.

gurbfxI ivc pOrfxk kQfvF
(iksLq nM: 24)

pRo: ieMdr isMG ‘Gwgf’

durgf - ieh durgf (iklHy) vFg mËbUq hY. koeI ies qwk puwj nhIN skdf. ieMnI qfkqvr, kmfl hY? ilKfrI lok guPfvF ivc bYTy kfgjF dy GoVy qy kfgjF dy hfQI bxf bxf ky AuzfeI jf rhy sn. ijvyN sfry bMinE tuwitaf hfiraf mnuwK, ÈFqI dI Bfl leI nÈy df shfrf Bfldf hY. vkqI qOr qy afrfm mihsUs krdf hY. bs iesy qrF Bwtky hoey nÈeI sfDF bRfhmxF ny jo mn afieaf, ilK mfiraf. lok ivcfry axpV nf smJ, bybs ‘‘sqbcn`` afKx leI mjbUr sn. ieho ijhy pfgl iksm dy sfD, awj BI krfmfqI ÈkqIaF df hokf idMdy suxy jf skdy hn. grIbF ƒ luwtky Kfx leI aijhy hwQ kMzy inwq vrqy jFdy hn. sfrf dyÈ luwitaf igaf, ieQoN dIaF bytIaF ƒ QF QF vyicaf roilaf igaf. kI Auh durgf dIaF bytIaF nhIN sn? jy durgf aiqaMq qfkqvr sI, Aus qk koeI qfkqvr duÈmx phuMc ky nuksfn nhIN kr skdf sI. iPr Aus durgf dIaF bytIaF, ablf qy ivkfAU mfl ikvyN jMm peIaF, ipCly sfry lMmy ieiqhfs ivc, iewk BI bIbI durgf dy rUp aqy ÈkqI vflI, ZUMizaF nhIN lwBdI, ikAu? ijs dyÈ dI mF durgf hovy, Aus dyÈ dIaF DIaF Aus vrgIaF jrUr hoxIaF cfhIdIaF sn. mnuwK qF ieQo dy ieMny blÈflI hoxy cfhIdy sn ik duÈmx Bfrq vwl kdI mUMh krn dI ihMmq nf kr skdy.

purfxk kQfvF muqfbk jdoN dYqF nfl lVdI hoeI durgf hMB geI qF Ausny afpxf mwQf PoV ky, kflI jF cMzI pRgt kr leI. ikaf sohxf mdfrI df qmfÈf hY. durgf jo aiqaMq qfkq vflI sI, hfr geI Qwk geI. ijMny dYqF ƒ mfrdI sI AuhnF dy hI KUn ivcoN hor dYNq pYdf ho jFdy sn. ieMnf kuPr lok ikvyN brdfÈq krdy gey? DMn hn ibpr jI ! ik hr JUT AuhnF ny mMnvf ky sfh ilaf. lokF dI akl ƒ pUrI qrHF zUMGy Kwzy ivc, sdf vfsqy dPn kr idwqf igaf. DMn hn Auh lok jo cMzI dI vfr ƒ gurU dsm pfiqÈfh dI ikRq mMnx df mUVHpuxf Cwzx leI iqafr nhIN hn. aijhIaf by isr pYr dIaF khfxIaF gurU goibMd isMG jI ilK skdy sn? kdI BI nhI. iBaMkr qy BYrvI qy ivkrfl rUp vflI BI iliKaf hoieaf hY. ijvyN iksy df idl krdf igaf Ausy qrHF ilKdf igaf. ikhVf iksy qoN pRvfngI lYxI sI. ijhnF simaF ivc ieh kuPr khfxIaF ilKIaF geIaF sn, Aus vkq ikQy sI ivwidaf? jy piVHaF iliKaf bMdf hI DoKybfË qy pfKMzI bx jfvy qF afm ivakqI dI ijMdgI brbfd ho jFdI hY. pujfrIaF ny ‘‘sB mnokfmnfvF`` pUrIaF krvf dyx dy JFsy dy ky Boly lokF dy bwicaF ƒ kql krky KUn nfl dyvI df ieÈnfn krvfky, dyvI mfqf dI mUrqI ƒ KUn mfs df Bog lgvf ky ‘‘pRsMn`` kIqf jFdf sI. Èrfb dy GVy mtky BI dyvI ƒ pRsMn krn leI pujfrI mMgvf lYNdy sn. ivcfry ÈrDflU ! ijvyN koeI clfAuNdf cwlI jFdy. ikAuNik hor bdl hI koeI nhIN sI ijMdgI df. pihlF afrIanF dI gulfmI, iPr bdyÈI hmly qy muslmfnF dI gulfmI ivc, BfrqI lok, inmfxy inqfxy kfier nÈeI qy pUrI qrHF pfKMzI bxky ijMdgI ƒ Dwkf dy rhy sn. pÈUaF nfloN bdqr ijMdgI. pwQr dI mUrqI awgy mnuwKF dI blI, pÈUaF dI blI, KUn qy Èrfb df Bog[[[[? afpxy afp ƒ Dfrmk muKI aKvfx vfly, vwzy vwzy Drm asQfnF qy kfbj, idl iKwcvy Dfrmk ByK, Drm gRMQF ivco idwqy jf rhy prmfx[[[[. ieh vrqfrf Kqm nhIN hoieaf, bf dsqUr jfrI hY. aMgRyjI srkfr ny sMn 1845 ivc kfƒn dI 21 nM: Dfrf qihq nr blI qy pfbMdI lfeI sI. aijhf pfp krm krn vfly ƒ Aumr kYd df pRbMD kIqf sI. iPr BI ieh kMm luk iCp ky huMdf irhf. srkfr qwk Kbr puwjdI hI nhIN sI. afm lokF dI ies ƒ mjbUrI vs sihmqI pRfpq sI. pujfrI lok Drm df puMn kMm smJdy sn. kflI dyvI dy mMdrF ivwc pÈUaF dI blI awj qwk inrMqr idwqI jf rhI hY. corI iCpy iksy mnuwKI mfsUm bwcy dI blI BI kdI kdfeI dyx dy smfcfr aKbfrF ivc Cpdy rihMdy hn.

qFiqRk sfD ies dyvI ƒ KuÈ krn vfsqy aqI GtIaf Èrmnfk aÈlIl ikirafvF, dyvI dy sfhmxy krdy hn. mn dIaF murfdF pUrIaF krvf dyx dy JFsy dy ky, grIbI dUr krn dy sbj bfg ivKf ky, svrg ƒ jfx vfly Auzx Ktoly ivc sIt buwk krvf ky ÈrDflUaF dIaF suMdr jvfn lVkIaF ƒ ‘‘Drm krm`` leI mMdr ivc lY afAuNdy sn. ieQy keI sfry sfD aKvfx vfly bdmfÈ ivakqI, pÈU dI blI dyx dy bhfny mfs iqafr krdy. pihlF qoN kwZ ky rwKI Èrfb lY afAuNdy. ieQy sfry nwcdy gfAuNdy, iPr Aus mfsUm lVkI nfl sfry rfq Br blfqkfr krdy. jy Auh kuVI qurn jogI rih geI qF kuwJ pYsy afid dy ky Gr Byj idMdy. agr Aus aBfgx dI hflq bhuq ibgV jFdI qF Ausƒ mfr idMdy. Gr vfilaF ƒ ieh kih ky Drvfs idvf idwqf jFdf ik ‘‘dyvI mfqf ny blI lY leI hY, quhfƒ sfiraF ƒ bhuq puMn Pl imlygf. svrg ivc ivÈyÈ snmfn imlygf``. prvfr dy mYNbr sMquÈt ho jFdy. aijhy ivgVy sfDF dy toly iewk hor qrF dI mMd krqUq BI afm kiraf krdy sn. prvfrF dy mYNbrF ƒ lfrf lf ky JFsf dy ky, keI sfrIaF lVkIaF jnfnIaF ƒ afpxy awzy qy lY afAuNdy sn. afly duafly ‘‘mMqr`` pVHky lkIr iKwc idMdy sn, ies ƒ ‘‘BYrvI cwkr`` kihMdy sn. ies cwkr dy aMdr ijMny BI afdmI qIvIaF hox, AuhnF dy sfry ‘‘duinafvI irÈqy Kqm" df aYlfn kr idwqf jFdf sI. iPr sfry rwj ky Èrfb pINdy, mfs KFdy, BMg qMbfkU hr qrHF dy niÈaF dI vrqoN krdy. nwcdy gfAuNdy alP nMgy ho jFdy. sfrI rfq kukrm kridaF gujfrdy [[[[. ieh sI iehnF df dyvI mfqf ƒ KuÈ krn df Drm df isKrlf mfarkf. gurbfxI ivc ies nMgI aqy gMdI KyZ df keI vfrI ijkr afieaf hY. pVHo -

iekqu pqir Bir Aurkt kurkt, iekqu pqir Bir pfnI..

afis pfis pMc jogIaf bYTy bIic nkt dy rfnI..

nktI ko Tngnu bfzf zUM.. iknih ibbykI kftI qUM.. rhfAu.. (476)

hy BfeI ! ieh vfm mfrgIey, Kfs insicq idnF qy jÈn mnfAuNdy hn. ‘‘dyvI ƒ KuÈ`` krn df Cl nftk krdy hn. dyvI ny kI KuÈ hoxf hoieaf, ikAuNik Auh qF pwQr qoN GV qrfs ky iqafr kIqI geI hY. ijMd jfn hrkq afqmf qoN rihq. ieh Btky hoey lok, iewk brqx ivwc irMinaf hoieaf kuwkV rwK lYNdy hn. iewk BFzy ivc Èrfb pf ky rwK lYNdy hn. afpxy afp ƒ iswD jogI aKvfx vfly Gyrf Gwq ky bYT jFdy hn. Èrfb pINdy hn, mfs KFdy hn. iPr byÈrmI dIaF hwdF AulMG ky, ivckfr iewk jvfn aOrq ƒ lY afAuNdy hn. Aus nfl ijnsI BuwK pUrI krdy hn. nflo nfl mMdr ivc jor Èor nfl GMty vjfAuNdy hn, DUPF DuKfAuNdy hn. sfrf Pryb krn df mksd huMdf hY kyvl kfm BuK ƒ sMquÈt krnf. ijs iesqrI ƒ nktI kihMdy hn. pfpx kihMdy hoey Gr Cwz ky sfD bx jFdy hn. ijs ƒ swpxI jF mfieaf grdfn dy nhIN Qwkdy. AuhI mfieaf, AuhI nwk ktI iehnF dy ivckfr bYTI huMdI hY. kAux hY aijhf vwzf ibbykI (isafxf) ijhVf mn dy mugx ƒ bury pfisAuN moV ky, cMgy pfsy lf lvy. kI ËrUrq sI pqnI, prvfr iqafgx dI? jy iqafg hI idwqf qF ieh pfp krm ikAuN kIqf?

kolkwqy ivKy kflI dyvI dy mMdr dy ahfqy (pRIsr) ivc, awj qfeIN Joty dI blI idwqI jFdI hY. mwQf tykx gey syvkF ƒ mfs df pRÈfd idwqf jFdf hY. mwQy ivc KUn df itwkf lfieaf jFdf hY. Bfrq dI supRIm kort vwloN isrP ieh hukm idwqf igaf sI, ik ieQy sfP sPfeI df ivÈyÈ pRbMD kIqf jfvy. gMdgI kfrn ibmfrIaF nf PYl jfx, mMdrF ivwc pÈU blI qy koeI pfbMdI nhIN lfeI geI. pitafly dy kflI mMdr ivc Èrfb awj qwk cVHfeI jFdI hY. ‘‘Bgq lok pRÈfd`` (Èrfb) lYx leI kqfrF ivc Dwkf muwkI huMdy vyKy jf skdy hn. kdI Kfs idnF qy ‘‘BgqF ƒ kfbU krn vfsqy`` pulIs ƒ dKl dyxf pYNdf hY. pqf lwigaf sI ik muwK mMqrI sR: amirMdr isMG ny ihMdU jQybMdIaF ƒ ivÈvfÈ ivc lY ky Èrfb df pRÈfd bMd krfAux leI mnf ilaf sI. ‘‘Bgq`` hn ik mMnx leI iqafr hI nhIN hn.

afsfm dy kfmfiKaf (gohftI) mMdr ivc ‘‘Xoin pIT`` mMdr hY. AuQy dyvI dy jnx aMg dI pUjf kIqI jFdI hY. Èrfb mfs qF gwl hI mfmUlI ijhI hY AuhnF vfsqy. Xfd rhy ieh AuhI mMdr hY, ijQy gurU nfnk sfihb jI afpxy pRcfr dOry smyN gey sI. nUr Èfh jfdUgrnI aqy AusdIaF cylIaF ƒ AupdyÈ dy ky nyk rfh cwlx dI pRyrnf kIqI sI. ies mMdr ivc mfqf leI sdf KUn dy ky KuÈI lYx df jqn kIqf jFdf hY. ieQy sQfpq kIqI mUrqI ƒ ‘‘isrnfvtI`` BI afAuNdI hY. keI QFeI kflI dyvI swp gl ivc pf ky rwKdI hY. mnuwKI KopVIaF dI mflf (nrmUMz) BI afm pfky rwKdI hY. mUMh ivcoN KUn nuwcVdf rihMdf hY. jIB bfhr inklI huMdI hY afid. mhF dyvI jF mhF mfieaf dy rUp ivc ieh vwzI ClfvI jF DoKybfË BI afKI jFdI hY. vwzy vwzy irÈI munI ies ClfvI ny kurfhy pf idwqy. BgqI vloN qoV idwqy ivkfrF ivc zob idwqy[[[[.

iehnF pOrfxk kQfvF ilKx vfly ibpr pujfrIaF df iewko iewk mnorQ spwÈt ids afAuNdf hY, ik ies smfj ƒ pUrI qrHF iBRÈt jF qihs nihs krnf hY. isrP bRfhmx vrg dI pUjf huMdI rhy. iesy jfqI ƒ ijMdgI dIaF sfrIaF suK shUlqF imldIaF rihx. ieh tolf Drm muKI bixaf rhy. iehI vrg rfjnIqI qy kfbj rhy. sfrIaF vwzIaF (kuMjIvq) nOkrIaF qy BI bRfhmx hI kfbj rihx. ijQoN asl ivc sfry dyÈ ƒ clfieaf jFdf hY. bRfhmxF dI igxqI Bfrq ivwc lgBg 4 pRqIÈq hY. ieh lok afty ivwc lUx ijMny BI nf ho ky sfrI jMqf jnfrdn dy ‘‘Bfg ivDfqf`` hn. lokF qy ieqnf mfnisk dbfa iehnF ny pfieaf hoieaf hY, mjfl koeI rqf mfsf cUM crF BI kr jfvy. rwb dy iensfP df zr, avqfrF vloN DrqI qy jnm lY ky kTor dMz dyx df dihl. irÈIaF munIaF dI kropI kfrn srfp df KOP. nrkF dy iBafnk qsIhy, svrgF dy mnmohxy idRÈ. Drmrfj jF jmrfj df sKq zMz. moiZaF qy bYTy icwqr gupq. jy dfn nf kIqf qF pfpF dy BfgIdfr. qIrQF qy ieÈnfn nf kIqy qF pfp icMbVn df BY. qpwisaf krnI, vrq rwKxy, Gr pRvfr pqnI iqafg dyxy. mr gey ipqrF inmwq dfn. jmdUqF dy kMbf dyx vfly qsIhy. bRfhmx vwloN idwqf igaf jfqI Aucqf df BY. srkfr vwloN idwqy gey zMz qsIhy qy jyhlF. ieh BI kyvl nIvyN vrg dy lokF leI hn. jy koeI Aupr vrixq qrIikaF nfl kfbU nf afvy qF BfrqI POj, tYNk qopF lY ky bRfhmx dI syvf ivc hfjr hY. iewk bRfhmx ƒ bcfAux leI sfrf dyÈ qbfh krnf pvy, AujfVnf pey, ieh BI jfiej hY. pihlI gwl qF ieQy lokF ƒ pVHfeI ilKfeI dy nyVy nhIN Ptkx idwqf jFdf. ijMnf ku ivakqI pVHdy hn Auh ‘‘bRfhmx ivdvfnF`` vwloN iqafr kIqf igaf slybs hI pVHdy hn. pihlI klfs qoN lY ky aYm[ ey[ qwk, pI[ aYc[ zI[ kridaF qwk, Auh lok pUrI qrHF ‘‘ibprI qoqy`` bx cuwky huMdy hn. iPr ieh ‘‘ivdvfn, aqy rfjnIqk lok`` Bfrq dI eykqf aOr aKMzqf, BfrqI muKDfrf ‘‘dIaf tfhrF bVI grmjoÈI nfl, styjF qy jF ilKqF ivc lfAuNdy vyKy jf skdy hn. ‘‘sfry gurU pIr avqfr iewko ijhy huMdy hn, ieh DrqI gurUaF pIrF irÈIaF munIaF dI pivwqr DrqI hY,`` df rfg jor Èor nfl alfipaf jFdf hY. iehI ‘‘sihnÈIlqf`` vflI pVfeI, awgy afpxy ividafrQIaF ƒ bVy AuqÈfh nfl krvfAuNdy hn. ieslfmk dysF aqy BfrqI lokF ivc iehnF ‘‘Dfrmk mUrKF`` kfrn ivkfs dI gqI kIVI dI qor qur rhI hY. XorpIn lok ‘‘Dfrmk mUrKF`` dy jkV ivcoN afËfd ho cuwky hn. ijs kfrn AuhnF dI mfnisk ivkfs krn dI dr bhuq qyj hY.

gurU nfnk sfihb jI ny jpujI ivc pOrfxk khfxI vwl sMkyq kridaF pMkqIaF ilKIaF hn. jo ieAuN hn -

eykf mfeI, jugiq ivafeI, iqin cyly prvfxu.. ieku sMsfrI, ieku BMzfrI, ieku lfey dIbfxu.. ijv iqsu BfvY, iqvY clfvY, ijv hovY Purmfxu.. Ehu vyKY Enf ndir n afvY, bhuqf eyhu ivzfxu.. afdys iqsY afdysu.. afid anIlu anfid anfhiq, jugu jugu eyko vysu.. (pMnf - 7 jpu)

iewk Kfs jugq nfl mhFmfeI sU peI, bwicaF ƒ jnm idwqf, Auh bwcy sn, isRstI pYdf krn vflf bRhmf. pflxf krn lf idwqf ivȃ, qy mOq df kMm sMBfl idwqf iÈv ƒ. ieh sn iqMn bwcy jo mfeI ny pYdf kIqy. prmfqmf iehnF ƒ vyK irhf hY, Bfv AusdI ÈkqI iehnF qoN Aupr hY. Ausy vwzy ÈkqIvfn ƒ myrI nmskfr hY. ijhVf afid qoN hY, ivkfrF qoN rihq hY, jugF jugfqrF qoN iewk rs mOjUd hY. iewk mfeI dy bwcy pYdf hox dI bVI ajIb khfxI hY, pihlF ies ƒ cMgI qrHF ivcfr leIey. iewk mfeI jF mhF mfeI dy mn aMdr bwcf pYdf krn dI iewCf jfg peI. iesy iewCf kfrn AusdI hQylI ivc Kfj hoeI. iewk Cflf bx igaf, Cflf BMn idwqf. ies Cfly ivcoN bRhmf pYdf ho igaf. mfeI ny afpxI alOikk ÈkqI vrq ky, Aus bflk ƒ jvfn kr ilaf. iesy jvfn bRhmf nfl ivafh df prsqfv rwiKaf. bRhmf afKx lwgf, ‘‘qUM myrI mF hY, puwqr mF nfl ivafh ikvyN kr skdf hY?`` mfeI ny qurMq guwsy ivwc af ky srfp dy idwqf ‘‘qUM iesy vkq pwQr ho jf``. Auh pwQr bx igaf. dUjI vfrI hQylI ivc Kurk hoeI, Cflf bixaf, BMinaf qy ivȃ jnm ipaf. afpxI krfmfqI qfkq nfl iesƒ juafn kIqf qy ivafh dI iewCf dwsI. ivȃ ny nFh kr idwqI, afKy ‘‘qUM myrI mF hYN``. ies ƒ BI srfp dy ky pwQr bxf idwqf. iesy ivDI nfl hQylI ivcoN iÈv pYdf kIqf. juafn krky afKx lgI, ‘‘myry nfl ivafh krvf qF ik isRÈtI pYdf kIqI jf sky. Xfd rwKIN, myrI gwl qoN ienkfr nf krIN. vrnf pwQr bxf idaFgI. qYQoN pihlF qyry do Brf nFh krn qy pwQr bxf idwqy sn. iÈv soc ky afKx ligaf ‘‘pihlF iehnF dovF ƒ muV mnuwKI srIr ivc vfps ilaf. ‘‘qQf asqU`` afKx dI dyr sI ik dovyN vfps pihlI hflq ivc af gey. iÈv ny aglI mMg rwKI ik iehnF leI iewk iewk pqnI pYdf krky idE. mfeI ny afpxI hQylI ivcoN do lVkIaF pYdf kIqIaF. jvfn krky bRhmf qy iÈv dy hvfly kr idwqIaF. aglI mMg iÈv ny rwK idqI, ik ies srIrk jfmy ivc, qUM myrI mF hY. mF nfl ivafh krfAuxf vfjb nhIN. qUM afpxf rUp vtf, nvF jnm Dfrn kr``. dyvI ny ievyN hI kIqf, pihlf srIr iqafg ky nvF srIr Dfrn kr ilaf. ies df nfm hoieaf pfrvqI. iÈv qy pfrvqI ny isRÈtI pYdf krnI ÈurU kr idwqI [[[[[[[[. ies qoN awgy dI khfxI aiqaMq Èrmnfk hY, ijsƒ nf iliKaf qy nf boilaf jf skdf hY. pqf nhIN iks imwtI dy bxy hoey sn Auh ‘‘dyv purÈ`` jo iehnF sYksI khfxIaF ƒ Drm AupdyÈ grdfndy rhy?

iewk hor kQf muqfbk ‘‘DrqI qy dyviqaF`` (bRfhmxF) ny afpxI sBf ivc gMBIr ivcfr crcf kIqI. sfry BgvfnF ivcoN vwzf Bgvfn kOx hY, afpo afpxI rfey pRgt kIqI geI. jdoN gwl iksy nqIjy qy puwjdI nf idwsI qF iBRgU irÈI (bRfhmx) ny ieh ijMmyvfrI cuwkidaF aYlfn kIqf ik inrsMdyh bRhmf ivȃ qy iÈv bhuq vwzy hn. iehnF iqMnF ivcoN kOx srboqm hY ieh mYN Koj krky dwsFgf. pihlF iBRgU igaf iÈv dy mihl ivc. Auh pfrbqI nfl kfm kRIVf krdf imilaf. iBRgU ny kRoiDq ho ky srfp dy idqf ik ‘‘qUM ilMg rUp ho jf, pfrvqI XonI rUp ho jfvy. quhfzI pUjf ilMg qy XonI rUp ivc hovygI.`` Aus idn qoN bfd iÈv pfrbqI dI pUjf hor ZMgF ivclI bMd kr idwqI geI. ilMg aqy XonI rUp ivc iehnF dI pUjf cl peI.

awgy iBRgU jI gey bRhmf kol. Auh guxI igafnIaF ivdvfnF sMgIq kfrF nfl ivcfr crcf ivc ruwiJaf hoieaf sI. Gr afey mhfn irÈI iBRgU dI afAu Bgq nf kr sikaf. iBRgu ny Ausy vkq srfp bKÈ idwqf - ‘‘jf pfpIaf, qyrI sMsfr ivc ikqy pUjf mfnqf nhI hovygI. qYƒ afpxI ividaf df hMkfr ho igaf, sBf ivc afey irÈI df sqkfr nf kIqf. Aus idn qoN bRhmf dI pUjf bMd ho geI. hux sfry Bfrq ivwc kyvl ‘‘puÈkr`` (rfjsQfn) dy mMdr ivc bRhmf dI mUrqI hY hor ikqy nhIN hY. AusqoN mgroN iBRgU jI jf phuMcy ivȃ dy aKfVy ivc. kI vyKdy hn ik nfc gfxy cwl rhy hn. ‘‘prIaF ny ivȃ duafly Jurmt pfieaf hoieaf hY, Auh Zfsxf lfeIN bYTf hY. dyvqy BI afpxI pdvI muqfbk sjy hoey hn. som rs dy dOr cwl rhy hn. jdoN iBRgU vwl ivȃ df iDafn nf irhf qF ieQy qF hwd ho geI. iBRgU ny ivȃ dy CfqI ivc jor nfl lwq kwZ leI. ivcfrf plMg qoN hyTF izwg ipaf. inmrqf vyKo ivȃ Bgvfn dI, ik iBRgU dy pYr Guwtx lwg ipaf, muafPIaF mMgx lwg ipaf. pihlF qF rMg rlIaF mnfAuNdf vyKky iBRgU ny ivȃ ƒ srfp dy idwqf - ‘‘jfAu DrqI qy dÈrQ df puwqr bxky jnm lE. ijnHF iesqrIaF dy suwK BogidaF Gr afey mhfn irÈI (asl ivc bRfhmx) df Auicq siqkfr nhIN kIqf ies dI sËf ieh imlygI ik rfm avqfr ho ky pqnI ivXog ivc ivlkdy iProgy. myry vwloN CfqI ivc mfrI geI lwq df (pYr Cfpf) inÈfn agly jnm ivc BI nfl hI pYNdf hovygf. ivȃ jI Qr Qr kMbx lwgy iBRgU dy crnF ivwc Zih ky igV igVfAuNidaF mfPI mMgI. ibpr iBRgU jI nrm pY gey, ivȃ df Èrfp kuwJ nrm kr idwqf. afKx lwgy, qyrI inmrqf ƒ dyK ky mYƒ qrs af igaf hY. hor gwlF qF sfrIaF hoxo nhIN tl skdIaF. jf qyrI pUjf mfx qF bhuq hovygf, qyrIaF mUrqIaF sB qoN vwD bxf ky mMdrF ivc sQfipq kIqIaF jfxgIaF, qyry avqfr vI bVy mhwqvpUrn hoxgy``[[[[.

bRfhmx dIaF klfvfdIaF awgy bRhmF, ivȃ qy iÈv nhIN itk sky, hor iksy dI kI mËfl hY aV jfvy. dyvIaF qF ivprI qfkq awgy bhuq mfmUlI cIË hn, ijvyN idl kry suMdrqf bKÈ dyvy, jdoN idl cfhy imwtI ivc imlf dyvy, bol ivprI klf bfjIaF kI jY.

ies dyvI dIaF dws bfhvF hn, bhuq hwQF ivwc Èsqr PVy huMdy hn. durgf dy rUp ivwc ieh aiq suMdr qy pIly rMg vflI hY. jdoN Èyr qy svfr ho jFdI hY qF bVI zrfAuxI bx jFdI hY. kflI dy rUp ivwc iBafnkqf dI isKr qy nËr afAuNdI hY. pfTk jno soco ! iewk aOrq dws bfhvF Èyr qy svfr? vfh ikaf bfq hY. Gr ivwc cUhy pryÈfn krn jnfnIaF qF BI mfrn dI ihMmq nhIN krdIaF. kuwqf ibwlf nuksfn kry qF vI bMidaF ƒ dwsdIaF hn. iewDr qF bIbI durgf iswDI Èyr qy svfr ho bYTI. Koqf, GoVf, AUNT, hfQI qF svfrI leI vrqIdf af irhf hY. Èyr dI svfrI df qF dunIaf ivwc iehI iewk inrflf kys hY. afm bMdy dy Èyr ƒ dyKidaF hI pRfx KuÈk ho jFdy hn, Èyr dI svfrI? qobf qobf ! Èyr qy BI sfVI lf ky iÈMgfr krky, surKI ibMdI, cUVf afid pihnky, skUtr motr sfeIkl qy bYTx dy stfiel dy muqfbk dovyN lwqF iewk krkyy bYTdI hY. hY koeI ivakqI ies qrHF bYT skx vflf, Auh BI Èyr dI ipwT qy? kflI dy rUp ivwc qF hor BI iBafnk qy zrfAuxI hY. ijho ijhI idl cfhy bxf ky pyÈ krdf clf jfvy ibpr jI dI mrjI hY. kflI dy gl ivwc qF mnuwKI KoprIaF dy hfr pfey idKfey gey hn. Kwpr hwQ ivwc PiVaf hY. duÈmxF df KUn zIkF lf ky nflo nfl pI jFdI hY. gurU ipafr vfilE ! imslF dy iBafnk dOr ivwc isMGF isMGxIaF ƒ, anMq qsIhy idwqy gey. bIbIaF dy glF ivwc bwicaF dy tukVy krky, hfr bxf ky pfey gey. Auh Drm qoN nf zolIaF. afh kflI bIbI ny isrF dy hfr pro ky kfhdy leI gl ivwc pfey hn? ÈOk pUrf krn leI? ikAuNik kflI dIaF bytIaF BfrqI jvfn aOrqF, arb dIaF mMzIaF ivwc inlfm huMdIaF rhIaF, Auhny qF ho rhy julm ƒ rokx leI, ikqoN afvfj AucI nf hoeI. hF gurU ky lfzly guriswKF ny jfnF hUl ky bhuq sfrIaF lVkIaF Cuzf ky ilaFdIaF, GroN GrIN vfps ByjIaF.

mhFdyvI jF mhfmfieaf dy rUp ivwc ieh isKr dI Cl krn vflI hY. jfnI ik DoKybfj. bhuq ikrpf kIqI hY ivpr ilKfrI ny, afpxI mfqf ƒ DoKybfj BI ilKdf pRcfrdf af irhf hY nfl hI iesdI pUjf df KyKn BI kr irhf hY. iehnF ilKfrIaF ny qF swiBaqf dIaF sfrIaF hwdF qoV ky ies bIbI df nfm rwK idwqf ‘‘kotrI``. Bfv vsqrhIn alP nMgI rihx vflI. jo ilKfrI jF ‘‘Drm muKI`` (?) afpxI hI mF ƒ nMgI krky rqf mfsf Èrm nhIN krdf. AusqoN lokF dIaF DIaF BYxF nfl iksy cMgy slUk dI ikvyN afs kIqI jf skdI hY? ies dyvI dy kyvl kwpVy nhIN Auqfry gey. byÈrmI dIaF sfrIaF rokF ƒ pfr kridaF ibpr ilKfrI ny ies dyvI ƒ kfm vfsnf ivwc zuwbI hoeI ‘‘kfmf kwsI`` BI bxf Diraf hY. ieh lok iks qrF dI swiBaqf isKfAuxgy afpxy Drm BfeIaF ƒ? BUq nfiekI jfnIky BUqF pRyqF dI afgU BI ieh dyvI mfeI hY. cMigafeIaF df sMbMD joVnF lokF dy ihwq ivwc ho skdf hY. pr burfeIaF df mfeI dy jIvn nfl sMbMD joVnF iks hnHHyrI Kwz ivwc suwtygf? mhfn koÈ ivwc iewk hor ieMdrfj 537 pMny qy ieAuN BI drj hY - ‘‘join iesqrI df jnn aMg, (Bg) Xon islf - kfmfiKaf dyvI df Xon ipwT mMdr jo afsfm ivwc hY. ieQy XonI dI Èkl df iewk surfK hY, ijs ivwc lMG jfx qy lokI punr jnm df Kfqmf smJdy hn. mMdr dy pujfrI keI vfrI ajIb ijhI lukvIN jugqI vrqdy hn. ijs ivakqI ƒ cfhux surfK ivwc Psf idMdy hn. mn mrjI df Dn lY ky lMGfAuNdy hn. aijhIaF nIc krqUqF kfrn hI siqgurU jI ny afiKaf sI - ‘‘so mKu jlAu ijq khih Tfkuru jonI..`` (1136)

ienHF dyvI dyviqaF ƒ gurbfxI dy mukMml qOr qy rwd kIqf hY. sfzy gurbfxI qoN kory pRcfrk, aqy bRfhmxI rMg ivwc rMgy sfD ienHF dyvIaF dy hyj ivwc grk hoey afm sMgqF ivwc, iswK styjF qy gurU kI hjUrI ivwc iehI khfxIaF suxfeI jf rhy hn. dyvI mfeI ny afh kIqf dyvqy ny Eh kIqf. jdoN ky aÈlIlqf qoN isvfey iehnF kuwJ BI nhIN kIqf. sfry purfxy sfKIkfrF ny dyvIaF ƒ JfVU lfAuNdIaF, syvf krdIaF ikqy ikqy iliKaf hY. pUrn qOr qy rwd krn dI ihMmq nhIN kr sky, jdoN ik gurbfxI ny ienHF ƒ mukMml qOr qy inkfr idwqf hY. sfKI muqfbk BfeI BgIrQ mlsIhf ipMz df rihx vflf jo sulqfnpur lfgy hY, kflI dyvI df Bgq sI. iewk rfq suwqy ipaF Ausƒ kflI mfeI ny af ky supny rfhIN ikhf ik, ‘‘Bgqf myry koloN murfdF nf mMigaf kr. ijMnF kuwJ qUM socdf hY, ieMnF BMzfr myry kol nhIN hY. mYN qF gurU nfnk dy drbfr ivwc JfVU lfAux vflI syvkf hF. ijMnf kuwJ syvf bdly AuQoN iml jFdf hY mYN ilaf ky afpxy syvkF ƒ vMz idMdI hF. qUM jy bhuqy pdfrQF dI iewCf pRgt kIqI hY, qF iswDf gurU nfnk dy crnF ivwc hfjr ho jf. AuhnF kol pRmyÈvr dy anMq BMzfr sONpy hoey hn. Aus idn qoN bfad BfeI BgIrQ dyvI ƒ iqafg ky gurU nfnk df iswK bixaf.

iewk hor khfxI muqfbk BfeI lihxF jI lMmy smyN qoN mF vYÈno dyvI dy drÈnF leI jfieaf krdf sI. sMn 1532 ivwc jdoN iPr sfQIaF smyq vYÈno dyvI dy cfly qy jf irhf sI qF rfh ivwc krqfrpur Tihiraf rfqI suwiqaF supny ivwc vYÈno dyvI gurU drbfr ivwc JfVU lfAuNdI idsI. puwiCaf - ‘‘mF qUM eyQy``? afKx lwgI bytf mYN qF iewQoN hI lY ky sB kuJ quhfƒ hI idMdI hF. Aus idn qoN mgroN lihxF vYÈno dyvI qy nhIN igaf. gurU nfnk dy crnF df BOrf bx igaf.

ies qrHF ipCly jnm ivwc gurU goibMd isMG jI ƒ hymkuMt ivKy qp kridaF dyvI ny vr idwqf. qF agly jnm ivwc af ky julm ivruwD jMg kIqI. AuNJ qF Èfied AunHF Ëulm ivruwD jMg nhIN lVnI sI. ieh qF dyvI mfqf kI ikrpf ho geI? vYsy jy Aus hymkuMt vflI byQueI, gurmiq ivroDI kUVH kQf ƒ iewQy ilKx lwgIey qF bhuq vwzf gRMQ bx jfx dI sMBfvnf hY. ies leI Ausƒ sMkyq mfqr ivc ivcfiraf jf irhf hY. iewk hor kuPr kQf muqfbk kyso rfm bRfhmx ny gurU goibMd isMG jI ƒ bVI ‘‘kImqI slfh`` idwqI, ik mhfrfj ! asIm qfkqF brkqF krfmfqF pRfpq krn vfsqy nYxF dyvI ƒ pRsMn kro. mfqf dy mMdr ivwc aKMz hvn kro. iPr qusIN vwzI qoN vwzI rukfvt ƒ pfr kr jfvogy. smyN dI hkUmq quhfzy awgy aV nf skygI. dunIaf dIaF sfrIaF irDIaF iswDIaF quhfzy crnF ivwc hoxgIaF. myrI dwsI qrkIb muqfbk sfrf Drm kfrj kro. sUrj pRkfÈ dy ilKfrI dy ilKx muqfbk siqgurU jI ny sfrf smfn iekwqr krvf ilaf. kyso rfm hvn krvfAux leI mMqr pVHn lwg ipaf, siqgurU jI agnI ivc smwgrI pfAuNdy rhy. keI idn bIq gey. dyvI sI ik prgt hox ivc hI nhIN af rhI sI. kyso rfm ny bVI ajb cfl cwlI ! ‘‘mhfrfj jIE ! mYƒ mfqf ny supny ivc ivKflI idwqI hY. mfqf ny ikhf hY ik myrI KuÈI leI koeI sB qoN kImqI cIj Byt kro, iPr sB KuÈIaF pfE``. lAu pMizq jI ! myry vfsqy qusIN bhuq isafxy, kImqI aqy pivwqr ho. quhfzI Byt hI ikAuN nf dy dyeIey? TIk rhygf nf ‘‘?`` hF hF siqgurU jI TIk hY, mYN ieÈnfn krky iqafr ho ky af irhf hF, qusI QoVHI AuzIk kro.`` kyso rfm jI kdI vfps nf afey. asl ivc ieh khfxI iswKF ƒ dyvI pUjk bxfAux leI GVI geI hY. siqgurU jI pfgl nhIN hn ik afpxI akl df iqafg krky, iksy tuwkV boc, Drm doKI, muPq Kory, Boly lokF df KUn cUsx vfly, Twg bRfhmx dy ipwCy lwgx. Auh Kud nfnk rUp hn. AuhnF kol pfvn gurbfxI df KËfnf hY. bRfhmxF ƒ gurbfxI ivc pfeIaF lfhxqF hn. dyvIaF avqfrF dI aslIaq cMgI qrHF nMgI kIqI hY gurbfxI ny. iPr dsm pfiqÈfh jI ikAuN hvn krngy? ikAuN smF qy pYsf ies qrHF awg ivc pfAuxgy? ieh dyvIaF jy kuJ sMvfrn jogIaF huMdIaF qF jdoN dyÈ gulfm hoieaf sI, mMdr ZihMdy sI. jMjU Auqrdy sI, buwq qoVy jFdy sI, bhU bytIaF dI pwq rolI jFdI sI, AudoN pRgt ho ky ikAuN nf afpxy lokF dI bFh PVI? kI ieh sfrf vrqfrf gurU jI qoN luikaf Cuipaf sI? ies khfxI ivc iewk gwl, jo sB qoN AuWqm drjy dI hY Auh hY ik siqgurU jI ny ikhf, ‘‘kyso rfm jI quhfzI hI blI ikAuN nf dy dyeIey``? jdoN ikqy bRfhmx aijhf pfKMz krm df jfl pfAuxf cfhy, Ausdy jfl ivc Ausy ƒ Psf idE.

gurbfxI qoN axjfx aqy iswKF dy byeImfn Drm muKI, lgfqfr dyvI pUjn vwl pMQ ƒ iKwcdy ny ies kivqf ƒ apxf tfeItl gIq bxf ilaf hY. sfry prsMg ivc jdoN ies ƒ pVHIey, qF pqf lwgdf hY ik iÈvf rwb nhI hY, sgoN iÈv dI pqnI pfrbqI vgYrf hY. drbfr sfihb aMimRqsr smyq byaMq gurdvfiraF ivc sMG pfV pfV ky, ies ipwlI rcnf df ‘‘kIrqn`` kIqf jf irhf hY. vwz akfrI mhfn kilafxkfrI gurbfxI ƒ iqafg ky, dyvI pUjn gurdvfiraF ivc? lE ies prQfey pihlF iewk gurbfxI prmfx ivcfr leIey -

BYrAu BUq sIqlf DfvY.. Kr bfhnu Auhu Cfru AuzfvY..

hAu qAu eyku rmeIaf lYhAu.. afn dyv bdlfvin dyhAu.. rhfAu..

iÈv iÈv krqy jo nr iDafvY.. brd cVY zAurU ZmkfvY..

mfhf mfeI kI pUjf krY.. nr sY nfir hoie aAuqrY..

qU khIaq hI afid BvfnI.. mukiq kI brIaf khf CpfnI..

gurmiq rfm nfm ghu mIqf.. pRxvY nfmf ieAu khY gIqf.. (874)

nfm dyv jI iswDf spwÈt AupdyÈ krdy hoey smJfAuNdy hn. hy BfeI ! BYrAu BUqny dI inafeI, sIqlf ƒ kfbU krn leI lpikaf. sIqlf ny AusdI mMdI nIaq vyKky nwsx ivc dyr nf lfeI. sIqlf dI svfrI Koqf hY nf, Koqy qy bYT ky sIqlf ny awzI lf idwqI. Koqf aijhf dOiVaf ik DUVF puwtdf ikqy dI ikqy lMG igaf. BYrAu ikvyN ipwCy rihx vflf sI, Auh BI vfhodfhI sIqlf df ipwCf krdf igaf. Auh dyvI sIqlf BYrAu qoN afpxI ‘‘iewjq`` nf bcf skI. iesy leI hy BfeI, mY qF kyvl iewk pRBU dI Xfd hI ihrdy ivc vsf ky rwKdf hF. rwb jI dy nfm bdly sfry dyvqy dyvIaF iqafg dyxf hI ibhqr smJdf hF. jo lok iÈv dI pUjf krdy hn, iÈv iÈv jpdy hn, Auh kI hfsl kr skxgy? iÈv ny kI sMvfiraf hY sMsfr df? iÈv qF kfm vfsnf ivc aMnHf hoieaf bld qy ciVHaf. suafh mlky, swp gl ivc ltkf ky, BMg pI ky, zAurU vjfAuNdf GuMm irhf hY. smfj vfsqy Ausny kuwJ kIqf? qusIN aijhy kMm hI krnf cfhuMdy ho? jy iÈv dI pUjf krogy qF aijhy hI bxogy, ies qoN cMgy nhIN. mhfmfeI dI pUjf krdy ho, kfhdy leI? Aus mfeI ny lokF df kI sMvfiraf hY, ds skogy? aOrq mnuwK dI pUjf kry qy mnuwK aOrq dI pUjf kry, ieh ikhVf Drm hoieaf? quhfzy ivc aOrqF vflI srIrk kmjorI afvygI. jMg juwD ivc duÈmx nfl mukfblf nhIN kr skogy. qusIN iesqrIaF dy rfKy bxnf sI. vyKo ajb KyZ, ieQy purK hI aOrqF bxdy njr af rhy hn.

qusIN kihMdy ho durgf mfqf (BvfnI) bhuq ÈkqIaF vflI hY. Ërf soco ! quhfƒ bMDnF qoN mukq kr skygI ieh mfqf? ieh qF Kud BYrAu qoN zrdI phfVF ivc jf lukI. AuQy jfky BI BYrAu ny ies nfl blfqkfr kIqf. kihMdy hn ik mfeI ny BYrAu ƒ kukrm krn bdly pwQr ho jfx df srfp dy idwqf. ikwzI hfso hIxI kQf hY, agr srfp hI dyxf sI qF dyrI ikAuN lfeI? blfqkfr hox qoN bfd hI srfp ikAuN idwqf? agoN BYrAu ny BI bcn lY ilaf, aKy kI hoieaf jy mYN pwQr bxn lwigaf hF. afKr qyrf Ksm qF bixaf hF, BFvyN jorf jbrI hI shI. hux ieh vrdfn BI dyh, ik qyrf Ksm jfxky lokI myrI BI pUjf krn. mhFmfeI ny ‘‘qQf asqU`` afK ky mMjUrI dy idwqI. AusqoN mgroN jo ‘‘Bgq`` lok dyvI dy cfly ƒ kÈmIr (vYÈno dyvI) jFdy hn. pihlF mfeI ƒ nmÈkfr krdy hn. iPr muVdy hoey BYrAu ƒ BI sIs JukfAuNdy hn. BYrAu ƒ mwQf tykx qoN ibnF Xfqrf sPl nhIN mMnI jFdI. ‘‘jY mfqf dI, jor sy bolo jY mfqf dI``.

gurU dI asl mq qF ieh hY ik prmyÈr jI df shfrf lAu. Ausy ƒ ihrdy ivc vsfAu. nfmdyv bynqI krdf hY ik iehI aslI gIq hY, ieh AuWqm ivcfr hY. bfkI gIqf, rfmfiex byd purfx ivcoN aijhIaF khfxIaF qoN ibnF kuJ pRfpq nhIN hoxf.

jdoN afly duafly zyiraF dI hflq vyKIdI hY qF hAuky Brn qoN isvfey hor kI kr skdf hF. jdoN gurdvfiraF dI mirafdf vwl JfqI mfrIdI hY qF BI gurmq dy drÈn nhIN huMdy. hr zyry ivwc zyrydfr sfD dIaF PotoaF lwgIaF hoeIaF. zyrydfr sfD dIaF PotoaF hI GrF df iÈMgfr hn. kroVF pqI bx cuwky hn ieh zyrydfr lok. iswK hor nIvyN Dsdy cly jf rhy hn, afrQk pwKoN BI qy mfnisk pwKoN BI. iPr BI zyrydfrF awgy zMzAuq bMdnf krdy vyKy jf skdy hn. ijMnI ku dyx smfj ƒ dyvIaF dyviqaF dI hY. ieqnI ku hI ieh zyrydfr sfDF dI dyx hY. ies leI iehnF QfvF qy gurU dI iswiKaf, ieiqhfs df igafn suxn ƒ nhI imldf. imldf hY purfxk khfxIaF df kUVf kcrf. durgf dyvI aqy dyviqaF bfry Èbd pVHo -

jAu jfcAu qAu kyvl rfm.. afn dyv isAu nfhI kfm.. rhfAu..

koit sUr jf kY prgfs.. koit mhfdyv aru kiblfs..

durgf koit jfkY mrdnu krY.. bRhmf koit byd AucrY.. (1162)

hy BfeI ! mYN kyvl iewk vfihgurU jI ƒ ihrdy ivc bsfAuNdf hF. vfihgurU df ipafr imldf rhy bfkI dyvIaF dyviqaF nfl mYƒ koeI lgfAu nhIN. ikAuNik pRmfqmf sB qoN mhfn hY. ieqnf mhfn ik Aus dy Gr ivc (isRÈtI) kroVF sUrj icrfg bx ky roÈnI kr rhy hn. krogF iÈv vrgy AuQy syvfdfr hn. durgf vrgIaF kroVF dyvIaF rwb jI dy crn GuwtdIaF hn. kroVF bRhmy, kroVF byd Aucfr rhy hn. asIN iehnF kroVF dy pujfrI nhI hF. kyvl inrMkfr dy mMnx vfly hF. hor pVHo -

koit dyvI jf kAu syvih liKmI aink Bfiq..gupq jf kAu afrfDir pAux pfxI idnsu rfiq.. (456)

hy BfeI ! kroVF dyvIaF (jy mMn leIey) Aus vfihgurU dy gux gf rhIaF hn. lwKF hI lwCmIaF (mfieaf dyvI, ivȃ dI pqnI) rwb jI dy anyk BFq gux gfien kr rhIaF hn. hor ikMny sfry isRstI dy jIv idwsdy ax axidsdy, pfAux pfxI afid idn rfq Aus vfihgurU jI dy inam ivc kfr kmf rhy hn. iehnF dI afpxI koeI smrwQf nhIN hY.

nfrd sfrd krih KvfsI.. pfis bYTI bIbI kvlf dfsI..

kMTy mflf ijhvf rfm.. shMs nfmu lY lY krAu slfmu..

khq kbIr rfm gun gfvAu.. ihMdU qurk doAU smJfvAu.. (478)

kbIr jI Purmfn krdy hn :- hy BfeI ! nfrd munI vrgy sfrdf (srsvqI-ivwidaf dI dyvI) dyvI vrgIaF Aus vfihgurU dI hjUrI ivc iKdmq kr rhIaF hn. lwCmI vfihgurU dy crnF dI dfsI hY. myrI jbfn qy inrMkfr df nfm hY, iehI myrI aslI mflf hY. hËfrf nfm lY lY ky, mYN vfihgurU jI ƒ nmÈkfr krdf hF. hy BfeI ! mYN prmysr dy gux gfAuNdf guxvfn ho igaf. hF. iesy leI ihMdU aqy muslmfnF ƒ nyk mq dy irhf hF. imlky ipafr nfl jIxf rihxf iswKo. prAupkfrI bxoN. dyvIaf kbrF df KihVf Cwzo.

dyvI mUlu hY mfieaf.. isMimRiq sfsq ijMin Aupfieaf..

kfmu kRoDu psiraf sMsfry afie jfie duKu pfvixaf.. (129)

hy BfeI ieh dyvIaF dyvqy kyvl Clfvf hn mfieaf df hI dUjf nfm hn. iehnF dI afpxI koeI mMnxXog sKÈIaq nhIN hY. iehnF dyvIaF dyviqaF dy nfm qy bhuq sfry Drm gRMQf dI rcnf kr idwqI. iehnF klipq dyvIaF aqy ÈfsqrF ny, kfm vfÈnf df vfDf kIqf, bs ieh qF afvf gvx ivc pey mfmUlI jIv hn. Kud ieh sfry duwKF ivc Psy hoey hn, quhfzy duwK kI dUr krngy?

dyvI dyvf pUjIaY BfeI ikaf mfgAu ikaf dyih.. pfhxU nIir pKflIaY BfeI jl mih buzih qyih.. (637)

hy BfeI, iehnF dyvIaF dyviqaf dI kI pUjf krIey? iehnF qoN kI mMgIey? ieh kI dyx jogy hn? iehnF kol kuwC nhIN hY. iehnF dI pUjf qF ies qrHF hY ijvyN koeI pfxI ivc mDfxI pf ky irVkdf rhy. Blf soco, kdI pfxI ivcoN mwKx pRfpq hoieaf hY? pwQr ƒ pfxI ivc Cwz dyeIey qF vyKxf, Ausny Kud hI zuwb jfxf hY, sfƒ kI pfr lfeygf? iehnF dy hwQ vws kuC nhIN hY.

dyvI dyvf pUjih zolih pfr bRhmu nhI jfnf.. khq kbIr akulu nhI cyiqaf ibiKaf isAu lptfnf.. (332)

hy BfeI, dyvI dyviqaF dI pUjf BI krdy ho, mn ivc ieh BY bixaf rihMdf hY, ik pqf nhI sfzI syvf QFie peI hY ik nhIN. mflk vfihgurU dy nfm ƒ smiJaf hI nhIN. kbIr jI Prmfn krdy hn ik BfeI Auh kulF qoN rihq sB df sFJf rwb qF Xfd hI nhIN kIqf. Ëihr rUpI pdfrQF ivc zuwby rhy. jIvn sPlf ikvyN hovygf?

iewk hor hYrfnI jnk kuPr khfxI muqfbk - ‘‘cfmuMzf (cuMz muMz) dYNqF ƒ mfrn vflI. durgf dy mwQy ivcoN pYdf hoeI dyvI. mfrkMzyX purfx ivc iesdf vrnx ies qrHF imldf hY - aMibkf (durgf df iewk nfm) dy kRoD dIaF iqAuVIaF nfl sukVy hoey msqk (mwQy ivcoN) ivcoN kfly aqy Krvy aMgF vflI iewk dyvI pRgt hoeI, jo ÈsqrF nfl sjI hoeI sI. iesdy iewk hwQ ivc BfrI gurj PiVaf hoieaf sI. gl ivc mnuwKI loQF aqy KoprIaF dI mflf pfeI hoeI sI. ieh hfQI dI KuÈk, iBaMkr Kwl ivc sjI hoeI sI. iesdf mUMh zrfAuxf qy jIB bfhr ltkdI idws rhI sI. ies dyvI dIaF awKF zrfAuxIaF sn. ieh afpxIaF iBafnk afvfjF nfl, sfry KMzF bRihmMzF ƒ BY BIq kr rhI sI. ies ny dovyN dYq cuMz muMz aqy AuhnF dI sfrI POj mfr idwqI. dYqF dy kwty hoey isr lY ky, durgf kol geI. durgf ny ikhf ik hux qYƒ lokI dovF nfvF nfl Xfd kiraf krngy``. (ihMdU imiQhfskoÈ 239) AuWpr vrixq khfxI qy bhuqI mgj KpfeI krn dI loV nhIN hY. ikAuNik iekwlI ‘‘qIvIN mfnI`` cuMz muMz rfKsF nfl Gor sMgRfm krdI rhI. jdoN Ërf Qwk geI qF afpxy hI mwQy ivcoN iewk hor dyvI kwZ leI. jo smyq ÈsqrF dy, hfQI dI suwkI hoeI Kwl dI sfVI lf ky, mwQy ivcoN bfhr afeI sI. kudrqI qrIky mfqf ipqf dy sMjog rfhI iehnF dyviqaF ƒ jMmx lwgy bhuqI Èrm afAuNdI hY. lgBg sfry pOrfxk dyvqy hfsohIxy ZMg nfl pYdf hoey ilKy hn. kI koeI smJdfr iensfn iehnF vjnI gwpF ƒ svIkfr krygf? ijnHF ny ieh kuUVH khfxIaF ilKIaF hn jF qF Auh isry dy mUrK sn. jF mnuwKqf dy vwzy duÈmx. ikAuNik iehnF khfxIaF ivcoN nF pihlF koeI iswiKaf imlI hY nf awgy ƒ imlxI hY. iPr BI ibpr jI ny afpxIaF sfijÈF duafrf iehnF axjMmy qy ax hoey pfqrF ƒ, Drm df aMg iliKaf qy pRcfiraf hY.

AuhnF lokF ƒ ies lUxI dldl ivcoN inklx df koeI rfh nhIN irhf. iswKF kol qF gurU nfnk sfihb jI df drsfieaf, gurbfxI rUp swc mfrg mOjUd hY. gurU sfihbfn jI df jIvn PlsPf snmuwK hY. jo ieiqhfs isrijaf hY prAupkfrI joiDaF ny, Auh roÈn icrfg hY. iswKF dI ikhVI mjbUrI hY ik bRfmhxI Kfry sfgr ivc Dwsdy hI cly jfx? zyrydfr tksflIey qy hor kwc GrV pRcfrk, afpxI mUrKqf kfrn iswKF ƒ ieh gey gujry aÈlIl ikirafvF krdy, axjMmy dyviqaF dy mgr lf rhy hn. AuNÖ styjF qy KUb tfhrf mfrdy hn ‘‘jb lg Kflsf rhy inafrf. qblg qyj dIE mY sfrf. jb ieh ghY ibpRn kI rIq. mYN nf krUM ien kI pRqIq``. kihxf pNYdf hY ‘‘afpy PfQVIey qYƒ kOx Czfvy``? inrml inafry pMQ ƒ, gMgf dIaF jMjIr ivc jkiVaf jf cuwikaf hY. lwgdy hwQ ‘‘BgAuqI`` bfry sMKyp ijhI ivcfr kr hI leIey. iswK smfj hr roj lwKF vfrI gurdvfiraF, GrF ivc, ardfs krdf hY. hr roj BgvqI dyvI ƒ gurU nfnk sfihb jI qoN pihlF iDafAuNdf hY. ijs dyvI dI hoNd ÈwkI hY. ijs ny sMvfiraf kuwJ nhIN. ijsƒ gurbfxI zMky dI cot nfl, rwd krdI hY. AuhI dyvI ardfs ivc sB qoN pihlF iDafeI jf rhI hY. hY nf hnHyr grdI? ‘‘ipRQm BgAuqI ismr kY [[[[[`` sB qoN pihlF dyvI? mhfn Aupkfr krn vfly gurU nfnk Aus qoN mgroN? gjb, hnHyr[[[[. keI lok hfso hIxI dlIl pyÈ krdy hn, ‘‘jI ieh ÈkqI dI pRqIk hY.`` vfihgurU ƒ Cwzky iswK iksy qfkq jF ÈkqI df pUjx vflf ikAuN bxy? nfly ieh iewk pUry sUry pRsMg ‘‘cMzI dI vfr`` df atuwt ihwsf hY. Aus bxqr ivcoN vwK krky mn mrjI dy arQ krny, ikvyN BI vfjb nhIN hn. AuQy ieh cMzI dI vfr dI pihlI pAuVI hY. cqr lyKk ny dyvI BgAuqI ilK ky gurU nfnk ƒ iDafAuxf BI ivc ilK idwqf qF ik ieh iswD kIqf jf sky ik asIN qF gurU dI ÈoBf hI kIqI hY. awgy jdoN ‘‘ÈuwD Aucfrx`` krFgy ies pAuVI df, qF arQ afpxy afp spwÈt huMdy cly jfxgy. pfT ieAuN hY - ipRQm BgAuqI ismr kY gur nfnk ‘‘leI`` iDafie. iPr aMgd gur qy amrdfs rfm dfsY ‘‘hoeI`` shfie. [[[[[ ies dy ‘‘aslI Aucfrx`` nfl arQ ieAuN bxdy hn - sB qoN pihlF gurU nfnk ny ieh dyvI iDafeI. iPr gurU aMgd, amrdfs qy gurU rfmdfs ƒ ‘‘hoeI`` shfie. sRI hir ikRÈn ‘‘iDafeI`` aY, Bfv gurU awTvyN ny BI dyvI iDafeI hY.

keI ‘‘gurbfxI dy KojI ivdvfn`` hvflf dy mfrngy, vyKo jI siqgurU jI ny ieh Èbd ju iliKaf hoieaf hY -

BgAuqI BgvMq Bgiq kf rMgu.. sgl iqafgY duÈt kf sMgu ..

sfD sMig pfpF mlu KovY.. iqsu BgAuqI kI miq Auqm hovY ..

hir ky crn ihrdY bsfvY.. nfnk aYsf BgAuqI BgvMq kAu pfvY .. (274)

ies Èbd ivc sfDF dy iewk ‘‘BgAuqI`` iPrky df iËkr hY, siqgurU jI aslI BgAuqI bxn dy ZMg smJf rhy hn. hy BfeI ! BgAuqI Auh hY, ijs qy prmfqmf dy guxF df rMg cVH jfvy. sfry ivkfr rUpI duÈtF df sfQ Cuwt jfvy. nyk iensfnF dI sMgq kry, sfry pfp krny iqafg dyvy. iPr Aus iensfn (BgAuqI) dI mwq AuWqm ho jFdI hY. Auh mnuwK rwb dy guxF rUpI crn ihrdy ivc vsf ky rwKy. hy nfnk AuWpr vrixq BgAuqI BgvMq (rwb) ƒ pf lYNdf hY. ies iPrky vfly BgAuqI sfD ƒ iDafAux df koeI mqlb nhIN hY. asl ivc ieh durgf sqpqI pfT hY. mhfn koÈ dy pMnf 481 aqy ihMdU imiQhfs koÈ dy pMnf 229 qy ies bfry imldI juldI jfxkfrI ieAuN ilKI hY - sB sO slokF df KMz kfiv, ijs ivc mfr kMzyX purfx dI iewk Aup kQf df vrnx hY. ies ivc durgf dIaF rfKÈF AuWqy hoeIaF ijwqF drsfeIaF geIaF hn. durgf dy mMdrF ivc ies df hr roË pfT BI kIqf jFdf hY. ies ƒ ‘‘dyvI mhfqm`` kihMdy hn. iesy dy isrlyK ivc jo ardfs ivc nfsmJI kfrx pVHI jf rhI hY, kI ieh sfP iliKaf hoieaf nhIN hY - ‘‘sRI BgAuqI jI shfie. vfr sRI BgAuqI jI kI? sfijÈI mnuwK ny ipwCy ilK idwqf pfiqÈfhI 10 jdoN ik ieh dsmy pfiqÈfh dy afgmn qoN sYNkVy sfl pihlF dI ilKI ilKq, mOjUd hY. ivMgy tyZy ZMg vrqky gurU sfihbfn ƒ dyvI pUjk iswD krn dI ‘‘kfmXfb`` koiÈÈ kIqI geI hY. jdoN ik iesy rcnf ivc sfP iliKaf hoieaf hY - ‘‘durgf pfT bxfieaf sBy pAuVIaF. Pyr jon n afieaf ijn eyh gfieaf``. iewk QF ieh BI iliKaf hoieaf hY ‘‘leI BgAuqI durgsfh vrjfgx BfrI``. Bfv durgf dyvI ny mjbUq qlvfr hwQ ivwc PV leI. jy koeI BgAuqI dy arQ ikrpfn kry qF iswK ikrpfn dy pujfrI BI nhIN hn. ikrpfn afn Èfn dI rfKI leI duÈmx ƒ BFj dyx vfsqy hY. pUjx vfsqy nhIN hY. Auh BI ardfs ivc vfihgurU qoN pihlF? kdficq nhIN. hiQafrF dI pUjf krn vfly gulfm bx jFdy hn. hiQafr vrqx vfly afpxy hwk pRfpq kr lYNdy hn.

ieh dyvI puUjk lok asl ivc aOrq dy sfQ qoN vFJy hox krky, aOrq dI mUrqI pUjf dy aMdr dI iCpI hoeI kfm BuwK ƒ iqRpq krn vfly glq rfh pY gey hn. iesqrIaF isafxIaF BI mUrK BI, mOjUd hn. bhfdr aOrqF aqy kfier aOrqF sMsfr ivc hn. iesy qrF mnuwKF bfry smJxf cfhIdf hY. jo ikrdfr ies pRsMg ivc, dyvI df ibpr ny drsfieaf hY Auh aqI inMdx Xog hY. ies qrHF dy ikrdfr vflI koeI iesqrI nhI ho skdI. ieh ibpr dI kpol klpxf hY. guriswKF ny ies qoN bcxf hY -

lK kfmix, lK kfm rUp, lK kfmixafrI.. sMglfdIphu pdmxI, bhu rUip sIgfrI..

mohxIaF ieMdRfpurI, apCrf sucfrI.. hUrF prIaF lK, lK bfihsq svfrI..

lK kAunf nv jobnI, lK kfm krfrI.. gurmuiK poih n sknI, sfD sMgq BfrI..

(BfeI gurdfs vfr 38-2)

hy guriswKo ! qusIN gurU dI iswiKaf lY ky pUrI qrHF sucyq ho jfxf. lwKF hI mn moh

lYx vflIaF, rUp df jfdU bKyrn vflIaF quhfzy duafly Jurmt pfAux, qusIN iemfn qoN nhIN zolxf. afsfm dy kfm rUp vrgy lwKF asQfn ho skdy hn DrqI qy, qusIN apxf ivÈvfÈ nhIN guafAuxf.
kyvl afpxI pqnI pRqI vPfdfr bxy rihxf. ikhf jFdf hY sRI lMkf dIaF iesqrIaF Kfs hI suMdr hn. AuhnF ivcoN BI AuWqm drjy nfl suMdrqf df pRgtfvf kr skx vflIaF pdmxIaF hox, ikMnIaF BI rUp jF joQn vqIaF hox, qusIN prfey rUp qy mn luBfeymfn nhIN hox dyxf. ieMdr dy aKfVy dIaF mn moh lYx vflIaF aqI suMdr aOrqF vwl BI qusIN mMdI njr nfl nhIN vyKxf. ijvyN muslmfn huUrF (aqI husIn) kihMdy hn. jo bihÈq (svrg) ivc ieMqËfr kr rhIaF hn. BfvyN AuhnF vrgIaF rUpvqIaF iml pYx, iemfn qy sfbq rihxf. ihMdUaF dy svrg ivclIaF prIaF BI af ky mn ƒ kurfhy pfAux dI koiÈÈ krn, zolxf nhI. lwKF hI Cwl kpt krky, kfbU kr lYx vflIaF mfieaf dIaF puqlIaF, lwCmI dyvI vrgIaF hox, qF BI isdk qy rihxf. lwKF kfm vsfnFvF ivc zuwbIaF Br juafn iesqrIaF hox. guriswK ny afpxy afp qy sdf kfbU rwKxf hY.

ihMdU mq dy porfxk sfihq ivc koeI iewk bwJvF asUl nhIN lwBdf. jy koeI ilKfrI ivȃ Bgq hY qF Auh ivȃ dI ÈoBf dy mihl Ausfr dyvygf. bfkI sfry dyvqy dyvIaF Ausdy pYrF ivc ilaf ibTfvygf. jy dUjf koeI hƒmfn bfry ilKx bYTygf qF sfry dyvqy, Aus awgy nwk rgVdy, iswD kr dyvygf. jdoN idl kry dyvIaF ƒ bypwq kr dyvygf. jdoN jI cfhy Ausy dyvI ƒ ihmflf ijMnI AuWcI ivKfvygf. bfkI sfry dyvqy Aus dyvI dy crnF ivc bYTy idwsxgy. bRfhmx ƒ sMboDn iewk Èbd pVHo -

mnmuK vfpfrY sfr n jfxnI, ibKu ivhfJih ibKu sMgRhir ibK isAu Drih ipafru..

bfhrhu pMizq sdfiedy mnhu mUrK gfvfr..

hir isAu icqu n lfienI, vfdI Drin ipafru..

vfdf kIaF krin khfxIaF kUVu boil krih afhfru..

jg mih rfm nfm hir inrmlf horu mYlf sBu afkfru..

nfnk nfm n cyqnI hoie mYly mrih gvfr.. (1091)

hy BfeI ! mn dI mwq ipwCy turn vflf iensfn, iËMdgI ivc nykI df vfpfr nhIN krdf. sfrI Aumr Ëihr vrgy kMm krdf hY, dUijaF df burf krdf hY. Kud Ëihr nfl Biraf huMdf hY, cfry bMny Ëihr hI iKlfrdf hY. ieh Ëihr vrgy aOgux mnmuwK ƒ bhuq ipafry lwgdy hn. ieh lok pihrfvy vloN bVy pVHy ilKy pMizq bxky ivKfAuNdy hn. kMm aijhy hn ik ijvyN inry mUurK hox. vfihgurU jI nfl iehnF ƒ koeI lfgf dygf nhIN, cMgf amlI jIvn nhIN, bs vfd ivvfd krnf dUjy ƒ bihs ivc hrf dyxf hI Èfn smJdy hn. vfd ivvfd vflIaF nf mMnxXog khfxIaF suxfAuNdy hn. iPr AuhnF kUVH khfxIaF ƒ PokIaF dlIlF nfl iswD krn qy pUrf qfx lf idMdy hn. JUT ilKxf JUT bolxf, ijvyN iehnF dI iËMdgI df ihwsf bx igaf hY. ies JUT Pryb rfhIN lokF ƒ gumrfh krdy hn, kurfhy pfAuNdy hn. zrf Dmkf ky AuhnF qoN Dn pdfrQ pRfpq krky, pyt pUrqI krdy hn. hy BfeI ! sMsfr ivc rwb dI Xfd Ausdy gux hI pivwqr hn, afh dyvIaF dyvqy, sfry mYly hn. iehnF ivc qUM Kud hI byaMq aOgux dwsdf rihMdf hY. iPr aOguxF vfilaF dI pUjf ikAuN krnI hoeI? qusIN bRfhmx lok, smfj dy bVI dyr qoN muKI bxy af rhy ho, koeI cMgI mwq idwqI afpxy lokF ƒ? qusIN gMdf jIvn ijAuky mMdy kMm krky lokF dI ikrq zkfr ky, pUrI qrF mYl nfl Brky, sMsfr qoN ivdf huMdy ho. kdI soicaf hY quhfzf jnm lYx df mksd kI hY? afKrI Èbd -

ieknf nfd n byd n gIa rsu, rsuks nf jfxMq..

ieknf suiD n buiD n akilsr, aKr kf ByAU n lhMq..

nfnk sy nr asil Kru, ij ibnu gux grbu krMiq.. (1245)

bhuq sfry hMkfr ibrqI vfly lokF dy pwly koeI gux nhIN huMdf. nf rfg dI smJ nf ivwidaf df igafn, nf nO rsF bfry, 36 pdfrQF bfry koeI smJ nhIN. hor bhuq sfiraF ƒ suwD buwD hI nhI hY. akl nyVy nhIN Ptkx idMdy. pVHfeI df muZlf igafn BI nhIN huMdf. bs pqy dI gwl ieh hY ik aijhy lok hMkfry hoey bVy huMdy hn. jo mnuwK ibnf guxF qoN Puwilaf afkiVaf iPry smJ lAu Auh asl Koqf hY.

gurU ipafr vfly pfTk jno ! siqgurU jI dy AupdyÈ bfxI ƒ smJky asIN inrMkfr nfl sFJ pfAuxI hY. dyvIaF dyviqaF nfl iswK df koeI srokfr nhIN hY.

ieh dyvI dyvqy BrmF ivc pey sfijÈI lokF dI ikrq hn. asl ijMdgI ivc ies qrF nF kdI vfpiraf hY nf vfpr skygf. gurU Purmfx hY -

Brmy suir nr dyvI dyvf.. Brmy isD sfiDk bRhmyvf.. (258)




.