.

☬ ਮਲਾਰ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੧ ☬

(ਪੰ: ੧੨੭੮-੯੧)

ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਹਿਤ

(ਕਿਸ਼ਤ-੧੯)

(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)

ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,

ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ (ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956

(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੧੭ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)

ਸਲੋਕ ਮਃ ੩॥ ਸਾਵਣਿ ਸਰਸੀ ਕਾਮਣੀ, ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਵੀਚਾਰਿ॥ ਨਾਨਕ ਸਦਾ ਸੁਹਾਗਣੀ, ਗੁਰ ਕੈ ਹੇਤਿ ਅਪਾਰਿ॥ ੧ 

ਮਃ ੩॥ ਸਾਵਣਿ ਦਝੈ ਗੁਣ ਬਾਹਰੀ, ਜਿਸੁ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਪਿਆਰੁ॥ ਨਾਨਕ ਪਿਰ ਕੀ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣਈ, ਸਭੁ ਸੀਗਾਰੁ ਖੁਆਰੁ॥ ੨ 

ਪਉੜੀ॥ ਸਚਾ ਅਲਖ ਅਭੇਉ, ਹਠਿ ਨ ਪਤੀਜਈ॥ ਇਕਿ ਗਾਵਹਿ ਰਾਗ ਪਰੀਆ, ਰਾਗਿ ਨ ਭੀਜਈ॥ ਇਕਿ ਨਚਿ ਨਚਿ ਪੂਰਹਿ ਤਾਲ, ਭਗਤਿ ਨ ਕੀਜਈ॥ ਇਕਿ ਅੰਨੁ ਨ ਖਾਹਿ ਮੂਰਖ, ਤਿਨਾ ਕਿਆ ਕੀਜਈ॥ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਹੋਈ ਬਹੁਤੁ, ਕਿਵੈ ਨ ਧੀਜਈ॥ ਕਰਮ ਵਧਹਿ ਕੈ ਲੋਅ, ਖਪਿ ਮਰੀਜਈ॥ ਲਾਹਾ ਨਾਮੁ ਸੰਸਾਰਿ, ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਜਈ॥ ਹਰਿ ਭਗਤੀ ਅਸਨੇਹਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਘੀਜਈ॥ ੧੭ 

(ਪਉੜੀ ੧੭, ਸਟੀਕ ਸਲੋਕਾਂ ਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)

ਸਲੋਕ ਮਃ ੩॥ ਸਾਵਣਿ ਸਰਸੀ ਕਾਮਣੀ, ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਵੀਚਾਰਿ॥ ਨਾਨਕ ਸਦਾ ਸੁਹਾਗਣੀ, ਗੁਰ ਕੈ ਹੇਤਿ ਅਪਾਰਿ॥ ੧॥ (ਪੰ: ੧੨੮੫)

ਪਦ ਅਰਥ: — ਸਾਵਣਿ—ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ `ਚ, ਜਿਵੇਂ ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ `ਚ ਬਰਖਾ ਰਾਹੀਂ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਬਨਸਪਤੀ `ਚ ਹਰਿਆਵਲ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਰਸੀ—ਸ-ਰਸੀ, ਰਸ ਵਾਲੀ, ਰਸ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ। ਕਾਮਣੀ—ਇਸਤ੍ਰੀ, ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀ। ਸਬਦੀ—ਸ਼ਬਦ ਰਾਹੀਂ, ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ। ਵੀਚਾਰਿ—ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਕੇ। ਹੇਤਿ ਅਪਾਰਿ—ਅਪਾਰ ਹਿਤ ਦੇ ਕਾਰਨ। “ਗੁਰ ਕੈ ਹੇਤਿ ਅਪਾਰਿ” — ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਪਾ ਕੇ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਵੀ ਸਦਾ ਲਈ ਸੁਹਾਗਵਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੀਵਨ ਮੁਕਤ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ।

ਅਰਥ: — ਸਾਵਣਿ ਸਰਸੀ ਕਾਮਣੀ, ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਵੀਚਾਰਿ” - ਜਿਵੇਂ ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਬਰਖਾ ਤੋਂ ਬਨਸਪਤੀ `ਚ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹਰਿਆਵਲ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤਿਵੇਂ ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀ ਵੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਸਦਾ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲਾ ਰਸ ਮਾਣਦੀ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਜੀਵਨ ਸਦਾ ਨਾਮ ਰਸ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਨਾਨਕ ਸਦਾ ਸੁਹਾਗਣੀ, ਗੁਰ ਕੈ ਹੇਤਿ ਅਪਾਰਿ” -ਗੁਰੂਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਪਾ ਕੇ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਵੀ ਸਦਾ ਲਈ ਸੁਹਾਗਵਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੀ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ।

ਮਃ ੩॥ ਸਾਵਣਿ ਦਝੈ ਗੁਣ ਬਾਹਰੀ, ਜਿਸੁ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਪਿਆਰੁ॥ ਨਾਨਕ ਪਿਰ ਕੀ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣਈ, ਸਭੁ ਸੀਗਾਰੁ ਖੁਆਰੁ॥ ੨॥ (ਪੰ: ੧੨੮੫)

ਪਦ ਅਰਥ: — ਦਝੈ—ਸੜਦੀ ਹੈ। ਗੁਣ ਬਾਹਰੀ—ਗੁਣਾਂ ਤੋਂ ਸੱਖਣੀ, ਪ੍ਰਭੂ ਗੁਣਾਂ ਤੋਂ ਖਾਲੀ। ਦੂਜੈ ਭਾਇ—ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਮਾਇਆ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ, ਗੁਰਮੱਤ ਸੱਚ ਦੇ ਜੀਵਨ ਰਾਹ ਬਦਲੇ ਮਨਮਤੀ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ `ਚ ਉਲਝੀ ਹੋਈ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ। ਸਾਰ—ਕਦਰ। ਜਾਣਈ—ਜਾਣੈ, ਜਾਣਦੀ।

ਅਰਥ: — ਸਾਵਣਿ ਦਝੈ ਗੁਣ ਬਾਹਰੀ, ਜਿਸੁ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਪਿਆਰੁ” -ਜਿਵੇਂ ਸਾਵਣ ਦੀ ਬਰਖਾ ਤੋਂ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਵਣਤ੍ਰਿਣ ਤਾਂ ਹਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਸਾਵਣ ਦੀ ਉਸੇ ਬਰਖਾ ਤੋਂ ਅੱਕ ਦੇ ਬੂਟੇ ਸੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਵੇਂ ਨਾਮ-ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਬਰਖਾ ਵੀ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਲਾਭ ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰ ਵਾਲੀਆਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਹੀ ਲੈ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਜਦਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਗੁਣਾ ਤੋਂ ਵਿਹੂਣੀ ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਸਗੋਂ ਸੜਦੀ ਤੇ ਖੁਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਪਿਆਰ (ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ) ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

“ਨਾਨਕ ਪਿਰ ਕੀ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣਈ, ਸਭੁ ਸੀਗਾਰੁ ਖੁਆਰੁ” - ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਨੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੀ ਸਾਰ ਨਹੀਂ ਪਈ ਹੁੰਦੀ, ਉਸ ਦਾ (ਇਕੋ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ) ਸਾਰਾ ਸਿੰਗਾਰ ਉਲਟਾ ਉਸੇ ਨੂੰ ਹੀ ਖ਼ੁਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਭਾਵ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਤੇ ਇਕੋ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸੋਝੀ ਤੋਂ ਵਿਹੂਣੀਆਂ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ, ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ `ਚ ਖੱਚਤ, ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਬੇਸ਼ੱਕ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਧਾਰਮਿਕ ਆਡੰਬਰ ਤਾਂ ਬਹੁਤੇਰੇ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਵੀ ਖੁਆਰ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਮਾਨਸਿਕ ਉਖਾੜ, ਆਸ਼ਾ-ਮਨਸ਼ਾ, ਚਿੰਤਾਵਾਂ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾ ਆਦਿ ਤੋਂ ਉਪਜੀ ਅਉਗੁਣਾਂ ਦੀ ਸੜਾਂਦ ਹੀ ਛਾਈ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸੱਚਾ ਅਨੰਦ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਾਣ ਸਕਦੀਆਂ। ੨।

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-ਗਹੁ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਿਆਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਦੋਨਾਂ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਸਾਵਣ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਬਰਖਾ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਵਨ-ਤ੍ਰਿਣ `ਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਹਰਿਆਵਲ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਕਰਣ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ।

ਪਹਿਲੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਲਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗ੍ਰੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਆ ਕੇ ਤੇ ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨਾਮ ਬਾਣੀ ਦੀ ਬਰਖਾ ਤੇ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਲਲਾਹ ਦੀ ਬਰਕਤ ਨਾਲ ਅਨੰਦਮਈ, ਰਸੀਲਾ (ਸਰਸ) ਗੁਣਵਾਣ ਬਨਾਇਆ ਹੈ।

ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸਾਵਨ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਬਰਖਾ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਵਣ-ਤ੍ਰਿਣ ਲਈ ਇਕੋ ਜਿਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਵੀ ਅੱਕ ਦੇ ਬੂਟੇ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਹੈਣ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਉਸੇ ਵਣ ਤ੍ਰਿਣ ਦਾ ਅੰਗ, ਪਰ ਸਾਵਨ ਦੀ ਬਰਖਾ ਤੋਂ ਹਰੇ ਭਰੇ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਦੀਆਂ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਂਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣ ਤਾਂ ਉਪਜਦੇ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜੀਵਨ ਭਰ ਅਉਗੁਣਾ ਦੀ ਸੜਾਂਦ ਤੇ ਖੁਆਰੀਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਭਰੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਅਜਿਹੀਆਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਆਪਣੀ ਹੁਉਮੈ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਉਪਜੇ ਮਨਮਤੀ-ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਜੀਵਨ ਕਾਰਣ ਸੰਸਾਰਕ ਰਸਾਂ-ਕਸਾਂ `ਚ ਖੱਚਤ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਕ ਦੇ ਬੂਟੇ ਦੀ ਨਿਆਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ, ਸਤਿਗੁਰੂ ਵੱਲੋਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਤੇ ਹਰ ਥਾਂ ਸਮੂਚੇ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਲਈ ਹੋ ਰਹੀ ਨਾਮ ਬਾਣੀ ਦੀ ਬਰਖਾ ਵੀ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ। ਇਸੇ ਤੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਮਾਨਸਿਕ ਉਖਾੜ, ਚਿੰਤਾਵਾਂ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾ, ਆਸ਼ਾ-ਮਨਸ਼ਾ ਆਦਿ ਦੀ ਸੜਾਂਦ ਹੀ ਭਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਪਉੜੀ॥ ਸਚਾ ਅਲਖ ਅਭੇਉ, ਹਠਿ ਨ ਪਤੀਜਈ॥ ਇਕਿ ਗਾਵਹਿ ਰਾਗ ਪਰੀਆ, ਰਾਗਿ ਨ ਭੀਜਈ॥ ਇਕਿ ਨਚਿ ਨਚਿ ਪੂਰਹਿ ਤਾਲ, ਭਗਤਿ ਨ ਕੀਜਈ॥ ਇਕਿ ਅੰਨੁ ਨ ਖਾਹਿ ਮੂਰਖ, ਤਿਨਾ ਕਿਆ ਕੀਜਈ॥ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਹੋਈ ਬਹੁਤੁ, ਕਿਵੈ ਨ ਧੀਜਈ॥ ਕਰਮ ਵਧਹਿ ਕੈ ਲੋਅ, ਖਪਿ ਮਰੀਜਈ॥ ਲਾਹਾ ਨਾਮੁ ਸੰਸਾਰਿ, ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਜਈ॥ ਹਰਿ ਭਗਤੀ ਅਸਨੇਹਿ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਘੀਜਈ॥ ੧੭॥ (ਪੰ; ੧੨੮੫)

ਪਦ ਅਰਥ: — ਅਭੇਉ—ਜਿਸ ਦਾ ਭੇਤ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਹਠਿ — ਹਠ ਕਰਮਾਂ ਨਾਲ, ਚਾਲੀਹੇ ਵਰਤਾਂ ਤੋਂ ਅਰੰਭ ਕਰਕੇ ਕਠਿਨ ਤੋਂ ਕਠਿਨ ਤਪਸਿਆਂਵਾਂ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰੂਪ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ `ਚੋਂ ਕੁੱਝ ਇੱਕ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਪਉੜੀ `ਚ ਵੀ ਹੈ, ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਪ। ਪਤੀਜਈ—ਪਤੀਜਏ, ਪਤੀਜੈ, ਪਤੀਜਦਾ, ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁੰਦਾ। ਇਕਿਕਈ, ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ, ਲਫ਼ਜ਼ ‘ਇਕ’ ਦਾ ਬਹੁ-ਵਚਨ। ਗਾਵਹਿ—ਗਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰੀਆ—ਰਾਗਣੀਆਂ। ਰਾਗਿ—ਰਾਗਾਂ ਨਾਲ। ਨਚਿ—ਨੱਚ ਕੇ। ਨ ਭੀਜਈ ਖ਼ੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਪੂਰਹਿ ਤਾਲ—ਤਾਲ ਪੂਰਦੇ ਹਨ, ਸਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਤਾਲ ਮਿਲਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਵੈ—ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ। ਸੰਸਾਰਿ—ਸੰਸਾਰ `ਚ। ਅੰਮ੍ਰਿਤ— ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ, ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਨਾਮ-ਜਲ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ। ਧੀਜਈ—ਧੀਰਜ ਆਉਂਦੀ। ਕੈ ਲੋਅ—ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਦੇ, ਬੇਅੰਤ ਧਰਤੀਆਂ ਦੇ (ਜਿਵੇਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਚੌਦਾਂ ਲੋਕ ਆਦਿ ਪਰ ਇਥੇ ਅਨੇਕਾਂ ਤੇ ਅਣਗਿਣਤ ਲੋਕ)। ਪੀਜਈ—ਭਿੱਜਦਾ ਹੈ। ਵਧਹਿ—ਵਧਦੇ ਹਨ। ਅਸਨੇਹਿ—ਅਸਨੇਹ ਨਾਲ, ਪਿਆਰ ਨਾਲ।

ਅਰਥ: — “ਸਚਾ ਅਲਖ ਅਭੇਉ, ਹਠਿ ਨ ਪਤੀਜਈ” - ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਜੋ ਸਦਾ ਥਿਰ, ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ, ਅਦ੍ਰਿਸ਼ਟ ਤੇ ਜਿਸ ਦਾ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਕੀਤੇ ਹਠ ਕਰਮਾਂ ਨਾਲ ਕਦੇ ਰਾਜ਼ੀ ਭਾਵ ਖ਼ੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

“ਇਕਿ ਗਾਵਹਿ ਰਾਗ ਪਰੀਆ, ਰਾਗਿ ਨ ਭੀਜਈ” -ਕਈ ਲੋਕ (ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਣ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਲਈ) ਰਾਗ ਰਾਗਣੀਆਂ ਗਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਪ੍ਰਭੂ ਅਜਿਹੇ ਰਾਗਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਪ੍ਰਸੰਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

“ਇਕਿ ਨਚਿ ਨਚਿ ਪੂਰਹਿ ਤਾਲ, ਭਗਤਿ ਨ ਕੀਜਈ” -ਕਈ ਲੋਕ ਨੱਚ ਨੱਚ ਕੇ ਤਾਲ ਪੂਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਭਗਤੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।

“ਇਕਿ ਅੰਨੁ ਨ ਖਾਹਿ ਮੂਰਖ, ਤਿਨਾ ਕਿਆ ਕੀਜਈ” - ਕਈ ਮੂਰਖ ਬੰਦੇ ਅੰਨ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ, ਤਾਂ ਤੇ ਦੱਸੋ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾਏ? ਭਾਵ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੂਰਖਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਮਝਾਈਏ ਕਿ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।

“ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਹੋਈ ਬਹੁਤੁ, ਕਿਵੈ ਨ ਧੀਜਈ” - (ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਅਜਿਹੇ ਹੱਠ ਕਰਮਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਗੁਰਦੇਵ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਹੈ) ਦਰਅਸਲ ਅਜਿਹੇ ਹੱਠ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਤਾਂ ਉਲਟਾ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰਲੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ `ਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਤੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ।

“ਕਰਮ ਵਧਹਿ ਕੈ ਲੋਅ, ਖਪਿ ਮਰੀਜਈ” - ਇਹੀ ਨਹੀਂ ਫ਼ਿਰ ਭਾਵੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ `ਚ ਹੋਰ ਕਈ ਧਰਤੀਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੱਠ ਕਰਮ ਵੀ ਜੋੜ ਲਏ ਜਾਣ, ਤਾਂ ਉਹ ਲੋਕ ਵੀ ਖਪ ਕੇ ਹੀ ਮਰਦੇ ਹਨ; ਭਾਵ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਰਾਹ `ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਸਾਰੇ ਹਠ ਕਰਮ ਬਿਰਥਾ ਤੇ ਨਿਸ਼ਫਲ ਹਨ। “ਲਾਹਾ ਨਾਮੁ ਸੰਸਾਰਿ, ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਜਈ” - ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣਾ ਤੇ ਨਾਮ ਅੰੰਿਮ੍ਰਤ ਨੂੰ ਪੀਣਾ ਹੈ, ਸੰਸਾਰ `ਚ ਆ ਕੇ ਬੱਸ ਇਹੀ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਲਾਹੇ ਦਾ ਵਣਜ।

“ਹਰਿ ਭਗਤੀ ਅਸਨੇਹਿ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਘੀਜਈ” -ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬੰਦਗੀ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਹੀ ਭਿੱਜਦਾ ਹੈ। ੧੭। “‘

ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਦਾ ਦੋ ਟੁਕ ਖ਼ੈਸਲਾ ਹੈ ਕਿ ਧਾਰਮਿਕ ਤਲ `ਤੇ ਹਠ ਕਰਮ ਚਾਹੇ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਤਾਂ ਬਹੁਤੇਰੀ ਵਾਧੇ `ਤੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਅਜਿਹੇ ਹੱਠ ਕਰਮਾ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲਾ ਅਥਵਾ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋਣ ਇਕੋ ਇੱਕ ਮਕਸਦ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

ਪ੍ਰਭੂ ਭਗਤੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਨਾ ਕੇ ਨਚਣ ਕੁਦਣ ਦੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਜਾਂ ਵੱਡੀਆਂ ਰਾਗ ਸਾਧਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਨਾ ਕੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹੱਠ ਕਰਮ, ਅੰਨ ਨਾ ਖਾਣ ਦੇ ਪਾਖੰਡ ਕਰਮਾਂ ਅਦਿ ਮਿਸਾਲਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ, ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤਲ `ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਫਲ ਕਰਮ ਕਿਹਾ ਹੈ।

ਫ਼ਿਰ ਇਕੱਲੇ ਇਸ ਲੋਕ `ਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਮੂਚੀ ਰਚਨਾ `ਚ ਜਿਤਨੇ ਵੀ ਲੋਕ ਹਨ, ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ ਕਰਮ, ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਨੂੰ ਹੀ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ `ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਸਾਰੇ ਹੱਠ ਕਰਮ, ਬਿਰਥਾ ਕਰਮ ਹੀ ਹਨ।

ਗੁਰਦੇਵ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣਾ ਤੇ ਨਾਮ ਅੰੰਿਮ੍ਰਤ ਨੂੰ ਪੀਣਾ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ `ਚ ਆ ਕੇ ਬੱਸ ਇਹੀ ਹੈ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਲਾਹੇ ਦਾ ਵਣਜ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਸਾਧਨ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ, ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਵੀ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ ਹੈ, ਕੇਵਲ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜ ਸਕਦਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਭਿੱਜ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਤੇ ਕੇਵਲ ਅਜਿਹੇ ਗੁਰਮੁਖ ਜਨ ਹੀ ਇਸ ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਪਉੜੀ ਅਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਮੂਚੇ ਮਨਮਤੀ ਤੇ ਹਠ ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਮਾਰਗ `ਤੇ ਫੋਕਟ ਕਰਮ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਇੱਕ ਮਿਕ ਹੋਣ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਰਾਹ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੋੜਣਾ ਦੱਸਿਆ ਹੈ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਖੁੱਲ ਕੇ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਪਾਹਿਲੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਾਵਨ ਦੀ ਹਰਿਆਵਲ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਪਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਭਾਵ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਹੋ ਕੇ ਚਲਦੀਆਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਰੰਗ ਨਾਲ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਰਸੀਲਾ ਬਨਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਸਫ਼ਲ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਾਰ ਜਾਨਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਮਾਇਕ ਰਸਾਂ ਕਸਾਂ ਚ ਖੱਚਤ ਰਹਿਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਸਮੂਹ ਧਰਮ ਕਰਮ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਖੁਆਰੀਆਂ ਦਾ ਮੁਖ ਕਾਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। (ਚਲਦਾ) #Instt. 19.17 Mlkiv.02.014#

ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।

EXCLUDING THIS BOOK “Malaar Ki Vaar M:1 Steek & GVD” BEING LOADED IN ISTTS. Otherwise about All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on www.sikhmarg.com it is to clarify that;

---------------------------------------------

For all the Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/- (in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.org




.