| . |
|
☬ ਮਲਾਰ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੧ ☬
(ਪੰ: ੧੨੭੮-੯੧)
ਸਟੀਕ, ਲੋੜੀਂਦੀ
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ
ਸਹਿਤ
(ਕਿਸ਼ਤ-੭)
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੫ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕ
ਮਃ ੩॥ ਊਂਨਵਿ ਊਂਨਵਿ ਆਇਆ ਅਵਰਿ ਕਰੇਂਦਾ ਵੰਨ॥ ਕਿਆ ਜਾਣਾ ਤਿਸੁ ਸਾਹ ਸਿਉ ਕੇਵ ਰਹਸੀ ਰੰਗੁ॥ ਰੰਗੁ
ਰਹਿਆ ਤਿਨੑ ਕਾਮਣੀ ਜਿਨੑ ਮਨਿ ਭਉ ਭਾਉ ਹੋਇ॥ ਨਾਨਕ ਭੈ ਭਾਇ ਬਾਹਰੀ ਤਿਨ ਤਨਿ ਸੁਖੁ ਨ ਹੋਇ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੩॥ ਊਂਨਵਿ ਊਂਨਵਿ ਆਇਆ ਵਰਸੈ ਨੀਰੁ ਨਿਪੰਗੁ॥ ਨਾਨਕ ਦੁਖੁ ਲਾਗਾ ਤਿਨੑ
ਕਾਮਣੀ ਜਿਨੑ ਕੰਤੈ ਸਿਉ ਮਨਿ ਭੰਗੁ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥
ਦੋਵੈ ਤਰਫਾ ਉਪਾਇ ਇਕੁ ਵਰਤਿਆ॥ ਬੇਦ ਬਾਣੀ ਵਰਤਾਇ ਅੰਦਰਿ ਵਾਦੁ ਘਤਿਆ॥ ਪਰਵਿਰਤਿ ਨਿਰਵਿਰਤਿ ਹਾਠਾ
ਦੋਵੈ ਵਿਚਿ ਧਰਮੁ ਫਿਰੈ ਰੈਬਾਰਿਆ॥ ਮਨਮੁਖ ਕਚੇ ਕੂੜਿਆਰ ਤਿਨੀੑ ਨਿਹਚਉ ਦਰਗਹ ਹਾਰਿਆ॥ ਗੁਰਮਤੀ
ਸਬਦਿ ਸੂਰ ਹੈ ਕਾਮੁ ਕ੍ਰੋਧੁ ਜਿਨੀੑ ਮਾਰਿਆ॥ ਸਚੈ ਅੰਦਰਿ ਮਹਲਿ ਸਬਦਿ ਸਵਾਰਿਆ॥ ਸੇ ਭਗਤ ਤੁਧੁ
ਭਾਵਦੇ ਸਚੈ ਨਾਇ ਪਿਆਰਿਆ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਨਿ ਆਪਣਾ ਤਿਨਾੑ ਵਿਟਹੁ ਹਉ ਵਾਰਿਆ॥ ੫ ॥
( ਪਉੜੀ
੫, ਸਟੀਕ ਸਲੋਕਾਂ ਤੇ
ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’
ਸਹਿਤ)
ਪਉੜੀ ਨੰ: ੪ ਦਾ ਸੰਖੇਪ -
ਦੇਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਉੜੀ ਨੰ: ੪
`ਚ
ਜੋ ਵਿਸ਼ਾ ਆਇਆ ਸੀ ਉਹ ਵਿਸ਼ਾ ਸੀ
ਗੁਰਮੁਖ
ਤੇ ਮਨਮੁਖ
ਦਾ। ਉਥੇ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ
ਸਾਵਣ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਬਰਖਾ ਰੁੱਤ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀ ਸੁਹਾਵਣੀ ਰੁੱਤ ਸਮੇਂ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਆਪਸੀ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੇ
ਪ੍ਰਕਰਣ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ, ਗ੍ਰੁਰੂ ਵੱਲੋਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਨਾਮ ਦੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਰਖਾ, ਦੁਰਲਭ
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਰੂਪ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਥੇ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਭਾਵੇਂ ਗੁਰੂ ਵੱਲੌਂ ਤਾਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਤੇ
ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਬਰਖਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਵੀ
“ਨਾਨਕ ਸੁਖਿ ਸਵਨੁ ਸੋਹਾਗਣੀ ਜਿਨੑ
ਸਹ ਨਾਲਿ ਪਿਆਰੁ” ਇਸ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ
ਬਰਖਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲਾ ਆਨੰਦ ਕੇਵਲ ਉਹ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਹੀ ਮਾਣਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ
ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਵਿਚਰਦੀਆਂ ਹਨ॥ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਉਥੇ
ਗੁਰਮੁਖ
ਵੀ ਕਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਉਥੇ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੀ ਨਾਮ
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਬਰਖਾ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਤਾਂ ਵੀ ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਪ੍ਰਭੂ
ਪਤੀ ਦਾ ਲੜ ਛੱਡ ਕੇ ਇਧਰ ਓਧਰ ਭਟਕ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ
“ਨਾਨਕ ਝੂਰਿ ਮਰਹਿ ਦੋਹਾਗਣੀ ਜਿਨੑ
ਅਵਰੀ ਲਾਗਾ ਨੇਹੁ” ਵਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ
ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲੇ ਆਨੰਦ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਾਨ ਸਕਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸਦਾ ਲਈ ਆਤਮਕ
ਮੌਤ ਦਾ ਹੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਰਹਿੰਦੀਂਆਂ ਹਨ।
ਉਥੇ ਪਉੜੀ ੪ `ਚ ਵੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ
ਗੁਰਮੁਖਾਂ
ਤੇ ਮਨਮੁਖਾਂ
ਰੂਪ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਅਖਾੜਾ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ
ਅਖਾੜੇ `ਚ ਕੁੱਦਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ
`ਚੋਂ
ਗੁਰਮੁਖ
ਜਿੱਤਦੇ ਅਤੇ ਸਦਾ ਚੜ੍ਹਦੀਆਂ ਕਲਾ
`ਚ
ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਮਨਮੁਖ
ਮੂੰਹ ਭਾਰ ਪਟਕਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਇਸ ਸੱਚ ਦੀ ਸਮਝ ਵੀ, ਗ੍ਰੁਰੂ ਦੀ ਸੰਗਤ `ਚ ਆ ਕੇ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਆਉਣ ਕਾਰਣ, ਕੇਵਲ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਮਨਮੁਖਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੁਣ ਪਉੜੀ
ਨੰ: ੭ `ਚ
ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ:-
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩॥ ਊਂਨਵਿ ਊਂਨਵਿ ਆਇਆ ਅਵਰਿ ਕਰੇਂਦਾ ਵੰਨ॥ ਕਿਆ ਜਾਣਾ ਤਿਸੁ ਸਾਹ
ਸਿਉ ਕੇਵ ਰਹਸੀ ਰੰਗੁ॥ ਰੰਗੁ ਰਹਿਆ ਤਿਨੑ ਕਾਮਣੀ ਜਿਨੑ ਮਨਿ ਭਉ ਭਾਉ ਹੋਇ॥ ਨਾਨਕ ਭੈ ਭਾਇ ਬਾਹਰੀ
ਤਿਨ ਤਨਿ ਸੁਖੁ ਨ ਹੋਇ॥ ੧॥ (ਪੰ: ੧੨੮੦)
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਊਂਨਵਿ ਊਂਨਵਿ—ਨਿਊਂ
ਨਿਊਂ ਕੇ, ਝੁਕ ਝੁਕ ਕੇ।
ਅਵਰਿ—ਹੋਰ ਹੋਰ, ਕਈ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ। ਵੰਨ—ਵੰਨ
ਸੁਵੰਨੇ, ਭਾਂਤ ਸੁਭਾਂਤੇ ਕੌਤਕ।
ਤਿਸੁ ਸਾਹੁ—ਨਾਮ
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬੱਦਲਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਹ (ਗੁਰੂ)।
ਤਿਸੁ ਸਾਹ ਸਿਉ—ਉਸ
ਨਾਮ-ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੇ ਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਨਾਲ।
ਕੇਵ—ਕਿਵੇਂ।
ਰੰਗੁ—
ਪ੍ਰਭੂ
ਪਿਆਰ ਵਾਲਾ ਰੰਗ।
ਭਉ—ਨਿਰਮਲ
ਭਉ। ਭਾਉ—ਸਤਿਕਾਰ।
ਭਾਇ ਬਾਹਰੀ—ਪ੍ਰੇਮ
ਤੋਂ ਸਖਣੀਆਂ। ਭਾਇ —ਅਦਬ-,
ਸਤਿਕਾਰ। ਬਾਹਰੀ—ਜਿਨ੍ਹਾਂ
ਹਿਰਦਿਆਂ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਿਰਮਲ ਭਉ ਨਹੀਂ।
ਅਰਥ: —
ਊਂਨਵਿ ਊਂਨਵਿ ਆਇਆ ਅਵਰਿ
ਕਰੇਂਦਾ ਵੰਨ- ਗੁਰੂ
ਰਾਹੀਂ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਬੱਦਲ ਹਰ ਸਮੇਂ ਨਿਉਂ ਨਿਉਂ ਕੇ ਅਤੇ ਰੰਗ ਬਦਲ ਬਦਲ ਕੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਵ
ਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਸਾਰਕ ਜੀਵਾਂ `ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਮ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਬਰਖਾ ਹਰ ਸਮੇਂ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਢੰਗਾਂ
ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਬਾਰਿਸ਼ ਉਤੋਂ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲੋਂ ਹੇਠਾਂ ਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਗੁਰਦੇਵ ਇਥੇ ਬੱਦਲਾਂ
ਦੇ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਰਣ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ ਗੁਰੂ ਰਾਹੀਂ ਹਰ ਸਮੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਜੀਵਾਂ `ਤੇ
ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਮ ਰੂਪ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਬਰਖਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਕਿਆ ਜਾਣਾ ਤਿਸੁ ਸਾਹ ਸਿਉ ਕੇਵ ਰਹਸੀ ਰੰਗੁ-
ਫ਼ਿਰ ਵੀ, ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਮੇਰਾ ਉਸ ਨਾਮ-ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੇ ਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਨਾਲ, ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰ ਵਾਲਾ ਰੰਗ
ਕਿਵੇਂ ਬਣਿਆ ਰਹਿ ਸਕੇਗਾ, ਭਾਵ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਭਾਵਾਂਗੀ ਵੀ ਜਾਂ ਕਿ ਨਹੀਂ।
ਰੰਗੁ ਰਹਿਆ ਤਿਨੑ ਕਾਮਣੀ, ਜਿਨੑ ਮਨਿ ਭਉ ਭਾਉ ਹੋਇ- ਮਿਹਰਾਂ
ਦੇ ਸਾਈਂ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਦਾ ਹੀ ਬਣਿਆ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ `ਚ ਉਸ ਗੁਰੂ ਦਾ (ਨਿਰਮਲ) ਭਉ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਨਾਨਕ ਭੈ ਭਾਇ ਬਾਹਰੀ, ਤਿਨ ਤਨਿ ਸੁਖੁ ਨ ਹੋਇ -ਗੁਰੂ
ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ ਤੇ ਅਦਬ-ਸਤਿਕਾਰ
ਤੋਂ ਸੱਖਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ ਤੇ ਸਦੀਵੀ ਮਨ ਦਾ ਆਨੰਦ ਪੈਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦਾ। ੧।
ਮਃ ੩॥ ਊਂਨਵਿ ਊਂਨਵਿ ਆਇਆ ਵਰਸੈ ਨੀਰੁ ਨਿਪੰਗੁ॥ ਨਾਨਕ ਦੁਖੁ ਲਾਗਾ ਤਿਨੑ
ਕਾਮਣੀ ਜਿਨੑ ਕੰਤੈ ਸਿਉ ਮਨਿ ਭੰਗੁ॥ ੨॥
(ਪੰ: ੧੨੮੦)
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਪੰਗੁ—ਪੰਕ,
ਚਿੱਕੜ। ਨਿਪੰਗੁ—ਚਿੱਕੜ
ਰਹਿਤ, ਸਾਫ਼ ਸੁਥਰਾ, ਸੁਅੱਛ, ਨਿਰਮਲ।
ਦੁਖ—ਵਿਕਾਰਾਂ
ਦੀ ਮਾਰ ਤੇ ਆਤਮਿਕ ਮੌਤ ਵਾਲਾ ਦੁਖ, ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦਾ ਦੁਖ, ਅਸਫ਼ਲ ਬਿਰਥਾ ਜਨਮ (ਜਿਵੇਂ
“ਨਾਨਕ ਝੂਰਿ ਮਰਹਿ ਦੋਹਾਗਣੀ ਜਿਨੑ
ਅਵਰੀ ਲਾਗਾ ਨੇਹੁ” ਪਉੜੀ-੪)।
ਭੰਗੁ—ਵਿਛੋੜਾ।
ਮਨਿ—ਮਨ
`ਚ, ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ।
ਅਰਥ: —
ਗੁਰੂ ਰੂਪ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਬੱਦਲ ਨਿਉਂ ਨਿਉਂ ਕੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ
ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਨਿਰਮਲ ਜਲ ਵੀ ਹਰ ਸਮੇਂ ਬਰਸ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਤੇ
ਸੁਅੱਛ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਾਲੇ ਜਲ ਦੀ ਬਰਖਾ ਹਰ ਸਮੇਂ ਤੇ ਹਰ ਪਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ `ਤੇ ਵੀ ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ
ਨੂੰ ਆਤਮਿਕ ਮੌਤ ਵਾਲਾ ਦੁੱਖ ਵਿਆਪ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਤੋਂ
ਵਿਛੋੜਾ ਹੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਭਾਵ ਮਿਲਾਪ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ੧।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
(ੳ) ਗੁਰਦੇਵ ਇਨ੍ਹਾਂ
ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਤੇ ਅਨਿਆਯਯ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।
ਕਰਤੇ ਵੱਲੋਂ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਰੂਪ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਬਰਖਾ ਹਰ ਪਲ ਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਨਿਰੰਤਰ ਤੇ ਹਰੇਕ ਲਈ
ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਨਿਰਮਲ ਤੇ ਸੁਅਛ ਬਰਖਾ, ਜਿਹੜੀ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ
ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਉਜਵਲ, ਵਿਕਾਰ ਰਹਿਤ ਤੇ ਸੁਅੱਛ ਭਾਵ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਕਰਣ ਦੇ ਸਮ੍ਰੱਥ
ਹੈ।
ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਭਾਵ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ, (ਕਾਮਣੀਆਂ) ਗੁਰੂ ਦੇ
ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋ ਕੇ ਚਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਥਵਾ ਅਜਿਹੇ ਗੁਰਮੁਖ ਜਨ, ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਸਫ਼ਲ ਕਰਕੇ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਫ਼ਲ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਜੀਉੜੇ ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ
ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗਣ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸਦਾ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਫ਼ਿਰ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦੇ
ਜਨਮਾਂ-ਜੂਨਾਂ ਤੇ ਗਰਭਾਂ ਆਦਿ ਵਾਲੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।
ਦੂਜੇ ਮਨਮੁਖ, ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਪਿਛੈ ਚਲਦੇ ਹਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋ ਕੇ
ਨਹੀਂ ਚਲਦੇ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ-ਸਤਿਕਾਰ `ਚ ਨਹੀਂ ਵਿਚਰਦੇ। ਅਜਿਹੇ ਮਨਮਤੀਏ,
ਜੀਵਨ ਭਰ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਵਿਛੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਰਲਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਅਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਸਹਾਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜਨਮਾਂ-ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ
ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਗੁਰਮੁਖ ਤੇ ਮਨਮੁਖ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਤੇ
ਕਾਮਣੀ ਭਾਵ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਰਣ ਨਾਲ ਅਤੇ
ਗੁਰੂ
ਨੂੰ ਨਾਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਬਰਖਾ ਦੇ ਪ੍ਰਕਰਣ ਨਾਲ ਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
(ਅ) “ਨਾਨਕ
ਭੈ ਭਾਇ ਬਾਹਰੀ ਤਿਨ ਤਨਿ
ਸੁਖੁ ਨ ਹੋਇ”
ਅਤੇ
“ਨਾਨਕ ਦੁਖੁ
ਲਾਗਾ ਤਿਨੑ ਕਾਮਣੀ ਜਿਨੑ ਕੰਤੈ ਸਿਉ ਮਨਿ ਭੰਗੁ” …. .
ਸਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਕਤੀਆਂ
`ਚ
ਸੁਖ
ਤੇ ਦੁਖ
ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ
“ਜਾ
ਸੁਖੁ ਤਾਮਿ ਨ ਹੋਈ” (ਪੰ: ੪੬੯) ਅਨੁਸਾਰ
ਸੁਖੁ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸਦੀਵੀ ਸੁਖ, ਸਫ਼ਲ ਅਥਵਾ
ਗੁਰਮੁਖ ਜੀਵਨ। ਗੁਰਮੁਖ, ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਵੀ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ ਅਤੇ ਆਵਾਉਣ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।
ਜਦਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ
ਦੁੱਖੁ
ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ
ਆਤਮਕ ਮੌਤ।
ਮਨੁੱਖ; ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੇ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਪਿਛੇ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ, ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ
ਵੀ ਮਨਮੁਖ, ਚਿੰਤਾ, ਭਟਕਣਾ, ਝੋਰੇ, ਮਾਨਸਿਕ ਉਖਾੜ, ਹਉੰਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਸਹਿਣ ਨੂੰ
ਮਜਬੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮੁੜ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਤੇ ਜੂਨਾਂ-ਗਰਭਾਂ ਦੇ ਗੇੜ
`ਚ
ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਪਉੜੀ॥ ਦੋਵੈ ਤਰਫਾ ਉਪਾਇ ਇਕੁ ਵਰਤਿਆ॥ ਬੇਦ ਬਾਣੀ ਵਰਤਾਇ ਅੰਦਰਿ ਵਾਦੁ
ਘਤਿਆ॥ ਪਰਵਿਰਤਿ ਨਿਰਵਿਰਤਿ ਹਾਠਾ ਦੋਵੈ, ਵਿਚਿ ਧਰਮੁ ਫਿਰੈ ਰੈਬਾਰਿਆ॥ ਮਨਮੁਖ ਕਚੇ ਕੂੜਿਆਰ,
ਤਿਨੀੑ ਨਿਹਚਉ ਦਰਗਹ ਹਾਰਿਆ॥ ਗੁਰਮਤੀ ਸਬਦਿ ਸੂਰ ਹੈ ਕਾਮੁ ਕ੍ਰੋਧੁ ਜਿਨੀੑ ਮਾਰਿਆ॥ ਸਚੈ ਅੰਦਰਿ
ਮਹਲਿ ਸਬਦਿ ਸਵਾਰਿਆ॥ ਸੇ ਭਗਤ ਤੁਧੁ ਭਾਵਦੇ ਸਚੈ ਨਾਇ ਪਿਆਰਿਆ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਨਿ ਆਪਣਾ ਤਿਨਾੑ
ਵਿਟਹੁ ਹਉ ਵਾਰਿਆ॥ ੫॥ (ਪੰ: ੧੨੮੦)
ਪਦ ਅਰਥ: —
ਤਰਫਾ
—ਧੜੇ, ਦੋ ਪਾਸੇ।
ਦੋਵੈ ਤਰਫਾ
—
‘ਗੁਰਮੁਖ’ ਤੇ ‘ਮਨਮੁਖ’
ਦੋ ਧੜੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪਿਛਲੀ ਪਉੜੀ ਨੰ: ੪ `ਚ ਵੀ ਆਇਆ ਹੈ।
ਬੇਦ ਬਾਣੀ …
ਧਾਰਮਿਕ ਉਪਦੇਸ਼।
ਵਾਦੁ—ਝਗੜਾ।
ਪਰਵਿਰਤਿ—
ਮਨ ਦਾ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ `ਚ ਫਸੇ ਹੋਣਾ।
ਨਿਰਵਿਰਤਿ—ਸੰਸਾਰਕ
ਮੋਹ ਮਾਇਆ `ਚ ਮਨ ਦਾ ਖੱਚਤ ਨਾ ਹੋਣਾ, ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਮਨ `ਚ ਵੈਰਾਗ, ਮਨ ਦੀ ਬੇਹਬਲਤਾ ਤੇ
ਤੜਪ। ਹਾਠਾ—ਤਰਫ਼ਾਂ,
ਪਾਸੇ, ਜੀਵਨ ਦੇ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਰੁੱਖ।
ਰੈਬਾਰਿਆ—ਰਹਬਰ,
ਵਿਚੋਲਾ, ਨਿਆਂ ਕਰਣ ਵਾਲਾ।
ਸੂਰ—ਸੂਰਮੇ।
ਨਾਇ—ਨਾਮ
`ਚ, ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ `ਚ। ਮਹਲਿ—ਹਜ਼ੂਰੀ `ਚ, ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ।
ਸਵਾਰਿਆ—ਸੁਰਖ਼ਰੂ
ਹੋ ਗਏ, ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋ ਗਏ, ਕਰਤੇ `ਚ ਸਮਾ ਗਏ, ਜਨਮਾਂ-ਜੂਨਾਂ ਦੇ
ਗੇੜ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਹਾਸਲ ਹੋ ਗਈ।
ਅਰਥ: —
ਦੋਵੈ ਤਰਫਾ ਉਪਾਇ ਇਕੁ
ਵਰਤਿਆ- ‘ਗੁਰਮੁਖ’ ਤੇ
‘ਮਨਮੁਖ’ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਧੜਿਆਂ ਦੇ ਜੀਵ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਫ਼ਿਰ ਦੋਹਾਂ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਵੀ ਆਪ ਹੀ ਸਮਾਇਆ ਹੋਇਆ
ਹੈ।
ਬੇਦ ਬਾਣੀ ਵਰਤਾਇ ਅੰਦਰਿ ਵਾਦੁ ਘਤਿਆ - ਬੇਦ
ਬਾਣੀ ਆਦਿ ਧਾਰਮ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਅਰੰਭ ਕਰਕੇ, ‘ਗੁਰਮੁਖ’ ਤੇ ‘ਮਨਮੁਖ’ ਵਾਲੇ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਦਾ
ਸਿਲਸਿਲਿਾ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਮਾਨੋ ਆਪ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਥਵਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ
ਵਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਵਿਚਾਰ ਪਾ ਕੇ, ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਅੰਦਰ ਝਗੜਾ ਭੀ ਆਪ ਹੀ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਪਰਵਿਰਤਿ ਨਿਰਵਿਰਤਿ ਹਾਠਾ ਦੋਵੈ, ਵਿਚਿ ਧਰਮੁ ਫਿਰੈ ਰੈਬਾਰਿਆ-
ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਧੰਧਿਆਂ ਤੇ ਮੋਹ
ਮਾਇਆ `ਚ ਖਚਿਤ ਹੋਣਾ ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ ਰਹਿਣਾ; ਜੀਵਨ ਦੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ
ਆਪ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਉਪ੍ਰੰਤ ‘ਧਰਮ’ ਰੂਪ ਹੋ ਕੇ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਵਿਚੋਲਾ ਵੀ ਆਪ ਹੀ ਬਣਿਆ
ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਮਨਮੁਖ ਕਚੇ ਕੂੜਿਆਰ, ਤਿਨੀੑ ਨਿਹਚਉ ਦਰਗਹ ਹਾਰਿਆ- ਮਨ
ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਟੁਰਨ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ ਪੱਖੋਂ ਕਚੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾ ਉਹ ਕੂੜ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਹੋਣ ਕਾਰਣ,
ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਹਾਰ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਮਨਮੁਖ, ਮੌਤ
ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪਾ
ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਗੁਰਮਤੀ ਸਬਦਿ ਸੂਰ ਹੈ, ਕਾਮੁ ਕ੍ਰੋਧੁ ਜਿਨੀੑ ਮਾਰਿਆ-
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ,
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਤਿ ਦਾ ਆਸਰਾ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ ਸੂਰਮੇ ਹੋ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਕਾਮ, ਕ੍ਰੋਧ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ `ਤੇ ਵੀ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਸਚੈ ਅੰਦਰਿ ਮਹਲਿ ਸਬਦਿ ਸਵਾਰਿਆ-
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਸੂਰਮੇ ਗੁਰ-ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਸੱØਚੇ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ `ਚ ਸੁਰਖ਼ਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਪ੍ਰਭੂ
`ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਕੇ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਰੀਰ ਤਿਆਗਣ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।
ਸੇ ਭਗਤ ਤੁਧੁ ਭਾਵਦੇ, ਸਚੈ ਨਾਇ ਪਿਆਰਿਆ- ਹੇ
ਪ੍ਰਭੂ! ਤੇਰੇ ਅਜਿਹੇ ਭਗਤ ਹੀ ਤੈਨੂੰ ਚੰਗੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੇਰੀ ਸਦਾ ਥਿਰ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ
ਦੀ ਭੁਖ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਉਸੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਨਿ ਆਪਣਾ ਤਿਨਾੑ ਵਿਟਹੁ ਹਉ ਵਾਰਿਆ-
ਪਉੜੀ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ `ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਪੱਕਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੂੰ
ਸੇਂਵਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਜਿਹੜੇ ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਲਿਹਾਰੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।
੫।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
“ਪਰਵਿਰਤਿ ਨਿਰਵਿਰਤਿ ਹਾਠਾ
ਦੋਵੈ, ਵਿਚਿ ਧਰਮੁ ਫਿਰੈ ਰੈਬਾਰਿਆ” -ਪ੍ਰਭੂ
ਰਚਨਾ `ਚ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹੀ ਇਹ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਸੇ ਹਨ
“ਪਰਵਿਰਤਿ
ਤੇ
ਨਿਰਵਿਰਤਿ”। ਗੁਰਬਾਣੀ
`ਚ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਪੱਖਾ ਨੂੰ ਹੀ ਗੁਰਮੁਖ ਤੇ ਮਨਮੁਖ, ਸਫ਼ਲ ਤੇ ਅਸਫ਼ਲ,
ਸਚਿਆਰ ਤੇ ਕੂੜਿਆਰ, ਸੁਭਾਗਾ ਤੇ ਅਭਾਗਾ ਆਦਿ ਵੀ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ
ਸੰਸਾਰ `ਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸੁਰਤ ਤੇ ਮਨ ਕਰਕੇ ਅਸਲੇ,
ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਤੇ ਸੰਸਾਰਕ ਰਸਾਂ `ਚ ਖੱਚਤ ਰਹਿ
ਕੇ ਦੁਰਲਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਜੀਵਨ ਜੀਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ
ਨਿਰਵਿਰਤਿ
ਅਤੇ ਮਨਮੁਖੀ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਕੇ ਅਮੁੱਲੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ
ਪਰਵਿਰਤਿ
ਕਿਹਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ
ਹਾਠਾ ਦੋਵੈ
ਭਾਵ ਇਹੀ ਹਨ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਰਾਹ ਤੇ ਪਾਸੇ। ਬਲਕਿ ਬਾਣੀ ਜਪੁ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ
ਵਿਚਲੀ ਪੰਕਤੀ “ਚੰਗਿਆਈਆ
ਬੁਰਿਆਈਆ ਵਾਚੈ ਧਰਮੁ ਹਦੂਰਿ॥ ਕਰਮੀ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਕੇ ਨੇੜੈ ਕੇ ਦੂਰਿ”
ਵਾਲੇ ਅਰਥਾਂ `ਚ ਹੀ ਹੈ ਇਥੇ ਪਉੜੀ
ਵਿਚਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਆਈ ਹੈ “…
ਹਾਠਾ ਦੋਵੈ, ਵਿਚਿ ਧਰਮੁ ਫਿਰੈ ਰੈਬਾਰਿਆ”।
ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-ਪਉੜੀ `ਚ
ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਵੰਡ ਗੁਰਮੁਖੀ ਜੀਵਨ ਤੇ ਮਨਮੁਖੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ
“ਮਨਮੁਖ ਕਚੇ ਕੂੜਿਆਰ, ਤਿਨੀੑ
ਨਿਹਚਉ ਦਰਗਹ ਹਾਰਿਆ॥ ਗੁਰਮਤੀ ਸਬਦਿ ਸੂਰ ਹੈ ਕਾਮੁ ਕ੍ਰੋਧੁ ਜਿਨੀੑ ਮਾਰਿਆ”
ਉਪ੍ਰੰਤ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵਿਚੋਲਾ ਭਾਵ ਨਿਆਂਕਾਰੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਭਾਵ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਖੋਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
ਦਰਅਸਲ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ
“ਰੰਗੁ ਰਹਿਆ ਤਿਨੑ
ਕਾਮਣੀ
ਜਿਨੑ ਮਨਿ ਭਉ ਭਾਉ ਹੋਇ॥ ਨਾਨਕ ਭੈ
ਭਾਇ ਬਾਹਰੀ, ਤਿਨ ਤਨਿ ਸੁਖੁ ਨ ਹੋਇ” ਅਤੇ
“ਨਾਨਕ ਦੁਖੁ ਲਾਗਾ ਤਿਨੑ
ਕਾਮਣੀ
ਜਿਨੑ ਕੰਤੈ ਸਿਉ ਮਨਿ ਭੰਗੁ”
ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ ਤੇ
‘ਕਾਮਣੀ’
ਭਾਵ ਜੀਵ ਇਸਤ੍ਰੀ ਵਾਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸੇ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਦੀ ਗੱਲ
“ਊਂਨਵਿ ਊਂਨਵਿ ਆਇਆ ਵਰਸੈ ਨੀਰੁ ਨਿਪੰਗੁ”
ਨਾਮ ਬਾਣੀ ਦੀ ਨਿਰਮਲ ਬਰਖਾ ਰੂਪ ਜਲ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।
(ਚਲਦਾ)
#Instt. 7.5 Mlkiv.03.014#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Malaar Ki Vaar M:1 Steek & GVD” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise about
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the
Gurmat Lessons written upon Self Learning based by ‘Principal Giani Surjit
Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but
easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of
Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 300/- to 400/-
(in rare cases these are 500/-) per hundred copies for further Free
distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’,
Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N.
Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New
Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |