| . |
|
☬ ੴਸਤਿ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ☬
ਵਾਰ ਮਾਝ ਕੀ, ਮਹਲਾ ੧-ਸਟੀਕ
(ਪੰ: ੧੩੭- ੧੫੦)
(ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
(ਕਿਸ਼ਤ ੩੧)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੨੫ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩॥ ਭੈ ਵਿਚਿ ਜੰਮੈ ਭੈ ਮਰੈ ਭੀ ਭਉ ਮਨ ਮਹਿ ਹੋਇ॥ ਨਾਨਕ ਭੈ
ਵਿਚਿ ਜੇ ਮਰੈ ਸਹਿਲਾ ਆਇਆ ਸੋਇ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੩॥ ਭੈ ਵਿਣੁ ਜੀਵੈ ਬਹੁਤੁ ਬਹੁਤੁ ਖੁਸੀਆ ਖੁਸੀ ਕਮਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਭੈ ਵਿਣੁ
ਜੇ ਮਰੈ ਮੁਹਿ ਕਾਲੈ ਉਠਿ ਜਾਇ॥ ੨ ॥
ਪਉੜੀ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤ ਸਰਧਾ ਪੂਰੀਐ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਨ
ਕਬਹੂੰ ਝੂਰੀਐ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਦੁਖੁ ਨ ਜਾਣੀਐ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਹਰਿ ਰੰਗੁ
ਮਾਣੀਐ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਜਮ ਕਾ ਡਰੁ ਕੇਹਾ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਸਦ ਹੀ ਸੁਖੁ
ਦੇਹਾ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਨਵ ਨਿਧਿ ਪਾਇਐ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤ ਸਚਿ ਸਮਾਈਐ॥ ੨੫ ॥
(ਸਟੀਕ ਪਉ: ੨੫-ਲੋੜੀਂਦੀ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮ: ੩॥ ਭੈ ਵਿਚਿ ਜੰਮੈ ਭੈ ਮਰੈ, ਭੀ ਭਉ ਮਨ ਮਹਿ ਹੋਇ॥ ਨਾਨਕ ਭੈ
ਵਿਚਿ ਜੇ ਮਰੈ ਸਹਿਲਾ ਆਇਆ ਸੋਇ॥ ੧॥ {ਪੰਨਾ
੧੪੯}
ਪਦ ਅਰਥ:
—ਭੈ
ਵਿਚਿ—ਸਹਮ `ਚ, ਮਾਇਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ
ਜਾਂ ਖੁਸ ਜਾਣ ਦੇ ਭਯ ਤੇ ਸਹਿਮ `ਚ ਹੀ।
ਜੰਮੈ
ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਮਰੈ—ਅਪਣੱਤ
ਗਵਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਉ—ਸਹਮ।
ਭੈ ਵਿਚਿ—ਪ੍ਰਭੂ
ਦੇ ਡਰ `ਚ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ `ਚ।
ਸਹਿਲਾ—ਸਫਲਾ,
ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ। ਮਰੈ—ਜੀਵਨ
ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਦਾ ਕਰਤੇ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸੰਤੋਖੀ ਜੀਵਨ ਜੀਊਂਦੇ ਤੇ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ
ਹਨ।
ਅਰਥ:
— “ਭੈ ਵਿਚਿ ਜੰਮੈ ਭੈ
ਮਰੈ” ਜਗਤ ਸਹਮ `ਚ ਜੰਮਦਾ ਤੇ ਉਸੇ ਸਹਮ `ਚ
ਹੀ ਮਰਦਾ ਵੀ ਹੈ ਭਾਵ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਗੇੜ ਦਾ ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਮਨ `ਚ ਹਰ ਸਮੇਂ
ਕਰਤੇ ਕਾਦਿਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਮਨਮਤੀਆ
ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਜੀਵਨ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
“ਭੀ ਭਉ ਮਨ ਮਹਿ ਹੋਇ”
ਇਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਅਜਿਹਾ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ
ਜਨਮ, ਭਰਮਾਂ, ਡਰਾਂ, ਸਹਮਾਂ ਤੇ ਤੋਖ਼ਲਿਆਂ `ਚ ਹੀ ਬਤੀਤ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਮਨ `ਚ ਜੀਵਨ
ਭਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਦੇਣ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਤੌਖ਼ਲਾ ਰੂਪ ਸਹਿਮ ਭਰਮ ਤੇ ਡਰਿਆ ਹੀ ਟਿਕਿਆ
ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
“ਨਾਨਕ ਭੈ ਵਿਚਿ ਜੇ ਮਰੈ”
ਇਸ `ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ
ਜੀਵਨ ਦਾ ਸੱਚ ਵੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ `ਚ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ
ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ `ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਾ-ਭਾਵ ਮਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਕਰਤੇ ਦੀ ਹੋਂਦ ਸਬੰਧੀ
ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਰਹਿ ਕੇ ਸਦਾ ਉਸ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਜੀਊਂ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਖੁਸ਼ੀ ਤੇ ਸੰਤੋਖੀ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ
ਹਨ।
“ਸਹਿਲਾ ਆਇਆ ਸੋਇ”
ਦਰਅਸਲ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖਾ ਦਾ ਹੀ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣਾ ਸਫ਼ਲ ਤੇ ਮੁਬਾਰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਭਾਵ ਅਜਿਹਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ ਤੇ ਰਸ `ਚ ਅਨੰਦ ਮਈ ਸੰਤੋਖੀ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ
ਉਪ੍ਰੰਤ ਮੜ ਜੂਨਾਂ `ਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਤੇ ਕਰਤੇ `ਚ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਇਸ ਸਲੋਕ ਵਿਚਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਰਣ ਅਨੁਸਾਰ
ਤੇ ਬਹੁਤ ਵਿਚਾਰ ਕੇ ਲੈਣਾ ਹੈ, ਵਿਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਪਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੇਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ
ਭੈ, ਭੈ ਵਿਚਿ, ਮਰੈ
ਆਦਿ
ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਅਰਥਾਂ `ਚ ਜ਼ਮੀਨ
ਅਸਮਾਨ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ
ਅਸਫ਼ਲ
ਤੇ ਮਨਮਤੀ
ਜੀਵਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਤੇ
ਸਫ਼ਲ
ਤੇ ਗੁਰਮੱਤੀ
ਜੀਵਨ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ
ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ।
ਸਲੋਕ `ਚ ਪਹਿਲੇ
“ਭੈ ਵਿਚਿ ਜੰਮੈ ਭੈ ਮਰੈ, ਭੀ ਭਉ
ਮਨ ਮਹਿ ਹੋਇ” ਦਾ ਅਰਥ ਭਾਵ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ
ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਅਪਣਤ ਤੇ ਮਾਇਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਬਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਚੂੰਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਜੋਕਾ ਜਨਮ ਵੀ
ਪਿਛਲੇ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਕਰਮਾ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਹ ਇਸ ਜਨਮ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ
ਪਦਾਰਥਕ ਪਕੜ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਤੇ ਖੁਸਣ ਦੇ ਡਰ ਸਹਿਮ `ਚ ਕਰਤੇ ਤੋਂ ਵਿਛੜੇ ਰਹਿ ਕੇ ਹੀ ਮਨਮਤੀ
ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਿਰ ਇਹੀ ਨਹੀਂ ਉਹ ਮਰਦੇ ਵੀ ਹਨ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਕਰਮਾਂ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦਾ
ਤਾਣਾ ਬਾਣਾ ਬੁਣ ਕੇ ਹੀ, ਭਾਵ ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਲਈ ਜਨਮ ਮਰਨ ਵਾਲਾ ਗੇੜ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਉਹ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਜਨਮ ਤਾਂ ਇਸੇ ਕਾਰਨ
ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪਏ ਹੋਏ ਸਨ, ਪਰ ਅਜੋਕੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ
“ਨਾਨਕ ਭੈ ਵਿਚਿ ਜੇ ਮਰੈ
ਸਹਿਲਾ ਆਇਆ ਸੋਇ” ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ,
ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੇ ਕਰਤੇ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅਨੰਦ ਮਈ, ਸੰਤੋਖੀ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ ਸੌਖਾ ਸੁਆਦਲਾ, ਰਸੀਲਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿਕੇ, ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ
ਇੱਕ ਮਿਕ ਹੋ ਕੇ ਬਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ
ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ, ਕਰਤੇ `ਚ ਹੀ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਰਤੇ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਤੇ ਪਦਾਰਥਕ ਪਕੜ, ਜਿਹੜੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ
ਅੰਦਰ ਡਰ ਤੋਖ਼ਲਿਆਂ ਤੇ ਸਹਿਮ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰੋਂ ਇਹ ਅਪਣੱਤ ਤੇ ਮਮਤਾ ਹੀ
ਮੁੱਕ ਜਾਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਖੁੱਸਣ ਦਾ ਡਰ ਸਹਿਮ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਾਲੀ ਲਾਲਸਾ ਹੀ
ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਉਗੁਣਾਂ, ਵਿਕਾਰਾਂ, ਭਟਕਣਾ,
ਉਖਾੜਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦਾ ਹੀ ਮੂਲ ਨਾਸ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ
ਟਿਕਾਅ ਤੇ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾ ਦਾ ਵਾਸਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਮ: ੩॥ ਭੈ ਵਿਣੁ ਜੀਵੈ ਬਹੁਤੁ ਬਹੁਤੁ, ਖੁਸੀਆ ਖੁਸੀ ਕਮਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਭੈ ਵਿਣੁ
ਜੇ ਮਰੈ, ਮੁਹਿ ਕਾਲੈ ਉਠਿ ਜਾਇ॥ ੨॥ {ਪੰਨਾ
੧੪੯}
ਪਦ ਅਰਥ:
—
ਭੈ ਵਿਣੁ …
ਕਰਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ ਤੋ ਬਿਨਾ।
ਜੀਵੈ ਬਹੁਤੁ ਬਹੁਤ…. .
ਬੇਸ਼ੱਕ ਬਹੁਤ ਲੰਮੀੰ ਉਮਰ ਵੀ ਜੀਅ ਲਵੇ।
ਕਮਾਇ…
ਮਾਨ ਲਵੇ।
ਖੁਸੀਆ ਖੁਸੀ ਕਮਾਇ…
ਬੇਸ਼ੱਕ ਸੰਸਾਰ ਤੱਲ `ਤੇ ਬੇਅੰਤ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵੀ ਮਾਨ ਲਵੇ।
ਮੁਹਿ ਕਾਲੈ—ਕਾਲੇ
ਮੂੰਹ ਨਾਲ, ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ ਤੋਂ ਧਕਿਆ ਜਾ ਕੇ, ਅਜੋਕਾ ਜੀਵਨ ਵੀ ਔਖਾ ਅਸ਼ਾਂਤ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮੌਤ
ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮੁੜ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਉਸਦਾ ਜੀਵਨ ਕਰਤੇ ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚ
ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਅਰਥ:
— “ਭੈ ਵਿਣੁ ਜੀਵੈ ਬਹੁਤੁ
ਬਹੁਤੁ” ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਡਰ ਹਿਰਦੇ `ਚ ਵਸਾਉਣ
ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਜੇਕਰ ਮਨੁੱਖ ਬਹੁਤ ਲੰਮੀ ਉਮਰ ਵੀ ਜੀੳਂੂ ਲਵੇ;
“ਖੁਸੀਆ ਖੁਸੀ ਕਮਾਇ”
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਲੰਮੀ ਉਮਰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ
ਹੋਵੇ ਬਲਕਿ ਜੀਵਨ ਭਰ ਬੜੀਆਂ ਸੰਸਾਰਕ ਮੌਜਾਂ ਵੀ ਮਾਣਦਾ ਰਹੇ।
“ਨਾਨਕ ਭੈ ਵਿਣੁ ਜੇ ਮਰੈ”
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਆਪਣੇ ਤੀਜੇ ਜਾਮੇ `ਚ ਫ਼ੁਰਮਾਅ ਰਹੇ
ਹਨ ਕਿ ਇਤਨਾ ਸਭਕੁਝ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮਨੁੱਖ ਜੇਕਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਡਰ ਹਿਰਦੇ `ਚ ਵਸਾਉਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾ
ਹੀ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਜੇ ਕਰ ਉਹ ਗੁਰਮੱਤੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਮਨਮਤੀ ਜੀਵਨ ਹੀ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
“ਮੁਹਿ ਕਾਲੈ ਉਠਿ ਜਾਇ”
ਇਸ `ਤੇ ਗੁਰਦੇਵ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਨ ਵਾਲਾ
ਮਨੁੱਖ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ ਤੋਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ `ਚ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਮੁਕਾਲਖ ਖੱਟ ਕੇ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਵ ਮਨੁੱਖ ਅਜਿਹੇ ਮਨਮਤੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਭਟਕਣਾ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਅਸ਼ਾਂਤੀ `ਚ ਬਤੀਤ
ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੇ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਇਸ ਸਲੋਕ `ਚ ਵੀ ਇਹੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ
ਇਸ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਜੇਕਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਵੱਲੋਂ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ
ਕਿਤਨੀ ਵੀ ਲੰਮੀ ਉਮਰ ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਤੱਲ ਦੀਆਂ ਕਿਤਣੀਆਂ ਵੀ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਤੇ ਨਿਆਮਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਣ
ਤਾਂ ਵੀ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਹੋਣ ਲਈ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਕਰਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦਾ ਨਿਰਮਲ ਭਉ ਹੋਣਾ
ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ
“ਮੁਹਿ ਕਾਲੈ ਉਠਿ ਜਾਇ”
ਭਾਵ ਜੀਵ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ
ਤੇ ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਉਸ ਦਾ ਮੂੰਹ ਕਾਲਾ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਹਉਮੈ ਵੱਸ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾਂ
ਅਨੁਸਾਰ ਉਸਨੂੰ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੋਟ-੧.
ਦੋਨਾਂ ਸਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਸੰਸਾਰਕ, ਡਰਾਂ, ਸਹਿਮਾਂ ਦੀ ਗੱਲ
ਹੈ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਿਰਮਲ ਭਉ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ। ਕਰਤੇ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਨਿਰਮਲ ਭਉ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰ
ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ `ਚ ਪੈਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਸਤਿਗੁਰ ਦੇ
ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਭਾਵ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣ
ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਅਜਿਹਾ ਹੋਣਾ ਸੰਭਵ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਹੀ ਜੀਵਨ `ਚ ਟਿਕਾਅ
ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਦੁਰਲਭ ਜਨਮ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਣਾ ਹੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਦਾ ਹੀ ਦੂਜਾ ਪੱਖ ਹੈ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਬਿਰਥਾ ਕਰਣਾ। ਗੁਰੂ ਵਿਹੂਣੇ ਜੀਵਨ ਰਾਹੀਂ, ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਡਰਾਂ ਸਹਿਮਾਂ ਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਵਿਕਾਰਾਂ
ਦੀ ਮਾਰ `ਚ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਣਾ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮੁੜ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਉਹੀ ਗੇੜ। ਦੂਜੇ
ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ `ਚ ਦੋਨਾਂ ਸਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ਾ ਇਕੋ ਹੀ ਤੇ ਉਹ ਹੈ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਜੀਵਨ
ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਤੇ ਸੇਧ।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੋਟ-੨. ਉਂਜ
ਵੀ ਪਉੜੀ ਨੂੰ ੨੩
ਤੇ
੨੪
`ਚ ਵੇਰਵਾ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਕਿ ਪਉੜੀ ਨੰ:
੨੫
ਦਾ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ
ਗੁਰੂ
ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਦੇ ਸਮੂਹ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਗੁਰੂ, ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਜਿਸ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਤੇ
ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਹੀ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ
ਪਉੜੀ ਨਾਲ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਵੀ ਉਸੇ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੀ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਵਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਪਉੜੀ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤ ਸਰਧਾ ਪੂਰੀਐ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਨ
ਕਬਹੂੰ ਝੂਰੀਐ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਦੁਖੁ ਨ ਜਾਣੀਐ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਹਰਿ ਰੰਗੁ
ਮਾਣੀਐ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਜਮ ਕਾ ਡਰੁ ਕੇਹਾ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਸਦ ਹੀ ਸੁਖੁ
ਦੇਹਾ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਨਵ ਨਿਧਿ ਪਾਈਐ॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤ ਸਚਿ ਸਮਾਈਐ॥ ੨੫॥
{ਪੰਨਾ ੧੪੯}
ਪਦ ਅਰਥ:
—ਸਰਧਾ—ਸਿਧਕ,
ਭਰੋਸਾ, ਦ੍ਰਿੜਤਾ।
ਦਇਆਲੁ—ਮਿਹਰਬਾਨ, ਜਦੋਂ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਘਰ `ਚ
ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰੀਐ—ਪੂਰਾ,
ਪੱਕਾ। ਕਬਹੂੰ…. .
ਸਦੀਵ ਕਾਲ ਲਈ, ਕਦੇ ਵੀ।
ਨ ਕਬਹੂੰ ਝੂਰੀਐ…
ਝੋਰੇ ਚਿੰਤਾਂਵਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ, ਸਦੀਵ ਕਾਲ ਲਈ ਮੁੱਕ
ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਮ ਕਾ ਡਰੁ…ਜੀਊਂਦੇ
ਜੀਅ ਵੀ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਗੇੜ।
ਸਚਿ ਸਮਾਈਐ….
ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਕਰਤੇ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਿਆ ਅਨੰਦਮਈ,
ਮਾਨਸਿਕ ਟਿਕਾਅ ਵਾਲਾ ਸੰਤੋਖੀ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੌਤ ਬਾਅਦ ਵੀ ਕਰਤੇ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।
ਅਰਥ:
— “ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ
ਤ ਸਰਧਾ ਪੂਰੀਐ” ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ `ਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ
ਕਿਰਪਾ ਕਰ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਸਬੰਧੀ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ
ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ `ਤੇ ਪੱਕਾ ਤੇ ਅਕੱਟ ਭਰੋਸਾ ਬੱਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਨ ਕਬਹੂੰ ਝੂਰੀਐ”
ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ `ਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ
ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਚਿੰਤਾਂਵਾਂ ਝੋਰੇ ਸਦਾ ਲਈ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੁੱਖ-ਕਲੇਸ਼ ਦੇ ਆਉਣ
`ਤੇ ਵੀ ਕਰਤੇ ਨਾਲ ਗਿਲਾ ਗੁਜ਼ਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਉਲ੍ਹਾਮੇ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ।
“ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਦੁਖੁ ਨ ਜਾਣੀਐ”
ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ `ਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸੇ
ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਸੰਸਾਰਕ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਵੀ ਦੁੱਖ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ-ਮੰਣਦਾ,
ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ `ਚ ਉਸ ਦੀ ਆਤਮਕ ਅਵਸਥਾ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
“ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਹਰਿ ਰੰਗੁ ਮਾਣੀਐ”
ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਦਇਆਲਤਾ ਤੇ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਹੀ
ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਹੀ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਦਾ ਲਈ
ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਹੀ ਰੰਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
“ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਜਮ ਕਾ ਡਰੁ ਕੇਹਾ”
ਜਿਸ ਜੀਵਨ `ਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉਸ ਦੇ
ਲਈ ਸੰਸਾਰਕ ਦੁੱਖ ਕਲੇਸ਼ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਰਹੇ; ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਤੇ ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਵਿਕਾਰ ਭਾਰੂ ਨਹੀਂ
ਹੋ ਸਕਦੇ ਤੇ ਉਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ।
“ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਸਦ ਹੀ ਸੁਖੁ ਦੇਹਾ”
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਸ ਜੀਵਨ `ਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦਇਆਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
ਉਹ ਸਰੀਰ ਕਰਕੇ ਵੀ ਸਦਾ ਸੁਖੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਸੰਸਾਰਕ ਉਤਾਰ ਝੜਾਵ ਉਸ ਦੀ ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ `ਚ
ਵਿਘਣ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ।
“ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤਾ ਨਵ ਨਿਧਿ ਪਾਈਐ”
ਉਪ੍ਰੰਤ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਜਿਸ `ਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦਇਆਵਾਨ ਹੋ ਜਾਏ
ਉਸ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਨੌਂ ਦੇ ਨੌਂ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ
ਅੰਦਰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਅਉਗੁਣਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਭੁੱਖ ਰਹਿੰਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ।
“ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤ ਸਚਿ ਸਮਾਈਐ”
ਸਾਰੇ ਦਾ ਅਸਲ਼ ਕਾਰਨ ਇਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ
ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਸਦਕਾ ਉਹ ਸੰਸਾਰਕ ਖ਼ਜ਼ਾਨਿਆਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸੱਚੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਇੱਕ ਮਿੱਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰ
ਸਮੇਂ ਉਸ ਕਾਦਿਰ ਦੇ ਰੰਗ `ਚ ਹੀ ਰੰਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ੨੫।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ- ਸੰਪੂਰਣ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਰਚਨਾ `ਚ ਭਾਵ ੴ
ਤੋਂ
“ਤਨੁ ਮਨੁ ਥੀਵੈ ਹਰਿਆ”
ਤੱਕ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਤੇ ਜੂਨ ਨੂੰ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼
ਬਿਆਣਿਆ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੇ ਵੀ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਪੱਖ ਬਿਆਣੇ ਹਨ
ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ
ਅਤੇ
ਅਸਫ਼ਲ ਅਥਵਾ ਬਿਰਥਾ
ਤੇ
ਅਜ਼ਾਈ ਜੀਵਨ।
ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਮਨੁੱਖ ਆਤਮਕ ਪੱਖੋਂ ਬਹੁਤ ਬਲਵਾਨ ਹੁੰਦਾ
ਹੈ। ਸੰਸਾਰਕ ਉਤਾਰ ਝੜਾਵ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਹਰੇਕ ਜੀਵਨ `ਚ ਆਉਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ
ਰੰਗੀ ਹੋਈ ਮਾਨਸਿਕ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਡੁਲਾਅ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਉਹ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਭੂ ਰੰਗ `ਚ ਰੰਗਿਆ
ਰਹਿ ਕੇ ਅਨੰਦਮਈ, ਮਾਨਸਿਕ ਟਿਕਾਅ ਵਾਲਾ, ਸੰਤੋਖੀ ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਝੋਰੇ ਰਹਿਤ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਗੁਣਾਹਾਂ ਅਉਗੁਣਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਵਿਕਾਰ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ,
ਜਦਕਿ ਅਸਫ਼ਲ਼ ਅਜ਼ਾਈਂ ਤੇ ਬਿਰਥਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹਰ ਗੱਲ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਕਰਤੇ ਕਾਦਿਰ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਕੇ
ਜੀਊਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਬਾਅਦ ਵੀ ਕਰਤੇ `ਚ ਹੀ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੇ ਗੇੜ `ਚ
ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਅਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ, ਆਪਣੀ ਹਉਮੈ ਕਾਰਨ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੋਂ
ਦੁਰੇਡੇ ਰਹਿ ਕੇ ਮਨਮਤੀ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਹਰ ਸਮੇਂ ਵਿਕਾਰਾਂ ਅਉਗੁਣਾ ਮਨਮਤਾਂ ਦੀ ਮਾਰ
ਸਹਿਣ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਲਕਿ ਉਹ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੇ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ
`ਚ ਪਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
ਤਾਂ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਫ਼ਲ ਹੋਣਾ ਕਿਵੇਂ ਹੈ? ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ
ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਲਈ, ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਸਤਿਗੁਰੂ ਹੀ ਬੋਹਿਥਾ ਤੇ ਜਹਾਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਬਾਅਦ ਜਿਹੜੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰੂਪੀ ਜਹਾਜ਼ `ਤੇ ਸੁਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਹ
ਜੀਉਂਦੇ ਜੀਅ ਕਰਤੇ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਵਾਲਾ ਰੱਸ ਵੀ ਮਾਨ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਮਰਨ ਵਾਲਾ ਗੇੜ ਵੀ
ਸਦਾ ਲਈ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰੂਪੀ ਜਹਾਜ਼ `ਤੇ ਸੁਆਰ ਹੋਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਣਾ ਅਤੇ ਉਸੇ ਤੋਂ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਆਪਣੇ
ਆਪ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੋ ਜਾਣਾ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਗਹੁ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਪਉੜੀ `ਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਇੱਕ
ਪਉੜੀ ਦੇ ਰੂਪ `ਚ ਹੀ ਪਉੜੀ ਵਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਪੰਕਤੀ ਦਾ ਅਰੰਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ
ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ `ਤੇ ਦਇਆਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ
“ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤ ਸਰਧਾ
ਪੂਰੀਐ” ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਬਾਰੇ ਮਨੁੱਖ
ਦੇ ਮਨ `ਚ ਦ੍ਰਿੜਤਾ, ਪਕਿਆਈ ਤੇ ਅਕੱਟ ਵਿਸ਼ਵਾਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਪਉੜੀ ਭਾਵ ਜ਼ੀਨੇ ਦੀ ਨਿਆਈ
ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਇਹੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ ਜਦੋਂ ਪਉੜੀਵਾਰ ਆਪਣੀ ਚਰਮ ਸੀਮਾਂ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ
“ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਦਇਆਲੁ ਤ ਸਚਿ
ਸਮਾਈਐ” ਭਾਵ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ
ਆਖ਼ਿਰੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਭਾਵ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਹੀ ਸਮਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਰਤੇ ਕਾਦਿਰ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-
ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਸਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ਾ
ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮੂਲ ਲੋੜ ਨੂੰ ਬਿਆਣਿਆ ਹੈ ਜਦਕਿ ਪਉੜੀ `ਚ ਵੀ ਇਹੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ
ਜਿਸ ਅੰਦਰੋਂ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇੱਕ ਇੱਕ ਕਦਮ ਕਰਕੇ
ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀ ਹਨ।
(ਚਲਦਾ)
#31 MkV.GVDs31.25.12#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Majh Ki Vaar M:1 GVD & Steek” being
loaded in instalments. Otherwise
All the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the Gurmat 6Lessons written upon Self Learning based
by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are
reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki
Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost
i.e. mostly Rs 300/- to 400/- (in rare cases these are 500/-) per hundred
copies for further Free distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat
Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony,
Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S
Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |