| . |
|
☬ ੴਸਤਿ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ☬
ਵਾਰ ਮਾਝ ਕੀ, ਮਹਲਾ ੧-ਸਟੀਕ
(ਪੰ: ੧੩੭- ੧੫੮)
(ਲੋੜੀਂਦੇ ‘ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ’ ਸਹਿਤ)
(ਕਿਸ਼ਤ ੮)
ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ, ਦਿੱਲੀ, ਪ੍ਰਿਂਸੀਪਲ
ਗੁਰਮੱਤ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ, ਦਿੱਲੀ,
ਮੈਂਬਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਦਿ: ਸਿ: ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਦਿੱਲੀ: ਫਾਊਂਡਰ
(ਮੋਢੀ) ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਲਹਿਰ ਸੰਨ 1956
(ਲੜੀ ਜੋੜਣ ਲਈ, ਸਟੀਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰੋ ਜੀ)
(ਪਉੜੀ ੭ ਦਾ ਚਲੰਤ
Contd. Pauri No7)
ਪਉੜੀ॥ ਤੁਧੁ ਆਪੇ ਜਗਤੁ ਉਪਾਇ ਕੈ, ਤੁਧੁ ਆਪੇ ਧੰਧੈ ਲਾਇਆ॥ ਮੋਹ ਠਗਉਲੀ
ਪਾਇ ਕੈ, ਤੁਧੁ ਆਪਹੁ ਜਗਤੁ ਖੁਆਇਆ॥ ਤਿਸਨਾ ਅੰਦਰਿ ਅਗਨਿ ਹੈ, ਨਹ ਤਿਪਤੈ ਭੁਖਾ ਤਿਹਾਇਆ॥ ਸਹਸਾ
ਇਹੁ ਸੰਸਾਰੁ ਹੈ ਮਰਿ ਜੰਮੈ ਆਇਆ ਜਾਇਆ॥ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਮੋਹੁ ਨ ਤੁਟਈ ਸਭਿ ਥਕੇ ਕਰਮ ਕਮਾਇਆ॥
ਗੁਰਮਤੀ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ਸੁਖਿ ਰਜਾ ਜਾ ਤੁਧੁ ਭਾਇਆ॥ ਕੁਲੁ ਉਧਾਰੇ ਆਪਣਾ, ਧਨੁ ਜਣੇਦੀ ਮਾਇਆ॥ ਸੋਭਾ
ਸੁਰਤਿ ਸੁਹਾਵਣੀ, ਜਿਨਿ ਹਰਿ ਸੇਤੀ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ॥ ੨॥ {ਪੰਨਾ ੧੩੮}
ਅਰਥ:
—
“ਤੁਧੁ ਆਪੇ ਜਗਤੁ ਉਪਾਇ ਕੈ, ਤੁਧੁ
ਆਪੇ ਧੰਧੈ ਲਾਇਆ” ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ, ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ!
ਤੂੰ ਆਪ ਹੀ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ, ਤੇ ਤੂੰ ਆਪ ਹੀ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਧੰਦੇ `ਚ
ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭਾਵ ਜਿਸ ਜੀਵ ਨੂੰ ਤੂੰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ, ਜੂਨ ਤੇ ਸਰੀਰ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਜੀਵ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਜੂਨ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੀ ਤੂੰ ਉਸ ਨੂੰ, ਉਸ ਦੇ ਧੰਦੇ `ਚ ਵੀ ਆਪ ਲਗਾਇਆ
ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੇ ਕਰਤੇ! ਹਰੇਕ ਜੂਨ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਧੰਦਿਆਂ `ਚ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ,
ਇਹ ਵੀ ਸਭ ਤੇਰੀ ਹੀ ਖੇਡ ਅਤੇ ਦੇਣ ਹੈ।
ਫ਼ਿਰ ਇਤਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ
“ਮੋਹ ਠਗਉਲੀ ਪਾਇ ਕੈ, ਤੁਧੁ ਆਪਹੁ
ਜਗਤੁ ਖੁਆਇਆ” ਇਸ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ `ਚ ਮਨੁੱਖ
ਸਮੇਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜੂਨਾ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਆਹਰਾਂ `ਚ ਲਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਇਸ ਲਈ ਲਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ
ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਹੇ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖ ਜੀ! ਤੁਸੀਂ ਆਪ ਹੀ ਇਸ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਮਾਇਆ ਮੋਹ ਵਾਲੀ ਠਗ ਬੂਟੀ ਪਾਈ
ਹੋਈ ਹੈ। ਉਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਜੀਵ ਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਜੂਨਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਅਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ
ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਆਹਰਾਂ `ਚ ਵੀ ਲਗੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਜੇਕਰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੇ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਨੂੰ ਧੰਦੇ ਹੀ ਨਾ ਲਗਾਇਆ ਹੁੰਦਾ
ਜਾਂ ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਪਾਈ ਹੋਈ ਮੋਹ ਮਾਇਆ `ਚ ਇਨੀਂ ਵਧ ਖਿੱਚ, ਸੁਆਦ ਤੇ ਰਸ ਹੀ ਨਾ ਹੁੰਦਾ
ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਇਥੇ
“ਮੋਹ ਠਗਉਲੀ ਪਾਇ ਕੈ” ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ
ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਸਚਮੁਚ ਇਸ ਮਾਇਆ `ਚ ਜੇਕਰ ਇਤਨਾ ਰੱਸ ਹੀ ਨਾ ਹੁੰਦਾ
ਤਾਂ ਵੀ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਜੂਨਾਂ ਅਤੇ ਅਨੰਤ ਜੀਵ ਨਾ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਧੰਦਿਆਂ `ਚ ਲਗੇ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਨਾ ਹੀ
ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਆਹਿਰਾਂ ਵੱਲ ਖਿੱਚੇ ਰਹਿੰਦੇ।
ਦੂਜੇ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ `ਚ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਜੇਕਰ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਕੇ ਇਸ `ਚ ਮੋਹ ਮਾਇਆ
ਹੀ ਨਾ ਪਾਈ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਧੰਦੇ ਤੇ ਆਹਰ ਹੀ ਨਾ ਘੜੇ ਹੁੰਦੇ। ਇਤਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਜੇ ਕਰ
ਧੰਦੇ ਘੜਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ
“ਮੋਹ ਠਗਉਲੀ ਪਾਇ ਕੈ” ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਮਾਇਆ `ਚ
ਅਜਿਹਾ ਮੋਹ, ਖਿੱਚ, ਰਸ ਤੇ ਇਤਨਾ ਸੁਆਦ ਹੀ ਨਾ ਪਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਵੀ ਹਰੇਕ ਜੂਨ ਹਰ ਸਮੇਂ ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਹਰੇ ਹੀ ਕਿਉਂ ਲਗੀ ਰਹਿੰਦੀ।
ਭਾਵ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਮਾਇਕ ਖਿੱਚਾਂ ਤੇ ਰਸ ਹੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ
ਜੀਵ, ਜੀਵਨ ਭਰ ਤੇ ਬਦੋਬਦੀ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਆਹਰਾਂ ਤੇ ਧੰਦਿਆਂ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਲਈ, ਖਾਸ ਤੌਰ `ਤੇ ਮਨੁਖਾ ਜੂਨ ਸਮੇਂ ਇਸ ਸਭ ਬਾਰੇ ਸੋਝੀ ਦਾ ਵੀ ਹੋਣਾ; ਕਰਤੇ ਦੀਆਂ
ਅਜਿਹੀਆਂ ਦਾਤਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਸਮੇਂ ਹੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ ਬਾਕੀ ਹੋਰ
ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੂਨ ਸਮੇਂ ਨਹੀਂ। ਬੇਸ਼ਕ ਮਨੁੱਖ ਸਮੇਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਲਾਭ ਸਾਰੀਆਂ ਜੂਨਾਂ ਵੀ
ਲੈ ਹੀ ਰਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਫ਼ਿਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ
“ਤਿਸਨਾ ਅੰਦਰਿ ਅਗਨਿ ਹੈ, ਨਹ
ਤਿਪਤੈ ਭੁਖਾ ਤਿਹਾਇਆ॥ ਸਹਸਾ ਇਹੁ ਸੰਸਾਰੁ ਹੈ ਮਰਿ ਜੰਮੈ ਆਇਆ ਜਾਇਆ”
ਸੰਸਾਰ `ਚ ਹਰ ਸਮੇਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਵੀ ਬੱਲ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ (ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਤੇ ਜੀਵਨ ਵੀਹੂਣੇ) ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਸ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨੂੰ ਵੀ
ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਚੰਬੋੜ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾਲੂ ਸੁਭਾਅ ਲੋਕ ਫ਼ਿਰ
ਜੀਵਨ ਭਰ ਹਰ ਪਾਸਿਉਂ ਭੁੱਖੇ ਦੇ ਭੁੱਖੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਭੁੱਖ ਦੇ ਮਾਰੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ
ਦੇ ਜੀਵਨ ਤਾਂ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੱਖੋਂ ਆਖ਼ਿਰੀ ਸੁਆਸ ਤੱਕ ਵੀ ਨਹੀਂ
ਰਜਦੇ।
ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਜਿਹੜੇ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਮਾਇਕ ਭੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੁੱਖਾਂ ਦੀ
ਪੂਰਤੀ ਵਾਲੀ ਦੌੜ `ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ
ਹਨ, ਆਖ਼ੀਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਤੇ ਅਜ਼ਾਈਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ
ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਹਉਮੈ ਵਿਕਾਰਾਂ ਅਉਗੁਣਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਦੱਬੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ
“ਸਹਸਾ ਇਹੁ ਸੰਸਾਰੁ ਹੈ”
ਅਨੁਸਾਰ ਸਦਾ ਤੌਖ਼ਲਿਆਂ, ਸ਼ੰਕਿਆਂ ਤੇ
ਦੁਚਿੱਤੀ `ਚ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ, ਜੀਵਨ ਭਰ ਓੁਝੜੇ ਪਏ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਕਿ “ਮਰਿ ਜੰਮੈ ਆਇਆ
ਜਾਇਆ” ਭਾਵ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਭਾਅਦ ਵੀ
ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ ਜੂਨਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਗੇੜ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬੱਚ ਸਕਦੇ।
ਸਾਰੇ ਦਾ ਮੂਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
“ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਮੋਹੁ ਨ ਤੁਟਈ ਸਭਿ
ਥਕੇ ਕਰਮ ਕਮਾਇਆ” ਭਾਵ ਬਿਨਾ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ
ਕਮਾਈ ਦੇ, ਨਿਗੁਰੇ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਮਾਇਕ ਮੋਹ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਭੜਕਣ ਵਾਲੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਤੋਂ ਕਿਸੇ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਛੁਟਕਾਰਾ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਉਹ ਫ਼ਿਰ ਭਾਵੇਂ ਜਿਤਨੇ
ਚਾਹੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਡੰਬਰ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ, ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਕਾਂਡ ਕਰਣ, ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਭੇਖ ਧਾਰਨ ਕਰਣ
ਜਾਂ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਹੋਰ ਯਤਣ ਵੀ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ, ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਇਸ
ਮਾਇਕ ਪਕੜ ਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਵਾਲੀ ਅੱਗ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਛੁਟਕਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਅਸਲ `ਚ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਸ ਬਰਬਾਦੀ ਤੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਇਕੋ ਰਾਹ
ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਉਹ ਹੈ, ਗੁਰੂ-ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ-ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਣੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੋੜਣਾ ਤੇ ਜਨਮ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਣੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਸ ਦੁਰਲਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ
ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਤੇ ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਕਰਤੇ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋਇਆ ਜਾ ਸਕੇ, ਜੀਵਨ ਮੁਕਤ ਹੋਇਆ ਜਾ
ਸਕੇ।
ਦਰਅਸਲ ਇਸ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਵਾਲੀ ਅੱਗ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਦਾ ਰਾਹ ਮਿਥੇ ਹੋਏ ਧਾਰਮਿਕ
ਆਡੰਬਰ, ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਭੇਖ, ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਕਾਂਡ ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਤਲ `ਤੇ ਹੋਰ ਹੋਰ ਯਤਣ ਨਹੀਂ
ਹਨ। ਬਲਕਿ “ਗੁਰਮਤੀ
ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ਸੁਖਿ ਰਜਾ ਜਾ ਤੁਧੁ ਭਾਇਆ”
ਭਾਵ ਇਸ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਲਈ ਅਸਲ ਰਾਹ ਹੀ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਣੀ ਤੇ ਕਰਤੇ ਦੀ ਰਜ਼ਾ `ਚ ਜੀਵਨ
ਨੂੰ ਟਿਕਾਅ `ਚ ਲਿਆਉਣਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤੋਂ ਜੀਵਨ `ਚ ਸਦੀਵੀ ਅਨੰਦ ਤੇ ਸਦੀਵੀ ਸੁਖ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ
ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਇਹੀ ਹੈ ਉਹ ਜੀਵਨ ਰਾਹ ਜਿਥੋਂ ਗੁਰਮੁਖ ਜਨ, ਜੀਵਨ ਕਰਕੇ ਕਰਤੇ
ਰਾਹੀਂ ਨਿਯਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਧੰਦਿਆਂ ਤੇ ਮਾਇਕ ਖਿਚਾਂ `ਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜੀਵਨ ਭਰ,
ਪ੍ਰਭੂ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਸੰਸਾਰਕ ਆਹਰਾਂ `ਚ ਵੀ ਲੱਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਅਜਿਹੇ ਗੁਰਮੁਖ ਜਨ,
ਪ੍ਰਭੂ ਪਿਆਰੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਨ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਵੀ
ਜੁੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਜੀਊੜੇ ਉਸੇ ਹੀ ਮਾਇਆ `ਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋਏ, ਧੰਦੇ ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਆਹਰ
ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਵੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਦਾ ਸੇਕ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਫਟਕਦਾ। ਜਦਕਿ ਇਹ ਸਭ
ਉਦੋਂ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਸੇ ਮਾਇਆ ਮੋਹ, ਧੰਦਿਆਂ ਤੇ ਆਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗੁਰੂ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ
ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਨਾਲ ਨਾਲ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋਵੇ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਜਿਹੇ ਗੁਰਮੁਖ ਜਨ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੱਚ ਵਾਲੇ ਮਾਰਗ `ਤੇ ਚੱਲਦੇ
ਰਹਿਕੇ, ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ `ਚ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵੀ ਸਫ਼ਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ
ਆਦੇਸ਼ਾਂ `ਤੇ ਚੱਲਣ ਕਰਕੇ ਉੇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ
ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਸੱਜਨ ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਹੀ, ਸਦੀਵੀ ਸੁਖ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ
ਰਜ਼ਾ `ਚ ਚਲਣ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਅਗ਼ਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ
“ਕੁਲੁ ਉਧਾਰੇ ਆਪਣਾ ਧੰਨੁ ਜਣੇਦੀ ਮਾਇਆ”, ਇਸ
ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਜਿਹੇ ਜੀਊੜੇ, ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਖਾਨਦਾਨ ਦਾ ਵੀ ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਪਾਰ ਉਤਾਰਾ ਕਰ
ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਨਹੀਂ ਸਚਮੁਚ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ
ਧੰਨਤਾ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਜੀਊੜਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮਾਤਾਵਾਂ ਵੀ। ਬਲਕਿ
“ਸੋਭਾ ਸੁਰਤਿ ਸੁਹਾਵਣੀ
ਜਿਨਿ ਹਰਿ ਸੇਤੀ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ” ਜਿਨ੍ਹਾਂ
ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਿੱਤ ਜੋੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ `ਚ ਇਲਾਹੀ
ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਉਪਜਨ ਕਾਰਨ ਸੰਸਾਰ `ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਭਾ ਤਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਹ ਖ਼ੁਦ
ਵੀ ਉੱਚੀ ਤੇ ਸੋਹਣੀ ਸੂਝ ਤੇ ਬਿਰਤੀ ਦੇ ਮਾਲਿਕ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ੨।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼- ਦਰਅਸਲ ‘ਮਾਝ ਦੀ
ਵਾਰ’ ਦੀ ਇਸ ਪਉੜੀ ਨੰ: ੭ ਦੇ ਅਰਥ ਕਰਣ ਸਮੇਂ ਬਹੁਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਇਤਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਸੇ
ਕਰਕੇ ਉਹ ਸੱਜਨ ਇਸ ਪਉੜੀ ਦੇ ਮੂਲ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਹਿਚਾਣ ਸਕੇ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਪਉੜੀ
ਦੇ ਅਰਥ, ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਖੁੱਲੇ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨੀ ਕੂ ਕਰਤੇ ਨੇ ਸੋਝੀ
ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਹੈ, ਇਸ ਪਉੜੀ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠ ਨੂੰ ੨੧੭
“ਅਖੀ ਦੇਖੈ ਜਿਹਵਾ ਬੋਲੈ…”
ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ `ਚ ਕਾਫ਼ੀ
ਲਮੇਰੇ ਵੇਰਵੇ ਨਾਲ ਦੇ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਉਥੋਂ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈ
ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਨੁੱਕਤੇ ਇਥੇ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੱਕ ਕਰਕੇ
ਧਿਆਨ ਗੋਚਰੇ ਰਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਗੁਰਮੱਤ ਵਿਚਾਰ ਦਰਸ਼ਨ-
ਇਸ ਲਈ ਪਉੜੀ `ਚ ਜੋ ਖਾਸ ਨੁੱਕਤਾ ਸਮਝਣ ਵਾਲਾ
ਹੈ, ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਥੇ ਪਉੜੀ `ਚ ਗੁਰਦੇਵ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਰਹੇ ਕਿ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ
ਉਤਪਤੀ ਕਰਕੇ ਇਸ `ਚ ਜੋ ਮਾਇਆ ਅਤੇ ਦੂਜਾ, ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਜੂਨਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਧੰਦਿਆਂ `ਚ ਲਗਾਇਆ ਹੋਇਆ
ਹੈ ਉਹ ਇਸ ਲਈ ਲਗਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਕੁਰਾਹੇ ਪਿਆ ਰਵੇ ਜਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਤੇ ਨੇ ਇਨਸਾਨ
ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਖੁੰਜਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਗੁਮਰਾਹ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਜਾਂ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਉਝੜੇ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਬਲਕਿ ਇਥੇ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਚਕਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ, ਕਰਤੇ ਨੇ
ਇਸ ਦਾ ਮੂਲ ਹੀ ਮਾਇਆ, ਤੇ ਸਮੂਹ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਧੰਦਿਆਂ ਤੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਆਹਿਰਾਂ `ਚ ਲਗਾਉਣਾ ਹੈ।
ਜਦਕਿ ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਕਰਤੇ ਨੇ ਅਰਬਾਂ ਖਰਬਾਂ ਜੂਨਾਂ `ਚ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ
ਜੂਨਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਧੰਦਿਆਂ `ਚ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ
ਜੂਨਾਂ ਤੇ ਜਨਮਾਂ ਮੁਤਬਿਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਆਹਿਰਾਂ `ਚ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਉਂਝ ਇਸ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਗੁਰਬਣੀ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ ਕਿ ਕਰਤਾ ਤਿੰਨ ਚੀਜਾਂ
ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਖੋਹੰਦਾ। ਇਹ ਤਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਪਹਿਲਾ
ਰਿਜ਼ਕ,
ਦੂਜਾ ਧੰਦਾ
ਤੇ ਤੀਜਾ
‘ਆਹਰ’।
ਬਲਕਿ ਰਿਜ਼ਕ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ
ਹੈ “ਪਹਿਲੋ ਦੇ ਤੈਂ
ਰਿਜਕੁ ਸਮਾਹਾ॥ ਪਿਛੋ ਦੇ ਤੈਂ ਜੰਤੁ ਉਪਾਹਾ”
(ਪੰ: ੧੩੦) ਅਥਵਾ
“ਜੀਅ ਜੰਤ ਸਭਿ ਪਾਛੈ ਕਰਿਆ,
ਪ੍ਰਥਮੇ ਰਿਜਕੁ ਸਮਾਹਾ” (ਪੰ: ੧੨੩੫)।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਧੰਦਿਆਂ ਤੇ ਆਹਰਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਬੇਅੰਤ ਫ਼ੁਰਮਾਨ
ਹਨ। ਠੀਕ ੳੇੁਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ `ਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਪਉੜੀ `ਚ ਵੀ, ਇਹ
ਵਿਸ਼ਾ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਪਉੜੀ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਪਰੀਪੇਖ `ਚ
ਲੈਣ ਦੀ।
“ਗੁਰਮਤੀ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ” -
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਸਮੇਂ ਵੀ ਕਰਤੇ ਨੇ
ਬਾਕੀ ਜੂਨਾਂ ਵਾਂਙ ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਧੰਦਿਆਂ ਤੇ ਆਹਰਾਂ `ਚ ਲਗਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਬਾਕੀ ਜੂਨਾਂ ਦੇ
ਉਲਟ ਮਨੂੱਖਾ ਜੂਨ ਸਮੇਂ, ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਗੁਰਮੁਖ ਤੇ ਮਨਮੁਖ, ਦੋ ਭਾਗਾਂ `ਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,
ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਉਂ? ਸਮਝਣ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਕਰਤਾ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਭੇਦ ਭਾਵ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਤਾਂ
ਫ਼ਿਰ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਬੱਸ ਇਹੀ ਮੂਲ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਇਸ ਪਉੜੀ `ਚ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਉਘਾੜਿਆ
ਹੈ।
ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਗੁਰਮੁਖ ਭਾਵੇਂ ਮਨਮੁਖ, ਦੋਨਾਂ ਲਈ ਕਰਤੇ ਦੀ ਰਚਨਾ `ਚ ਉਸ ਦੀ
ਮਾਇਆ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਧੰਦਿਆਂ ਤੇ ਅਹਿਰਾਂ ਵਾਲਾ ਨਿਯਮ ਵੀ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ ਭਿੰਨ
ਭਿੰਨ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਭ `ਤੇ ਲਾਗੂ ਵੀ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਤਾਂ ਉਹ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਫ਼ਿਰ ਵੀ
ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਵਿਰੋਧੀ ਜੀਵਨ ਰਹਿਣੀਆਂ `ਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਵੀ
ਮਨੁੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਫ਼ਿਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਇਸ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਰਥਾ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਤੇ
ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਉਹ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕਰਤੇ ਦੀ
ਉਹੀ ਮਾਇਆ, ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਉਹੀ ਧੰਦੇ ਤੇ ਆਹਰ, ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਇਹ ਸਭ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤ ਤੇ
ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਪ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਬਣ ਜਾਂਦੇ। ਕਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਭੂ ਵੱਲੋਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਜੋ ਇੱਕ ਨੂੰ
ਤਾਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ `ਚ ਸੜਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਿਰ ਦੂਜੇ ਭਾਵ ਗੁਰਮੁਖ ਵੀ ਉਸੇ ਮਾਇਆ, ਧੰਧਿਆਂ ਤੇ ਆਹਰਾਂ
`ਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਵਾਲੀ ਅੱਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਚੰਬੜਦੀ।
ਜਦਕਿ ਫ਼ਰਕ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੋਂ
ਬਿਨਾ ਸੰਭਵ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਅਨੰਤ ਜੂਨਾਂ `ਚੋਂ ਕਢ ਕੇ ਕਰਤੇ ਵੱਲੋਂ ਜੀਵ ਨੂੰ ਜੋ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਾਲਾ
ਅਵਸਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਮਿਲਦਾ ਹੀ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਤਾ ਕਿ ਜੀਵ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ ਕਰਤੇ ਦੀ
ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤੇ ਸਦਾ ਲਈ ਇਸ ਜਨਮ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਗੇੜ `ਚੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ। ਇਹੀ ਜਨਮ ਹੈ ਜਦੋਂ
ਇਹ ਆਪਣੇ ਅਸਲੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲੋਂ ਵਿਛੋੜਾ ਖ਼ਤਮ ਕਰਕੇ ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਉਸ `ਚ ਸਮਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੀਵਨ ਮੁਕਤ
ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਵਡਭਾਗੀ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਕਾਰ ਰਹਿਤ, ਅਨੰਦ ਮਈ, ਚਿੰਤਾ ਭਟਕਣਾ ਰਹਿਤ ਤੇ ਸੰਤੋਖੀ
ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਬਾਅਦ ਜਿਹੜੇ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾ
ਕੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਤੇ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ, ਕੇਵਲ ਉਹੀ (ਸਾਰੇ ਨਹੀਂ)
ਜੀਵਨ ਕਰਕੇ ਗੁਰਮੁਖ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਰਤੇ ਦੇ ਸੱਚੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ
ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ,
ਵਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸੇਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ। ਉਹ ਮੁੜ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ। ਜਦਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਫ਼ਲ
ਜੀਵਨ ਵੀ ਕਰਤੇ ਦੀ ਉਸੇ ਮਾਇਆ `ਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ। ਉਸੇ ਦੇ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਧੰਦੇ ਤੇ ਆਹਰ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਿਰ
ਮਾਇਆ, ਧੰਦੇ ਤੇ ਆਹਿਰ ਜਿਹੜੇ ਹਰੇਕ ਸੰਸਾਰੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਮੁੱਖ ਲੋੜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾਤਾਂ
ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਕੁੱਝ ਵੀ ਮੁਲ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਮਾਈ `ਚ ਵਿਚਰ
ਰਹੇ ਪੁਰਖਾਂ ਲਈ ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਸਾਧਨ ਤੇ ਵਸੀਲਾ ਵੀ ਇਹੀ
ਦਾਤਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਜੋ ਨਿਗੁਰੇ ਰਹਿ ਕੇ ਮਨਮਤੀਆ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਜੀਵਨ
ਕਰਕੇ ਵੀ ਮਨਮੁਖ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਵੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪੁੱਠੇ ਰਾਹ ਪਏ ਰਂਿਹੰਦੇ
ਹਨ। ਇਸੇ ਮਾਇਆ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਧੰਦਿਆਂ-ਅਹਿਰਾਂ ਰਸਤੇ, ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਵਾਲਾ
ਭਾਂਬੜ ਬਾਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਮਨਮਤੀ ਤੇ ਹਉਮੈ ਭਰਪੂਰ ਢੰਗਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਇਸ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਤੇ
ਧੰਦਿਆਂ-ਆਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣੇ ਲਈ ਵੱਡੇ ਜੰਜਾਲ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਿਰ ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਇਸ ਜੰਜਾਲ
`ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਤੇ ਸੁਰਖਰੂ ਹੋ ਕੇ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਹੋਰ ਵਧ
ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ, ਭਟਕਣਾਵਾਂ, ਚਿੰਤਾਂਵਾਂ, ਤੋਖਲਿਆਂ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਨਾਲ ਭਾਰੇ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ
ਜੰਜਾਲ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਮਨਮਤੀਏ ਜੀਵਨ ਭਰ ਖੁਆਰ ਹੁੰਦੇ ਤੇ
ਕੁਰਾਹੇ ਪਏ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰਾ ਜਨਮ ਸ਼ੰਕਿਆਂ, ਦੁਚਿੱਤੀ, ਤੋਖਲਿਆਂ ਤੇ ਸਹਿਸਿਆਂ ਆਦਿ `ਚ ਹੀ ਬਤੀਤ
ਕਰਦੇ ਹਨ ਫ਼ਿਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ
“ਸਹਸਾ ਇਹੁ ਸੰਸਾਰੁ ਹੈ, ਮਰਿ ਜੰਮੈ
ਆਇਆ ਜਾਇਆ” ਸਰੀਰਕ ਮੌਤ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮੁੜ ਮੁੜ ਜਨਮ
ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜਾਂ `ਚ ਹੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਗੁਰੇ ਤੇ ਮਨਮਤੀਏ ਜੀਵਨ ਕਾਰਨ ਕਰਤੇ
ਦੇ ਸੱਚੇ ਨਿਆਂ `ਚ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਜਦਕਿ ਇਸ ਸਾਰੇ ਦਾ ਹੱਲ, ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਗੁਰੂ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਰਸਤੇ
ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨੂੰ ਜੀਵਨ `ਚ ਵਸਾਉਣਾ ਸੀ। ਉਸੇ ਤੋਂ ਕਰਤੇ ਦੀ ਮਾਇਆ, ਧੰਦੇ ਤੇ ਆਹਿਰ, ਇਹ
ਸਾਰੇ ਗੁਰਮੁਖ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੜ
ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ `ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ ਪੈਂਦਾ। ਜੀਵ ਜੀਊਂਦੇ ਜੀਅ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤ ਭਾਵ ਹਉਮੈ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰਾਂ
ਤੋਂ ਵੀ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਰਤੇ `ਚ ਹੀ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬੇਸ਼ਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਸ ਉੱਚਤਮ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮਨਮੁਖ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਮਾਈ
ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਨਿਗੁਰੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਆਦੇਸ਼ਾਂ
`ਚ ਲੀਨ ਹੋ ਕੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਣ `ਚ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਵਿਤਕਰਾ ਕਰਤੇ ਦੇ ਨਿਆਂ ਦਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਫ਼ਰਕ
ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਤੇ ਨਿਗੁਰੇ ਰਹਿਣ ਦਾ। ਦਰਅਸਲ ਮੂਲ ਰੂਪ `ਚ ਇਸ ਪਉੜੀ `ਚ ਇਸੇ
ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੀ ਨਿਭਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਮਾਇਆ, ਧੰਦੇ ਤੇ ਆਹਿਰ? -
ਦਰਅਸਲ ਹਰੇਕ ਸੰਸਾਰਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਇਹ ਮੂਲ ਲੋੜਾਂ ਹਨ।
ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ, ਪ੍ਰਵਾਰ, ਸਮਾਜ, ਰਾਜਸੀ ਜੀਵਨ, ਸਾਡੇ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਇਹ ਸਭ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕਰਤੇ ਦੀਆਂ
ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਦਾਤਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਚਾਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਾਰੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਾਡੇ
ਜੀਵਨ ਦਾ ਵਜੂਦ ਹੀ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਦੂਜੇ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ `ਚ, ਖਾਸਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾਤਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ `ਚ
ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਪਥਰ ਮਾਤ੍ਰ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮਨਮੁਖ ਤੇ ਗੁਰਮੁਖ ਵਾਲਾ ਫ਼ਰਕ ਉਥੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਅਸੀਂ,
ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਕੋਰੇ ਰਹਿ ਕੇ ਕਰਤੇ ਦੀਆਂ ਦਾਤਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਮੋਹ ਤੇ ਲਗਣ ਵਧਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਪਰ
ਬਦਲੇ `ਚ ਕਰਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਸੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ `ਚ ਉਸ ਵਕਤ ਇਸ
ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਵੀ ਚੰਬੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਇਹੀ ਮਾਇਆ, ਧੰਦੇ ਤੇ
ਆਹਿਰ ਸਾਨੂੰ ਦਾਤਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਦਾਤੇ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਸਾਧਨ ਤੇ ਵਸੀਲਾ ਸਾਬਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ
ਹਨ। ਜਦਕਿ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸੇ ਕਰਤੇ ਦੀ ਮਾਇਆ, ਮਾਇਆ ਦਾ ਮੋਹ, ਧੰਦੇ ਤੇ ਆਹਿਰ ਉਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਮੁਖ
ਲਈ ਵੀ ਤੇ ਮਨਮੁਖ ਲਈ ਵੀ, ਫ਼ਰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ `ਚ। ਉਸੇ ਤੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ
ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚਾਲੇ।
ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਹੀ ਦੂਜਾ ਪੱਖ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਜੀਵ ਇਸ ਧਰਤੀ `ਤੇ
ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮੂਲ ਲੋੜਾਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ
ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਸਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ
ਰਿਜ਼ਕ,
ਦੂਜਾ ਸਰੀਰਾਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਤੇ ਉਸ ਰਿਜ਼ਕ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਕਰਣ ਲਈ
ਅਹਿਰ
ਤੀਜਾ ਉਸ ਆਹਿਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ
ਧੰਦਾ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ਤਲ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੈ ਕਰਤੇ ਦੀ
ਮਾਇਆ।
ਉਪ੍ਰੰਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਤੋਂ ਹੀ ਚਲਦਾ ਹੈ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ।
ਜਦਕਿ
ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਦੇ
ਮਿਲਾਪ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਣ ਲਈ ਗੁਰਬਾਣੀ `ਚ ਬੇਅੰਤ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਵੀ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ
“ਆਪਿ ਉਪਾਏ
ਧੰਧੈ
ਲਾਏ॥ ਲਖ ਚਉਰਾਸੀ ਰਿਜਕੁ
ਆਪਿ ਅਪੜਾਏ” (ਪੰ: ੧੧੨) ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ
“ਤੁਧੁ ਸੰਸਾਰੁ ਉਪਾਇਆ॥
ਸਿਰੇ ਸਿਰਿ ਧੰਧੇ
ਲਾਇਆ॥ ਵੇਖਹਿ ਕੀਤਾ ਆਪਣਾ ਕਰਿ ਕੁਦਰਤਿ ਪਾਸਾ ਢਾਲਿ ਜੀਉ”
(ਪੰ: ੭੧) ਅਤੇ
“ਕਾਹੇ ਰੇ ਮਨ ਚਿਤਵਹਿ ਉਦਮੁ ਜਾ
ਆਹਰਿ
ਹਰਿ ਜੀਉ ਪਰਿਆ॥ ਸੈਲ ਪਥਰ ਮਹਿ ਜੰਤ
ਉਪਾਏ ਤਾ ਕਾ ਰਿਜਕੁ ਆਗੈ ਕਰਿ ਧਰਿਆ” (ਪੰ:
੧੦) ਜਾਂ “ਆਹਰ
ਸਭਿ ਕਰਦਾ ਫਿਰੈ
ਆਹਰੁ
ਇਕੁ ਨ ਹੋਇ॥ ਨਾਨਕ ਜਿਤੁ
ਆਹਰਿ
ਜਗੁ ਉਧਰੈ ਵਿਰਲਾ ਬੂਝੈ ਕੋਇ”
(ਪੰ: ੯੬੫)।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਪਉੜੀ `ਚ ਵੀ
“ਤੁਧੁ ਆਪੈ ਜਗਤੁ ਉਪਾਇ ਕੈ ਤੁਧੁ
ਆਪੈ ਧੰਧੈ ਲਾਇਆ॥ ਮੋਹ ਠਗਉਲੀ ਪਾਇ ਕੈ ਤੁਧੁ ਆਪਹੁ ਜਗਤੁ ਖੁਆਇਆ”
ਇਥੇ ਵੀ ਗੱਲ ਮਾਇਆ, ਮਾਇਆ ਮੋਹ, ਫ਼ਿਰ
ਠਗਉਲੀ
ਦੇ ਮੂਲ ਅਰਥ ਹਨ ਉਸ ਮਾਇਆ ਲਈ ਜੀਵ ਦੇ ਹਿਰਦੇ `ਚ ਖਿੱਚ,
ਸੁਆਦ ਤੇ ਰਸ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਖੁਆਇਆ” ਦੇ ਮੂਲ ਅਰਥ ਉਝੜੇ ਪਾਇਆ ਜਾਂ
ਕਰਤੇ ਤੋਂ ਖੁਹਾਇਆ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਆਹਿਰਾਂ `ਚ ਲਗਾਉਣਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਰਤੇ
ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਜੂਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਢੰਗ ਆਹਿਰੇ ਲਗਾਇਆ ਹੋਇਆ
ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਨਿਤ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵੀ ਹੈ।
ਪਉੜੀ ਤੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ-
ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਮੂਲ ਰੂਪ `ਚ ਸਲੋਕਾਂ `ਚ ਵੀ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਇਸੇ
ਮਾਇਆ, ਮਾਇਆ ਦਾ ਮੋਹ ਉਪ੍ਰੰਤ ਧੰਦਿਆਂ ਤੇ ਆਹਿਰਾਂ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੀ ਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ
ਸਪਸ਼ਟ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੰਤ ਉਥੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ `ਤੇ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੇ
ਕੁਵਰਤੋਂ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਨਿਭਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਥੇ ਵੀ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵ ਨੂੰ ਕਰਤੇ
ਵੱਲੋਂ ‘ਮਨੁਖਾ ਜਨਮ’ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਵਸਰ ਮਿਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਹੀ ਦੱਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਕੋਰਾ ਰਹਿਕੇ
ਅਗਿਆਨੀ ਮਨੁੱਖ ਕਰਤੇ ਦੀਆਂ ਅਨੰਤ ਦਾਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਵਰਤਦਾ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ:
(ੳ) ਜਿਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦਾ ਅੰਸ਼ ਹੈ, ਮਨੁਖਾ ਜਨਮ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ
ਤੱਕ ਨਹੀਂ।
(ਅ) ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਭੂ, ਜੋਤ ਰੂਪ ਹੋ ਕੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਇਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਆਪ ਵੱਸ
ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਿਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਾ ਸਰੀਰ ਚੱਲ-ਫ਼ਿਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਉੱਤਮ
ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾਉਣ ਦਾ ਹੀ ਯਤਨ ਹੀ
ਕਰਦਾ ਹੈ।
(ੲ) ਜਿਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ `ਚ ਅਭੇਦ ਹੋਣ ਲਈ ਕਰਤੇ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼
ਜੂਨ ਭਾਵ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਮਿਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਕੋਰਾ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਅਗਿਆਨੀ ਮਨੁੱਖ ਉਸ
ਦੀਆਂ ਦਾਤਾਂ `ਚ ਹੀ ਇਨਾਂ ਵਧ ਉਲਝਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਸੁਝਦਾ
ਹੀ ਨਹੀਂ।
ਇਸੇ ਮਨਮੁਖੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ `ਤੇ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ
ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਗੁਣਾਹ ਤੇ ਜੁਰਮ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਗੁਣਾਹਾਂ
ਤੇ ਕੁਕਰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਕਈ ਵਾਰ ਪੂਰੇ ਸਮਾਜ ਵੀ ਨਸ਼ਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ਕ ਅਜਿਹੇ ਕੁਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਉਹਲੇ
`ਚ ਬੈਠਕੇ ਪਿਆ ਕਰੇ।
ਫ਼ਿਰ ਜੇ ਉਤਨਾ ਨਾ ਵੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਜ਼ਾਹਿਰਾ ਧਰਮੀ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਹਉਮੈ ਗ੍ਰਸਤ
ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਜੀਵ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ ਮਿਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,
ਮਨੁੱਖ ਉਸ ਦਾ ਲਾਭ ਤਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ। ਇਸ ਲਾਈ ਮਨਮੁਖ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸੇ
“ਅੰਤਰਿ ਬਹਿ ਕੈ ਕਰਮ
ਕਮਾਵੈ ਸੋ ਚਹੁ ਕੁੰਡੀ ਜਾਣੀਐ॥ ਜੋ ਧਰਮੁ ਕਮਾਵੈ ਤਿਸੁ ਧਰਮ ਨਾਉ ਹੋਵੈ ਪਾਪਿ ਕਮਾਣੈ ਪਾਪੀ ਜਾਣੀਐ”
ਵਾਲੀ ਹੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ, ਜੀਵ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਨੂੰ ਇਤਨੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਨਾਲ ਬਿਰਥਾ
ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਸੋਝੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੁਰਾਹੇ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਸੰਭਲਣ
ਲਈ ਹੱਥ ਪੈਰ ਵੀ ਬੜੇ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਸੁਰਤ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ `ਚ ਹੀ ਅਟਕੀ
ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਨਿਗੁਰਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।
ਜਦਕਿ ਪਉੜੀ `ਚ ਵੀ ਵਿਸ਼ਾ ਮਾਇਆ, ਮਾਇਆ ਮੋਹ, ਧੰਦਿਆਂ ਤੇ ਆਹਿਰਾਂ ਦਾ ਹੀ
ਹੈ। ਪਉੜੀ `ਚ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਦੀਆਂ ਵੀ ਮੂਲ ਲੋੜਾਂ ਹਨ ਜੋ
ਕਰਤੇ ਨੇ ਇਸ ਪੂਰੀ ਰਚਨਾ `ਚ ਪਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਫ਼ਿਰ ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਰਾਜ਼ ਵੀ ਇਹੀ
ਦਾਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਉਦੋਂ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਸੀਲਾ ਬਣਾ ਕੇ
ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕਰਤੇ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੋੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ. ਮਨੁੱਖਾ ਜੂਨ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਨਿਗੁਰਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ
ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਵੀ ਕਰਤੇ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾਤਾਂ ਦੀ ਕੁਵਰਤੋਂ ਹੀ
ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਬਿਰਥਾ ਕਰਣ ਤੇ ਮੁੜ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਗੇੜੇ ਲਗਵਾਉਣ ਦਾ ਵੀ ਆਧਾਰ
ਵੀ ਇਹੀ ਦਾਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
(ਚਲਦਾ)
#012 MkV.GVDs08.04.12#
ਸਾਰੇ ਪੰਥਕ ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰ ਵੱਲੋਂ ਲ਼ਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਰੇ
‘ਗੁਰਮੱਤ ਪਾਠਾਂ’ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ-ਤਾ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਵਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ
‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚਾਲੂ ਰਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ
ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੋਝੀ ਵਾਲਾ ਬਣਾ ਸਕੇ। ਅਰਥਾਂ ਲਈ ਦਸ ਭਾਗ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦਰਪਣ’ ਪ੍ਰੋ: ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਜਾਂ ਚਾਰ ਭਾਗ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋਵੇਗਾ ਜੀ।
EXCLUDING THIS BOOK “Majh Ki Vaar M:1 GVD & Steek” BEING
LOADED IN ISTTS. Otherwise All
the Self Learning Gurmat Lessons already loaded on
www.sikhmarg.com
it is to clarify that;
---------------------------------------------
For all the Gurmat Lessons written upon Self Learning based
by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are
reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki
Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost
i.e. mostly Rs 300/- to 400/- (in rare cases these are 500/-) per hundred
copies for further Free distribution or otherwise. (+P&P.Extra) From ‘Gurmat
Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony,
Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119, 46548789& ® J-IV/46 Old D/S
Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26467315 Cell 9811292808
web site-
www.gurbaniguru.org
|
. |