.

gurbfxI ivc pOrfxk kQfvF
(iksLq nM: 12)

pRo: ieMdr isMG ‘Gwgf’

1[ isMimRqI jF mƒ isimRqI :- vYidk jF snfqn mq dI AuWGI kfƒn dI pusqk. ies dI rcnf mMƒ vwloN hoeI mMnI jFdI hY. ies dI aMdrlI gvfhI qoN pqf lwgdf hY ik ieh iksy iewk ivakqI dI rcnf nhIN hY. sgoN smyN smyN ies ivc loV muqfbk vfDy Gfty kIqy jFdy rhy hn. ies ƒ mMƒ dI sMihqf BI ikhf jFdf hY. jdoN bRfhmx aqy KwqrIaF dI qfkq pUry jobn qy sI, Aus vkq ieh Drm anusfr bxfieaf igaf kfƒn sI. (ihMdU imiQhfs koÈ, pMnf - 422)

2[ irÈIaF dy ilKy hoey Auh Drm gRMQ jo vyd vfkF ƒ Xfd krky ilKy gey jF bËurgF qoN sux ky bfd ivc ilKy gey. isimRqIaF dI igxqI bhuq hY pr muwK 31 hn. iehnF dy ivc hI aTfrF qy sqfeI isimRqIaF af jFdIaF hn. iehnF dy ilKx vfly BI iekwqI mMnINdy hn.
(m: ko: pMnf-198)

ivcfr :- jdoN lMmI KUnI jMg qoN bfd ierfn afid dyÈF ivcoN AuWT ky afey hmlfvr kbIly Bfrq ivc pwkI qrHF sQfpq ho gey, Aus qoN mgroN AuhnF ny afpxy rfj pRbMD ƒ clfAux leI kfƒn bxfey. afpxy aDIn af cuwky gulfmF (dfs, disAu, drfivV, ÈUdr afid) ƒ kfbU rwKky, vwD qoN vwD kmËor kIqf jfvy. AuhnF dI Dn sMpwqI, Gr, ËmIn sB Koh ilaf jfvy. AuhnF ƒ awgy leI igafn (ivwidaf) qoN swKxf rwiKaf jfvy. jy koeI kfƒn dI AulMGxf kry qF sKq qoN sKq sËf idwqI jfvy. ieh gwlF kyvl kihx mfqr nhIN hn, blik sfzy kol mMƒ isimRqI dy rUp ivc awj qwk mOjUd hn. ipCly cflI ku sfl qoN lwgBg cfr sO pMinaF dI mMƒ isimRqI, pMjfb srkfr dy iewk mihkmy ‘‘BfÈf ivBfg pMjfb`` vwloN Cfp ky Gwt kImq qy vycI jf rhI hY. agr iksy ihMdU jQybMdI ƒ ieh glq nËr afAuNdI qF ies ƒ adflq ivc vMgfiraf jf skdf sI. ihMdU jQybMdIaF ivroD kr skdIaF sn. ihMdU lIzr ies dy ivroD ivc kfrvfeI krvf skdy sn. pr aijhf nhIN hoieaf. iksy ihMdU ny mMƒ isimRqI dy iKlfP qF dUr dI gwl sgoN ies dy hwk ivc anyk vfr ibafn idwqy hn. iPr Aus ivc aijhf hY kI afAu sMKyp ivc
vyKIey :-

bRfhmx dI AuWcqf bfry :- mMƒ ismRqI (1-99-100) bRfhmx jnm lYNidaF hI ipRQvI dy sfry jIvF nfloN AuWqm hY. sfry pRfxIaF df Bgvfn hY, Drm df rwiKak hY. ies dunIaf ivc jo Dn sMpwqI hY Auh sfrI bRfhmx dI hY. bRfhmx jdoN prfieaf aMn KFdf hY qF Auh Aus ivakqI qy dieaf kr irhf huMdf hY.

(1-95) dyvqy bRfhmx dy mUMh rfhIN Bojn KFdy hn.

(9-31-18, 93, 9) ijvyN awg ivc hr qrHF dy pdfrQ sV jFdy hn pr Auh apivwqr nhIN huMdI. iesy qrHF bRfhmx ijMny mrjI nIc kMm kry qF BI apivwqr nhIN huMdf.

(7-61) jo bRfhmx afpxy Drm dy Byd iksy ÈUdr ƒ isKfeygf qF Auh ÈUdr smyq nrkF ivc suwitaf jfvygf.

(2-31) bRfhmx df nfAuN mMglkfrI, KwqrI df nfAuN blkfrI, vYÈ df DnkfrI qy ÈUdr df nfAuN iGrxfkfrI jF inMdxXog hoxf cfhIdf hY.

(2-283) jdoN koeI ÈUdr bRfhmx ƒ nuksfn phuMcfx leI hwQ cuwky qF rfjy ƒ cfhIdf hY ik ÈUdr dy dovyN hwQ ktvf dyvy.

(5-95) bRfhmx kdI BI ÈUdr dy rfj ivc nf rhy.

(7-133) bRfhmx qy rfjf kdI koeI tYks nf lfvy. sgoN Aus ƒ dfn ivc bhuq Dn
dyvy.

(4-39) jy rsqy ivc bRfhmx iml jfvy qF hryk afdmI Aus ƒ pRxfm kry pUjf kry iPr awgy jfvy.

ÈUdr ƒ nIvF rwKx leI mMƒ isimRqI :-

(8-415) juwD ivc ijwq ky ilaFdy gey lokF ƒ gulfm hI rwiKaf jfvy.

(8-418) rfjy ƒ cfhIdf hY ik Auh ÈuUdrF leI nIaq kMm sKqI nfl krvfvy. jy ÈUdr mnmrjI dy kMmF qy lwg gey qF sB ƒ musIbq ivc pf dyxgy.

(11-13) jy Xwg ivc iksy cIË dI Gft rih jfvy qF ÈUdrF dy Gr luwt ky pUrqI kIqI jfvyyy.

(1-287) bRhmf ny afpxy mUMh ivcoN bRfhmx, bfhF ivcoN KwqrI, pwtF ivcoN vYÈ qy pYrF ivcoN ÈUdr pYdf kIqy hn, ies leI iehnF dy kMm BI alwg alwg vMzy gey hn.

(10-125) ÈUdrF ƒ Kfx leI jUT idwqI jfvy, Pty kwpVy jF nf Kfx Xog Kfxf dUroN suwt idwqf jfvy. rwijaf hoieaf ÈUdr svrnF ƒ duKI krygf.

(10-15) BMgI, cmfr, cMzfl aid ÈUdr jfqIaF dy lok ipMzF ÈihrF qoN bfhr vsx. iehnF dy BFzy imwtI dy hox. gDy, kuwqy qy sUr iehnF dI jfiedfd hovygI.

(12-131) ÈUdr dI hwiqaf krnI kuwqy bRfbr hY. ÈUdr ƒ mfrn qy koeI sËf nhIN imlygI.

(10-96) jy ÈUdr iksy qrHF Dn kmf lvy qF rfjf Aus df Dn Koh ky Aus ƒ dyÈ inkflf dy dyvy.

(8-33) ÈUdr BfvyN ikMnf BI isafxf hovy Aus ƒ AuWc aiDkfrI nhIN bxfAuxf cfhIdf.

dsMbr 1930 ƒ dilqF ivruwD rfmnfz mdrfs pRYËIzYNsI skflrF ny ds bMdÈF lfeIaF.

1[ dilq aOrqF sony dy gihxy nhIN pfAuxgIaF.

2[ dilq mrd goizaF qoN Qwly aqy kuwilaF qoN AuWpr kwpVy nhIN pfAuxgy.

3[ dilq mrd kot, kmIË, pYNt qy bnYx nhIN pfAuxgy.

4[ ieh lok GrF ivc kyvl imwtI dy brqn rwKxgy.

5[ iehnF dIaF aOrqF srIr dy Auprly Bfg ƒ nhIN kwjxgIaF. iÈMgfr nhIN krngIaF.

6[ iehnF lokF ƒ skUlF kfljF ivc nhIN pVHn idwqf jfvygf.

7[ iehnF dy bwcy iËmIdfrF dy pÈU cfrngy.

8[ ieh lok iËmIdfrF dy gulfm mMny jfxgy, ËmIn pty qy lY ky KyqI kr skxgy.

9[ ieh lok afpxy bwicaF dy ivafhF ivc BfrqI sMgIq dI vrqoN nhIN krngy.

10[ ivafh vkq lfVf GoVI dI svfrI nhIN krygf. lfVI zolI ivc nhIN bYT skygI.

BfvyN jfhrf qoOr qy ieh inam mdrfs dy ‘‘ivdvfnF`` ny iqafr kIqy. pr sfry Bfrq ivc awj qwk iehI asUl qF lfgU hn. ikAuNik ies dy ipwCy mMƒ isimRqI dI nIqI kMm kr rhI hY. mMƒ ƒ hr iewk kwtVvfdI ihMdU idloN mnoN ipafr krdf hY. iesy mMƒvfdI sMcy ivc hjfrF sfl qoN ihMdUaF df idmfg GiVaf jf cuwikaf hY. iewQoN dIaF srkfrF BI mMƒvfdI soc ƒ hI pRxfeIaF hoeIaf hn. BfvyN AuWproN kuwJ brfbrqf df KyKx qF kIqf jFdf hY. pr aslIaq ivc AuhI purfxy mMƒ vfly kfƒn lfgU hn. BfrqI sMivDfn qF kyvl kfgËF ivc hI hY. mhFrfÈtr ivc zf[ aMbydkr df jnm hoieaf sI. aMbydkr bhuq AuWc kotI df ivdvfn, iPlfsPr qy suDfrk ho inbiVaf. BfrqI ihMdU lIzrF ƒ nf cfhuMidaF BI sMivDfn ilKx leI aMbydkr dI syvf lYxI peI. Aus ny smfj dy pCVy lokF leI (ijnHF ƒ mMƒ isimRqI ny pCfV idwqf sI) aiqaMq kMm kIqf. Aus dI Xfd ƒ smripq mhFrfÈtr dy iewk Èihr ‘‘mrfTvfVf`` ivc bxI XUnIvristI df nfm BI dyr qoN mrfTvfVf cilaf af irhf sI. ies df nfm bdlky sUbfeI srkfr ny zf[ aMbydkr XUnIvristI rwK idwqf. bs iPr kI sI, kwtV ihMdU jnUnIaF ny sfry mhfrfÈtr df jnjIvn Twp krky rwK idwqf. hfr mMnky srkfr ƒ afpxf PYslf vfps lYxf ipaf. dUjy pfsy rfjsQfn dI hfeIkort jYpur ivKy mMƒ isimRqI dy rcYqf mMƒ df bhuq vwzf buwq kcihrIaF ivc bhuq lMmy smyN qoN sQfipq kIqf hoieaf vyiKaf jf skdf hY. ieh buwq jYpur hfeI kort dy cIP jsits dy dPqr ivcoN bYTy ƒ PYsly krn smyN hr vkq sfhmxy drÈn idMdf rihMdf hY [[[[[. ies ƒ kdI iksy jQybMdI jF ivakqI ny koeI nuksfn nhIN pucfieaf. hflF ik mMƒ ny iensfnIaq ƒ bhuq nuksfn pucfieaf hY. jo durgq awj Bfrq ivc hoeI ids rhI hY, grIbI, axpVHqf, jfq-pfq df kohV, aOrq nfl jfnvrF vrgf ivhfr, pwQrF dI pUjf, jfnvrF dI pUjf, pr iensfnF nfl nPrq. bRfhmx vrg ny KwqrIaF dI shfieqf lY ky ies dyÈ dy lokF ƒ sdIaF qoN luwitaf BI hY qy kuwitaf BI hY. muglF, loDIaF, pTfxF ny BfvyN bhuq Ëulm kIqy sn Bfrq vrÈ ivc. aMgRyËF ny BI dyÈ ƒ bhuq luwitaf sI. pr iewk gwl pUry ivÈvfs nfl sbUqF smyq afKI jf skdI hY ik sB qoN vwD jy Bfrq vfsIaF ƒ iksy ny luwitaf hY qF Auh hY bRfhmx. muslmfnF ny pVHfeI krn jF nOkrI qy pfbMdI nhIN lfeI. aMgRyËF ny bolx ilKx dI sB ƒ afËfdI idwqI. QF pr QF skUl kflj KolHy. cMgIaF vwzIaF nOkrIaF BI dysI lokF ƒ idwqIaF. POj ivc BrqI hox leI sfiraF vfsqy rfh KolH idwqy. dUjy pfsy gihrfeI nfl prK kro, bRfhmx (mMƒ afid) ny ivwidaf qy pfbMdI lf idwqI. bRfhmx qy KwqrI qoN bgYr ivwidaf hor koeI nhIN pVH skdf sI. kMm krn dy aiDkfr qy pfbMdI lf idwqI geI. KuwlHy GuMmx iPrn qy rokF lf idwqIaF geIaF. Drm mMdrF ivc jfx qy pfbMdIaF. Gr ivc KuÈI mnfx qy rokF. ivafh ivc lfVf lfVI gihxy nf pfAux, GoVI, zolI dI vrqoN nf krn. jF gIq-sMgIq, nfc-gfxf gf ky KuÈI nf mnf skx. sgoN pihrfvy BI insicq kr idwqy gey. aCUq aOrqF kyvl lwk duafly kwpVf vlyt skdIaF sn CfqI nMgI rwKxI pYNdI sI. koeI AuWc jfqIaf ivakqI iksy aCUq ƒ jdoN idl cfhy ibnF mjdUrI idwqy vgfr ivc kMm qy iljf skdf sI. hOlI hOlI aMgRyË srkfr ny nvyN kfƒn bxfey, sfry mnuwKF ƒ qrwkI krn dy bRfbr vsIly mOky idwqy gey. mhfrfÈtr ivc iewk nyk jIvn vflf prAupkfrI bfbf hoieaf sI joqIbf PUly. Aus ny 1850 qoN ivwidaf dfn dyx leI Kfs kr lVkIaF leI skUl KolHy. Aus dy ies nyk kMm df jƒnI mMƒvfdIaF vwloN sKq ivroD kIqf igaf. Aus dI pVHfeI hoeI iewk cOdf sfl dI ividafrQx ny iewk kivqf ilK dy afpxI hI nhIN afpxy pCfV idwqy gey lokF dI dÈf ibafn kIqI. Aus kivqf df sMKyp Bfv kuwJ ieAuN bxdf hY. ieh kivqf mhfrfxI ivktorIaf ƒ sMboDn krky ilKI geI sI ‘‘hy rfxI ivktorIaf ! sfƒ iemfrqF dIaF nIhF ivc iËMdf dbf idwqf jFdf sI. sfƒ skUl, kfljF nyVy dI lMGx BI nhIN idwqf jFdf sI. jo koeI iehnF hukmF dI AulMGxf krdf PiVaf jFdf sI qF Aus df jfnvrF vFg isr kwt idwqf jFdf sI. sfƒ aCUqF ƒ pVHn ilKx dI afigaf nhIN sI. rwb ny sfƒ aMgRyËI rfj idwqf hY. sfzy bhuq sfry duwK dUr ho gey hn. hux sfƒ koeI AUc jfqI vflf qMg nhIN krdf. sfƒ mfmUlI gwlF kfrn sKq sËfvF idwqIaF jFdIaF. sfƒ koeI AuWc jfqIaf hux ijMdf DrqI ivc nhIN dbf skdf. hux sfzI sMqfn jIvq rih skdI hY. hux asIN (jnfnIaF) afpxy srIr ƒ kwpiVaF nfl kwj skdIaF hF. hux sfƒ nMgy jF aDnMgy rihx leI koeI mjbUr nhIN kr skdf. quhfzy rfj ivc hr iensfn ƒ afpxy vsIilaF muqfbk ijAux df aiDkfr hY. sfzy leI ikqy afAux jfx, Kfx-pIx, pihnx, GuMmx-iPrn qy koeI rok nhIN hY. KuÈI dI gwl ieh ik hux asIN bjfr ivcoN loV muqfbk sfmfn KRId skdy hF. mhfrfxI ivktorIaf qyrf rfj sdf vwDdf rhy. quhfzy rfj ivc sfƒ iewËq mfx aqy surwiKaf imlI hoeI hY [[[[[[. (BfrqI lok nIc ikvyN bxy ? 382) afAu gurbfxI qoN puwCIey ik Èbd gurU jIE qusIN isimRqIaF bfry kI agvfeI bÉÈdy ho ? :-

piV piV poQI isimRiq pfTf.. byd purfx pVY suix Qftf.. ibnu rs rfqy mnu bhu hftf.. (226)

bhuq sfry lokF ny Dfrmk isimRqIaF dy pfT pVHy, byd purfx pVHy. pr ieh nftk qoN isvfey kuwJ BI nhIN hY. burfeIaF qoN mn ƒ rokx leI pRBU nfl juVo.

byd purfn isimRiq suny bhu ibiD krAu bIcfru ..

piqq AuDfrn BY hrn suK sfgr inrMkfru.. (296)

byd purfx isimRqIaF sfry cMgI qrHF pVH ivcfr ley. ieh piqq (nIvyN) lokF ƒ AuWcy nhIN krdy, BY mukq nhIN krdy sgoN BY-BIq krky jIvn duK meI bxf idMdy hn. piqq lokF ƒ pivwqr krn vflf, sfry qrHF dy zr Kqm krn vflf kyvl inrMkfr hY, suwKF df sfgr hY.

byd purfn isimRiq sB Kojy khU n AUbrnf.. khu kbIr ieAu rfmih jMpAu myit jnm mrnf..(477)

sfry byd purfx isimRqIaF pVH ley, Koj ley. ieh iksy ƒ AuWpr nhIN AuWTx idMdy. vMzIaF krm-kFz, jfq-pfq, pfKMz ivc pf ky jIvn brbfd kr idMdy hn. jy koeI AuBrnf cfhuMdf hY qF iehnF sB ƒ iqafgxf pvygf. inrMkfr nfl sFJ pfAu qF hI jnm ivcly aqy mrn qoN bfd vfly (Bfv mrn mgroN kIqy jFdy srfD afid pfKMz krm) sfry BY Kqm ho jfxgy.

byd kI puqRI isMimRiq BfeI.. sFkl jyvrI lY hY afeI..

afpn ngru afp qy bFiDaf.. moh kY PFiD kfl sru sFiDaf.. rhfAu..

ktI n ktY qUit nih jfeI.. sf sfpin hoie jg kAu KfeI..

hm dyKq ijin sBu jgu lUitaf.. khu kbIr mY rfm kih CUitaf.. (329)

bydF ivc idwqy gey AupdyÈF ƒ sUqrbwD krky, AuhnF hukmF ƒ kTorqf nfl lfgU krn leI, isimRqI dI rcnf kIqI geI. ieAuN kih leIey ik isimRqIaF bydF dy hI DIaF puwqr hn. smfj ivc gulfmF ƒ hor sKqI nfl kuclx vfsqy, dMz sMGqf (kfƒnI pRxflI) iqafr kIqI. pihlF aCUqF nfl Èfied ikqy nrmfeI vrq leI jFdI hovy. pr iPr afrIanF dy muKIaF ny pUrI soc ivcfr qoN bfd hfr cuwky drfvVF (Bfrq dy asl vsnIk) ƒ sdf vfsqy gulfmI, kMgflI, axpVH aqy apmfnq bxfeI rwKx vfsqy ilKqI kfƒn bxfey. AuhnF ƒ qfkq vrq ky lfgU kIqf igaf. ijnHF ny mMnx qoN nFh kIqI, AuhnF ƒ bVI byrihmI nfl qsIhy dy dy ky mfiraf igaf. bhuq sfry lok bcdy bcFdy jMglF phfVF jF mfrUQlI ielfikaF vwl plfienkr gey. ies byd dI puwqrI isimRqI df iËkr kr rhy hn kbIr jI, ik ieh byVIaF, hwQkVIaF, rwsy gulfmF vfsqy af gey. hux ies qy Drm dI mohr BI lwg geI. awgoN gulfmF dI afjfdI dy sfry rfh bMd kr idwqy. ies pfp krm isimRqI ny afpxy hI lokF ƒ bVI inrdYqf nfl jkV ilaf. ijnHF ƒ jIvn df moh sI Auh jIvq qF BfvyN rih gey, pr mrn qwk gulfm hI rhy. bVI iBafnk sI ieh kfƒn dI zorI iksy qrIky BI kwtI nhIN jf rhI sI. afpxy afp ies gulmI dy Kqm hox dy afsfr BI koeI nhIN rhy. ies isimRqI rUpI swpxI df zMg bVf ËihrI hY. ijvyN swp df zMigaf pfxI nhIN mMgdf. iesy qrHF ijs dy ivruwD isimRqI vflf kfƒn cwl igaf, Auh iPr bc nhIN skygf. ies qrHF pUrf dyÈ (BfrqI BUKMz) ies ny ingl igaf. iehnF isimRqI kfƒn vfilaF ny afpxy dyÈ dy lokF (gulfmF) ƒ bVI byrihmI nfl luwt ilaf hY. mYN (kbIr) cMgI qrHF pVH ivcfr ilaf hY, ies leI isimRqIaF (bRfhmxI kfƒn) ƒ iqafg idwqf hY. BfvyN koeI BI nqIjy inklx mNYN ies gMdy kfƒn ƒ nhIN mMnFgf.

isimRiq sfsqR puMn pfp bIcfrdy qqY sfr n jfxI

qqY sfr n jfxI gurU bfJhu qqY sfr n jfxI..

iqhI guxI sMsfr BRim suqf suiqaf rYix ivhfxI..

gur ikspf qy sy jn jfgy ijnf hir min visaf bolih aMimRq bfxI..

khY nfnku so qqu pfey ijs no anidnu hir ilv lfgY jfgq rYix ivhfxI.. (920)

isimRqIaF aqy Cy ÈfÈqr puMn pfp, dfn dwCxf, nrk surg, srfD ikiraf, qIrQ Xfqrf sfiraF df incoV hY bRhmx dI pUjf. iehnf purfqn gRMQF ny mnuwKqf ƒ iesy Brm ivc pfieaf qy luwt ky KfDf. qwq incoV dI gwl ijMdgI ƒ BY mukq krnf anyk pRkfr dI gulfmI qoN KihVf CuzfAuxf, iehnF ÈfÈqrF ny nf isKfieaf. ieh Kfs pqy dIaF gwlF kyvl gurU qoN pRfpq huMdIaF hn. purfxy bx cuwky Brm mnf ivc bYT gey. kohlU dy bld vFg mnuwK isr suwt ky awKF mIt ky bRfhmx dy afKy lwg ky iËMdgI df Bfr Zoa irhf hY. ijnHF ny gurU dI mq lY leI AuhnF dI aigafnqf vflI nINdr Kqm ho geI. igafn KVg lY ky do do hwQ krn leI iqafr ho gey. iËMdgI ƒ lMmI rfq nf bxf dyxf, jfg pYxf hY. gurU hukmF ivc vfihgurU df Et afsrf lY ky bMDnF dIaF byVIaF qoV dyxIaF. iehnF isimRqIaF qy ÈfÈqrF dI ivcfrDfrf ƒ gloN lfh dyxf hY.

iswKF ny ies mƒvfdI ivcfrDfrf ƒ jdoN BI vMgfiraf hY Ausy vkq ‘‘ihMdU Drm Kqry ivc hY`` dy nfhry suxfeI dyx lwgdy hn. BfvyN kFgrsI nkfb ciVHaf hoieaf hY cfhy BfjpfeI burkf pihinaf hovy. aMdroN dovyN iDrF mMƒ ƒ smripq ho ky rfj krdIaF hn. sMn sMqflI qoN pihlF (gurU nfnk sihb qoN ÈurU ho ky) iswKF jo Aupkfr kIqy Auh sfry bVI inrlwjqf nfl Bulf idwqy gey. iswK iewQoN dIaF DIaF dI iewËq bcfAuNdy Kud mrdy gey. ieh mMƒvfdI lok Kud hI afpxIaF bytIaF, BYxF dy zoly afpxy moiZaF qy cuwk ky hfkmF dy mihlF ivc pucFdy rhy. srkfrI suwK shUlqF mfxdy rhy, vwzy ahudy lYNdy rhy qy iswK bMd bMd ktfAuNdy rhy, crKIaF qy cVHdy rhy, KoprIaF AuqrvfAuNdy rhy, bwicaF dy tukVy krvfAuNdy rhy, jMglIN duwK Bogdy rhy. aMgRyËI rfj smyN iPr 80 pRsYNt qoN vwD kurbfnIaF krn vfly iswK sn. dyÈ afËfd huMidaF hI iswK iPr gulfm ho gey. jdoN kdI ies mMƒvfdI gulfmI ivcoN inklx leI ihljul kIqI qF sfrI klmI ÈkqI, sMivDfink ÈkqI, POjI ÈkqI, lok ÈkqI qy Drm ÈkqI, iswKF dy ivruwD iewk juwt ho ky ajgrI mUMh awz ky afxpeI. sMn ‘84 jUn df GwlUGfrf, idwlI df GwlUGfrf, pMdrF sfl qwk iswKF df koh koh ky mfiraf jfxf, kI drsfAuNdf hY. jo BI mMƒvfdI (isimRqI soc) ivcfrDfrf ƒ vMgfrygf, Aus df hÈr iehI hovygf. dunIaf ivc aihsfn PrfmoÈ bhuq hoxgy pr mƒvfdIaF nfloN vwzf aihsfn PrfmoÈ nhIN imlygf. ihtlr ny julm kIqy sI sMsfr jyqU bxn leI, aOrMgjyb ny julm kIqy sI muslmfn Drm dy vfDy leI, aMgRyËF ny julm kIqy sI dunIaf ƒ afpxI (mfl vycx leI) mMzI bxfAux leI. pr mMƒvfdIaF ny afpxy mnuwKqf ivroDI pfp Bry nIc kfiraF ƒ ‘‘Drm df lybl`` lf ky rwbI hukm krky pRcfiraf qy lfgU kIqf. iehnF pfp kMmF df ‘‘Drm mMdrF`` ivcoN AuWcI afvfË ivc hokf idwqf igaf. Dfrmk ilbfs pihn ky ‘‘pivwqr purIaF`` ivc (kfÈI ivc krvqr afrf) afry nfl cIr ky doPfV krdy rhy. gulfmF grIbF dIaf mfsUm bytIaF ƒ ‘‘Bgvfn`` dIaf mUrqIaF nfl ivafh ky dyv dfsIaf bxf ky mMdr dy aMdr AuhnF nfl blfqkfr krdy rhy. ‘‘ieh sB Drm hY`` dI kuUVI zONzI ipwtdy rhy. nfmdyv jI ny isimRqIaF ivruwD bgfvq kIqI, Aus ƒ mfrn dy byaMq jqn kIqy gey. kbIr jI ny mMƒ ivruwD nfhrf lfieaf, Aus ƒ mfrn dy sfry mnsUby GVy gey. gurU sfihbfn dy ivroD ivc hmyÈf hI mMƒ vfdI juMzlI BugqdI rhI. awj BI hflffq bdly nhIN hn. sfD lfxf qy zyryvfdI pRcfrk sfƒ Ausy mMƒvfdI hnHyrI guPf vwl Dwky hoey iljf rhy hn. akflI dl dy supRImo pRkfÈ isMG bfdl aqy Aus dy sihXogI Bfjpf nfl ‘‘BgvyN krn`` ivc pUrI qrHF rc imc gey hn. bfdl ny mukt pihn ilaf. afpxy Gr pfxI vflI tYNkI dy isKr bfdl ipMz ivKy dyvI dI lfl cuMnI JMzf bxf ky tMg leI hY. suwcf isMG lMgfh 501 rfmfiex dy pfT krvf cuwikaf hY. ies qrHF krn nfl AuhnF dI jfn bc jfvygI pr ËmIr iql iql krdI mr jfvygI. pMQ ƒ zobx df mfnoN iehnF ny pUrf pRbMD kr hI ilaf hY. qKqF dy jQydfr ? ikQy ny bfbf jrnYl isMG dI ÈhIdI df muwl vwtx vfly ? sfry hI mMƒvfdI Kfry sfgr ivc zuwb gey ny. gurbfxI qF kih rhI hY :-

gMg gusfiein gihr gMBIr.. jMjIr bFiD kir Kry kbIr..

mn n izgY qn kfhy kAu zrfie.. crn kml icqu rihE smfie.. rhfAu..

gMgf dI lhir myrI tUtI jMjIr.. imRgCflf pr bYTy kbIr..

kih kbIr koAu sMg n sfQ.. jl Ql rfKn hY rGunfQ.. (1162)

bRfhmx gusfeI vwloN inrDfrq ‘‘gMgf GftI dI swiBafqf`` (afrIan ivcfrDfrf) bVI iBafnk hY. kbIr vrigaF ƒ mMƒvfdI sMglF nfl jkV idwqf igaf hY. kbIr azol inwzr ho ky ies ivcfrDfrf qoN bfgI ho igaf hY. jdoN srIr df moh hI iqafg idwqf iPr kfhdf zr ? jdoN kbIr ny rwb jI ƒ afpxf shfrf bxf ilaf hY. ies qrHF mNYN mMƒvfdI ivcfrDfrf dy kfƒn rUpI jMjIr ƒ pUrI qrHF rwd krdf hF, bgfvq kr irhf hF. mYN ies gMgf GftI dI mfrU soc qoN AuWpr AuWT igaf hF iesy leI hOlf Puwl mihsUs krdf hF. BfvyN ies vkq myry nfl sMgIaF df vwzf kfPlf nhIN hY. pr hr QF mflk prmyÈr rwKx vflf hY. (ies bfry hor ivsQfr leI myrI ikqfb ‘‘sfzf byVf ieAuN grikaf`` ivc kbIr dI jMjIr ikvyN tuwtI pVHn dI Kycl kro jI.)

slok- bhu sfsqR bhu isimRqIvyKy srb ZZol.. pUjis nfhI hir hry nfnk nfm amol.. (265)

qt qIrQ dyv dyvfilaf kydfru mQurf kfsI.. koit qyqIsf dyvqy sxu iedRy jfsI..

isimRiq sfsqR byd cfir Ktu drs smfsI.. poQI pMizq gIq kivq kvqy BI jfsI..

jqI sqI sinafsIaf siB kflY vfsI.. muin jogI idgMbrf jmY sxu jfsI..

jo dIsY so ivxsxf sB ibnis ibnfsI.. iQru pfrbRhm prmysro syvk iQru hosI.. (1100)




.