.

gurbfxI ivc pOrfxk kQfvF
(iksLq nM: 13)

pRo: ieMdr isMG ‘Gwgf’

(1) hƒmfn :- hnUmfn ny jnm lYNidaF hI Jptf mfr ky sUrj PV ilaf aqy Kfxf cfihaf. ieMdr ny smyN isr phuMc ky sUrj dI rwiKaf kIqI. afpxf hiQafr vwjr mfr ky hnUmfn df jbfVf qoV idwqf qy hnUmfn ËmIn qy suwt idwqf. iPr sUrj ƒ hnUmfn qoN mukq krfieaf. tuwitaf jbfVf iPr sdf hI ivMgf irhf. ieh bhuq bhfdr qy vwzf ivdvfn sI. (mhfn koÈ, pMnf - 259)

(2) hƒmfn bFdrF df iewk pRiswD srdfr. ieh hvf df puwqr sI, ies df jnm kysrI nF dy iewk bFdr dI pqnI (bFdrI) aMjnF qoN hoieaf. hƒmfn aqy hor bhuq sfry bFdr ‘‘dYvI sMqfn`` sn. iehnF kol byaMq prfBOqk ÈkqIaF sn. hƒmfn Bfrq ivcoN iewko Cfl mfr ky lMkf phuMc jfieaf krdf sI. iesdI qfkq asIm sI. ieh vwzy vwzy ruwKF ƒ jVoN AuKfV idaf krdf sI. ihmflf prbq ƒ cuwk skdf sI. bwdlF ƒ PV skdf sI. iesy qrHF hor bhuq kuwJ kr skdf sI. ies df srIr phfV ijwzf sI. iesdf srIr pIlf sI qy ipGly hoey sony vFg cmkdf sI. ies df mUMh lfl sUhf qy bVf cmkdfr sI. iesdI lMmI qy BfrI pUC amuwk lMbfeI vflI sI. ijQy jI cfhy ieh AuzfrI mfrky jf skdf sI. rfm rfvx dy juwD smyN lMkf vfsIaF ny ies dI pUC ƒ awg lf ky mfrnf cfihaf. Aultf ies ny Ausy awg lwgI pUC nfl lMkf hI sfV ky suafh kr idwqI. ieh rfm leI jsUsI df kMm BI krdf sI. ieh AuzfrI mfr ky phfV smyq, bhuq kImqI jVI bUtIaF rfqo rfq lY afieaf sI. ijs dy vrqx nfl rfm df Brf lCmx qy hor POj, jo mr cuwkI sI jIvq ho geI. lMkf dI jMg ijwqx qoN bfd ieh rfm cMdr dy nfl hI ajuiDaf af igaf. (ihMdU imiQhfs koÈ, pMnf-149)

ivcfr :- AuWpr af cuwky dovF koÈkfrf BfeI kfhn isMG nfBf qy jOn zosn ny kfPI sfrIaF pRcwlq gwlF df iËkr kr idwqf hY, ijs dI ivcfr afpF krFgy. iewk hor mhwqvpUrn ivÈvfs df hvflf nhIN idwqf jo hƒmfn dy srfp nfl sbMDq hY. ies df Bgq qrlocn jI ƒ pqf sI. AuhnF ny DnfsrI rfg ivc pMnf 695 qy sfrI hoeI bIqI sMKyp krky ilK idwqI hY. ijsdf sfr kuJ ieAuN dwisaf jf skdf hY - hƒmfn ny lMkf dI jMg smyN KqiraF dI prvfh nf kridaF rfvx df vwzf mËbUq iklHf sfV dy suafh kr idwqf. rfvx df sohxf bfg qy ngr (aÈok vftkf) AujfV idwqf. hƒmfn rfqo rfq bVI ‘‘pRfBOqk ÈkqI`` vrqky ihmflf prbq ivcoN jVI bUtI lY afieaf. rfm cMdr dy mr cuwky Brf ƒ bUtI nfl jIvq kIqf. ivlk rhy rfm ƒ duwK ivcoN kwiZaf. rfm cMdr dI ieMnI syvf kIqI ik nf pihlF koeI kr sikaf hY nf awgoN kr skygf. qrlocn jI pqy dI gwl dwsdy hn. aY sMsfr dy loko !! hy rfm Bgqo !!! kdI soicaf hY ik hƒmfn ƒ iewk ‘‘srfp`` lwigaf hoieaf sI. jIvn Br idn rfq rfm dI syvf krky BI hƒmfn df Auh srfp Kqm nf hoieaf. jy hƒmfn ƒ srfp qoN mukqI nhIN imlI qF qusIN rfm qoN kI lwBdy ho ? qusIN qF hƒmfn nfloN hjfrvF ihwsf BI rfm dI syvf nhIN kIqI, quhfƒ Auh kI dy skygf ?

khfxI muqfbk iewk irÈI diraf qy ieÈnfn kr irhf sI ik hƒmfn Aus dy kwpVy cuwk ky ruwK qy cVH igaf. ivcfrf irÈI jdoN nhf ky vfps afieaf qF vyiKaf kwpVy nhIN hn. Èrm df mfiraf iPr pfxI ivc vV igaf. kfPI jwdo jihd qoN bfd ruwK qy bYTf ÈrfrqF krdf hƒmfn ids ipaf. irÈI ny qrlf kIqf kfkf kwpVy vfps dy dy. pr ieh awlV muMzf hƒmfn mMny hI nf, mËfk AuzfeI jfvy. guwsy ivc af ky sfDU ny srfp dfg idwqf - ‘‘qUM bFdr vrgIaF hrkqF krdf hYN, bFdr hI bx jfvyNgf. qUM mYƒ nMgf kr ky ÈrmÈfr kIqf hY, qUM iËMdgI Br nMgf hI rhyNgf. jy qn qy koeI kwpVf pfvyNgf qF Aus ƒ awg lwg jfvygI``. ivcfrf hƒmfn zfzF mfrdf sfD dy crnFF qy Zih ipaf. ‘‘mhfrfj glqI ho geI, bwcf jfxky muafP kr idE. ieMnI kTor sËf nf idE``. TIk hY TIk hY ! QoVHI irafieq krdy hF, rhyNgf qUM bFdr hI pr qyrf siqkfr lokIN bhuq krngy. bfkI kwpVy srIr qy nhIN pf skyNgf. isrP iewk lMgotI pfAux dI afigaf dy irhf hF. iesy qrHF hoieaf, hƒmfn lVky qoN bFdr bx igaf. sfrI Aumr qn qy lMgotI qoN vwD bsqr nhIN pihn sikaf. qrlocn jI ies pOrfxk kQf ƒ ies qrHF ibafn krdy hn :-

dfDIly lMkf gVu AupfVIly rfvx bxu sil ibsil afx qoKIly hrI..

krm kir kCAutI mPItis rI.. (695)

ies dy arQ AuWpr af cuwky hn. hƒmfn iewk prfBOqk jIv hY, ijvyN ik ihMdU mq dy pOrfxk gRMQF ivcly bhuq sfry hor jIv hn. ijvyN ibafn kIqf igaf hY ies qrHF nf kdy hoieaf hY nf ho skygf. hF lokF ƒ mUrK KUb bxfieaf igaf hY. ijnHF ihMdU lokF kol hor koeI bdlvF rfh nhIN, muV muV AuhnF pujfrIaF dy vs pYNdy rihMdy ny. jo ik iehI khfxIaF inwq nvyN qoN nvy aMdfË ivc Boly ÈrDflUaF dy aMdr Tosdy rihMdy hn. vfh myry siqgurU bfbf nfnk jI ! quhfzy vwloN qF koeI ksr bfkI nhIN CwzI geI. bVI bybfkI nfl pUrf pOrfxk kUV kbfV iswK smfj dy snmuwK rwK idwqf hY, afpxIaF itwpxIaF smyq. pr afh quhfzI bfxI igafn dy (bMd kIqy hoey) sfgr ƒ inwq mwQy tykx vfly ‘‘rfm df pwlU`` qy ‘‘hƒmfn`` dI pUC Cwzx ƒ iqafr nhIN.

hƒmfn ny jnm lYNidaF hI aijhf Jptf mfiraf ik sUrj PVky mUMh ivc pf ilaf. rs guwlf jF gulfb jfmx smJky. AuNÖ jnm lYNidaF sfr qF bwcy dy mUMh ivc dfeI guVqI pfAuNdI hY. bwcy kol qF aijhI srIrk vrqoN krn dI qfkq hI nhIN huMdI ik Auh mF df duwD BI pI sky. iewQy qF Bfxf ajIb vrqf idwqf igaf. mhfn awg df golf bflk ny PV ky mUMh ivc pf ilaf? dunIaf df koeI vwzy qoN vwzf gwpI BI iehnF ‘‘Drm kQfvF ƒ suxky`` qObf krygf. dunIaf ivc JUT rfjnIqIvfnF ny bhuq boilaf hY. AuhnF df JUT nMgf BI keI vfrI ho jFdf hY. lokIN AuhnF dy JUT dI keI ZMgF nfl iKwlI BI Auzf idMdy hn. myry Bgvfn ! iewQy qF JUT ƒ ‘‘Drm poQIaF`` ivcoN hvfly dy ky swc sfbq kIqf jFdf hY. iPr ‘‘Drm gRMQ, ielfhI mMqr, BgvfnF dI bfxI`` koeI ikMqU krn dI glqI ikvyN kr skdf hY ? ies lok ivc (jy hwQ ivc rfjsI qfkq hovy) PFsI tMigaf jf skdf hY. prlok ivc kuMBI nrk df rONgty KVy krn vflf iBafnk zr, rUh kMbf ky rwK idMdf hY. Drm mMdr ivc bYT ky awKF bMd krky, DrmpoQI awgy rwK ky Bgvfn dI mUrqI dy crnF ivc ÈuÈoiBq ho ky jo prvcn boly jFdy hn, Auh ‘‘pUrn swc`` mMnxy huMdy hn. sfzf afm juafk BfvyN iewk sfl qwk cuwk ky duwD BI nf pI sky, pr hƒmfn afm juafk QoVHf eI aY ? Aus ƒ sohxf lwigaf, PVky sUrj ƒ muUMh ivc pf ilaf. myry jF quhfzy hwQ qF nhIN sVy, iZwz pIV qF nhIN hoeI ? jo kuwJ hoieaf hƒmfn nfl hoieaf. Ausy vkq Ausdf mUMh sVky lfl sUhf ho igaf. ivcfry ƒ CyqI dyxI sUrj bfhr kwZxf ipaf, mUMh ivc dI vfps nf inkilaf. gudf dy rsqy bfhr kwZ mfiraf. sUrj BI afKr Bgvfn hY, aYvyN cuwp cupIqf ikvyN inkl ky jf skdf sI ? so hƒmfn jI dy cuwqV qF sdf vfsqy lfl surK kr hI igaf. kmfl ieh ik awj qwk hƒmfn dy Kfndfn nfl sbMDq bFdrF dy mUMh aqy cuwqV lfl hI vyKy jf skdy hn. bVf pwkf rMg ciVHaf hY, sdIaF bIq geIaF Auqiraf hI nhIN?

hƒmfn ƒ jMmdy sfr BuwK lwgI jF iKzOxy nfl KyZxf cfihaf, afh ieMdr dy kI iZwz pIV hoeI ik hƒmfn df mUMh BMn idwqf. bwcf hY afKr glqI ho hI jFdI hY bwicaF qoN. Blf koeI puwCx vflf hovy, ieMdr ny kdy koeI glqI nhIN kIqI ? hËfr bfr kIqI hY ijhVI jnfnI nyk hovy, Bjn bMdgI krn vflI Dfrmk hovy, pqI brqf hovy (pOrfxk kQfvF muqfbk) Ausƒ surg ivc Byijaf jf skdf hY. pr AuQy jf ky ËrUrI hY Auh iesqrI gIq gfvygI, nfc krygI [[[[‘‘qy[[[[[[qy[[[dyviqaF ƒ KuÈ krygI``. ieMdr qF sdIaF qoN iehI kuwJ krdf af irhf hY, koeI sËf nhIN, pr ivcfrf hƒmfn rgV ky rwK idwqf. iewk hor kmfl ik jy iksy mF jF ipqf dI lwq bFh kwt jfvy, ivMgI tyZI hovy, nyqrhIx hovy, hor swt Pyt lwg jfvy qF ieh ibmfrI awgy aAulfd ivc nhIN jFdI. nyqrhIx mfipaF dy bwcy sujfKy huMdy hn, aMnHy nhIN. iewQy hƒmfn nfl aijhf Bfxf vriqaf ik vwjr mfiraf iesdy, mUMh ivMgf hoieaf iesdf afpxf. hjfrF sfl bIq jfx qy BI Ausdy sfry Kfndfn sky sbMDIaF dy AuvyN hI mUMh ivMgy cly afAuNdy hn. sUrj pfieaf mUMh ivc hƒmfn ny, pr sfry irÈqydfrF dy muUMh qy cuwqV awj qwk lfl sUhy cly afAuNdy hn. AuNÖ bFdrF dIaF anyk nslF hn. vwKo vwKry nYx nkÈ hn. ichry mohry qy rMg ruUp alwg alwg. gurIlf qy cYmpYnËI BI iewk bFdr qoN awgy dI nsl hY. sfzy Bfrq ivclf hƒmfn sB qoN inrflf hY.

hƒmfn jI dy kMmF df agr lyKf joKf krIey iPr qF kMnF ƒ hwQ lwg jFdy hn. Bfrq ivcoN lMkF jF ijQy idl cfhy, ibnF KMBF qoN AuzfrI mfr jfxI. pUry sUry phfV cuwk ilafxy. afpxf srIr ijvyN jIa cfhy vwzf Cotf kr ilaf krdf sI. pUC bfry qF kihxf hI kI ijMnI iewCf hovy lMmI vDf lvy, jy idl kry qF CotI kr lvy. koeI tYks QoVy hI Brnf pYxf hY. hflF ik bwdl koeI PVI jf skx vflI ÈYa nhIN hY. inrI BfP ijhI df qodf hY, hƒmfn jI bwdlF ƒ BI PV ilaf krdy sn. lMkf vfsIaF ny hƒmfn ƒ PV ilaf, ieh BI Gysl mfr ky cuwp kIqf irhf. kmly lMkf vfsIaF ny bhuq sfry pfty purfxy kwpVy iesdI pUCl nfl lpyt idwqy, AuWqy qyl pf idwqf. bs iPr kI sI, pUC ƒ awg lf ky qmfÈf vyKx leI CwqF qy cVH gey ik ikvyN qVP qVP ky mrygf. Aultf Bfxf vrq igaf, hƒmfn ny iewCf muqfbk afpxf srIr vwzf kr ilaf, pUC mrjI muqfbk lMmI kr leI. cVH ipaf lMkf ƒ PUkx, PUkdf clf igaf. sB kuwJ Kqm krky smuMdr ivc CflFg lgf idwqI, awg buJf leI. ies dI pUC qy iewk vfrI bMnHy kwpVy, iewko vfrI pfieaf qyl Kqm hI nhIN hoieaf. nf iesdy srIr ƒ awg df syk lwigaf. afho jI ijhVf jnm lNidaF hI sUrj ƒ ingl skdf hY Aus leI pUC qy lwgI awg kI mfihny rwKdI hY ?

sfzIaF hirafxy ivc bhuq irÈqydfrIaF hn. myry nfnky bFgr (hirafxy) ivc hI hn. iewk vfrI cflI pMqflI sfl pihlF mfmf jI sfzy ipMz (Gwgf) rfm lIlf dy idnF ivc af gey. mYN awlV ijhI Aumr ivc sF. do iqMn idn bVy cfa nfl rfm lIlf vyKI sI. mfmf jI ƒ pRyrnf kIqI ik qusIN BI clo rfm lIlf vyKx bhuq vDIaf qmfÈf huMdf hY AuQy. mfmf jI ny iesdf pihlF hI incoV kwiZaf hoieaf sI. afpxI bFgrU bolI ivc aijhf nkÈf myry awgy rwiKaf rfm lIlf df ik awj qwk Xfd cilaf af irhf hY. afKx lwgy :- ‘‘rfm rfm rfmVI. Ausny AuskI jorU curflI Ausny KoslI gfmVI``. afKx lwgy :- koeI rfm kho jF rfmVI kho, gwl isrP ieMnI ku hY ik rfvx ny sIqf ƒ AuDfl ilaf. bdly ivc rfm ny jMg kIqI, bMdy mry dyÈ AujiVaf, rfvx ƒ mfr ky lMkf Koh leI. afpxy iewk tfAUt BbIÈx dy hvfly kr idwqI. ‘‘Gr df ByqI lMkf Zfhy`` aKfx iewQoN hI qF bixaf hY. lVfeI do ivakqIaF dI GrylU, dunIaf mrvf ky rwK idwqI. vYsy hƒmfn nfm kMmF dy muqfbk Auicq nhIN jfpdf. ikAuNik sfrf smF hƒmfn ny aiqaMq imhnq kIqI. jfn joKm ivc pfeI, rfm dI pUjf kIqI. pr afpxf Ausdf koeI srokfr nhIN sI ies jMg dy nfl. Auh qF rfm dy hwk ivc liVaf sI, afpxy nfl qF koeI rfvx df JgVf hY hI nhIN sI. BYx iksy dI, jnfnI iksy dI, aKy qUM kOx ? ‘‘mYN Kfh-m-Kfh``. bs hƒmfn ƒ iehI kuJ afiKaf jf skdf hY. vYsy isqm vyKo, rfm dI shfieqf krn vfly lok, jfnF inCfvr krn vfly XoDy, aiqaMq syvf krn vfly syvk. sfiraF ƒ kI df kI bxf Diraf. bMidaf qoN jfnvr, rfKÈ. hƒmfn bFdr, jfmbq irwC, qfVkf rfKÈxI, jtfXuU igrJ.

asl ivc hƒmfn df nfm ‘‘hnU isMG mfn`` iËafdf ZuwkvF hY. ikAuNik Ausny kMm sfry iswKF vfly bhfdrI Bry kIqy hn. pr imlI kyvl lMgotI? kihMdy hn iewk idn rfm ny KuÈ ho ky ‘hnU isMG mfn` ƒ afiKaf ik lMkf ijwqx qoN agly idn mYƒ af ky imlIN. jdoN qUM ijwq dI vDfeI dyvyNgf Aus vkq myry kol jo kuwJ BI hovygf, mYN AuhI qYƒ bÉÈ idaFgf. cfeIN cfeIN agly idn ‘‘aMimRq vyyly`` hnU isMG mfn jf puwijaf rfm dI ardl ivc jf vDfeI idwqI lMkf ijwqx dI. Xfd krfieaf rfm ƒ ipCly idn kIqf igaf kOl krfr. iksmq vyKo ivcfry Bgq dI, Aus vkq rfm cMdr ieÈnfn krky lMgotI bdl irhf sI. kIqy vcn muqfbk jo kuwJ hwQ ivc sI AuhI dfn krnf sI. so hnU isMG mfn ƒ kyvl lMgotI imlI. iblkul iehI hfdsf iswKF nfl vfpiraf keI keI vfr. bfbr qoN lY ky abdflI qwk, iswK lVdy rhy mrdy rhy. muglF qoN bfd aMgRyËF nfl afhZf lf ky bih gey. sMn 1845 qoN 1947 qwk hjfrF isMGF ny PFsI dy rwsy cuMmy, kfly pfxI dIaF sKq mfrU kYdF kwtIaF. BfrI jurmfny Bry, ihwkF zfh ky afhmo sfhmxy lVy, ÈhIdIaF pfeIaF. dyÈ afjfd huMidaF hI hƒmfn vflI hI iswKF nfl hoeI. ijvyN rfm ny hƒmfn ƒ vcn bVy idwqy sn vkq afAux qy jdoN hƒmfn ny kuJ mMigaf qF kyvl lMgotI imlI. bs iesy qrHF jdoN sMqflI qoN bfd iswKF ny afpxf bxdf hwk mMigaf lMgotI BI nf imlI. sgoN jo kuwJ pihlF pwly sI hOlI hOlI sfrf kuwJ Koh ilaf. ibjlI, pfxI, ijxsF dy Gwt Bfa, ruËgfr dy sfDn, POjI BrqI, vwzy kfrKfny. iswKF dI iewËq axK svYmfx sB Koh ilaf. iswKF dy pivwqr Drm asQfnF qy POjI hmlf, smUhk kqlyafm. iswK ajy BI BfjpfeIaF jF kFgrsIaF dy gux gfn krI jf rhy hn. hY nf iblkul hƒmfn vrgy ? iesy leI jF qy iswKF leI lPË hƒmfn isMG vrq ilaf jfxf cfhIdf hY, jF iPr hƒmfn lMgUr vfsqy hnU isMG mfn pRclq kr lYxf cfhIdf hY. iewk qF hƒmfn hY iswKF ivc pRmuwK rfjsI afgU pRkfÈ isMG bfdl. jo rfm jnm BUmI ƒ afËfd krfAux vfsqy rfm mMdr bxfAux vfsqy afpxI ‘‘bFdr sYnf`` Byj cuwikaf hY sMn 1992 ivc. ijQoN ik bfbrI msijd ZfhI geI sI. Bfjpf vfly jo afKx sfzy vflf ‘‘hnU isMG`` AuhI krdf hY. dUjf hY iewk hnU isMG drbfr sfihb df muwK syvfdfr, akfl qKq df isMG sfihb ‘‘igafnI pUrn isMG``. jo bVI byhXfeI nfl gurU sfihbfn ƒ ‘‘lv kuÈ`` dI aAulfd grdfndf af irhf hY. sfrI gurbfxI ivc gurU nfnk jF bfkI gurUaF ny iewk BI QF nhIN iliKaf ik rfm cMdr jF Ausdy puwqr (lv kuÈ) sfzy vwzy vzyry hn , sgoN AuhnF ny qF sfry kUVH ƒ rwd kIqf hY. iewk inrMkfr ƒ afpxf ipqf svIkfr kIqf hY. bfkI tksflF vfly, zyiraF vfly afpxy ‘‘mhFpurKF`` vwloN ilK ky CpvfeIaF ‘‘Dfrmk`` ikqfbF ivc bfr bfr iehI kuPr qoilaf igaf hY ik iswK pMQ aqy gurU sfihbfn lv kuÈ kI aOlfd hn. pVHo gurbfxI dI ilKq :-

bfip idlfsf myro kInf.. syj suKflI muiK aMimRqu dInf..

iqsu bfp kAu ikAu mnhu ibsfrI.. afgY gieaf n bfjI hfrI..

hAU pUqu qyrf qUM bfp myrf.. eykY Tfhr duhf bsyrf.. (476)

eyku ipqf eyks ky hr bfirk qU myrf gurhfeI.. (611)

iswK lVy mry aMgRyËI POj ivc pr XUnIan jYk JMzy hyTF. dunIaf dy kony kony ivc iswKF ny sUrmgqI dIaF isKrF CohIaF. rfj mËbUq hoieaf goiraF df, dunIaf ivc JMzf AuWcf hoieaf XUnIan jYk df. iswKF dy pwly kI ipaf ? vkqI ÈfbfÈy, jF cfr iCwlV afid. jdoN ihMdusqfn dIaF cIn, pfiksqfn nfl jMgF huMdIaF ny qdoN ihwk zfh ky sfhmxy mwQy lVdy hoey mrdy hn iswK. rfj mËbUq huMdf hY ihMdUaF df. iswKF ƒ vwty ivc kI imilaf, vkqI hOslf aPjfeI jF cfr tky. smF bIqx qy ijvyN jnrl Èubyg isMG ƒ ËlIl kIqf igaf. bMglf dyÈ dI jMg smyN mohrI ho ky lVn qoN bfd snmfnq krn dI QfvyN POjI adflq vwloN Aus ƒ kTor sËf idwqI geI. jnrl jgjIq isMG aroVf ƒ BfrqI POjF df muKI bxfAux dI jgHf pYnÈn Byj idwqf igaf. iesy qrHF hor bhuq sfry POjI nOjvfn qy aPsr lVy mry, pr JMzf AuWcf hoieaf iqrMgf. afpxf kysrI inÈfn sfihb qF isrP gurdvfry dI cfr dIvfrI qwk hI sIimq hY nf? hƒmfn iblkul iswKF nfl imldy suBfa vflf sI. bhuq liVaf, bVy phfV cuwky, bVIaF pUC ƒ awgF lgvf ky dOiVaf, smuMdrF AuproN lMiGaf. vwty ivc kI imilaf ? lMgotI nf rfj, nf mfx, nf ivafh, nf aAulfd, nf Gr nf Gft, kwpVf nf topI. irhf iPr BI bFdr df bFdr hI. pÈU jUnH ivcoN mnuwKf jUnH ivc BI prvfn nf kIqf igaf. AusdI sfrI bhfdrI BI awj qwk pÈU ÈRyxI ivc hI Èfml hY. iswKF df suBfa BI bhuq hwd qwk hƒmfn nfl imldf juldf hI hY. jo kuwJ hƒmfn ny rfm rfj leI kIqf sI Aus qoN ikqy vwD iswKF ny BI ‘‘rfm rfj`` leI kr idwqf hY. vwty ivc jo imilaf [[[[ sB dy sfhmxy hY. iesy leI slfh idwqI geI sI ik hƒmfn df nfm ‘‘hƒ isMG mfn`` jF ‘‘hƒmfn isMG`` pRvfn kr ilaf jfvy. iswKF dI lVfkU mMnINdI jQybMdI inhMg isMG awj BMg, Èrfb aqy hor niÈaF ivc pUrI qrHF grk ho cuwky hn. ijvyN dusihry dy nyVy keI ihMdU muMzy bFdr bxky pUCl lf ky, mUMh qy rMg krky glI glI BIK mMgdy afm vyKy jf skdy hn. iesy qrHF inhMg bfxy vfly hwQF ivc gurU ky ÈÈqr PVI bfjfrF glIaF ivc nIly pIly bfxy pfeI BIK mMgdy vyKy jf skdy hn. jlMDr qoN awgy aMimRqsr vwl, jI[ tI[ roz qy iewk kfPI vwzf gurdvfrf bixaf hoieaf hY. Aus gurdvfry dy nfl inhMg bfxy vfly aKOqI iswKF ny gAUÈflf BI bxfeI hoeI hY. ijQy lgBg do sO gAUaF rwKIaF hoeIaF hn. ieh inhMg tolf pMQ dI cVHdI klf df koeI kMm krn dI QF gfvF ƒ pwTy pf irhf hY, pfxI ipaf irhf hY, gohf Zoa irhf hY. gfvF leI afey dfn ivcoN afpxf iZwz Br irhf hY.

hƒmfn bfry BfeI gurdfs jI ny bVy kmfl dy ivcfr ilKy hn. afAu AuhnF ƒ pVHIey :-

rqn AupMny sfierhu BI pfxI Kfrf.. suJhu suJin iqin loa aAulMgu ivckfrf..

DrqI AupjY aMnuDMnu ivic klru Bfrf.. eIsru qusY hornf Gir Kpru Cfrf..

ijAuN hxbMiq kCotVf ikaf krY ivcfrf.. bymuK msqik iliKaf kAuxu mytxhfrf..

(vfr 34, pAuVI-10)

ihMdU pOrfxk kQfvF muqfbk smuMdr ivcoN keI kImqI vsqUaF inklIaF hn. aMimRq BI smuMdr ivcoN inkilaf dwsIdf hY. pr vyKo smuMdr df Kfrf px Kqm nhIN hoieaf. cMd sUrj dy cfnx ivcoN sMsfr vyKIdf hY pr Auhnf dy afpxy gRihx rUpI klMk nhIN imty. DrqI ivcoN aMnH, DMn bhuq pYdf huMdf hY, pr kwlr ajy Kqm nhIN hoieaf. kihMdy hn iÈvjI hornF qy KuÈ ho ky vrdfn dy ky inhfl kr idMdf hY. pr afpxf Kwpr sdf KflI rihMdf hY. jy kuwJ imldf hY qF Bsm jF suafh vfDU imldI hY. iesy qrHF BfeI gurdfs jI dwsdy hn hƒmfn kol kyvl iewk kwCI jF lMgotI hY, Auh ivcfrf iksy df kI sMvfrygf. ies qrHF jo lok gurU qoN bymuwK ho jFdy hn kurfhy pY jFdy hn, Auh sdf Kuafr huMdy hn. iksy df koeI Blf krnf qF dUr dI gwl Auh qF afpxf BI Blf nhIN kr skdy.

awj kwlH iewk hor vbf PYlI hoeI vyKI jf skdI hY ik mMglvfr ƒ hƒmfn df vrq rwKo. ies dy nimwq gurdvfiraF ivc lwzU afid arpx kIqy jf rhy hn. Kfs krky bdyÈF ivc ieh CUq dI ibmfrI bVI qyËI nfl vDI hY. krnI pUjf hƒmfn dI qy krnI BI gurdvfry ivc ? kfPI sfl pihlF mYƒ bvfsIr dI iÈkfieq ho geI. do cfr dosq bYTy sn, iehnF ivcoN iewk bhuqf ‘‘isafxf`` afKx lwigaf vIr jI kwlH ƒ myry kol afAuxf mYN ibnF iksy AupRyÈn dy ies df ielfj kr idaFgf. mYN vkq isr Aus vIr ƒ imilaf. Aus ny kuwJ Kfs cIËF ilKvfAuxIaF ÈurU kIqIaF - svf gj lfl kwpVf, nfrIafl, DuUP , iGAu, sMDUr, Dfgy, qvIq afid [[[[[. mYN ivckfroN rok ky puwiCaf, ‘‘ieh sfrf sfmfn kfhdy leI hY`` ? afKx lwgf ‘‘ieh bjrMg blI nimwq hƒmfn dy mMdr ivc mwQf tyk dyxf, pvn puwqr jI ikrpf krngy bvfsIr TIk ho jfvygI``. Bilaf mfxsf qUM kdI awj qwk awKF Kohlky nhIN vyiKaf lwgdf, vrnf qYƒ ids pYxf sI ik bjrMg blI qF Kud sfrI Aumr bvfsIr nfl qVPdf irhf, Aus ƒ mNYN juafb idwqf. ‘‘jI Auh ikvyN``? ‘‘qUM nIN vyiKaf ik Aus dI ipwT sdf lfl rihMdI sI ijvyN lhU nuwcV irhf hovy. Aus dI qF awj sfrI bRfdrI bvfsIr nfl pIiVq hY, Auh myrf rog kI TIk krygf ? gurvfk hn :-

hnUmfn sir gruV smfnf.. surpiq nrpiq nhI gun jfnf.. (691)

hy BfeI hnUmfn rfm cMdr dI syvf ivc hfjr rihMdf sI. gruV ivȃ dI svfrI bixaf hoieaf sI. pr dovyN inrMkfr df Byd nhIN pf sky, afpxy klMk nf imtf sky. dyviqaF dy muKI aqy mnuwKF dy muKI qyrf aMq pfAux df BfvyN lwK dfhvf krn pr qyrf Byd nhIN pf skdy.

bFdrF kfrn awj qwk nfsmJ ihMdU lokF ivc JgVy klyÈ cldy af rhy hn. bhuq sfry ÈihrF ivc bFdrF ny lokF df ijAuxf aOKf kIqf hoieaf hY. jy glqI nfl iksy gYr ihMdU qoN bFdr mr jfvy qF Psfd ho skdy hn, bMdy mfry jf skdy hn. bFdr bFdrI (hƒmfn dI aAulfd) ƒ PVky, mfr kuwt rfhIN isKf ky, mdfrI lok roË qmfÈf krdy vyKIdy hn. bFdrF duafrf pyt pUrqI krdy hn. ivcfry ‘hƒmfn`` jI iCwqr Kf ky nwcx leI mjbUr huMdy hn. drÈkF qoN hwQ joV ky hƒmfn jI BIK mMgdy hn, Kud BuwKy rihMdy hn. ‘‘jY bjrMg blI kI``.




.