| . |
|
☬ ੴਸਤਿ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ☬
ਵਾਰ ਮਾਝ ਕੀ, ਮਹਲਾ ੧-ਸਟੀਕ
(ਪੰ: ੧੩੭- ੧੫੮)
(ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
(ਕਿਸ਼ਤ ੧੩)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
(ਪਉੜੀ ਨੰ: ੭ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ, ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧॥ ਮਿਹਰ ਮਸੀਤਿ ਸਿਦਕੁ ਮੁਸਲਾ ਹਕੁ ਹਲਾਲੁ ਕੁਰਾਣੁ॥ ਸਰਮ
ਸੁੰਨਤਿ ਸੀਲੁ ਰੋਜਾ ਹੋਹੁ ਮੁਸਲਮਾਣੁ॥ ਕਰਣੀ ਕਾਬਾ ਸਚੁ ਪੀਰੁ ਕਲਮਾ ਕਰਮ ਨਿਵਾਜ॥ ਤਸਬੀ ਸਾ ਤਿਸੁ
ਭਾਵਸੀ ਨਾਨਕ ਰਖੈ ਲਾਜ॥ ੧ ॥
ਮਃ ੧॥ ਹਕੁ ਪਰਾਇਆ ਨਾਨਕਾ ਉਸੁ ਸੂਅਰ ਉਸੁ ਗਾਇ॥ ਗੁਰੁ ਪੀਰੁ ਹਾਮਾ ਤਾ ਭਰੇ
ਜਾ ਮੁਰਦਾਰੁ ਨ ਖਾਇ॥ ਗਲੀ ਭਿਸਤਿ ਨ ਜਾਈਐ ਛੁਟੈ ਸਚੁ ਕਮਾਇ॥ ਮਾਰਣ ਪਾਹਿ ਹਰਾਮ ਮਹਿ ਹੋਇ ਹਲਾਲੁ ਨ
ਜਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਗਲੀ ਕੂੜੀਈ ਕੂੜੋ ਪਲੈ ਪਾਇ॥ ੨ ॥
ਮਃ ੧॥ ਪੰਜਿ ਨਿਵਾਜਾ ਵਖਤ ਪੰਜਿ ਪੰਜਾ ਪੰਜੇ ਨਾਉ॥ ਪਹਿਲਾ ਸਚੁ ਹਲਾਲ ਦੁਇ
ਤੀਜਾ ਖੈਰ ਖੁਦਾਇ॥ ਚਉਥੀ ਨੀਅਤਿ ਰਾਸਿ ਮਨੁ ਪੰਜਵੀ ਸਿਫਤਿ ਸਨਾਇ॥ ਕਰਣੀ ਕਲਮਾ ਆਖਿ ਕੈ ਤਾ
ਮੁਸਲਮਾਣੁ ਸਦਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਜੇਤੇ ਕੂੜਿਆਰ ਕੂੜੈ ਕੂੜੀ ਪਾਇ॥ ੩ ॥
ਪਉੜੀ॥ ਇਕਿ ਰਤਨ ਪਦਾਰਥ ਵਣਜਦੇ ਇਕਿ ਕਚੈ ਦੇ ਵਾਪਾਰਾ॥ ਸਤਿਗੁਰਿ ਤੁਠੈ
ਪਾਈਅਨਿ ਅੰਦਰਿ ਰਤਨ ਭੰਡਾਰਾ॥ ਵਿਣੁ ਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਲਧਿਆ ਅੰਧੇ ਭਉਕਿ ਮੁਏ ਕੂੜਿਆਰਾ॥ ਮਨਮੁਖ ਦੂਜੈ
ਪਚਿ ਮੁਏ ਨਾ ਬੂਝਹਿ ਵੀਚਾਰਾ॥ ਇਕਸੁ ਬਾਝਹੁ ਦੂਜਾ ਕੋ ਨਹੀ ਕਿਸੁ ਅਗੈ ਕਰਹਿ ਪੁਕਾਰਾ॥ ਇਕਿ ਨਿਰਧਨ
ਸਦਾ ਭਉਕਦੇ ਇਕਨਾ ਭਰੇ ਤੁਜਾਰਾ॥ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਹੋਰੁ ਧਨੁ ਨਾਹੀ ਹੋਰੁ ਬਿਖਿਆ ਸਭੁ ਛਾਰਾ॥ ਨਾਨਕ ਆਪਿ
ਕਰਾਏ ਕਰੇ ਆਪਿ ਹੁਕਮਿ ਸਵਾਰਣਹਾਰਾ॥ ੭ ॥
(ਸਟੀਕ ਪਉ: ੭ ਲੋੜੀਂਦੀ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
ਸਲੋਕੁ ਮ: ੧॥ ਮਿਹਰ ਮਸੀਤਿ, ਸਿਦਕੁ ਮੁਸਲਾ, ਹਕ ਹਲਾਲੁ ਕੁਰਾਣੁ॥ ਸਰਮ
ਸੁੰਨਤਿ, ਸੀਲੁ ਰੋਜਾ, ਹੋਹੁ ਮੁਸਲਮਾਣੁ॥ ਕਰਣੀ ਕਾਬਾ, ਸਚੁ ਪੀਰੁ, ਕਲਮਾ ਕਰਮ ਨਿਵਾਜ॥ ਤਸਬੀ ਸਾ
ਤਿਸੁ ਭਾਵਸੀ ਨਾਨਕ ਰਖੈ ਲਾਜ॥ ੧॥ {ਪੰਨਾ ੧੪੦}
ਪਦ ਅਰਥ:
—
ਮਿਹਰ….
ਦਇਆ, ਤਰਸ।
ਸਿਦਕੁ—ਨਿਸ਼ਚਾ;
ਸਰਧਾ। ਮੁਸਲਾ—ਮੁਸੱਲਾ,
ਸਫ਼ ਚਟਾਈ ਆਦਿ ਜਿਸ `ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਨਿਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹੀ ਦੀ ਹੈ।
ਹਕੁ ਹਲਾਲੁ—ਜਾਇਜ਼
ਹੱਕ, ਹੱਕ ਦੀ ਕਮਾਈ। ਸਰਮ—ਸ਼ਰਮ,
ਹਯਾ, ਵਿਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਣਾ।
ਸੀਲੁ—ਚੰਗਾ
ਨਮ੍ਰ ਤੇ ਠੰਡਾ ਸੁਭਾਉ। ਕਰਮ—ਚੰਗੇ
ਕੰਮ, ਨੇਕ ਅਮਲ। ਕਾਬਾ—ਮੱਕੇ
`ਚ ਉਹ ਮੰਦਰ ਜਿਸ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਅਰਥ:
— ਮਿਹਰ ਮਸੀਤਿ,
ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ `ਚ ਦਇਆ ਤੇ ਤਰਸ ਹੋਵੇ। ਕਿਸੇ
ਨਾਲ ਧੱਕਾ ਜ਼ਿਅਦਤੀ ਨਾ ਕਰੋ, ਇਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਮਸੀਤ ਬਣਾਓ।
ਸਿਦਕੁ ਮੁਸਲਾ , ਐ ਭਾਈ!
ਨਿਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰਣ ਲਈ, ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਮੀਨ `ਤੇ ਕੋਈ ਸੱਫ਼, ਚਟਾਈ ਆਦਿ ਵਿਛਾਂਦੇ ਹੋ। ਤਾਂ ਤੇ ਲੋੜ
ਹੈ ਕਿ ਖ਼ੁਦਾ ਦੀ ਹੋਂਦ ਬਾਰੇ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ `ਚ ਪੂਰੀ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋਵੇ। ਖ਼ੁਦਾ
ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡਾ ਇਹੀ ਸਿਦਕੁ
ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ `ਚ ਹਰ ਸਮੇ ਨਿਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰਣ ਲਈ ਭਾਵ ਕਾਦਿਰ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਝੁਕਣ ਲਈ ਇਹ
ਮੁਸੱਲਾ
ਵਿਛਿਆ ਰਵੇ।
ਹਕ ਹਲਾਲੁ ਕੁਰਾਣੁ,
ਦੂਜਿਆਂ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਖਾਣਾ, ਹੱਕ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਣੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਈ ਕੁਰਾਨ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਦਾ
ਆਦੇਸ਼ ਮੰਨ ਕੇ ਚੱਲੋ, ਤਾਂ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਕੁਰਾਨ ਸ਼ਰੀਫ਼ `ਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਅਕੀਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਸਰਮ (ਸ਼ਰਮ) ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਵਿਕਾਰਾਂ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦੇਣਾ। ਵਿਕਾਰੀ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਣਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਹੀ
ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਜੀਵਨ ਭਰ ਲਈ
ਸੁੰਨਤਿ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੈ।
ਸੀਲੁ ਰੋਜਾ, ਤੁਹਾਡੇ
ਸੁਭਾਅ `ਚ ਹਰ ਸਮੇਂ ਤੇ ਜੀਵਨ ਭਰ
ਸੀਲ
ਭਾਵ ਨਿਮ੍ਰਤਾ ਠੰਡਕ ਤੇ ਚੰਗਿਆਈਆਂ ਭਰੀਆਂ ਹੋਣ, ਇਹੀ ਹੈ
ਤੁਹਾਡੇ ਰਾਹੀਂ ਅਸਲ `ਚ ਰੋਜ਼ੇ
ਰਖਣਾ।
ਹੋਹੁ ਮੁਸਲਮਾਣੁ, ਤਾਂ ਤੇ
ਹੇ ਭਾਈ! ਤੁਸੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣੋ।
ਕਰਣੀ ਕਾਬਾ, ਉੱਚੇ ਆਚਰਣ
ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਭਰ ਲਈ ਕਾਅਬੇ
ਦੀ ਜ਼ਿਆਰਤ ਬਨਾਈ ਰਖੋ।
ਸਚੁ ਪੀਰੁ, ਅੰਦਰੋਂ
ਬਾਹਰੋਂ, ਮਨ ਤੇ ਤਨ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ
ਸਚੁ
ਭਾਵ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਕਾਇਮ ਦਾਇਮ ਇਕੋ ਇੱਕ
ਕਾਦਿਰ
ਨਾਲ ਲਿਵ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰੋ; ਇਹੀ ਤੁਹਾਡੇ
ਰਾਹੀਂ ਪੀਰਾਂ
ਲਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਰਖਣਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਕਲਮਾ ਕਰਮ ਨਿਵਾਜ, ਮਸਜਿਦ
`ਚ ਜਾ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਕਲਮਾਂ
ਪੜ੍ਹਦੇ ਤੇ ਨੇਕ ਅਮਲਾਂ
ਲਈ ਖ਼ੁਦਾ ਅੱਗੇ ਦੁਆਵਾਂ ਕਰਦੇ ਤੇ
ਨਿਮਾਜ਼
ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਹੀ ਨੇਕ ਅਮਲਾਂ
ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਿਮਾਜ਼
ਤੇ
ਕਲਮਾ
ਬਣਾਵੋ।
ਤਸਬੀ, ਸਾ ਤਿਸੁ ਭਾਵਸੀ
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕਾਦਿਰ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਰਹਿ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਤੀਤ ਕਰਣਾ, ਇਹੀ ਤੁਹਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੀ
ਤਸਬੀ
ਹੋਵੋ।
ਨਾਨਕ ਰਖੈ ਲਾਜ ,
ਇਸ `ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ,
ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਦਾਇਰੇ `ਚ ਰਹਿ ਕੇ ਜੀਵਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ
ਹੀ (ਇਥੇ ਮੁਸਲਮਾਨ) ਅਲ੍ਹਾ ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚ ਕਬੂਲ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਅਲ੍ਹਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹੁੜੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
੧।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਹਰੇਕ ਧਰਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ `ਚ ਕੁੱਝ ਬਾਹਰੀ ਕਰਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਧਰਮੀ
ਬਨਾਉਣਾ ਤੇ ਸਦਾਚਾਰੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦਾ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ
ਹੈ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਬਾਹਰੀ ਤੇ ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਕੰਮਾਂ `ਚ ਹੀ ਸਿਮਟ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਤੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ
ਆਪ ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਧਰਮੀ ਵੀ ਮੰਨ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਹਰੀ ਕਰਮ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਮਾਤ੍ਰ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਹੀ
ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸੱਚ ਧਰਮ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਹ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣ,
ਜਿਸ ਦੇ ਲਈ ਕਾਦਿਰ ਨੇ ਅਨੰਤ ਜੂਨਾਂ `ਚੋਂ ਕਢ ਕੇ ਮਨੁਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲਾ ਅਵਸਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ
ਹੈ, ਉਹ ਗੁਣ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਬਣਦੇ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਚਲਾ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜੀਵ ਹਊਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ `ਚ ਗ੍ਰਸਿਆ ਰਹਿ ਕੇ ਇਸ ਅਮੁੱਲੇ ਅਵਸਰ
ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਰਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸੇ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਤੇ ਕਿਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ
ਹੋਏ, ਗੁਰਦੇਵ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਫ਼ੁਰਮਾਂਉਦੇ ਹਨ, ਐ ਭਾਈ! ਜ਼ਾਹਿਰਾ ਤਾਂ
ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦਾ ਬੰਦਾ ਹੈਂ। ਆਪਣੇ ਅਕੀਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਤੂੰ ਕਰਮ ਵੀ
ਸਾਰੇ ਤੇ ਵਧੀਆ ਹੀ ਕਰ ਰਿਹਾਂ ਹੈਂ।
ਜਿਵੇਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਤੂੰ ਮਸੀਤ `ਚ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈਂ। ਮੁਸੱਲਾ
ਵਿਛਾ ਕੇ ਕਲਮਾਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਤੇ ਨਿਮਾਜ਼ ਵੀ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈਂ। ਕੁਰਾਣ ਦੀਆਂ ਆਇਤਾਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈਂ। ਤੇਰੀ
ਸੁਨੰਤ ਵੀ ਹੋਈ ਪਈ ਹੈ। ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਸਮੇ ਨਾਲ, ਤੂੰ ਰੋਜ਼ੇ ਵੀ ਰਖਦਾ ਹੈਂ। ਹਰ ਸਾਲ ਮੱਕੇ ਨੂੰ ਹੱਜ
ਲਈ ਜਾਂਦਾ ਹੈਂ ਤੇ ਪੀਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਨਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਸਬੀਆਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਫ਼ੇਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈਂ।
ਜਦਕਿ ਅਲ੍ਹਾ ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰਣੀਆਂ ਦਾ ਲਾਭ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚ
ਤੂੰ ਤਾਂ ਕਬੂਲ਼ ਹੋਵੇਂਗਾ, ਜੇਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰਣੀਆਂ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ, ਹਰ ਸਮੇਂ ਤੇ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਤੇਰੀ
ਬੋਲ ਚਾਲ, ਵਿਹਾਰ ਤੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਹ ਸਭ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੋਰ ਕਈ
ਲੋਕ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਤੋਂ ਵਾਹ ਵਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਹੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ
ਅੰਦਰੋਂ ਧਰਮ ਪੱਖੋਂ ਖਾਲੀ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਸਮਝਣ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਬੇਸ਼ਕ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਕਿਸੇ
ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਹੀ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਇਨ ਬਿਨ ਇਹ ਸਭ, ਗੁਰੂ ਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਬਲਕਿ ਹਰੇਕ ਧਰਮ
`ਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰਖਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸਮੂਚੇ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ `ਤੇ ਵੀ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸੇਧ ਸਮੂਚੇ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਲਈ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਧਰਮੀ ਹੋਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੀ
ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੋਣਾ ਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਅਉਗੁਣਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਹੈ। ਨਾ ਕਿ ਸਮੇਂ
ਸਮੇਂ ਮੁਤਾਬਕ ਕੁੱਝ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮ ਕਾਂਡਾ ਦਾ ਕਰ ਲੈਣਾ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰ ਲੈਣਾ ਕਿ ਮੈਂ ਵੱਡਾ ਧਰਮੀ
ਹੋ ਗਿਆ ਹਾਂ।
ਮ: ੧॥ ਹਕੁ ਪਰਾਇਆ ਨਾਨਕਾ, ਉਸ ਸੂਅਰੁ ਉਸ ਗਾਇ॥ ਗੁਰੁ ਪੀਰੁ ਹਾਮਾ ਤਾ
ਭਰੇ, ਜਾ ਮੁਰਦਾਰੁ ਨ ਖਾਇ॥ ਗਲੀ ਭਿਸਤਿ ਨ ਜਾਈਐ ਛੁਟੈ ਸਚੁ ਕਮਾਇ॥ ਮਾਰਣ ਪਾਹਿ ਹਰਾਮ ਮਹਿ, ਹੋਇ
ਹਲਾਲੁ ਨ ਜਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਗਲੀ ਕੂੜੀਈ, ਕੂੜੋ ਪਲੈ ਪਾਇ॥ ੨॥
{ਪੰਨਾ ੧੪੧}
ਪਦ ਅਰਥ:
—ਹਾਮਾ
ਭਰੇ—ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ (ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ
ਮੁਸਲਮਾਨ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਕੀਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਹੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ)
ਮੁਰਦਾਰੁ—ਪਰਾਇਆ
ਹੱਕ। ਗਲੀ…
ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ।
ਭਿਸਤਿ—ਬਹਿਸ਼ਤ
`ਚ, ਸੁਰਗ `ਚ। ਛੁਟੈ—ਨਜਾਤ
ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਮੁਕਤੀ ਹਾਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਕਮਾਇ—ਕਮਾ
ਕੇ, ਅਮਲੀ ਜੀਵਨ `ਚ ਵਰਤਿਆਂ, ਜੇਕਰ ਜੀਵਨ ਵੀ ਅਮਲੀ ਹੋਵੇ ਕੇਵਲ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਧਰਮੀ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਮਾਰਣ—ਮਸਾਲੇ
ਦਾਰ ਬਾਤਾਂ, ਫੋਕੀਆਂ ਚਤੁਰਾਈਆਂ।
ਕੂੜੀਈ ਗਲੀ—ਬੇਸਿਰਪੈਰ
ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ। ਪਲੈ ਪਾਇ—ਮਿਲਦਾ
ਹੈ। ਅਮਲਾਂ ਤੇ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਫਲ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ ਜੂਨਾ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪੈ ਕੇ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ
ਅਰਥ:
—ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ
“ਹਕੁ ਪਰਾਇਆ ਨਾਨਕਾ, ਉਸ ਸੂਅਰੁ ਉਸ
ਗਾਇ” ਪਰਾਇਆ ਹੱਕ ਖਾਣਾ, ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਦਾ ਹੱਕ
ਮਾਰਨਾ; ਮੁਸਲਮਾਨ ਲਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸੂਰ ਦਾ ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਲਈ ਗਾਂ ਦਾ ਮਾਸ ਖਾਣ
ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।
“ਗੁਰੁ ਪੀਰੁ ਹਾਮਾ ਤਾ ਭਰੇ, ਜਾ ਮੁਰਦਾਰੁ ਨ ਖਾਇ”
ਤਾਂ ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਦਾ ਗੁਰੂ ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਪੈਗ਼ੰਬਰ
ਤਾਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸ਼੍ਰਧਾਲੂ ਜਾਂ ਪੈਰੋਕਾਰ ਮੰਣਦਾ ਤੇ
ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਵਾਣਗੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਹੋਵੇ ਭਾਵੇਂ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਪਰ ਪਰਾਇਆ ਹੱਕ ਨਾ
ਖਾਂਦਾ ਹੋਵੇ, ਦੂਜੇ ਦਾ ਹੱਕ ਨਾ ਮਾਰਦਾ ਹੋਵੇ।
“ਗਲੀ ਭਿਸਤਿ ਨ ਜਾਈਐ, ਛੁਟੈ, ਸਚੁ ਕਮਾਇ”
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੇਵਲ ਫੋਕੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ, ਮਨੁੱਖ ਬਹਿਸ਼ਤ
ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤ ਵਧ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਧਰਮੀ ਹੋਣ ਦਾ ਨਾਟਕ ਕਰੇ
ਜਾਂ ਬੜ੍ਹਕਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਧਰਮੀ ਸਾਬਤ ਕਰਦਾ ਫ਼ਿਰੇ।
ਪਰ ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ `ਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਤਾਂ ਹੀ ਕਮਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇ ਪਹਿਲਾਂ
ਬਨਾਵਟੀ ਤੇ ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ
‘ਛੁਟੈ’
ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਅੰਦਰੋਂ ਹੋਰ ਤੇ
ਬਾਹਰੋਂ ਹੋਰ ਹੋ ਕੇ, ਕਿਸੇ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ
ਸੱਚ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੋਵੇ ਹੀ ਨਾ; ਪਰ ਸੱਚੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਰੱਸ ਵੀ ਮਾਨਣਾ ਚਾਹਵੇ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕੋ ਸਮੇਂ
ਤੇ ਇਕੋ ਸਰੀਰ `ਚ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਜੀਵਨ ਰਸ ਇਕੱਠੇ ਤੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦੇ।
“ਮਾਰਣ ਪਾਹਿ ਹਰਾਮ ਮਹਿ, ਹੋਇ ਹਲਾਲੁ ਨ ਜਾਇ”
ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹਰਾਮ ਦਾ ਮਾਲ, ਜਿਸ `ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ
ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਜੇਕਰ ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਸਮਝੇ ਕਿ ਬਹੁਤੀਆਂ ਚਿਕਣੀਆਂ ਚੁਪੜੀਆਂ ਮਮੋਠਡਣੀਆਂ ਤੇ
ਮਸਾਲੇ ਦਾਰ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਕਰ ਕੇ, ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਭਰਮਾਅ ਲਵੇਗਾ। ਜਦਕਿ ਮਨੁੱਖ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਉਸ ਨੂੰ
ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ:
ਅਜਿਹੀ ਹਰਾਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨਾਲ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਤਾਂ ਧੋਖਾ
ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਆਤਮਕ ਪੱਖੋਂ ਮੁਰਦਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਇਤਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਕਰਤੇ ਦੀ ਦਰਗਾਹ
`ਚ ਵੀ ਪਾਕ ਦਾਮਣ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਉਸ ਦੀ ਹਰਾਮ ਦੀ ਕਮਾਈ, ਹਲਾਲ ਦੀ ਕਮਾਈ `ਚ
ਨਹੀਂ ਬਦਲ ਸਕਦੀ। ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਕੁਕਰਮ, ਸੁਕਰਮਾਂ `ਚ ਨਹੀਂ ਬਦਲ ਸਕਦੇ।
“ਨਾਨਕ ਗਲੀ ਕੂੜੀਈ, ਕੂੜੋ ਪਲੈ ਪਾਇ”
ਇਸ `ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੈਸਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਨਸਾਨ
ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਖ਼ੀਰ ਨਿਆਂ ਕਾਦਿਰ ਨੇ ਹੀ ਕਰਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਤੇ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਤੇ
ਉਸ ਦੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਮਾੜੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਮਾੜੇ ਨਤੀਜੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਹੀ ਭੋਗਣੇ ਹਨ। ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ
ਭੋਗਣੇ ਹਨ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁੜ ਜੂਨਾਂ ਤੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਹੀ ਗੇੜ `ਚ ਪੈ ਕੇ ਵੀ ਭੋਗਣੇ ਪੈਣਗੇ।
ਕਿਉਂਕਿ ਕਾਦਿਰ ਦੇ ਨਿਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਕਮਾਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗੀ ਉਥੇ ਤਾਂ ਨਿਬੇੜੇ
ਹਿਯਾਤੀ `ਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਮਲਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਹੀ ਹੋਣੇ ਹਨ। ੨।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
(੧) “ਉਸ ਸੂਅਰੁ ਉਸ ਗਾਇ” - ਸਲੋਕ `ਚ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ
ਨਿਰੋਲ ਕਿਰਤ ਤੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਸਲੋਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਤਾਂ
ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਹਿੰਦੂ ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ `ਤੇ ਭਾਰਤ `ਚ ਦੋ ਹੀ ਮੁੱਖ ਧਰਮ ਸਨ।
ਜਿਨ੍ਹਾਂ `ਚੋਂ ਹਿੰਦੂ, ਬਕਰੇ ਮੁਰਗੇ ਸੂਰ ਆਦਿ ਦਾ ਮਾਸ ਖਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ ਪਰ ਗਊ ਦਾ ਮਾਸ ਨਹੀਂ
ਖਾਂਦੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਗਊ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਦੂਜੇ
ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਨ, ਜੋ ਗਊ, ਭੈਂਸ, ਬਕਰੇ, ਮੁਰਗੇ ਆਦਿ ਦਾ ਮਾਸ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ
ਕਰਕੇ ਸੂਰ ਦਾ ਮਾਸ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੂਰ ਦੇ ਮਾਸ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਆਪਣੇ ਲਈ ਹਰਾਮ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ
ਦੂਜੇ ਦਾ ਹੱਕ ਖਾਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਮੰਣਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਸਮਝਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਸਦੀਵਕਾਲੀ, ਜੁਗੋ ਜੁਗ ਅਟੱਲ
ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤ੍ਰ ਲਈ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਲੋਕ ਰਾਹੀਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ
ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਕੇ ਸਮੂਚੀ ਲੋਕਾਈ ਜਿਸ `ਚ ਅਜੋਕੇ ਗੁਰੂ ਕੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਇਲਾਹੀ
ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਲਕਿ ਤਾੜਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕਿਰਤ ਕਮਾਈ ਕਰਣੀ ਤੇ ਕੇਵਲ ਆਪਣਾ
ਹੱਕ ਹੀ ਖਾਣਾ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਖਾਣਾ।
ਕਿਉਂਕਿ ਕਾਦਿਰ ਦੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਦੂਜੇ ਦਾ ਹੱਕ ਖਾਣਾ, ਹਰੇਕ ਧਰਮ `ਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ
ਰਖਣ ਵਾਲੇ ਲਈ ਹਰਾਮ (ਅਯੋਗ) ਹੈ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕੁਕਰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਣਾ। ਫ਼ਿਰ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ
ਮਨੁੱਖ ਦੂਜੇ ਦੇ ਹੱਕ `ਤੇ ਅਪਣਾ ਹੱਕ ਜਿਤਾਉਣ ਤੇ ਸਾਬਤ ਕਰਣ ਲਈ, ਵਕਤੀ ਤੌਰ `ਤੇ ਹਜ਼ਾਰ ਢੁੱਚਰਾਂ
ਘੜ ਲਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਭਰਮਾਉਣ `ਚ ਵੀ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੀ:
ਕਰਤੇ ਦੀ ਨਿਆਂ `ਚ
“ਨਾਨਕ ਗਲੀ ਕੂੜੀਈ, ਕੂੜੋ ਪਲੈ ਪਾਇ”
ਅਜਿਹਾ ਮਨੁੱਖ ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਆਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਤਾਂ
ਮੁਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਿਨਸਨ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਭੋਗਣਾ
ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕੂੜਾ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬੱਚ ਸਕੇਗਾ। ਚੇਤੇ ਰਹੇ!
ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭੁਗਤਨ ਦਾ ਇਕੋ ਹੀ ਮਤਲਬ ਤੇ ਢੰਗ ਹੈ ਤੇ ੳੇੁਹ ਹੈ ਮੁੜ ਜਨਮ
ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ ਤੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਜੂਨਾਂ ਰਸਤ, ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਮੇ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਫਲ ਭੋਗਣੇ। ਇਹ
ਵੀ ਸਭ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਭੋਗਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
“ਅਨੇਕ ਜੂਨੀ ਭਰਮਿ ਆਵੈ, ਵਿਣੁ
ਸਤਿਗੁਰ ਮੁਕਤਿ ਨ ਪਾਏ॥ ਫਿਰਿ ਮੁਕਤਿ ਪਾਏ ਲਾਗਿ ਚਰਣੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸਬਦੁ ਸੁਣਾਏ”
(ਪੰ: ੯੨੦) ਜਦੋਂ ਫ਼ਿਰ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ
ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ, ਜੀਵ ਉਸ ਜਨਮ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰਕੇ ਵਾਪਿਸ ਕਰਤੇ `ਚ ਹੀ ਅਭੇਦ ਨਾ ਹੋ
ਜਾਵੇ।
(੨) “ਹਕੁ ਪਰਾਇਆ ਨਾਨਕਾ” - ਇਹ
ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕੁੱਝ ਸਤਿਕਾਯੋਗ ਮਾਸ ਵਿਰੋਧੀ ਸੱਜਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸਲੋਕ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਆ
ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਲੋਕ `ਚ ਮਾਸ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਲੋਕ ਦੇ ਅਰਥ ਕਰਣ
ਸਮੇਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਖ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਇਸ ਸਲੋਕ `ਚ ਮਾਸ ਖਾਣ ਦਾ ਮੂਲੋਂ ਹੀ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ
ਹੋਇਆ। ਬਲਕਿ ਇਥੇ ਤਾਂ ਹੱਕ ਹਲਾਲ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੇ ਹਰਾਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਸਪਸਟ ਕਰਣ ਲਈ
ਗੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸੂਰ ਦੇ ਮਾਸ ਨੂੰ ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਗਊ ਦੇ ਮਾਸ ਨੂੰ
ਪ੍ਰਵਾਣਤ ਭੋਜਨ ਦੇ ਤੌਰ `ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ, ਕਿ ਸਬੰਧਤ ਸੱਜਨ ਸਲੋਕ ਦੇ
ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਠੀਕ ਪਰੀਪੇਖ `ਚ ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਘੋਖਣ, ਵਿਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
ਮ: ੧॥ ਪੰਜਿ ਨਿਵਾਜਾ, ਵਖਤ ਪੰਜਿ, ਪੰਜਾ ਪੰਜੇ ਨਾਉ॥ ਪਹਿਲਾ ਸਚੁ ਹਲਾਲੁ
ਦੁਇ, ਤੀਜਾ ਖੈਰ ਖੁਦਾਇ॥ ਚਉਥੀ ਨੀਅਤਿ ਰਾਸਿ ਮਨੁ, ਪੰਜਵੀ ਸਿਫਤਿ ਸਨਾਇ॥ ਕਰਣੀ ਕਲਮਾ ਆਖਿ ਕੈ, ਤਾ
ਮੁਸਲਮਾਣੁ ਸਦਾਇ॥ ਨਾਨਕ ਜੇਤੇ ਕੂੜਿਆਰ, ਕੂੜੈ ਕੂੜੀ ਪਾਇ॥ ੩॥
(ਪੰ: ੧੪੧}
ਪਦ ਅਰਥ:
—
ਪੰਜਿ-ਲਫ਼ਜ਼ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਪੰਜ ਲਈ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ
ਮੁਸਲਮਾਨ ਇੱਕ ਦਿਨ `ਚ ਪੰਜ ਵਾਰ ਨਿਮਾਜ਼ ਗੁਰਜ਼ਾਰਦੇ ਹਨ।
ਵਖਤ—ਵਕਤ,
ਸਮੇ। ਵਖਤ ਪੰਜਿ
… ਇੱਕ ਦਿਨ `ਚ ਪੰਜ ਵਾਰ।
ਪੰਜਾ ਪੰਜੇ ਨਾਉ…
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਨਾਂ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਸਚੁ…
ਅਕਾਲਪੁਰਖ, ਕਾਦਿਰ।
ਦੁਇ—ਦੂਜੀ।
ਖੈਰ ਖੁਦਾਇ—ਰੱਬ ਤੋਂ ਸਭ ਦਾ ਭਲਾ ਮੰਗਣਾ।
ਰਾਸਿ—ਰਾਸਤ,
ਸਾਫ਼। ਸਨਾਇ—ਵਡਿਆਈ।
ਪਾਇ—ਪਾਂਇਆਂ,
ਇੱਜ਼ਤ, ਕਾਦਿਰ ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚ ਕਬੂਲ ਹੋਣਾ।
ਅਰਥ:
— “ਪੰਜਿ ਨਿਵਾਜਾ, ਵਖਤ
ਪੰਜਿ, ਪੰਜਾ ਪੰਜੇ ਨਾਉ” ਦੇ
ਅਰਥ ਹਨ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ ਹਨ,
ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਵਕਤ ਵੀ ਨਿਯਤ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਹੀ ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਖੋ
ਵਖਰੇ ਪੰਜ ਨਾਮ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਹਨ।
(ਖ਼ੂਬੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਇਥੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ ਵਾਲੇ
ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਕੱਟਿਆ ਹੈ। ਬਲਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਬੜੇ ਸੁਆਦਲੇ ਢੰਗ
ਨਾਲ ਤੇ ਰੂਪਕ ਅਲੰਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਉਸ ਸਾਰੇ ਦੇ ਅਰਥ ਹੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਬਲਕਿ ਕਾਦਿਰ ਦੀ
ਦਰਗਾਹ `ਚ ਕਬੂਲ਼ ਹੋਣ ਲਈ ਵੀ, ਜਿਵੇਂ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਇਥੇ ਪੰਜ ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪਰ ਠੀਕ
ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੰਜੂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਲੋਕਾਂ ਸਮੇ ਲਫ਼ਜ਼ ਜੰਜੂ ਦੇ ਅਤੇ ਸੂਤਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਣ ਸਮੇਂ ਲਫ਼ਜ਼
ਸੂਤਕ ਦੇ ਅਰਥ ਬਦਲ ਕੇ, ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਲਈ ਇਲਾਹੀ ਸੱਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਠੀਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਲੀਹਾਂ `ਤੇ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਇਸ ਸਲੋਕ `ਚ ਵੀ
ਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਟੋਰਿਆ ਤੇ ਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਵਕਤਾਂ ਨੂੰ। ਕੀਤਾ ਇਹ,
ਕਿ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਭਾਸ਼ਾ ਤਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੀ ਹੈ ਪਰ ਪੰਜਾ ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਾਮ ਵੀ ਆਪਣੇ
ਵੱਲੋਂ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਕਤ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਨੂੰ ਹੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ)
ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ:
“ਪਹਿਲਾ ਸਚੁ” ਸੱਚੁ ਭਾਵ
ਸੰਸਾਰ `ਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋਏ ਤੇ ਸੰਸਾਰਕ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਤਮਿਕ ਪੱਖੋਂ, ਚਿੱਤ ਨੂੰ ਸਦਾ
ਕਰਤੇ ਕਾਦਿਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਜੀਊਣਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਹੈ ਸੱਚ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਨਿਮਾਜ਼ ਭਾ
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਤੇ ਮੁੱਖ ਕਰਮ।
“ਹਲਾਲੁ ਦੁਇ” ਹੱਕ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਖਾਣੀ ਹੈ (ਹਰਾਮ ਦੀ ਨਹੀਂ) ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਲਈ ਦੂਜੀ ਨਮਾਜ਼ ਹੈ। ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ
ਜੀਵਨ `ਚ ਦੂਜੇ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਖਾਣਾ ਤੇ ਸਦਾ ਕਿਰਤ ਕਮਾਈ ਹੀ ਕਰਣੀ ਹੈ।
“ਤੀਜਾ ਖੈਰ ਖੁਦਾਇ” ਰੱਬ
ਦੇ ਦਰ ਤੋਂ ਸਰਬਤ ਦਾ ਭਲਾ ਮੰਗਣਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੈਰ ਵਿਰੋਧ ਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਵਾਲੀ ਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ
ਰਖਣੀ। ਇਹੀ ਹੈ ਮਨੁੱਖਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਤੀਜੀ ਨਿਮਾਜ਼।
“ਚਉਥੀ ਨੀਅਤਿ ਰਾਸਿ ਮਨੁ”
ਨੀਯਤ ਨੂੰ ਸਦਾ ਸਾਫ਼ ਰਖਣਾ ਹੈ। ਨੀਯਤ ਅਥਵਾ ਆਪਣੀ ਸੋਚ
ਵਿਚਾਰ `ਚ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੋਟ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦੇਣੀ। ਉਂਜ ਵੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਜਿਸ ਜੀਵਨ ਦਾ
ਆਧਾਰ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਤੇ ਕਰਤਾ ਕਾਦਿਰ ਹੋਵੇਗਾ, ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਖਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਜਿਸ
ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜੀਵਨ ਹੀ “ਤੀਜਾ
ਖੈਰ ਖੁਦਾਇ” ਭਾਵ ਸਰਬਤ ਦੇ ਭਲੇ `ਤੇ ਖੜਾ
ਹੋਵੇਗਾ, ਉਸ ਦੀ ਨੀਯਤ `ਚ ਖੋਟ ਆਵੇਗੀ ਵੀ ਤਾਂ ਕਿਸ ਰਸਤੇ? ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਮੱਤ ਦੇ ਰਾਹੀ ਦੇ
ਜੀਵਨ ਭਰ ਲਈ ਗੁਰਦੇਵ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਚਉਥੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਮਾਜ਼ ਲਈ ਹਿਦਾਇਤ ਹੈ।
“ਪੰਜਵੀ ਸਿਫਤਿ ਸਨਾਇ”
ਤਾਂ ਤੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੁਆਸ ਸੁਆਸ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਬਤੀਤ ਕਰਣਾ
ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹੀ ਹਨ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਲਈ ਪੰਜਵੀ ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ।
“ਕਰਣੀ ਕਲਮਾ ਆਖਿ ਕੈ, ਤਾ ਮੁਸਲਮਾਣੁ ਸਦਾਇ”
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੁਜ਼ਾਰੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਪੰਜਾ
ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਜਿਹੜੀ ਕਰਣੀ ਤੇ ਉੱਚਾ ਆਚਰਣ ਤਿਆਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਤੇ ਐ ਭਾਈ! ਜੇ ਕਰ ਤੂੰ
ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣੇ ਲਈ ਕਲਮਾਂ ਬਣਾ ਲਵੇਂ ਭਾਵ ਕਰਤੇ ਦੇ ਚਰਨਾਂ `ਚ ਸਦਾ ਦੁਆਵਾਂ ਕਰੇਂ ਕਿ
ਐ ਅਲ੍ਹਾ! ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਤੋਫ਼ੀਕ ਦੇ ਕਿ ਮੇਰਾ ਜੀਵਨ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਪੰਜਾਂ ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਘੜਿਆ
ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਗੁਰਦੇਵ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤੂੰ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ `ਚ ਜੀਵਨ ਰਹਿਣੀ ਕਰਕੇ ਮੁਸਲਮਾਨ
ਕਹਿਲਵਾਏਂਗਾ (ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਸ਼ੇ
ਦਾ ਅਰੰਭ ਹੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਕੇ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਸ ਪੰਕਤੀ ਦਾ ਅਸਲ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਹਿਣੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ, ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਮਨੁੱਖ ਹੋਵੇਗਾ ਤੇ ਅਖਵਾਏਗਾ ਵੀ)
“ਨਾਨਕ ਜੇਤੇ ਕੂੜਿਆਰ, ਕੂੜੈ ਕੂੜੀ ਪਾਇ”
ਤਾਂ ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਇਸ `ਤੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ
ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਬਿਆਣੇ ਗਏ ਪੰਜ ਨਿਮਾਜ਼ੀ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਖੁੰਜੇ ਹੋਏ ਭਾਵ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ, ਰਸਾਂ, ਕਸਾਂ
ਤੇ ਹਊਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪਕੜ `ਚ ਰਹਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੂੜ ਦੇ
ਵਪਾਰੀ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਿਆਂ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚ ਅਜਿਹੇ ਕੂੜਿਆਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ
ਵੀ ਕੂੜੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਜਨਮ ਮਰਨ
ਤੇ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ੩।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
“ਨਾਨਕ ਜੇਤੇ ਕੂੜਿਆਰ,
ਕੂੜੈ ਕੂੜੀ ਪਾਇ” ਦਰਅਸਲ ਇਸ ਸਲੋਕ ਦੀ ਇਹ
ਅੰਤਮ ਪੰਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀ ਹੈ। ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਇਸ ਸਲੋਕ ਦਾ ਅਰੰਭ ਹੀ ਕਿਸੇ
ਨਿਮਾਜ਼ੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਰੂਪਕ ਅਲੰਕਾਰ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ
ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਵੀ ਸੰਸਾਰ ਸਾਹਮਣੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਜਦਕਿ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਫ਼ਰਮਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾ
ਕੇ ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਤੇ ਕਰਤੇ ਦੇ ਦਰ `ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਉਸੇ ਦਾ
ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ “ਨਾਨਕ
ਜੇਤੇ ਕੂੜਿਆਰ, ਕੂੜੈ ਕੂੜੀ ਪਾਇ” ਅਨੁਸਾਰ
ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਅਜਿਹੇ ਕੂੜਿਆਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਵੀ ਕੂੜੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ
ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਕਰਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੇ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ
`ਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦੇਖਣ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਹੈ, ਚੂੰਕਿ ਸਲੋਕ ਦਾ ਅਰੰਭ ਕਿਸੇ ਮੁਸਲਾਮਾਨ ਨੂੰ
ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਸਲੋਕ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਲੋਕ
ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ `ਚ ਉੱਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਮ ਚਾਹੇ ਕੁੱਝ ਵੀ ਹੋਣ ਪਰ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੇਵਲ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋਣਾ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਜਾਣਾ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ
ਜਦੋਂ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਮੁਤਾਬਕ) ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਕਬਰਾਂ `ਚੋ ਉਠਣ ਗੇ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਖ਼ੁਦਾ
ਅਲ੍ਹਾ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ `ਚ ਮੁਹਮਦ ਸਾਹਿਬ ਬੈਠੇ ਹੋਣਗੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਹਮਦ ਸਾਹਿਬ ਜਿਸ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦੇ
ਜਾਣਗੇ ਕਿ ਫ਼ਲਾਂ ਇਨਸਾਨ, ਆਪਣੀ ਹਿਯਾਤੀ `ਚ ਉਨ੍ਹਂਾਂ ਦਾ ਮੁਰੀਦ ਭਾਵ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ
ਬਹਿਸ਼ਤ (ਸੁਰਗ) `ਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਬਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਦੋਜ਼ਖ ਦੀ ਅੱਗ `ਚ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਚੰਗੇ ਅਮਲਾਂ ਵੱਲ ਬਹੁਤਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਸ਼ਾਇਦ ਇਥੇ ਵੀ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਤੈਮੂਰ ਲੰਗ, ਅਬਦਾਲੀ, ਫ਼ਰੁਖਸੀਅਰ, ਜਹਾਂਗੀਰ, ਯਾਹਯਾ ਖਾਂ ਵਰਗੇ
ਦਰਿੰਦੇ ਵੀ ਇਸੇ ਮਜ਼ਹਬ `ਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੇਵਲ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋਣਾ ਹੀ ਬਹਿਸ਼ਤ `ਚ
ਜਾਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਸੀ।
ਦੂਜੇ ਇਹ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਮੱਤ, ਜਿਸ ਦੇ ਘੇਰੇ `ਚ ਸਿੱਖ
ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਜਨਮ ਮਰਨ, ਜੂਨਾਂ, ਆਵਾਗਉਣ ਅਦਿ ਨੂੰ ਤਾਂ
ਮੰਣਦੇ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਸਾਰੇ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਤੇ ਕਰਮ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ,
ਵੇਦ ਸ਼ਾਸਤ੍ਰ ਤੇ ਗਰੁੜ ਪੁਰਾਨ ਆਦਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੀ ਹਨ। ਇਹ ਉਹ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰਮੱਤ
ਅਥਵਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੇ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਹੀ ਨਕਾਰਿਆ ਤੇ ਪਖੰਡ ਬਿਆਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਬੰਧ `ਚ ਬਹੁਤੇਰੇ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਹਨ ਜਿਵੇਂ “ਕਬੀਰ ਬਾਮਨੁ ਗੁਰੂ ਹੈ ਜਗਤ ਕਾ, ਭਗਤਨ ਕਾ ਗੁਰੁ ਨਾਹਿ॥ ਅਰਝਿ
ਉਰਝਿ ਕੈ ਪਚਿ ਮੂਆ ਚਾਰਉ ਬੇਦਹੁ ਮਾਹਿ”
(ਪੰ: ੧੩੭੭)। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ
ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਕੇ ਵੀ “ਕਾਹੇ ਕਲਰਾ ਸਿੰਚਹੁ ਜਨਮੁ ਗਵਾਵਹੁ॥ ਕਾਚੀ ਢਹਗਿ ਦਿਵਾਲ ਕਾਹੇ ਗਚੁ
ਲਾਵਹੁ” (ਪੰ: ੧੧੭੧)
ਭਾਵ ਉਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਣ ਨਹੀਂ
ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਚਲਤ ਕਰਮ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ, ਆਵਾਗਉਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ, ਜੂਨਾਂ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਚਕਰ ਤੇ
ਗਰੁੜ ਪੁਰਾਨ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਦਾ ਕੁੱਝ ਲੈਣਾ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ।
ਜਦਕਿ ਗੁਰਮੱਤ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜੂਨਾਂ, ਜਨਮ ਮਰਨ, ਆਵਾਗਉਣ ਤੇ
ਕਰਮ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਮਾਈ `ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਸਫ਼ਲ ਤੇ ਅਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਹੈ। ਉਹ ਸਫ਼ਲ
ਤੇ ਅਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਜਿਸ ਲਈ ਗੁਰਮੁਖ ਤੇ ਮਨਮੁਖ, ਸਚਿਆਰ ਤੇ ਕੂੜਿਆਰ, ਵਡਭਾਗੀ ਤੇ ਅਭਾਗੇ, ਜੀਵਨ ਮੁਕਤ
ਤੇ ਬਿਰਥਾ ਜਨਮ ਆਦਿ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵੀ ਆਈ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਅਜਿਹੇ ਬਿਰਥਾ ਤੇ ਕੂੜਿਆਰ
ਜੀਵਨ ਲਈ ਹੀ “ਨਾਨਕ ਜੇਤੇ
ਕੂੜਿਆਰ, ਕੂੜੈ ਕੂੜੀ ਪਾਇ”
ਕਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਗੁਰਮੱਤ ਅਨੁਸਾਰ
ਅਰਥ ਹਨ ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਅਜਿਹੇ ਕੂੜਿਆਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਵੀ ਕੂੜੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ
ਕੂੜਿਆਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਕਰਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੇ ਜੂਨਾਂ ਦੇ
ਗੇੜ `ਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਂਜ ਤਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਬੇਅੰਤ ਵਾਰ ਆਇਆ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ
ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਉਚੇਚੇ ਇਸੇ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਿਸ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਕੇ
ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਕਹੀ, ਉਹ ਲੋਕ ਜਨਮ ਮਰਨ `ਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਰਖਦੇ ਤੇ ਗੁਰਦੇਵ ਇਹ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ
ਕਿ ਉਹ ਲੋਕ ਅਜਿਹਾ ਵਹਿਮ ਨਾ ਪਾਲਣ ਕਿ ਇਥੇ ਕੇਵਲ ਪੰਜ ਨਿਮਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੋ ਕੇ ਹੀ ਨਿਬੜਾ ਹੋ
ਜਾਵੇਗਾ। ਅਸਲ ਨਿਆਂ ਤਾਂ ਮੌਤ ਤੋਂ ਕਰਤੇ ਕਾਦਿਰ ਦੀ ਦਰਗਾਹ `ਚ ਹੀ ਹੋਣਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ
ਦੇ ਮਕਸਦ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੇ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਪਉੜੀ॥ ਇਕਿ ਰਤਨ ਪਦਾਰਥ ਵਣਜਦੇ, ਇਕਿ ਕਚੈ ਦੇ ਵਾਪਾਰਾ॥ ਸਤਿਗੁਰਿ ਤੁਠੈ
ਪਾਈਅਨਿ, ਅੰਦਰਿ ਰਤਨ ਭੰਡਾਰਾ॥ ਵਿਣੁ ਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਲਧਿਆ, ਅੰਧੇ ਭਉਕਿ ਮੁਏ ਕੂੜਿਆਰਾ॥ ਮਨਮੁਖ
ਦੂਜੈ ਪਚਿ ਮੁਏ, ਨਾ ਬੂਝਹਿ ਵੀਚਾਰਾ॥ ਇਕਸੁ ਬਾਝਹੁ ਦੂਜਾ ਕੋ ਨਹੀ, ਕਿਸੁ ਅਗੈ ਕਰਹਿ ਪੁਕਾਰਾ॥ ਇਕਿ
ਨਿਰਧਨ ਸਦਾ ਭਉਕਦੇ, ਇਕਨਾ ਭਰੇ ਤੁਜਾਰਾ॥ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਹੋਰੁ ਧਨੁ ਨਾਹੀ, ਹੋਰੁ ਬਿਖਿਆ ਸਭੁ ਛਾਰਾ॥
ਨਾਨਕ ਆਪਿ ਕਰਾਏ ਕਰੇ ਆਪਿ, ਹੁਕਮਿ ਸਵਾਰਣਹਾਰਾ॥ ੭॥
{ਪੰਨਾ ੧੪੧}
ਪਦ ਅਰਥ:
—ਇਕਿ—ਕਈ
ਮਨੁੱਖ। ਪਾਈਅਨਿ—ਮਿਲਦੇ
ਹਨ। ਤੁਜਾਰਾ—ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ।
ਬਿਖਿਆ—ਮਾਇਆ।
ਛਾਰ—ਸੁਆਹ,
ਤੁੱਛ, ਨਿਕੰਮਾ।
ਅਰਥ:
— “ਇਕਿ ਰਤਨ ਪਦਾਰਥ ਵਣਜਦੇ”
ਸੰਸਾਰ `ਚ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਜੀਊਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ `ਚੋਂ ਇੱਕ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਜਨਮ ਲੈਣ ਬਾਅਦ,
ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਰੂਪੀ ਸਉਦੇ ਦਾ ਵਣਜ ਕਰਦੇ ਹਨ।
“ਇਕਿ ਕਚੈ ਦੇ ਵਾਪਾਰਾ”
ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਆ ਕੇ ਭਾਵ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਕੇਵਲ ਕੱਚ ਦਾ ਵਪਾਰ ਹੀ
ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ ਮਾਇਆ, ਰਸਾਂ ਕਸਾਂ ਤੇ ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ `ਚ ਫ਼ਸੇ ਰਹਿ ਕੇ ਹੀ
ਆਪਣੀ ਸੁਆਸਾਂ ਵਾਲੀ ਪੂੰਜੀ ਨੂੰ ਲੁਟਾਅ ਤੇ ਬਰਬਾਦ ਕਰਕੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
“ਸਤਿਗੁਰਿ ਤੁਠੈ ਪਾਈਅਨਿ, ਅੰਦਰਿ ਰਤਨ ਭੰਡਾਰਾ”
ਸੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ
ਸਫ਼ਲ ਕਰਣ ਵਾਲਾ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਰੂਪੀ ਰਤਨਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ, ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਫ਼ਿਰ ਜਦੋਂ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਸਤਿਗੁਰੂ (ਸਦਾ ਥਿਰ ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੋਂ
ਰਹਿਤ, ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ) ਦੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ `ਤੇ ਅੰਦਰ ਵੱਸ ਰਹੇ ਨਾਮ ਖਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਹੋਂਦ ਬਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ
ਸੋਝੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਭ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਵਿਣੁ ਗੁਰ ਕਿਨੈ ਨ ਲਧਿਆ, ਅੰਧੇ ਭਉਕਿ ਮੁਏ ਕੂੜਿਆਰਾ”
ਜਦਕਿ ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ `ਚ ਪੈਣ ਤੋਂ
ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਹ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਨਹੀਂ ਲੱਭਦਾ। ਕੂੜ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਭਾਵ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਹਊਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ `ਚ
ਖਚਤ, ਅਗਿਆਨੀ ਲੋਕ ਕੇਵਲ ਮਾਇਆ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਹੀ ਦਰ ਦਰ `ਤੇ ਤਰਲੇ ਕਢਦੇ, ਭਟਕਦੇ ਤੇ ਖੁਆਰ ਹੁੰਦੇ ਮਰ
ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
“ਮਨਮੁਖ ਦੂਜੈ ਪਚਿ ਮੁਏ, ਨਾ ਬੂਝਹਿ ਵੀਚਾਰਾ”
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਪਿੱਛੇ ਹੀ ਟੁਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ
ਮਨਮੁਖ ਕਰਤੇ ਦਾ ਦਰ ਛਡ ਕੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਮਾਇਕ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਦੌੜ `ਚ ਹੀ ਲੱਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ
ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਹਿਚਾਣਦੇ।
ਸੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਚਲਣ ਤੋਂ ਮਨ ਕਰਕੇ ਕਦੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਸਦਾ ਭਟਕਣਾ, ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਚਿੰਤਾ, ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰ ਹੀ ਭਾਰੂ
ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਜਿਲ੍ਹਣ ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਹੱਥ ਪੈਰ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਮਾਰਦੇ ਤੇ ਚਿੰਤਤ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ
ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਸੁਝਦਾ।
“ਇਕਸੁ ਬਾਝਹੁ ਦੂਜਾ ਕੋ ਨਹੀ, ਕਿਸੁ ਅਗੈ ਕਰਹਿ ਪੁਕਾਰਾ”
ਇਸ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਜੇ ਉਹ ਪੁਕਾਰ
ਕਰਣ ਵੀ ਤਾਂ ਕਿਸ ਅੱਗੇ? ਕਿਉਂਕਿ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ (ਨਾਮ ਧਨ) ਤੋਂ ਬਿਨਾ, ਜੀਵਨ ਦੇ ਇਸ
ਪੁੱਠੇ ਰਾਹ ਤੋਂ ਵਾਪਿਸ ਪਰਤਣ ਦਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਰਾਹ ਤੇ ਢੰਗ ਨਹੀਂ (ਉਹ ਢੰਗ ਜਿਸ ਤੋਂ ਅਜਿਹੇ
ਮਨਮੁਖ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਣਜਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ)
“ਇਕਿ ਨਿਰਧਨ ਸਦਾ ਭਉਕਦੇ, ਇਕਨਾ ਭਰੇ ਤੁਜਾਰਾ”
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨੇਕਾਂ ਨਾਮਧਨ ਤੋਂ ਸਖਣੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਬੇਅੰਤ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਟਕਣਾ, ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਉਖਾੜਾਂ `ਚ ਫ਼ਸੇ ਹੋਏ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ `ਚ ਸੜਦੇ
ਹਨ। ਦਰ ਦਰ ਤੇ ਤਰਲੇ ਕਢਦੇ ਫਿਰਦੇ ਤੇ ਨੱਕ ਰਗੜਦੇ ਹਨ।
ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਉਹ ਵੀ ਇਸ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਹੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ, ਨਾਮ
ਬਾਣੀ ਤੇ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
“ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਹੋਰੁ ਧਨੁ ਨਾਹੀ, ਹੋਰੁ ਬਿਖਿਆ ਸਭੁ ਛਾਰਾ”
ਜਦਕਿ ਸੱਚ ਵੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੋਂ
ਬਿਨਾ, ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਸੰਸਾਰਕ ਧਨ, ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ, ਔਹਦੇ ਆਦਿ ਕੋਈ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੇ
ਆਤਮਕ ਉੱਚਤਾ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰੇ ਮਾਇਕ ਰਸ, ਸੰਸਾਰਿਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਤੇ ਉਡਾਰੀਆਂ ਨਾਸ਼ਮਾਨ,
ਕੂੜੇ ਤੇ ਰਾਖ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਸਿਵਾਏ ਨਾਮ ਧਨ ਦੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਸਦੀਵੀ ਤੇ ਸੱਚਾ ਧਨ
ਨਹੀਂ।
“ਨਾਨਕ
ਆਪਿ ਕਰਾਏ ਕਰੇ ਆਪਿ, ਹੁਕਮਿ ਸਵਾਰਣਹਾਰਾ” ਗੁਰੂ
ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਅੰਦਰ ਵੱਸ ਰਿਹਾ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਸਾਰੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਕਰ
ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਭਾਵ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਜਿਹੜੇ ਨਾਮ ਧਨ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਜੋ ਮਾਇਕ
ਪਦਾਰਥਾਂ `ਚ ਖੱਚਤ ਰਹਿ ਕੇ ਜੀਵਨ ਬਿਰਥਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਹਰੇਕ ਅੰਦਰ ਕਰਤੇ ਦਾ ਆਪਣਾ ਹੀ ਵਾਸਾ ਹੁੰਦਾ
ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜਿਹੜੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਦੇ ਤੇ ਨਾਮ ਧਨ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ, ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਭੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ
ਆਪਣੇ ਸੱਚ ਨਿਆਂ ਤੇ ਹੁਕਮ `ਚ ਹੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਰਾਹ ਪਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ੭।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਦਰਅਸਲ ਜੀਵ ਜੋ ਆਪਣੀ ਹਉਮੈ ਤੇ ਕਰਮਾਂ ਕਾਰਨ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਕਰਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਵਿਛੜਿਆ
ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਹੀ ਅਨੇਕਾਂ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ’। ਕਰਤਾ ਅਕਾਲ
ਪੁਰਖ ਆਪ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲਾ ਅਵਸਰ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਜੀਵ ਨੂੰ
ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਇਹ ਅਵਸਰ ਤੇ ਬਰੀਆ ਇਸ ਲਈ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਤਾ ਕਿ ਜੀਵ ਨਾਮ ਧਨ ਦਾ ਵਪਾਰੀ ਬਣ ਕੇ, ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ
ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ, ਸੰਸਾਰ `ਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਵ ਕਰਕੇ, ਉਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲਾ ਲਾਭ ਲੈ ਕੇ
ਵਾਪਿਸ ਕਾਦਿਰ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵੀ ਸੁਆਦਲਾ, ਅਨੰਦ
ਮਈ ਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾ ਹਉਮੈ ਵਿਕਾਰ ਰਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਟਿਕਾਅ ਵਾਲਾ ਬਤੀਤ ਕਰੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਊਂਦੇ
ਜੀਅ ਆਪਣੇ ਅਸਲੇ ਪ੍ਰਭੂ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਬਾਅਦ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ
`ਚ ਨਾ ਪੈਣਾ ਪਵੇ।
ਜਦਕਿ ਮਨੁਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲਾ ਇਹ ਅਵਸਰ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਬਹੁਤੇ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਮਾਈ
ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਕਰਤੇ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੁੜ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦਾ
ਠੀਕ ਰਾਹ ਪਤਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮਨਮਤੀਏ ਰਹਿ ਕੇ ਕੁਰਾਹੇ ਪਏ ਹੀ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ
ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਬੇਸ਼ੱਕ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ, ਭਟਕਣਾ, ਚਿੰਤਾਂਵਾਂ ਤੇ ਉਖਾੜ ਹੀ ਉਖਾੜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ
ਪ੍ਰਸ਼ਾਨ ਇਸ ਜਿਲ੍ਹਣ `ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਹੱਥ ਪੈਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਾਰਦੇ ਹਨ।
ਪਰ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਦੁਰੇਡੇ ਤੇ ਆਤਮਕ ਗਿਆਨ ਵਿਹੂਣੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਸੱਚ ਦੇ
ਮਾਰਗ ਤੋਂ ਕੁਰਾਹੇ ਪਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਇਸ ਸਾਰੇ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਹੱਲ ਹੈ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਮਾਈ
ਰਾਹੀਂ ਅੰਦਰ ਵੱਸ ਰਹੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਪਹਚਾਣ ਕਰਣੀ ਤੇ ਉਸ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋਣਾ। ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ
ਜੁੜਣਾ ਤੇ ਬਾਹਰ ਦੀ ਭਟਕਣਾ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕਰਣਾ ਤੇ ਜਨਮ ਮਰਨ
ਦੇ ਗੇੜ ਤੋਂ ਵੀ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ।
ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-ਪਹਿਲੇ
ਸਲੋਕ `ਚ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਬਾਹਰਲੇ ਤੇ ਦਿਖਾਵੇ ਦੇ ਕਰਮ ਕਾਂਡਾ `ਚ ਉਲਝਿਆ ਰਹਿ ਕੇ ਹੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਬਿਰਥਾ ਨਾ ਕਰ ਦੇਵੇ ਬਲਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
“ਤਸਬੀ ਸਾ ਤਿਸੁ ਭਾਵਸੀ ਨਾਨਕ ਰਖੈ
ਲਾਜ” ਭਾਵ ਕਰਤੇ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਰਹਿਣਾ ਸਿੱਖੇ
ਜਿਸ ਤੋ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਜਨਮ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਵੇ।
ਦੂਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਚੇਤਾ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਕਿ ਇਸ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦਾ
ਨਿਬੇੜਾ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾ ਦੀ ਕਮਾਈ ਮੁਤਾਬਕ ਹੀ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ
ਜੀਵਨ `ਚ ਹੱਕ ਹਲਾਲ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੇ ਆਪਣੀ ਕਿਰਤ ਬਾਰੇ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜੇ ਕਰ ਕਮਾਈ ਹੀ
ਹਰਾਮ ਦੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਕੋਈ ਚਾਹੇ ਜਿਤਣੇ ਵੀ ਛਲਾਵੇ ਕਰੇ ਪਰ ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਸੁਰਖਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋ
ਸਕਦਾ। “ਨਾਨਕ ਗਲੀ ਕੂੜੀਈ
ਕੂੜੋ ਪਲੈ ਪਾਇ” ਕੂੜ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ
ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾ ਅਨੁਸਾਰ ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ ਭੁਗਤਾਉਣੇ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਤੀਜੇ ਸਲੋਕ `ਚ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਪੰਜ ਨਿਮਾਜ਼ੀ ਰਹਿਣੀ ਨੂੰ ਆਧਾਰ
ਬਣਾ ਕੇ ਅਤੇ ਰੂਪਕ ਅਲੰਕਾਰ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਜਗਿਆਸੂ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਪਉੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਾਈਆਂ ਹਨ।
ਜਦਕਿ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਬੇਸ਼ੱਕ ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਅਮਲਾਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਕੁੱਝ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ
ਬਣਾਈ ਬੈਠਾ ਹੋਵੇ, ਜਾਂ ਮਂਨੀ ਬੈਠਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਗੇੜ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ
ਮੱਤ। ਜਦਕਿ ਸੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਕਿਸੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਨਿਬੇੜਾ ਕਿਸੇ ਦੇ ਅਮਲਾਂ ਤੇ
ਕਰਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਲਾਪਰਵਾਹ ਹੋ ਕੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਬਤੀਤ ਕਰਣਾ
ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਅਮਲਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਧੀਨ ਬਦੋਬਦੀ ਗੰਦਾ ਕਰ ਲੈਣਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ
ਨਾਲ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਕਾਦਿਰ ਦੇ ਇਨਸਾਫ਼ `ਚ
“ਨਾਨਕ ਜੇਤੇ ਕੂੜਿਆਰ ਕੂੜੈ ਕੂੜੀ
ਪਾਇ” ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਮਲ ਤੇ ਕਰਮ ਭੋਗਣੇ
ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰਾਂ
“ਜੇਤੇ ਕੂੜਿਆਰ” ਭਾਵ ਜਿਤਨੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜਮ
ਬਿਰਥਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਜਨਮਾਂ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਵੀ ਪੈਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਜਦਕਿ ਪਉੜੀ `ਚ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹੀ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ
ਨਤੀਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਜਨਮ ਦੀ ਦੁਰਲਭਤਾ ਤੇ ਅਮੁੱਲਤਾ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣਦੇ
ਹੋਏ, ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕਮਾਅ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ
ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ।
ਦੂਜੇ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲੇ ਨਿਵੇਕਲੇ ਅਵਸਰ ਦਾ ਵੀ ਲਾਭ
ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਗੁਆ ਕੇ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਘਰ `ਚ ਵੱਸ ਰਹੇ ਨਾਮ ਧਨ ਦੇ
ਖਜ਼ਾਨੇ ਤੋਂ ਵੀ ਟੁੱਟੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਨਮੁਖਤਾ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜੀਵਨ ਭਰ ਹਉਮੈ ਵਿਕਾਰਾਂ
ਭਟਕਣਾ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਆਸਾ ਮਨਸਾ ਦੀ ਮਾਰ ਸਹਿੰਦੇ ਤੇ ਤੜਫ਼ਦੇ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਜਿਲ੍ਹਣ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ
ਲਈ ਬਥੇਰੇ ਹੱਥ ਪੈਰ ਵੀ ਮਾਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸੱਚ ਦੇ ਰਾਹ ਤੋਂ ਖੁੰਜੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸੰਭਲ ਨਹੀਂ ਪਾਂਦੇ।
ਅੰਤ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲੇ ਇਸ ਅੱਮੁਲੇ ਅਵਸਰ ਤੇ ਬਰੀਆ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਮੁੜ ਉਸੇ ਹੀ ਜਨਮ ਮਰਨ
ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਪਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਥੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਕਰਤੇ ਨੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲਾ ਸੁਅਵਸਰ ਪ੍ਰਦਾਨ
ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। (ਚਲਦਾ)
#13 MkV.GVDs13.7.04.12#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Majh Ki Vaar M:1 GVD & Steek” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise All
the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the Gurmat Lessons written upon Self Learning based
by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are
reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki
Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost
i.e. mostly Rs 300/- to 400/- (in rare cases these are 500/-) per hundred
copies for further Free distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat
Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony,
Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S
Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |