.

sMqF dy kOqk[[?

(Bfg pihlf, iksLq nM: 06)

BfeI suKivMdr isMG 'sBrf'

BfeI rxDIr isMG (aKMz kIrqnI jQf)

7 julfeI 1878 eIsvI ƒ ipMz nfrMgvfl iËlHf luiDafxf ivc iehnF df jnm huMidaF sfr hI GridaF ny iksy bRfhmx qoN jnm kuMzlI bxvfeI. Aus kuMzlI anusfr dwsIaF motIaF motIaF gwlf ieh hn—suBfAu juÈIlf hovy, ivdvfn hovy qy klm ivc asr hovy, qrwkI pfey, pr kfiem nf rhy, BjnIk hovy, prhyjgfr hovy (ikAuNik sB qoN vD prhyjgfr qF bfhmx hI huMdy hn) aqy iksy doÈ ivc kYd hovy, sPr bhuq kry qy pwkI irhfieÈ iek QF nf hovy. afÉrI Aumr ÈrIrk kÈt hovy. (jIvn cirwqr BfeI rxDIr isMG)

ivcfr—pihlF ienHF gurmiq afÈy muqfbk afp ƒ BfeI khfieaf pr bfad ivc ienHF afpxIaF ilKqF ivc iswD kIqf ik iswK kOm ivc jy koeI awj qwk swcKMz phuMicaf hY qF Auh rxDIr isMG hI hY, hor koeI nhIN phuMicaf. ienHF dy kihx muqfbk Bgq kbIr sfihb, Bgq nfmdyv jI, krm KMz ivc ltk rhy hn, Aupr swcKMz ivc AuhnF qoN nhIN awpiVaf igaf kyvl iek rxDIr isMG swcKMz phuMicaf hY. ies dIaF hwQIN ilKIaF ilKqF myry sfhmxy tybl qy peIaF hn. lVIvfr sbUqF smyq sMgq, pfTkF dy smsq rwK irhf hF ik ieh ‘mftI df pUqrf kYsy ncq hY.’

jylH icwTIaF pusqk dI BUimkf ivc iek icwTI dy jvfb ivc BfeI rxDIr isMG ilKdy hn ik jIvn qF ÈhIdF dy ilKIdy huMdy hn ijnHF koeI inwgr syvf kIqI hovy jF Auc klf dI krnI krky idKf gey hox. mYN qF jd afpxy aMdr JfqI mfr ky dyKdf hF ‘siB avguix mY gux nhI koeI..’ isrÌ myry pur hI Gtdf hY qy krnI myrI kuwqy jyhI BI nhIN ikAuNik kuwqy ivc qF keI gux hn pr myry ivc iek gux BI nhIN.

awgy ilKdy hn ikAuNik ies ivc goJ klf vflIaF aMqRIvI BydF dIaF gurmiq rmjF hn, ijnHF df KulHm-Kulf pRgt krnf gurmiq aMdr pRvfn nhIN hY.

ivcfr—iehnF ivcfrF ƒ BfeI rxDIr isMG afpxIaF ilKqF ivc afp hI KMzn kr dyxgy, dyKxf ik ikvyN krdy hn?

jylH icwTIaF pusqk ÈurU huMidaF hI sÌf 3 qy afpxy afp ƒ bhuq vwzf iqafgI vYrfgI idKf rhy hn ajy ‘jpujI sfihb’ df gutkf msF hwQF ivc PiVaf hI hY. kflj dI pVHfeI ilKfeI Buwl geI, rfq idny awKF ivcoN nIr vih irhf drsf rhy hn.

jylH icwTIaF dy sÌf 4 qy iek krfmfqI sfDU df imlfp iliKaf hY ik iek nFgf sfDU hY jo ieqnf iqafgI hY ik iksy duinafvI cIË vwl vyKdf vI nhIN. BfeI rxDIr isMG Ausdy ipwCy do idn iPrdy rhy. pr acfnk Aus krfmfqI sfDU dy awgy koeI huwky dI iclm rwK igaf. Auh sfDU lwgf pIx qF BfeI sfihb ny kdy vI Ausdy mwQy nf lwgx df ivcfr bxf ilaf. iek monDfrI, isroN, pYroN nMgy, BuwK ipafs, TMz, grmI Jwl ky sËf Bog rhy bMdy ƒ BfeI rxDIr isMG ny krfmfqI sfDU iliKaf hY. gur vfk hY ‘pgAupyqfxf afpxf kIaf kmfxf’ (vfr afsf), moin ivgUqf::::: (pMnf 467)

iek ÊYbI ibRD isMG dy drÈn

jd mYN AuQy phuMicaf qF ajy ÈhId gMj dy bUhy vVn hI lwgf sI ik iek ibRD isMG sujfn icwty dfVy vfly mYƒ imly. dfs ny duie kr joV Pqih gjfeI aqy AunHF dy awgy inAuNky Kloieaf. AunHF mYƒ QfpVf dy ky afiKaf, ‘‘jfh qyry AuWØqy gurU dIaF KuÈIaF hn, qUM sulPeI ÌkIr qy nhIN rIiJaf. jfh! gurU Gr dy sMqF sMg hI qyrI ivhfvygI. jfh! aMdr sRI gurU gRMQ sfihb jI dy drÈn kr. ieh klXug dy gurU hn. svyry AuT ky pihlF ienHF dy hI drÈn pfT kIqf kr.’’ ieqny bcn krky Auh ibRD isMG alop ho igaf.

dfs ny aMdr jf ky gurU gRMQ sfihb dy drÈn krky muKvfk qF Xfd nhIN ikhVf afieaf sI bs Aus idn qoN sRI ‘gurU gRMQ sfihb’ df nym pRym afrMB ho igaf. myry vfsqy swcI ividaf, gurmiq ividaf dy gupq ÉËfny KulH gey.

(jylH icwTIaF, pMnf 11)

ivcfr—ies pihry ƒ iDafn nfl inrpwK ho ky ivcfrIey qF spwÈt ho jFdf hY ik BfeI rxDIr isMG ny ieQy ieh iswD kr idwqf hY ik ‘gurU gRMQ sfihb jI’ dy drÈn pfT krn qoN pihlF iksy ÊYbI ÈkqI jF dyhDfrI bMdy dy QfpVy dI loV hY.

dyhDfrI vI qF ieho kihMdy hn ik dyhDfrI gurU dI loV hY. so ieh Gor mnmwq ilKI hoeI hY. ieiqhfsk swcfeI hY ik ‘gurU nfnk dyv jI’ iswDF kol gey qy AunHF dIaF ÊYbI ÈkqIaF KUMjy pf afey sI, ies krky gurmiq ivc ienHF ÊYbI ÈkqIaF vfsqy koeI QF nhIN hY. ‘gurbfxI sMgiq ibnu dUjI Aut nhI hY rfeI..’ (BfeI gurdfs jI)

iek kul qfrn bIbI

ieh bIbI AusdI (Drm pqnI) dI BUaf dI poqrI sI aqy bcpn qoN hI ies bIbI dy sMg sfQ iesdf rihxf sihxf bixaf hoieaf sI. eys bIbI jYsI gurmuK bIbI myry dyKx aMdr pMQ ivc koeI ivrlI hI BfvyN afeI hovy, gurmiq dy srb guxF ivc pRbIn ieh bIbI sI. gurmiq ivwidaf ivc inpuMn sI ik ijsdI dUjI imsfl ikqy ivrlI hI hovygI. ies bIbI dy jy gux dwsx lwgF qF iek qkVI pusqk iqafr ho jfvy. aÌsos! ik dfs ƒ ies bIbI df jIvn ieiqhfs ilKx df avsr nf imilaf aqy kulqfr bIbI afpxI CotI Aumr ivc hI pRlok Êmn kr geI.

(jylH icwTIaF, pMnf 36)

ivcfr—ies bIbI dy jIvn df iÉafl qF af igaf pr ieh iÉafl nhIN afieaf ik mfqf gUjrI jI vrgI mhfn aOrq dunIaF dy ieiqhfs ivc hor nhIN hoeI. Aupr iliKaf hY ik aYsI bIbI pMQ ivc ivrlI hoeI hY. ijMnHF isMGxIaF ny BuwKIaF iqhfeIaF rih ky ËflmF dIaF jylHF aMdr pIsx pIsy aqy bwicaF dy toty krf ky JolIaF ivc pvfey, Bfxf mMinaf. ienHF df jIvn ikhny ilKxf? kI iehnF dy gux igxy jf skdy hn? ijhVy pUrny ieh isMGxIaF pf geIaF, iehnF pUrinaF qy cwlx vflf hI koeI hY ik nhIN.

so ieh qF iek dUjy dy gux aqy isÌqF ilKx dy hI pUrny pfeI gey hn.

awgy BfeI sfihb rxDIr isMG ilKdy hn ik iPr aMimRq Cikaf iesdI pRyrnf vI iksy ÊYbI ÈkqI ny hI kIqI sI. aMimRq CkidaF sfr hI kfieaf plt geI aqy swc muwc nvF jnm ho igaf. pRqwK pRqIq hoieaf. Kfxf pIxf ibbykI ho igaf. Gr jf ky by-aMimRqIaF dy hwQoN kuJ nf Cikaf, pRÈfdy vI hwQIN iqafr krky Ckdy rhy. Xfd rhy ik ieQy aMimRq Ckx nfl kyvl BfeI rxDIr isMG df hI nvF jnm nhIN hoieaf blik iswK pMQ aMdr iek nvF pMQ pYdf ho igaf ijhVf ies vkq aKMz kIrqnI jQf nF nfl jfixaf jFdf hY. ieh lohy dy BFizaF ivc KFdy hn, afpxy hwQIN pRÈfdy iqafr krdy hn. suwc iBwt iehnF ivc vI bhuq iËafdf hY. ieh KUh aqy tUtIaF df pfxI vrqdy hn, pÈUaF df duwD vI afpxy hwQIN lohy dy BFzy ivc kwZ ky pINdy hn. gurdvfry jFdy hn qF afpxy jQy dy isMG dy hwQ df bixaf pRÈfd lYNdy hn, iksy dUsry aMimRqDfrI isMG dy hwQoN ieh pRÈfd vI nhIN lYNdy. jdoN iksy kOm dy mfVy idn afAuNdy hn qF aYsy vMzIaF pfAux vfly jQy kOm dy aMdroN hI pYdf ho jfieaf krdy hn.

hvflf—ieh srb loh dy BFizaF ivc Ckdy sn, duwD dI loV peI, krol bfg idwlI ivc iek srdfr dI zyarI qoN AunHF dy jQy dy pRymI, duwD lYx leI afey pr Èrq ieh rwKI ik duwD Auh Kud coxgy. AunHF df afdmI nf covy. zyarI dy mflk srdfr jI ny afiKaf ik jI sdky qusIN afp mwJ ƒ covo. mYN duwD df muwl vI nhIN lvFgf, pr ieh ÈMkf nivrq kro ik kI dUjy iswK aCUq hn? qy ieh vI dwsx dI ikRpf kro ik mwJ qF lohy dI nhIN qy ijs pyt aMdr duwD jfeygf, Auh lohy df nhIN, cmVy ivcoN duwD inkl ky, cmVy dy mUMh ivc pYxf hY iPr lohy dy BFzy ivc duwD df kI Bfv hoieaf? kuJ smyN vfsqy lohy dy BFzy ivc duwD rwKx dI kI ivÈyÈqf hoeI? Auprokq pRÈnF dy AuWqr zyarI dy mflk dI inÈf nf krf sky pr srdfr jI ny duwD AunHF dy hwQIN AunHF ƒ cvf idwqf.

iesy jQy df kIrqn nIAU rfijMdr ngr, idwlI gurdvfry ivc iek vfrI hoieaf. gu: pRbMDkF ny kwcI rsd jQy ƒ dy idwqI qF ik jQy dy swjx afp hI lMgr bxf lYx. nlky df pfxI ieh jQf nhIN vrqdf. KUh df pfxI ilafey aqy iek vwzy zrMm ivc iekwTf kIqf. KUh dUr sI pr ihMmq krky zrMm Br ilaf. acncyq iek 8-10 sfl Aumr dy kfky df hwQ Aus zrMm ƒ lg igaf. jQy vfilaF ny sfrf zrMm Biraf Brfihaf zolH idwqf. ikAuN? ies leI ik ieh zrMm, ieh pfxI iBwitaf igaf hY. kI ieh isKI hY?

gu: bMglf sfihb ies jQy df rYx sbfeI kIrqn hoieaf. afpxI mrXfdf anusfr iehnF kVfh pRÈfid afpUM iqafr kIqf. Bog leI iqafr kIqf pRÈfd gurU dI hËUrI ivc ilaFdf igaf. acncyq bMglf sfihb dy gRMQI jI df pwlf, srb loh ivc rKy kVfh pRÈfd ƒ lwg igaf. jQy ny kVfh pRÈfd iBwitaf smJ ky muV nvF iqafr kIqf. kI ieh iswKI hY?

luiDafxy ivKy rYx sbfeI kIrqn AuprMq jQy ny Kud lMgr sjfieaf. lMgr Ckx vyly pMgq ivc sjI sMgq ivcoN iek aMimRqDfrI guriswK df, jo jQy df mYNbr nhIN sI, prÈfdy vrqfx vfly dI lwq nfl hwQ lwg igaf. qF prÈfdy vrqfAux vfly ny prÈfdy vgfh ky prHF mfry, CUhx vfly nfl jo bIqI, AuhI jfxdf hY, kI ieh iswKI hY?

(‘kI ieh iswKI hY’ ivcoN DMnvfd sihq)

pfTk aMdfËf lfeI jfx ik ieh sMq sfƒ ikhVy pfsy leI jFdy hn. ijs icwkV ivcoN sfƒ klgIDr pfqÈfh ny apfr ikRpf duafr kiZaf sI, AusI icwkV ivc muV Dkyl rhy hn. ieh lok gurbfxI dI afV ivc, afpxI pRØBuqf vDfAux df kohJf jqn kr rhy hn. aMqrXfmI khfAuNdy ies sMq ny iesy, jylH icwTIaF, hwQ ilKq ikqfb ivc iek vfrI sÌf 38 qy aMimRq Cikaf hY aqy iek vfrI sÌf 42 qy iPr Cwk ilaf hY. jy ieh aMqrXfmI nf huMdy qF iPr pqf nhIN kI bxdf.

gurmiq asUl dy Ault BfeI rxDIr isMG ilK rhy hn ik aMimRq CkidaF sfr hI dsvF duafr Kuwl igaf pr nfl hI ‘nfm dI Koj’ isrlyK aDIn ilKdy hn:

‘‘mYƒ pRfrQnf krn ivc iek anoKf hI svfd afvy, htx ƒ jIa nf kry. jd hor sB kuJ aOVno bMd ho igaf qF kyvl hy gurU! hy gurU! nfm bÉÈ, nfm idRVHf dy, nfm jpx lf dy, ieqny lÌË hI mUMhoN inkldy rhy qy EVk ƒ hy gurU! hy gurU! ieqnI lflsf hI rih geI. hy gurU. hy gurU krdy ƒ mYƒ kuJ pqf hI nhIN irhf. afpxy srIr dI suwD buwD nf rhI qy mYƒ pqf nhIN ik kdoN mYN KVf KVf izwg ipaf. kyvl ieqnI soJI hY ik iek agMmI afvfË ny hwlfÈyrI idwqI ik AuT qkVf ho, qyry swcy gurdyv ‘gurU gRMQ sfihb’ jI qYƒ qVky hI nfm dyvxgy. ijhVI pihlI doqukI gurU mhfrfj dI gurdvfry vVHn sfry qyry kMnf ivc pvygI, Aus ivc hI qyrf byVf pfr ho jfxF hY. qy nfm ny aMdr invfs kr jfxf hY. sfvDfn ho ky sMBflIN. Pyr iek huwj ijhI vwjI. mYN sfvDfn ho igaf. dyKF qF ipaf AuiTaf hF. pr ibrqI myrI Ausy qrHF pRfrQnf ivc hY. ÊYbI ieÈfrf mYƒ ho cuwkf sI qy ieh ÊYbI ieÈfrf myry ÈrDflU afqmy aMdr zUMGf Auqr igaf. ibrqI aPur sMskfr rihq ho cuwkI sI. cfAu ciVHaf hoieaf, mYYƒ msF pRBfq afeI. mhfrfj dy pRkfÈ hox dy smyN qoN ds imMt pihlF hI gurdvfry hoie ky sfihb sMBflx dI Tfx leI. iqafr ho igaf qy pAUey pfeI hOlI hOlI gurdvfry vwl DfeI kIqI. iek jodVI sPur hoeI ik gurmMqr dy idRVH krfAux ihwq jo gurvfk ‘sRI gurU gRMQ sfihb’ duafirE hukmfieaf jfvygf, gur vfk aMdr rmË mfqr BI jo ieÈfrf gurmMqr pRQfie hovygf, Auh sMpUrn gurmMqr ismrn nimq inÈicq kIqf jfvygf. gurU aqy vfh pd jy afey, jf iehnF ivcoN koeI iek vI afieaf qF Aus qoN ieh sMBfvnf hovygI ik ieh vfihgurU nfm vwl ieÈfrf hY. gurU gurU aqy vfhu vfhu df jfp pUrf Èbd vfihgurU ismrn dfrmËI hukm hovygf. jd mYN aiq nyVy Zuwkf qF mDur mDur pfT dI rsIlI, aiq mnmohxI idliKwcvIN DunI suxI. jo mYƒ msq krdI jfvy, pr bfxI spwÈt qOr qy suxI qy smJI nf jfvy. bVf hYrfn ik awj svwKqy iks ny mhfrfj df pRkfÈ kIqf hY aqy kOx aYsI icwq-cIrvIN pRym ltk ivc atk atk ky qy lmk lmk ky pfT kr irhf hY. jd mYN aYn drvfËy dI dyhurI pfs puwjf aqy aMdrvfr vVn lwgf qF myrf sIs iekdm Juk igaf aqy PVk myry sRvx-sRoq dy drvfËy aMdr ieh do qukF spwÈt af peIaF. XQf gurvfk—

vymuhqfjf vyprvfhu..

nfnk dfs krhu gur vfhu..20..

khuhu gur vfhu dI aYsI Ëbrdsq cuMbk klf vflI swt peI ik qurMq vfihgurU! vfihgurU! dI Jrnft df rfg myry rg-ryÈy qy lUM lUM aMdr iCV igaf. mYN AuBV ky mhfrfj dI crn Èrn zMzoq ivc jf ipaf. pr mYnUM ieh pqf nhIN ik ikhVI qfkq, ikhVI amr klf ny mYnUM gurduafry dI dyhulI ivcoN AuBVf ky qy AuCflf dy ky iCn mfqr awK dy Por ivc gurU sfihb dy inkt snmuKI hËUrI Èrxfgiq ivc DVwm jf iswitaf. pfT hoxf AudoN hI bMd ho cwukf sI. mYN zMzvq ivcoN AuWT ky gurU sfihb dy drÈn kIqy qy Pqih bulfeI qF kI dyKF, mhfrfj jI AuWpr cvr ho irhf hY pr qfby koeI nhIN aqy gurU sfihb dy AuWprvfr cMdoaf sfihb qy sRI gurU gRMQ sfihb dy ivckfr aduwqI cmqkfr aqy iJlimkfr CbMnI cikRq icwqrkfrI ivc vfihgurU Èbd icqiraf iJliml iJliml kry, jo afsry ibhUx hvf ivc muawlk itikaf lihry mfry. gurduafry hvfeI pulfV ivc cfr-cuÌyry ieho hI kOqk vrq irhf sFgo-pFg idsy. rgo-ryÈy ivc nfm pRvyÈ kr igaf aqy svfs af-muhfrf qor qur ipaf. twk twk dI cfbI lwg geI. ieMny ƒ gRMQI isMG dy aMdr afAuNidaF hI vfihgurU gurmMqr dI iJlimkfr cfr cuÌyry icwqrkfrI vflf nËfrf alop ho igaf. ieh pqf nf lwg sikaf ik gurU mhfrfj df pRkfÈ iks ny kIqf. jd gRMQI isMG ny rumflf cwuØikaf qF ieMn-ibMn Auho hukm inkilaf mYN suixaf sI.

jIvn cirwqr BfeI rxDIr isMG, pMnf 30 qoN 32

ivcfr—Aukq BfeI rxDIr isMG dI ilKq qoN ieh spwÈt hY ik BfeI sfihb nfm bfry gurmiq anusfr kuJ vI nhIN jfxdy. jogIaF vfly nfm aqy dyhDfrIaF vfly nfm dI hI pRoVqf kIqI hoeI hY. pMjF ipafiraF qoN gurmMqr vfihgurU lY ky aMimRq Ck ky vI iehnF dI soc muqfibk gurmMqr nhIN imilaf aqy nfl ieh vI ipwCy ilK rhy hn ik aMimRq CkidaF hI kpft KuwlH gey. hr kMm vfsqy BfeI sfihb ÊYbI ÈkqIaF qoN pRyrnf lY rhy hn pr svr iehnF df Pyr vI kuJ nhIN irhf. kI ‘gurU goibMd isMG jI’ aqy mfqf gujrI jI nfloN BfeI sfihb dI avsQf AuWcI hY? jdoN gurU jI dy Coty sfihbjfdy pirvfr ivCoVy qoN bfad gMgU bRfhmx (20 sfl nmk Kf ky hrfm krn vflf) dy nfl mfqf jI smyq jf rhy sI qF mfqf jI aqy sfihbjfidaF ƒ iksy ÊYbI ÈkqI ny afvfË dy ky nf dwisaf ik gMgU bRfhmx ny quhfnUM pkVf dyxf hY iesdy nfl nf jfieAu. awD iKVy Puwl mhfn XoDy KUnI kMizaF nfl JrIt gey sfrI dunIaF ny dyiKaf hY ÈhId ho gey koeI ÊYbI afvfËF nf afeIaF. siqgurU jI ny dUr bYiTaF nUry mfhI ƒ Byijaf ik jfh sfihbjfidaF df pqf ilaf. Auhny af ky dwisaf ik ÈhId ho gey hn. swc ÈmHf dy prvfny zoly nhIN. ieh BfeI rxDIr isMG ikhVy nfm aqy ikhVIaF ÊYbI ÈkqIaF dI gwl kr irhf hY?

gurbfxI gurmiq anusfr nfm—gurmiq ivc nfm jp nfloN ismrn dI vwzI mihmf hY, ikAuNik mn dI iekfgrqf aqy ÈuwD pRym ibnHF ismrn ho nhIN skdf, ismrn qoN icwq dI ivRq nfm dy Bfv ivc juV jFdI hY, iNesy ƒ siqgurU ny jpu dy aMiqm slok ivc nfm ipafAuxf iliKaf hY, ar nfm iDafEux dI jugiq dwsI hY—

‘‘gun khu, hir lhu kir syvf siqgur,

iev hir hir nfmu iDafeI.. (pMnf 669)

gurU dy hukm muqfibk jo inrBAu ismr ky BY rihq nhIN hoieaf, inrvYr ƒ iDaf ky iksy nfl idlI vYr rwKdf hY, piqq pfvn afKdf hoieaf CUq-Cfq dy bMDnF ivc bwDf hY, akfl akfl Aucfrx krdf mOq dy BY qoN mukq nhIN hoieaf, ‘‘jfiq aru pfiq nihn ijh’’ inwq jp ky jfiq goiq dy BRmcwkR ivc gyVy KFdf hY, Ausdf nfm aQvf kQn mfqr ismrn kyvl pfKMz hY, asl ivc Ausny nfm ƒ smiJaf mMinaf nhIN. BfeI sfihb ny afpxI ilKqF ivc sfrf Ëor kyvl qy kyvl Ëbfn nfl vfihgurU vfihgurU krn ‘qy lf idwqf hY smJ, mMnx, kmfAux dI koeI gwl hI nhIN kIqI. ieh kyvl Ëbfn nfl vwD vfr bolx ƒ hI kmfeI smJdy rhy hn. Ëbfn nfl koeI sfrf idn sfrI rfq ipAu ipAu krdf rhy pr ipAu df hukm bcn nf mMny kI puwqr aKvfAux df hwkdfr hY. mF mUMh qoN bwcf bwcf nhIN AucfrdI rihMdI pr AusdI surq kdy vI bwcy ivcoN inkldI nhIN hY. iswK ny vI gurU df hukm mn krky bcn krky krm (kMm) krky hr hflq ivc iKVy mwQy mMnxf hY ieh sdf df ismrn hY. ijhVy kyvl idKfvy mfqr mflf Pyrdy hn aqy mUMh mfrdy rihMdy hn AuhnF bfry siqgur bcn krdy hn:

‘‘mnmuK hir hir kir Qky mYlu n skI Doie’’..39..

‘‘rfm rfm sBu ko khY, kihaY rfmu n hoie’’..491..

‘‘muKhu hir hir sBu ko krY ivrlY ihrdY vsfieaf’’..565..

hir hir krih inq kptu kmfvih, ihrdf suD n hoeI’’..732..

kbIr mulF munfry ikaf cZih sfeI n bhrf hoie.

jf kfrin qUM bFg dyih idl hI BIqir joie’’..1374..

eyk icwq ijh iek iCn iDafieAu.

kfl Pfs ky bIc n afieAu.. (cOpeI pf: 10)

aFKn mIc rhY bk kI ijs,

logn eyk pRpMc idKfXo.. (33 svwXY pf: 10)

BfeI rxDIr isMG ny ieh vI iliKaf hY ik nfm hor hY bfxI hor hY. ikAuNik iehnF ƒ vMzIaF pfAux qoN isvf hor kuJ suwiJaf hI nhIN. nfm df arQ hY swc jy ihrdy aMdr vws igaf qF nfm vws igaf. jy swc dy nfl mn nhIN mMinaf qF krI jfh BfvyN vfihgurU vfihgurU rfq idn kuJ vI nhIN hox lwgf. ‘‘eyhu scu sBnf kf Ksmu hY..’’ (pMnf 922) swc hI pRmfqmf hY, pRmfqmf dy guxF df ismrn inrvYr ho jfxf, inrBAu ho jfxf, ÈIl, sMjm, sbr, sMqoK, dieaf, inmrqf, mOq df vI BY dUr ho jfxf iehnF rwbI guxF df ismrn nfm jpxf hY. ieh swc pRmfqmf dy gux hn. ‘‘gux kih guxI smfvixaf..’’ ieQy gux kih df ieh mqlb nhIN hY ik gux kyvl mUMh nfl bolI jfxy hn Dfrn nhIN krny. guriswK hmyÈf hI rwbI guxF ƒ ihrdy ivc vsf ky swc df rUp ho jFdy hn, guxI ivc smf jFdy hn.

‘‘hir kf syvk so hir jyhf

Bydu n jfxhu mfxs dyhf..’’ (pMnf 1076)

KFz KFz kihq jIBO nf svfd mITo afvY. (BfeI gurdfs jI) kyvl KMz KMz afKI jfx nfl mUMh imwTf nhIN ho jFdf KMz Kfx nfl imwTf huMdf hY.

BfeI rxDIr isMG vflf nfm qF kyvl amIr aqy ivhlV bMdy jpu skdy hn pr ‘‘gurU gRMQ sfihb’’ aMdr nfm dI jo pirBfÈf hY Auh nfm grIb ikRqI vI jp skdy hn. iek afry qy lwkV cIrn vflf ikRqI iswK jy lwkV cIridaF cIridaF Ausdf sfrf iDafn BfeI rxDIr isMG dy dwsy nfm vwl clf igaf qF afrI Aus ikRqI iswK df hwQ kwt dyvygI. Auh grIb rotI qoN vI afqur ho jfvygf. BuwKy ƒ kyvl rotI Xfd af skdI hY, pRmfqmf nhIN Xfd af skdf. jy trYktr vfhux vfly df sfrf iDafn BfeI rxDIr isMG vfly nfm ivc clf igaf qF trYktr kfbU qoN bfhr ho jfvygf. gwzIaF clfAux vfilaF df sfry df sfrf iDafn BfeI rxDIr isMG vfly nfm ivc clf jfvy qF pqf nhIN ikMny ku aYksIzYNt roË hox. gur vfk hY ‘‘hfQ pfAu kr kfm sB cIq inrMjn nfl..’’ ies df mqlb ieh nhIN hY ik 24 GMty cONkVI mfr ky iksy Bory ivc bih rihxf hY aqy mMg ky Kfxf hY. mhfrfj kihMdy hwQF pYrF nfl ikRq kr aqy nfl hI cyqf rwK ik ikRq ivc koeI mYl nf hovy. jIvn Br hwk swc ‘qy pihrf dyxf bfxI pVHnI, suxnI, smJxI, mMnxI kmfAuxI ieh nfm jpxf hY. ivhlVF vfly nfm ƒ gurmiq ivc koeI QF nhIN hY. ikhVI mflf dI gwl krdy hn Bf: rxDIr isMG?

swcy pfqÈfh ƒ kyvl swc psMd hY. mflf nfl igxqI krky, nfm jpxf gurbfxI ivc ivDfn nhIN. mflfDfrI kyvl ihMdU, muslmfn afidkF dI nkl krdy hn gur Ìurmfn hY:

‘‘hir hir aKr duie ieh mflf..

jpq jpq Bey dIn dieaflu..

krEu bynqI, siqgur apunI..

kir ikrpf rfKhu srxfeI

mo kAu dyhu hry hir jpnI..?..rhfAu..

hir mflf Aur aMqir DfrY..

jnm mrx kf dUKu invfrY..

ihrdY smflY muiK hir hir boly..

so jnu ieq Auq kqih nf zolY..

khu nfnk jo rfcY nfie..

hir mflf qf kY sMig jfie.. (388 afsf m: 4)

hor—

suikRqu krxI sfru jpmflI..

ihrdY Pyir clY qpu nflI.. (34 BYrAu m: 4)

hor—

kbIru jpnI kfT kI ikaf idKlfvih loie..

ihrdY rfmu n cyqhI, ieh jpnI ikaf hoie..

(1368 slok kbIr)




.