| . |
|
☬ ਮਲਾਰ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੧ ☬
(ਪੰ: ੧੨੭੮-੯੧)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੇ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੧੪) ਵੀ
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
( ਪਉੜੀ
ਨੰ: ੧੨ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩॥ ਬਾਬੀਹਾ ਖਸਮੈ ਕਾ ਮਹਲੁ ਨ ਜਾਣਹੀ ਮਹਲੁ ਦੇਖਿ ਅਰਦਾਸਿ ਪਾਇ॥
ਆਪਣੈ ਭਾਣੈ ਬਹੁਤਾ ਬੋਲਹਿ ਬੋਲਿਆ ਥਾਇ ਨ ਪਾਇ॥ ਖਸਮੁ ਵਡਾ ਦਾਤਾਰੁ ਹੈ ਜੋ ਇਛੇ ਸੋ ਫਲ ਪਾਇ॥
ਬਾਬੀਹਾ ਕਿਆ ਬਪੁੜਾ ਜਗਤੈ ਕੀ ਤਿਖ ਜਾਇ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੩॥ ਬਾਬੀਹਾ ਭਿੰਨੀ ਰੈਣਿ ਬੋਲਿਆ ਸਹਜੇ ਸਚਿ ਸੁਭਾਇ॥ ਇਹੁ ਜਲੁ ਮੇਰਾ
ਜੀਉ ਹੈ ਜਲ ਬਿਨੁ ਰਹਣੁ ਨ ਜਾਇ॥ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਜਲੁ ਪਾਈਐ ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਗਵਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਜਿਸੁ ਬਿਨੁ ਚਸਾ
ਨ ਜੀਵਦੀ ਸੋ ਸਤਿਗੁਰਿ ਦੀਆ ਮਿਲਾਇ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥ ਖੰਡ ਪਤਾਲ ਅਸੰਖ ਮੈ ਗਣਤ ਨ ਹੋਈ॥ ਤੂ ਕਰਤਾ ਗੋਵਿੰਦੁ ਤੁਧੁ ਸਿਰਜੀ
ਤੁਧੈ ਗੋਈ॥ ਲਖ ਚਉਰਾਸੀਹ ਮੇਦਨੀ ਤੁਝ ਹੀ ਤੇ ਹੋਈ॥ ਇਕਿ ਰਾਜੇ ਖਾਨ ਮਲੂਕ ਕਹਹਿ ਕਹਾਵਹਿ ਕੋਈ॥ ਇਕਿ
ਸਾਹ ਸਦਾਵਹਿ ਸੰਚਿ ਧਨੁ ਦੂਜੈ ਪਤਿ ਖੋਈ॥ ਇਕਿ ਦਾਤੇ ਇੱਕ ਮੰਗਤੇ ਸਭਨਾ ਸਿਰਿ ਸੋਈ॥ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ
ਬਾਜਾਰੀਆ ਭੀਹਾਵਲਿ ਹੋਈ॥ ਕੂੜ ਨਿਖੁਟੇ ਨਾਨਕਾ ਸਚੁ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਈ॥ ੧੨ ॥
(ਪਉੜੀ ੧੨,
ਸਟੀਕ ਸਲੋਕਾਂ ਤੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’
ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩॥ ਬਾਬੀਹਾ ਖਸਮੈ ਕਾ ਮਹਲੁ ਨ ਜਾਣਹੀ, ਮਹਲੁ ਦੇਖਿ ਅਰਦਾਸਿ ਪਾਇ॥
ਆਪਣੈ ਭਾਣੈ ਬਹੁਤਾ ਬੋਲਹਿ, ਬੋਲਿਆ ਥਾਇ ਨ ਪਾਇ॥ ਖਸਮੁ ਵਡਾ ਦਾਤਾਰੁ ਹੈ, ਜੋ ਇਛੇ ਸੋ ਫਲ ਪਾਇ॥
ਬਾਬੀਹਾ ਕਿਆ ਬਪੁੜਾ, ਜਗਤੈ ਕੀ ਤਿਖ ਜਾਇ॥ ੧॥
(ਪੰ: ੧੨੮੩)
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਖਸਮੈ ਕਾ ਮਹਲੁ —ਮਾਲਿਕ
ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਘਰ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ, ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਦਰ, ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਣਾ, ਸਫ਼ਲ ਜਨਮ।
ਨ ਜਾਣਹੀ—ਨ
ਜਾਣਹਿ, ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ, ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਉਥੇ ਪੁੱਜਣਾ ਕਿਵੇਂ ਹੈ।
ਮਹਲੁ ਦੇਖਿ—ਮਾਲਿਕ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਲਈ।
ਅਰਦਾਸਿ ਪਾਇ—ਅਰਦਾਸ
ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਨੂੰ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਹਊਮੈ ਦਾ ਨਿਵਾਰਣ ਕਰਕੇ ਸਮਰਪਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਆਪਣੈ ਭਾਣੈ—ਆਪਣੇ
ਮਨ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ `ਚ ਟੁਰ ਕੇ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰ ਮਨਮੁਖੀ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਰਸਤੇ।
ਥਾਇ ਨ ਪਾਇ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਦਰ ‘ਤ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਬਪੁੜਾ—ਵਿਚਾਰਾ।
ਤਿਖ—ਤ੍ਰੇਹ,
ਪਿਆਸ।
ਨੋਟ- ਪਿਛਲੀਆਂ
ਕਿਸ਼ਤਾਂ `ਚ ਬਾਬੀਹੇ ਤੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਿਚਲੀ ਪਿਆਸ ਵਾਲੀ ਸਾਂਝੀ ਕੜੀ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਵੇਰਵਾ ਆ ਚੁੱਕਾ
ਹੈ। ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਸਨਿਮ੍ਰ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਉਥੋਂ ਵੀ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਲਿਆ
ਜਾਵੇ। ਤਾਂ ਵੀ ਮੂਲ ਅਰਥਾਂ ਵੱਲ ਵਧਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ:-
(੧)
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀਆਂ ਅਰਬਾਂ-ਖਰਬਾਂ ਕਰਮਭੋਗੀ
ਜੂਨਾਂ `ਚੋਂ ਬਾਬੀਹਾ ਵੀ ਇੱਕ ਕਰਮਭੋਗੀ ਜੂਨ ਹੈ। ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਬਿਰਥਾ ਹੋਣ ਦਾ ਨਤੀਜਾ, ਉਸ
ਸਮੇਂ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾਂ `ਚੋਂ ਕਿਸੇ ਕਰਮ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਹ ਜੂਨ ਵੀ ਮਿਲਦੀ
ਹੈ। ਬਾਬੀਹੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਲਗਭਗ ਜਲ `ਤੇ ਹੀ ਬਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਚੌਤਰਫ਼ੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਸਮੁੰਦ੍ਰ
ਉਛਾਲੇ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਮੂਸਲਾਧਾਰ ਬਾਰਿਸ਼ ਹੋ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ, ਇਹ
ਬਾਕੀ ਪੰਛੀਆਂ ਵਾਂਗ, ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਉਣ ਲਈ, ਗਰਦਨ ਨੀਵੀਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਚੁੰਝ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਪੀ
ਸਕਦਾ।
ਕਾਰਣ, ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਗਰਦਨ `ਚ ਸੁਰਾਖ ਰਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਗਰਦਨ
ਨੀਵੀਂ ਕਰਕੇ ਚੁੰਜ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਇਸ ਦੇ ਪੇਟ `ਚ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਸੁਰਾਖ
ਰਸਤੇ ਵਾਪਿਸ ਜ਼ਮੀਨ `ਤੇ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਸ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਿਆਸ ਦਾ
ਮਾਰਿਆ, ਆਪਣੀ ਚੁੰਜ ਉੱਚੀ ਕਰਕੇ ਬਾਰਿਸ਼ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀ ਬੂੰਦ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀ
ਸਿਧੀ ਇਸ ਦੀ ਚੁੰਜ ਪਵੇ ਤੇ ਪੇਟ `ਚ ਪੁੱਜੇ। ਉਸੇ ਨੂੰ ਸਵਾਂਤੀ ਬੂੰਦ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ
ਬੂੰਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਇਸਨੂੰ ਪਿਆਸੇ ਤੜਪਣਾ ਪੈਂਦਾ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸਦੀ ਪਿਆਸੇ ਤੜਪਦਿਆਂ ਮੌਤ ਵੀ ਹੋ
ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
(੨)
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾ ਦੀ ਵੀ ਮੂਲ ਰੂਪ
`ਚ ਇਕੋ ਹੀ ਪਿਆਸ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਪਿਆਸ ਜਿਸ ਦੀ ਸੋਝੀ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਆਏ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਅਤੇ
ਇਹ ਪਿਆਸ ਹੈ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਦੀ। ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਪਿਆਸ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਪਾਪੀਹੇ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ
ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਇਸ ਪਿਆਸ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾ, ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਆਤਮਕ
ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਤੇ ਇਸਦਾ ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਸੇ ਦਾ
ਨਤੀਜਾ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਬਿਰਥਾ ਹੋਣ ਕਾਰਣ, ਇਸਨੂੰ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪੈਣਾ ਪੈਂਦਾ
ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜੂਨਾਂ ਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲੀ ਬਾਰੀ ਤੇ ਦੁਰਲਭ ਅਵਸਰ
ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
(੩)
ਪਾਪੀਹੇ ਦੀ ਪਿਆਸ ਵਾਲੇ ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਰਣ
ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਬਲਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਵੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਇਹ, ਜਿਵੇਂ
ਪਾਪੀਹਾ ਸਵਾਂਤੀ ਬੂੰਦ ਲਈ ਤੜਪਦਾ ਹੈ; ਇਧਰ ਮਨਮੁਖ ਅਗਿਆਨੀ ਮਨੁੱਖ, ਗਰ੍ਰੂ ਵਿਹੂਣਾ ਹੋਣ ਕਾਰਣ,
ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੀ ਪਿਆਸ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ, ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਤੇ ਰਸਾਂ ਕਸਾਂ ਦੀ ਪਿਆਸ
ਹੀ ਦਬਾਦਬ ਵਧਾਈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਵੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਣਾ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਪਿਆਸਾ ਤੇ ਤੜਪਦਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ
ਇਹ ਵੀ, ਪਿਆਸੇ ਪਾਪੀਹੇ ਵਾਂਗ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੜਪਦਾ ਹੀ ਦੰਮ ਤੋੜਦਾ ਤੇ ਆਪਣੇ ਦੁਰਲਭ ਜਨਮ ਨੂੰ
ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਰਥ: —
“ਬਾਬੀਹਾ ਖਸਮੈ ਕਾ ਮਹਲੁ
ਨ ਜਾਣਹੀ” -ਹੇ ਮਨੁੱਖ
ਰੂਪ ਪਪੀਹੇ! ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਲਕ ਦਾ ਘਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ। ਭਾਵ ਤੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਲਿਕ ਦੇ ਘਰ ਬਾਰੇ ਸੋਝੀ
ਨਹੀਂ (ਇਸੇ ਲਈ ਤੂੰ ਮਾਇਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਤੇ ਭੁਖ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਤੜਪ ਰਿਹਾਂ ਹੈ)।
“ਮਹਲੁ ਦੇਖਿ ਅਰਦਾਸਿ ਪਾਇ” -
ਤਾਂ ਤੇ ਐ ਭਾਈ! ਮਾਲਿਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਲਈ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਅਰਦਾਸ ਹੀ ਇਕੋ ਇੱਕ
ਵਸੀਲਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਹਊਮੈ ਰਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਪੂਰੇ ਸਮਰਪਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ ਦਾ ਸੁਆਲੀ ਹੋ, ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋ ਜਾਵੇਂਗਾ।
“ਆਪਣੈ ਭਾਣੈ ਬਹੁਤਾ ਬੋਲਹਿ, ਬੋਲਿਆ ਥਾਇ ਨ ਪਾਇ” -
ਜਿਤਨਾ ਚਿਰ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ
ਪਿੱਛੇ ਟੁਰਦਾ ਤੇ ਬਹੁਤ ਬੋਲਦਾ ਹੈਂ, ਤੇਰਾ ਅਜਿਹਾ ਬੋਲਣਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦਾ। ਭਾਵ ਬੇਸ਼ੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰ ਮਨਮੁਖੀ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਰਾਹੀਂ ਤੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ‘ਤ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ
ਹੋਣਾ।
“ਖਸਮੁ ਵਡਾ ਦਾਤਾਰੁ ਹੈ, ਜੋ ਇਛੇ ਸੋ ਫਲ ਪਾਇ” - ਹੇ
ਮਨੁੱਖ ਰੂਪ ਬਾਬੀਹੇ! ਮਾਲਕ ਦਾਤਾਰ ਤਾਂ ਬੇਅੰਤ ਬਖ਼ਸ਼ਸ਼ਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਦਰ ਤੇ ਪਿਆਂ ਜੋ
ਮੰਗੀਏ ਉਹੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਬਾਬੀਹਾ ਕਿਆ ਬਪੁੜਾ, ਜਗਤੈ ਕੀ ਤਿਖ ਜਾਇ” - ਤਾਂ
ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚਾਰਾ ਇਹ ਪਪੀਹਾ ਹੀ ਕੀ? ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ ਦੇ ਸੁਆਲੀ ਹੋਇਆਂ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਭਰ `ਚ ਪਸਰੀ
ਹੋਈ ਮਾਇਕ ਪਿਆਸ ਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਭੁਖ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਮਿੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ੧।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਸਾਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖ, ਰਬ ਦੀ ਹੋਂਦ `ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤਾਂ ਰਖਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਵੀ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਅਸਲੀਅਤ ਬਾਰੇ ਅਨਜਾਣ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਇਧਰ ਓਧਰ ਹੀ ਅਟਕਿਆ ਰਹਿ ਕੇ ਜਨਮ ਬਿਰਥਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ
ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋ ਸਕਣ ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ਤੇ
ਕਬੂਲ ਹੋਣ ਦਾ ਇਕੋ ਰਾਹ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਹੈ ਨਿਰੋਲ ਹਊਮੈ ਰਹਿਤ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਆ ਕੇ ਸੰਪੂਰਨ ਸਮ੍ਰਪਨ ਦੀ
ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਹੋ ਜਾਣਾ।
ਫ਼ਿਰ ਬਹੁਤੀ ਲੋਕਾਈ ਤਾਂ ਉਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਮੁਤਾਬਕ
ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਕਾਂਡਾ `ਚ ਉਲਝੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਕਈ ਤਾਂ ਜ਼ਾਹਿਰਾ ਗੁਰੂ ਦਰ
ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਵੀ, ਅਸਲ `ਚ ਮਨਮਤੀ ਤੇ ਮਨਮੁਖੀ ਕਰਮਾਂ `ਚ ਹੀ ਰੁੱਝੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਦੇਵ ਸਲੋਕ `ਚ
ਅਜਿਹੀ ਲੋਕਾਈ ਲਈ ਵੀ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਐ ਭਾਈ! ਤੇਰੇ ਸਾਰੇ ਕਰਮ, ਬੇਸ਼ਕ ਧਾਰਮਿਕ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ,
ਤਾਂ ਵੀ ਮਨਮਤੀ ਤੇ ਮਨਮੁਖੀ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋਣ ਲਈ ਵਿਅਰਥ ਹਨ।
ਗੁਰਦੇਵ ਦੌਰਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਭੂ ਤਾਂ ਦਾਤਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ਉਥੇ ਇੱਕ ਦੀ
ਤਾਂ ਗੱਲ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪ੍ਰਭੂ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ, ਨਿਰੋਲ
ਹਊਮੈ ਰਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਸੰਪੂਰਨ ਸਮ੍ਰਪਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਦਰ ਦਾ ਸੁਆਲੀ ਹੋਣਾ।
ਮਃ ੩॥ ਬਾਬੀਹਾ ਭਿੰਨੀ ਰੈਣਿ ਬੋਲਿਆ, ਸਹਜੇ ਸਚਿ ਸੁਭਾਇ॥ ਇਹੁ ਜਲੁ ਮੇਰਾ
ਜੀਉ ਹੈ, ਜਲ ਬਿਨੁ ਰਹਣੁ ਨ ਜਾਇ॥ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਜਲੁ ਪਾਈਐ, ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਗਵਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਜਿਸੁ ਬਿਨੁ
ਚਸਾ ਨ ਜੀਵਦੀ, ਸੋ ਸਤਿਗੁਰਿ ਦੀਆ ਮਿਲਾਇ॥ ੨॥
(ਪੰ: ੧੨੮੩)
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਭਿੰਨੀ ਰੈਣਿ—ਤ੍ਰੇਲ
ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਰਾਤ, ਪਹਿਰ ਰਾਤ ਰਹਿੰਦੇ, ਭਲਕ ਦਾ ਸਮਾਂ, ਮਨ ਦੀਆਂ ਗਹਿਰਾਈਆਂ ਤੋਂ।
ਸਹਜੇ—ਅਡੋਲ
ਅਵਸਥਾ `ਚ। ਸਚਿ—ਸਦਾ-ਥਿਰ
ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ।
ਸੁਭਾਇ—ਸੁਭਾਵਕ ਹੀ,
ਜਿਹੜਾ ਕੰਮ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੋਵੇ, ਮਨ ਦੀ ਮੌਜ ਨਾਲ।
ਜਲੁ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦਾ ਨਾਮ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ, ਅਮ੍ਰਿਤ-ਨਾਮ।
ਚਸਾ—ਅੱਖ
ਦੇ ਫ਼ੁਲਕਾਰੇ ਜਿੰਨਾਂ ਵੀ, ਪਲ ਭਰ ਲਈ ਵੀ।
ਜੀਉ—ਜਿੰਦ,
ਜ਼ਿੰਦਗੀ। ਸਬਦੀ—ਸ਼ਬਦ
ਰਾਹੀਂ, ਗੁਰ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ।
ਆਪੁ—ਆਪਾ-ਭਾਵ,
ਹਉਮੈ। ਗਵਾਇ—ਦੂਰ
ਕਰ ਕੇ, ਮਿਟਾ ਕੇ, ਹਉਮੈ ਰਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਪੂਰੇ ਸਮਰਪਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ।
ਸਤਿਗੁਰਿ—ਸਦਾ
ਥਿਰ ਗੁਰੂ ਨੇ, ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਗੁਰੂ ਨੇ।
ਅਰਥ: —
“ਬਾਬੀਹਾ ਭਿੰਨੀ ਰੈਣਿ
ਬੋਲਿਆ, ਸਹਜੇ ਸਚਿ ਸੁਭਾਇ” -
ਜਦੋਂ ਪਪੀਹਾ ਰੂਪ ਮਨੁੱਖ, ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਵੱਡੇ ਵੈਰਾਗ ਦੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਆ ਕੇ, ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀਆਂ
ਗਹਿਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਕਹਿ ਉਠਦਾ ਹੈ।
“ਇਹੁ ਜਲੁ ਮੇਰਾ ਜੀਉ ਹੈ ਜਲ ਬਿਨੁ ਰਹਣੁ ਨ ਜਾਇ” -
ਇਹ ਕਹਿ ਉਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ,
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਹੀ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਮੈਂ ਜ਼ਿੰਦਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ।
“ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਜਲੁ ਪਾਈਐ, ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਗਵਾਇ” - ਤਾਂ
ਤੇ ਸਮਝਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਮਨ `ਚੋਂ ਆਪਾ-ਭਾਵ ਗਵਾ ਕੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਨਾਮ-ਅੰਮ੍ਰਿਤ
ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਉਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋ
ਸਕਦਾ।
“ਨਾਨਕ ਜਿਸੁ ਬਿਨੁ ਚਸਾ ਨ ਜੀਵਦੀ, ਸੋ ਸਤਿਗੁਰਿ ਦੀਆ ਮਿਲਾਇ” - ਗੁਰੂ
ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਪਲ ਭਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜੀਵਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਉਸ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਅਜਿਹੀ ਵੈਰਾਗ ਦੀ ਅਵਸਥਾ `ਚ ਪੁੱਜੇ ਹੋਏ ਜੀਊੜੇ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਵੀ, ਸਤਿਗੁਰੂ
ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਭਾਵ ਸਤਿਗੁਰੂ ਆਪ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਤੀਬ੍ਰ ਤਾਂਘ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝ ਆ
ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਹੀ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ
ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੀਵਨ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲੇ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਆਏ ਬਿਨਾ
ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਆਖ਼ਿਰ ਸਦਾ ਥਿਰ ਗੁਰੂ ਹੀ ਇਸ ਲਈ ਸਮ੍ਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਗਿਆਸੂ ਦਾ
ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਕਰਵਾ ਦੇਵੇ।
ਪਉੜੀ॥ ਖੰਡ ਪਤਾਲ ਅਸੰਖ, ਮੈ ਗਣਤ ਨ ਹੋਈ॥ ਤੂ ਕਰਤਾ ਗੋਵਿੰਦੁ, ਤੁਧੁ
ਸਿਰਜੀ, ਤੁਧੈ ਗੋਈ॥ ਲਖ ਚਉਰਾਸੀਹ ਮੇਦਨੀ, ਤੁਝ ਹੀ ਤੇ ਹੋਈ॥ ਇਕਿ ਰਾਜੇ ਖਾਨ ਮਲੂਕ, ਕਹਹਿ ਕਹਾਵਹਿ
ਕੋਈ॥ ਇਕਿ ਸਾਹ ਸਦਾਵਹਿ ਸੰਚਿ ਧਨੁ, ਦੂਜੈ ਪਤਿ ਖੋਈ॥ ਇਕਿ ਦਾਤੇ ਇੱਕ ਮੰਗਤੇ ਸਭਨਾ ਸਿਰਿ ਸੋਈ॥
ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਬਾਜਾਰੀਆ, ਭੀਹਾਵਲਿ ਹੋਈ॥ ਕੂੜ ਨਿਖੁਟੇ ਨਾਨਕਾ, ਸਚੁ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਈ॥ ੧੨॥
(ਪੰ: ੧੨੮੩)
ਪਦ ਅਰਥ: — ਖੰਡ—ਅਨਗਿਣਤ
ਹਿੱਸੇ (ਬਹੁਵਚਨ) (ਪੁਰਾਤਨ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ `ਚ ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੁਲ ਨੌ ਹਿੱਸੇ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਦਕਿ
ਗੁਰਦੇਵ ਇਥੇ ‘ਖੰਡ’
ਦਾ ਬਹੁਵਚਨ ਵਰਤ ਕੇ ਧਰਤੀ ਦੇ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੰਡਾਂ ਲਈ ਵੀ ਬੇਅੰਤਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਪਤਾਲ—ਧਰਤੀ
ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਅਨੇਕਾਂ ਧਰਤੀਆਂ (ਬਹੁਵਚਨ)।
ਅਸੰਖ—ਬੇਅੰਤ,
ਅਨਗਿਣਤ। ਗੋਵਿੰਦੁ—ਸਮੂਚੀ
ਰਚਨਾ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਣ ਵਾਲਾ, ਸਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲਾ।
ਸਿਰਜੀ—ਪੈਦਾ
ਕੀਤੀ। ਤੁਧੈ—ਤੂੰ
ਆਪ ਹੀ। ਗੋਈ —ਨਾਸ
ਕੀਤੀ। ਲਖ ਚਉਰਾਸੀਹ
ਮੇਦਨੀ
—ਅਨੰਤ
ਧਰਤੀਆਂ `ਤੇ ਜੀਵਾਂ ਦੀਆਂ ਅਨੰਤ ਜੂਨਾਂ
(ਲਖ ਚਉਰਾਸੀਹ ਗਿਣਤੀ ਵਾਚਕ ਨਹੀਂ
ਕੇਵਲ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਜੋਂ ਹੈ)।
ਤੇ—ਤੋਂ।
ਇਕਿ—ਕਈ
(ਇਕ ਦਾ ਬਹੁਵਚਨ)।
ਸਦਾਵਹਿ—ਅਖਵਉਂਦੇ ਹਨ।
ਸੰਚਿ—ਇਕੱਠਾ
ਕਰ ਕੇ।
ਦੂਜੈ—ਮਾਇਆ
ਦੇ ਮੋਹ `ਚ ਫ਼ਸਿਆਂ ਨੇ।
ਪਤਿ—ਇੱਜ਼ਤ।
ਪਤਿ ਖੋਈ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚੋਂ ਆਪਣੀ ਇਜ਼ਤ ਗੁਆ ਲਈ, ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੋਏ, ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰ ਗਏ।
ਸਿਰਿ—ਸਿਰ
`ਤੇ। ਸਚੁ—ਸਦਾ
ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ।
ਕੂੜ—ਮਾਇਆ
ਦੇ ਸੌਦੇ। ਮੇਦਨੀ—ਧਰਤੀ,
ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ। ਬਾਜਾਰੀਆ—ਮਸਖ਼ਰੇ,
ਬਹੁ-ਰੂਪੀਏ। ਭੀਹਾਵਲਿ—ਡਰਾਉਣੀ।
ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਬਾਜਾਰੀਆ,
ਭੀਹਾਵਲਿ ਹੋਈ—ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਖੁੰਜਿਆਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਬਹੁਰੂਪੀਏ ਜੀਵਨ ਕਾਰਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਵੀ ਡਰਾਉਣਾ
ਹੀ ਦਿਸਦਾ ਹੈ। ਕੂੜ
ਨਿਖੁਟੇ -ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਵੱਸ
ਕੂੜ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਤੇ ਧੰਨ ਪਦਾਰਥ ਆਦਿ ਥਿਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ।
ਅਰਥ: —
“ਖੰਡ ਪਤਾਲ ਅਸੰਖ, ਮੈ
ਗਣਤ ਨ ਹੋਈ” - ਹੇ
ਪ੍ਰਭੂ! ਇਸ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਬੇਅੰਤ ਖੰਡ ਤੇ ਬੇਅੰਤ ਪਾਤਾਲ ਭਾਵ ਧਰਤੀਆਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਅਨੰਤ
ਧਰਤੀਆਂ ਹਨ; ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਿਣ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ।
“ਤੂ ਕਰਤਾ ਗੋਵਿੰਦੁ, ਤੁਧੁ ਸਿਰਜੀ, ਤੁਧੈ ਗੋਈ”
ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਇਸ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ
ਬਨਾਉਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਤੂੰ ਹੀ ਹੈਂ। ਇਸ ਦੀ ਸਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਤੂੰ ਹੈਂ। ਤੂੰ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ
ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਸ ਵੀ ਤੂੰ ਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈਂ।
“ਲਖ ਚਉਰਾਸੀਹ ਮੇਦਨੀ, ਤੁਝ ਹੀ ਤੇ ਹੋਈ” - ਹੇ
ਪ੍ਰਭੂ! (ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਵੀ ਤੇ ਉੱਤੇ ਵੀ) ਅਨੰਤ ਧਰਤੀਆਂ `ਤੇ ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੀਵਾਂ ਦੀਆਂ ਅਨੰਤ
ਜੂਨੀਆਂ ਹਨ ਉਹ ਵੀ ਤੇਰੀਆਂ ਹੀ ਬਨਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
“ਇਕਿ ਰਾਜੇ ਖਾਨ ਮਲੂਕ, ਕਹਹਿ ਕਹਾਵਹਿ ਕੋਈ” - ਇਥੇ)
ਕਈ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਾਜੇ ਖ਼ਾਨ ਤੇ ਮਲਿਕ ਭਾਵ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਹੁਕਮਰਾਨ ਤੇ ਧੰਨਵਾਨ ਆਖਦੇ ਤੇ
ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
“ਇਕਿ ਸਾਹ ਸਦਾਵਹਿ ਸੰਚਿ ਧਨੁ, ਦੂਜੈ ਪਤਿ ਖੋਈ” - ਕਈ
ਧਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹ ਸਦਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਦਾਤੇ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ,
ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ `ਚ ਪਏ ਰਹਿ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ ‘ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਗੁਆ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦੇ।
“ਇਕਿ ਦਾਤੇ ਇੱਕ ਮੰਗਤੇ ਸਭਨਾ ਸਿਰਿ ਸੋਈ” -
ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਤੇਰੀ ਬੇਅੰਤ ਰਚਨਾ `ਚ ਕਈ
ਦਾਤੇ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਮੰਗਤੇ ਹਨ। ਪਰ ਕੀ ਦਾਤੇ ਤੇ ਕੀ ਮੰਗਤੇ, ਸਭਨਾਂ ਦੇ ਸਿਰ `ਤੇ ਤੂੰ ਹੀ ਹੈਂ।
“ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਬਾਜਾਰੀਆ, ਭੀਹਾਵਲਿ ਹੋਈ” - ਭਾਵੇਂ
ਰਾਜੇ ਸਦਵਾਉਣ ਜਾਂ ਸ਼ਾਹ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ, ਨਾਮ ਵਿਹੂਣੇ ਲੋਕ ਅਸਲੋਂ ਬਹਿਰੂਪੀਏ
ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਮਕਸਦ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦੌੜ
ਹੀ ਉਲਟੇ ਪਾਸੇ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਹਿਰੂਪੀਏ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਧਰਤੀ `ਤੇ ਜੀਵਨ
ਆਨੰਦ ਮਈ ਰਸੀਲਾ ਬਨਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਡਰਉਣਾ ਤੇ ਭੈ ਭੀਤ ਕਰਣ ਵਾਲਾ ਹੀ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
“ਕੂੜ ਨਿਖੁਟੇ ਨਾਨਕਾ, ਸਚੁ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਈ” -
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ,
ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਿਆਂ, ਸ਼ਾਹੂਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਵੱਸ ਕੀਤੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਕੂੜ ਭਾਵ ਨਾਸ਼ਵਾਨ
ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਸਦੀਵੀ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ `ਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ੧੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਕਰਤੇ
ਦੀ ਰਚਨਾ ਬੇਅੰਤ ਖੰਡਾਂ, ਪਾਤਾਲਾਂ, ਧਰਤੀਆਂ ਤੇ ਆਕਾਸ਼ਾਂ `ਚ ਵੰਡੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਉਸਦੀ ਰਚਨਾਂ `ਚ
ਕਿਤਣੀਆਂ ਜੀਵ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਸਾਰੇ ਦਾ ਅੰਤ ਵੀ, ਸਿਵਾਏ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦੂਜਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਪਾ
ਸਕਦਾ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਇਸ ਅਨਂਤ ਰਚਨਾ ਦੀ ਸਾਰ ਸੰਭਾਲ, ਇਸਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਣਾ ਤੇ ਨਾਸ ਕਰਣਾ, ਇਹ
ਸਾਰੇ ਕਾਰਜ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਦੀ ਬੇਅੰਤ ਰਚਨਾ `ਚ ਕਈ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ, ਹਾਕਿਮ ਤੇ ਧੰਨਾਢ
ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਿਰ ਉਹ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਤ੍ਰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਹੀ ਧੰਨ-ਪਦਾਰਥ
ਇਕੱਠੇ ਕਰਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਦੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
ਗੁਰਦੇਵ ਵਿਸ਼ੇ ਨਂੂੰ ਹੋਰ ਸਾਫ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਮਾਇਕ ਪੱਖੋਂ
ਕੋਈ ਗ਼ਰੀਬ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਅਮੀਰ ਇਹ ਵੀ ਕਰਤੇ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਰੰਗ ਹਨ। ਸੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ
ਕੇ ਜਿਹੜੇ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੁੜਦੇ ਉਹ ਕੇਵਲ ਬਹਿਰੂਪੀਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ
ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਮਕਸਦ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰਣਾ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਜਨਮ ਸੰਸਾਰਕ ਰਸਾਂ-ਕਸਾਂ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ `ਚ ਹੀ ਵਿਅਰਥ ਕਰ ਦਿੰਦੇ
ਹਨ। ਗੁਰਦੇਵ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਅਸਾਂ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਹੈ ਕਿ ਆਖ਼ਿਰ ਸਭਕੁਝ ਕਰਤੇ
ਵੱਲੋਂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ `ਚ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਪਉੜੀ ਅਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-
ਪਾਹਿਲੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ ਇਹ ਲਿਆ ਕਿ ਆਮ ਮਨੁੱਖ ਧਰਮੀ ਵੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ
ਰੱਬ ਦੀ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਵੀ ਮਨੁਕਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਅਨਾੜੀ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਫ਼ਲ ਵੀ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦਾ। ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ
ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਤ੍ਰ ਸੱਚ ਹੀ ਸਦਾ ਥਿਰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਆ ਕੇ ਕਰਤੇ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਇਸਤਰ੍ਹਾਂ
ਜਦੋਂ ਉਹ ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਸਦਾ ਥਿਰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਉਸ ਦਾ
ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ‘
ਪਉੜੀ `ਚ ਵੀ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ
ਪੱਕਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕੇਵਲ ਇਕੋ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਇਸ ਬੇਅੰਤ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਸਿਰਜਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਹੀ ਇਸ
`ਚ ਅਨੰਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਰ ਲੈਂਦਾ ਤੇ ਸੰਘਾਰ ਵੀ ਆਪ ਹੀ
ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਰਚਨਾ `ਚ ਅਮੀਰ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਗ਼ਰੀਬ ਵੀ, ਇਹ ਵੀ ਸਭ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹੀ ਖੇਡ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ
ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਸਲ ਰਾਹ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਧੰਨ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਣਾ `ਚ ਲਗੇ ਰਹਿੰਦੇ
ਹਨ ਉਹ ਬਾਜ਼ਾਰੀਏ ਜੀਵਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਹਾਰ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸੱਚ ਇਹੀ
ਸਮਝਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਭਕੁਝ ਸਦਾ ਥਿਰ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ
ਵੀ ਦਰਅਸਲ ਇਸੇ ਸੱਚ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ।
(ਚਲਦਾ)
#Instt. 14.12 Mlkiv.03.014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Malaar Ki Vaar M:1 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For
all the Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani
Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the
writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an
intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs
300/- to 400/- (in rare cases these are 500/-) per hundred copies for
further Free distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education
Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat
Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat
Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |