ `ਚੋਂ ਕੇਵਲ ਬਾਲਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਅਠਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਬਾਕੀ ਨੌਂ
ਪਾਤਸ਼ਾਹੀਆਂ ਵੀ ਗ੍ਰਿਹਸਤ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨੀ ਸਨ। ਫ਼ਿਰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ
“ਸਕਲ ਧਰਮ ਮੈ ਗ੍ਰਿਹਸਤੁ
ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ” (ਕ: ੩੭੬)
ਤਾਂ ਫ਼ਿਰ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਵ ਹੈ
ਕਿ ਅਭੁੱਲ ਸਤਿਗੁਰੂ ਆਪ ਹੀ ਬਾਣੀ `ਚ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਯੋਗ ਤੇ ਸਦਾਚਾਰਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ‘ਮੰਦੇ ਕੰਮ’
ਜਾਂ ‘ਮੰਦ ਕਰਮ’ ਕਹਿਣ? ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਹੀ ਬੇਅੰਤ ਵਾਰੀ ਕਾਮ ਦੇ ਵਿਭਚਾਰਕ
ਪੱਖ ਨੂੰ ਮੰਦੇ ਕੰਮ ਕਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਵਰਜਿਆ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿੰਦਿਆ ਵੀ ਹੈ।
ਜਦਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਕਾਮ ਦੇ ਸਦਾਚਾਰਕ ਪੱਖ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ‘ਮੰਦ ਕਰਮ’ ਨਹੀਂ
ਕਿਹਾ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਇਹ ਵੀ, ਕਿ ਜੇ ਪ੍ਰਕਰਣ ਅਨੁਸਾਰ ਤੇ ਖਾਸਕਰ ਇਸ ਇਕੋ ਪੰਕਤੀ ਦੀ. ਕੁੱਝ ਗਹਿਰਾਈ `ਚ
ਜਾ ਕੇ ਅਰਥ ਲਏ ਜਾਣ ਤਾਂ ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੇ ਗੁਰਮੱਤ ਅਨੁਸਾਰੀ ਅਰਥ ਪ੍ਰਕਟ ਹੁੰਦੇ ਵੀ
ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਲਗੇ ਗੀ ਨਾ ਹੀ ਪੰਥ ਵਿਚਲੇ ਅਜੋਕੇ ਮਾਸ ਦੇ ਮਸਲੇ ਦੀ ਹੋਂਦ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗੀ।
“ਕੇਤੇ ਬਰਮੇ ਘਾੜਤਿ ਘੜੀਅਹਿ” -
ਦੇਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ
ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਮੱਤ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਤੇ ਵੱਲੋਂ ਹਰੇਕ
ਜੀਵ `ਚ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੇ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਨਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ
ਲਈ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਲੀ
“ਕੇਤੇ ਬਰਮੇ ਘਾੜਤਿ ਘੜੀਅਹਿ ਰੂਪ ਰੰਗ ਕੇ ਵੇਸ”
(ਬਾਣੀ ਜਪੁ) “ਵਾਲੀ
ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਪਾਸਿਓਂ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਵਿਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਾਫ਼ ਹੋ
ਜਾਵੇਗਾ। ਸਮਝਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਸਮੇਤ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਸਲ ਵਧਾਉਣ ਲਈ, ਜ਼ਰੂਰਤ
ਤੋਂ ਕਈ ਗੁਣਾਂ ਵਧ ਪੈਦਾਇਸ਼ੀ ਤਾਕਤ ਵੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਜੀਵ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਉਸ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਹੋਈ ਉਤਪੱਤੀ ਦੀ ਕੁਲ ਤਾਕਤ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ, ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਵਰਤੋਂ `ਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਤਾਕਤ, ਕੇਵਲ
ਨਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਮਿਸਾਲ ਵੱਜੋਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ `ਚੌਂ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਹੀ ਲੈ ਲਵੀਏ! ਹਰੇਕ ਖੀਰੇ `ਚ
ਅਗੋਂ ਫ਼ਿਰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬੀਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਉਸ ਹਰੇਕ ਬੀਜ `ਚ ਖੀਰਿਆਂ ਦੀ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿੳਂ ਵੇਲ ਪੈਦਾ
ਕਰਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸਮ੍ਰਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ `ਚ ਤਾਂ ਖੀਰਿਆਂ ਦੇ ਉਹ ਵਾਧੂ ਬੀਜ,
ਮਨੁੱਖ ਖੀਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਰਲੇ ਬੀਜ ਹੀ ਮੁੜ ਖੀਰਿਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਲਈ ਵਰਤੋਂ
`ਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰਬੂਜ਼, ਕਕੜੀਆਂ, ਬੈਂਗਨਾਂ ਭਾਵ ਜਿਧਰ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੋ, ਹਰੇਕ ਜੀਵ
ਸ਼੍ਰੇਣੀ `ਚ ਕਰਤੇ ਦੀ ਇਹ ਲੀਲ੍ਹਾ ਸਪਸ਼ਟ ਵਰਤ ਰਹੀ ਹੈ।
“ਅਵਰ ਜੋਨਿ ਤੇਰੀ ਪਨਿਹਾਰੀ- ਉਪ੍ਰੰਤ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੇਧ “ਅਵਰ ਜੋਨਿ
ਤੇਰੀ ਪਨਿਹਾਰੀ॥ ਇਸੁ ਧਰਤੀ ਮਹਿ ਤੇਰੀ ਸਿਕਦਾਰੀ”
(ਪੰ: ੪੭੩)
ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਤੇ ਨੇ ਇਹ ਸਮ੍ਰਥਾ ਵੀ
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸਮੇਤ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵ ਸ਼੍ਰੇਣੀ
ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ `ਚ ਵਾਧਾ ਜਾਂ ਘਾਟਾ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਤੇ ਇਹ ਕਰਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਸ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ
ਪੈਦਾਇਸ਼ ਵਧਾਉਣ-ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂਲੈ ਲਵੀਏ ਜਾਂ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਮੁਰਗਿਆਂ, ਮਛਲ਼ੀਆਂ ਆਦਿ ਦੇ। ਜਦਕਿ
ਮਨੁੱਖ ਸਮੇਤ ਇਹ ਨਿਯਮ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਸ਼੍ਰੇਣੀ `ਤੇ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਤਾਂ ਤੇ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਦੇ ਹਾਂ ਮਨੁੱਖ ਵਰਗ ਵੱਲ। ਅਜੋਕੀ ਮੈਡੀਕਲ
ਸਾਇੰਸ ਅਨੁਸਾਰ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਇੱਕ ਮਿਲਾਪ ਸਮੇਂ ਦਸ ਕ੍ਰੋੜ ਜੀਵਾਨੂੰ ਭਾਵ ਜੀਂਦੇ ਜਾਗਦੇ ਮਨੁੱਖੀ
ਜੀਵਾਣੂ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਉਤਪਤੀ ਵਾਲੀ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਮੂਲ ਤਾਕਤ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ,
ਸਾਡੀ ਕੁਲ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਵੀ ਨਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸੰਸਾਰ ਤਲ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜਨ ਸੰਖਿਆ ਦਾ
ਭਿਆਣਕ ਮਸਲਾ ਬਣਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਓ ਜੇ ਉਹ ਕ੍ਰੋੜਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਾਨੂੰ ਵੀ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ
ਸੰਸਾਰ `ਚ ਆ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹੀ ਕੰਪ ਕੰਪੀ ਛਿੜ ਜਾਵੇਗੀ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਦੇਵ ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਰਾਹੀਂ ਚੇਤਾਉਂਦੇ ਹਨ “ਐ ਭਾਈ! ਜੇ ਇਸੇ ਦਾ
ਨਾਮ ਜੀਵ ਹਤਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਕਰਣੀ ਵੱਲ ਹੀ ਝਾਤ ਮਾਰ ਲੈ, ਗੱਲ ਸਮਝ `ਚ ਆ ਜਾਵੇਗੀ।
ਜੇਕਰ ਇਸੇ ਦਾ ਨਾਮ ‘ਮੰਦਾ ਕੰਮ’ ਹੈ ਤਾਂ ਤੇ ਤੇਰੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਤ, ਤੇਰੇ ਪ੍ਰਵਾਰ ਦਾ ਮੁੱਢ
ਹੀ ਇਸੇ ਜੀਵ ਹਤਿਆ ਵਾਲੇ ‘ਮੰਦੇ ਕੰਮ’ ਤੋਂ ਬੱਝਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਂਝ ਇਹ ਸਭ ਕਰਤੇ ਦੇ ਅਟੱਲ
ਨਿਯਮ `ਚ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਮੂਲ ਹੀ
“ਜੇਤੇ ਦਾਣੇ ਅੰਨ ਕੇ ਜੀਆ ਬਾਝੁ ਨ
ਕੋਇ॥ ਪਹਿਲਾ ਪਾਣੀ ਜੀਉ ਹੈ ਜਿਤੁ ਹਰਿਆ ਸਭੁ ਕੋਇ”
(ਪੰ: ੪੭੨)
ਹੈ। ਅਸਲ `ਚ ਤੂੰ ਅਕਾਰਣ ਤੇ ਬਿਰਥਾ
ਮਾਸ ਦੇ ਝਗੜੇ `ਚ ਪਿਆ ਹੋਇਆਂ ਹੈ, ਜਿੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ
ਜੁੜਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਕਿਉਂਕਿ ਨਾ ਤੈਨੂੰ ਇਹ ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਮਾਸ ਜ਼ਰੂਰ ਖਾਣਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਇਹ
ਪਾਬੰਦੀ ਕਿ ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਖਾਣਾ। ਬਾਕੀ ਸਮੂਹ ਮਨੁੱਖੀ ਭੌਜਨਾਂ ਵਾਂਙ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਵੀ ਤੇਰੀ, ਲੋੜ, ਪਸੰਦ
ਤੇ ਸਿਹਤ ਆਦਿ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ ੋਿੲਹ ਆਪਸੀ ਝਗੜੇ ਤੇ ਖਿੱਚਾਤਣੀ ਦਾ ਨਹੀਂ। ਬਲਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਲੀ
ਸੰਬੰਧਤ ਪਉੜੀ ਦੇ ਹੱਥਲੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਫ਼ੁਰਮਾਅ ਰਹੇ ਹਨ
“ਮਾਸੁ ਮਾਸੁ ਕਰਿ ਮੂਰਖੁ ਝਗੜੇ ਗਿਆਨੁ
ਧਿਆਨੁ ਜਾਣੈ॥ ਕਉਣੁ ਮਾਸੁ ਕਉਣੁ ਸਾਗੁ ਕਹਾਵੈ ਕਿਸੁ ਮਹਿ ਪਾਪ ਸਮਾਣੇ. .”
ਪਉੜੀ॥
ਹਉ ਕਿਆ ਆਖਾ ਇੱਕ ਜੀਭ, ਤੇਰਾ ਅੰਤੁ ਨ
ਕਿਨ ਹੀ ਪਾਇਆ॥ ਸਚਾ ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰਿ ਸੇ, ਤੁਝ ਹੀ ਮਾਹਿ ਸਮਾਇਆ॥ ਇਕਿ ਭਗਵਾ ਵੇਸੁ ਕਰਿ ਭਰਮਦੇ,
ਵਿਣੁ ਸਤਿਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਆ॥ ਦੇਸ ਦਿਸੰਤਰ ਭਵਿ ਥਕੇ, ਤੁਧੁ ਅੰਦਰਿ ਆਪੁ ਲੁਕਾਇਆ॥ ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ
ਰਤੰਨੁ ਹੈ, ਕਰਿ ਚਾਨਣੁ ਆਪਿ ਦਿਖਾਇਆ॥ ਆਪਣਾ ਆਪੁ ਪਛਾਣਿਆ, ਗੁਰਮਤੀ ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ॥ ਆਵਾ ਗਉਣੁ
ਬਜਾਰੀਆ, ਬਾਜਾਰੁ ਜਿਨੀ ਰਚਾਇਆ॥ ਇਕੁ ਥਿਰੁ ਸਚਾ ਸਾਲਾਹਣਾ, ਜਿਨ ਮਨਿ ਸਚਾ ਭਾਇਆ॥ ੨੫॥
(ਪੰ: ੧੨੯੦)
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਆਖਾ—ਵਰਨਣ
ਕਰਾਂ, ਬਿਆਣ ਕਰਾਂ।
ਦਿਸੰਤਰ—ਦੇਸ+ਅੰਤਰ,
ਦੇਸਾਂਤਰ, ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ।
ਭਵਿ ਥਕੇ—ਚੱਕਰ
ਕੱਟੇ। ਆਪੁ—ਆਪਣਾ
ਆਪ। ਤੁਧੁ ਅੰਦਰਿ ਆਪੁ
ਲੁਕਾਇਆ—ਤੂੰ ਤਾਂ ਆਪਣੇ
ਆਪ ਨੂੰ ਹਰੇਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਲੁਕੋ ਰੱਖਿਆ ਹੈ, ਨਿਰੰਤਰ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਅੰਦਰ ਤੇਰਾ ਹੀ ਵਾਸਾ ਹੈ।
ਆਪਿ ਦਿਖਾਇਆ—ਆਪ
ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ ਤੇ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਸੋਝੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀ, ਆਪਣਾ ਆਪ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਬਾਜਾਰੁ—ਵਿਖਾਣਾ।
ਆਵਾਗਉਣੁ—ਜਨਮ
ਮਰਨ ਦਾ ਗੇੜ। ਆਖਾ—ਆਖਾਂ,
ਮੈਂ ਦੱਸਾਂ। ਕਿਨ ਹੀ—ਕਿਨਿ
ਹੀ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਹੀ। ਇਕਿ—ਕਈ।
ਭਵਿ—ਭੌਂ
ਕੇ। ਸਚਿ—ਸਦਾ
ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪਰਮਾਤਮਾ `ਚ।
ਬਜਾਰੀ—ਵਿਖਾਵਾ
ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਢੌਂਗ ਰਚਾਣ ਵਾਲਾ, ਪਾਖੰਡੀ।
ਜਿਨ ਮਨਿ—ਜਿਨ੍ਹਾਂ
ਦੇ ਮਨ `ਚ।
ਅਰਥ: —
“ਹਉ
ਕਿਆ ਆਖਾ ਇੱਕ ਜੀਭ, ਤੇਰਾ ਅੰਤੁ ਨ ਕਿਨ ਹੀ ਪਾਇਆ” -ਹੇ
ਪ੍ਰਭੂ! ਮੇਰੀ ਇੱਕ ਜੀਭ ਹੈ, ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਕਿਹੜੇ ਕਿਹੜੇ ਗੁਣ ਬਿਆਨ ਕਰਾਂ? ਕਿਉਂਕਿ ਤੇਰੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ
ਕੋਈ ਵੀ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਿਆ। ਭਾਵ ਤੇਰੇ ਅਨੰਤ ਗੁਣ ਹਨ ਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾ
ਸਕਦਾ।
“ ਸਚਾ
ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰਿ ਸੇ, ਤੁਝ ਹੀ ਮਾਹਿ ਸਮਾਇਆ” -ਜੋ
ਮਨੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਰਾਹੀਂ ਤੇਰੀ ਸਿਫ਼ਤਿ-ਸਾਲਾਹ ਦਾ ਜੁੜਦੇ ਹਨ ਉਹ ਤੇਰੇ `ਚ ਹੀ ਲੀਨ ਹੋ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
“ ਇਕਿ
ਭਗਵਾ ਵੇਸੁ ਕਰਿ ਭਰਮਦੇ, ਵਿਣੁ ਸਤਿਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਆ” -ਹੇ
ਪ੍ਰਭੂ! ਕਈ ਭਗਵਾ ਭੇਖ ਭਾਵ ਜੋਗੀ, ਜਤੀ, ਸਨਿਆਸੀ, ਨਾਂਗੇ, ਬਿਭੂਤਧਾਰੀ, ੇ ਸੰਤਾਂ, ਸਾਧਾਂ,
ਭਗਤਾਂ ਆਦਿ ਵਾਲੇ, ਧਰਮ ਦੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਭੇਖ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ ਭਟਕਦੇ ਫ਼ਿਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ `ਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਤੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਿਆ।
“ ਦੇਸ
ਦਿਸੰਤਰ ਭਵਿ ਥਕੇ, ਤੁਧੁ ਅੰਦਰਿ ਆਪੁ ਲੁਕਾਇਆ” -ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਜਿਹੇ ਭੇਖੀ ਲੋਕ ਬਾਹਿਰ ਦੇਸਾਂ ਦੇਸਾਂਤਰਾਂ `ਚ ਵੀ ਭਉਂਦੇ ਖਪ ਗਏ ਪਰ ਤੂੰ ਨਾ ਮਿਲਿਆ।
ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੂੰ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਲੁਕੋ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਭਾਵ
ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਿਰੰਤਰ ਤੇਰਾ ਹੀ ਵਾਸਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਤੈਨੂੰ ਬਾਹਿਰੋਂ ਕਿਧਰੋਂ ਢੂੰਡਣ ਦੀ ਲੋੜ
ਨਹੀਂ।
“ ਗੁਰ
ਕਾ ਸਬਦੁ ਰਤੰਨੁ ਹੈ, ਕਰਿ ਚਾਨਣੁ ਆਪਿ ਦਿਖਾਇਆ” -ਅਸਲ
`ਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦਾ ਸਬਦੁ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਚਮਕਦਾ ਮੋਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਹ ਮੋਤੀ ਬਖ਼ਸ਼
ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਹਿਰਦੇ `ਚ ਆਪ ਹੀ ਚਾਨਣ ਕਰ ਕੇ, ਆਪਣਾ ਆਪ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਵ
ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਸੋਝੀ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿੱਤੀ।
“ ਆਪਣਾ
ਆਪੁ ਪਛਾਣਿਆ, ਗੁਰਮਤੀ ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ” -ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਵਡ-ਭਾਗੀ ਮਨੁੱਖ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ
ਤੇ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਸੱਚੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ `ਚ ਹੀ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
(ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਜੀਵਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ)
“ਆਵਾ
ਗਉਣੁ ਬਜਾਰੀਆ, ਬਾਜਾਰੁ ਜਿਨੀ ਰਚਾਇਆ” -
ਇਕ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਭੇਖੀਆਂ ਨੇ ਵਿਖਾਵੇ ਦਾ
ਢੌਂਗ ਰਚਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਪਾਖੰਡੀ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪਏ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
“ ਇਕੁ
ਥਿਰੁ ਸਚਾ ਸਾਲਾਹਣਾ, ਜਿਨ ਮਨਿ ਸਚਾ ਭਾਇਆ” -
ਦੂਜੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਨ `ਚ ਸੱਚਾ
ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਦਾ-ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੀ ਗੁਣ ਗਾਂਦੇ ਹਨ। ੨੫।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-ਪਉੜੀ
`ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ
ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਣ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ
ਹਨ। ਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣ ਪਣਪਦੇ ਹਨ; ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ
ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਗਾਇਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਉਹ ਵਿਕਾਰ ਰਹਿਤ, ਅਨੰਦਮਈ, ਸੰਤੋਖੀ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ
ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸਦਾ ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ
ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।
ਜਦਕਿ ਗੁਰੂ ਵਿਹੂਣੇ, ਅਨੇਕਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਭੇਖ ਤੇ ਪਾਖੰਡ ਕਰਮ ਕਰਕੇ ਅਤੇ
ਦੇਸ਼-ਦਿਸ਼ਾਂਤਰਾਂ `ਚ ਭਟਕ-ਭਟਕ ਕੇ ਵੀ ਉਹ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ (ਆਵਾਗਉਣ) ਤੋਂ ਨਹੀਂ
ਬੱਚ ਸਕਦੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਭੂ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ ਵਸਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਨਾ
ਧਾਰਮਿਕ ਭੇਖਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਨਾ ਪਾਖੰਡ ਕਰਮਾ ਤੇ ਨਾ ਦੇਸ਼-ਦੇਸ਼ਾਂਤਰਾਂ ਦੇ ਗੇੜੇ ਕੱਟਣ ਦੀ, ਜਦਕਿ
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਸੋਝੀ ਹੋਣੀ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਕਰਤੇ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਸੰਭਵ
ਹੀ ਨਹੀਂ।
ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾ
ਜੀਵਨ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਉਜਾਲਾ ਤੇ ਚਾਨਣ ਮੁਨਾਰਾ ਬਲਕਿ ਅਮੁੱਲਾ ਰਤਨ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ
ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ ਤਾ ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ; ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
(ਚਲਦਾ)
#Instt. 31.25
Mlkiv.03.014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Malaar Ki Vaar M:1 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |