.

gurbfxI ‘c imiQWhfsk hWsqIaF

ipRMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI aMdr rfm, ikRsLn, dfmodr, isLafm, sfrMgpfn aid lgBg sfry hI imiQhfsk avqfrF dy nF afey hn. gurbfxI arQF nMU smJx leI ieQy ies nuWkqy nMU smJxf aWq jLrUrI hY ik ieh kI hn? ivsLf vsqU nMU GoiKaF pqf lgdy dyr nhIN lgdI ik ieQy ienHF aWKrF nUM imiQhfsk arQF ‘c AuWkf pRvfn nhIN kIqf igaf. blik pUrI qrHF bdlvyN arQF ‘c bhuqf krky srbivafpI akflpurKu leI hI vriqaf hY. kyvl rfm sLbd hI lY lvo, ieh lPLjL gurbfxI aMdr hjLfrF vfrI afieaf hY pr "sBY Gt rfmu bolY" (pMnf 699) Bfv rmy hoey rfm leI, iesdy Ault dsLrQ puWqr rfm nMU ikWDry vI krqf, Bgvfn, pRBU jF pRmfqmf dy arQF ‘c nhIN vriqaf. iesqoN vWD ieh vI smJx df ivsLf hY ik sfihb sRI gurU grMQ sfihb aMdr lgBg sfrIaF hI imiQhfisk hWsqIaF, ivaWkqIaF, sLbdfvlI df iksy nf iksy ZMg ijLkr afieaf hY. ieh ijLkr keI pRkrxF ivc afieaf hY ijvyN :

1[ keI vfrI iksy Kfs ivakqI aQvf hWsqI df ijLkr, Aus bfry pRgtfey jF pRclq iksy ivsLysL gux df pRBfv dyx leI kyvl imsfl vjooN.

2[ kuJ QfvyN Aus dy jIvn ‘coN iksy ivsLysL aAugx dI JWlkfr dyky, aijhIaF smjLorIaF qoN mnuWK nMU sucyq krn leI.

3[ iksy imiQhfsk hWsqI-ivWakqI jF sLbd nMU jdoN gumrfh lokF ny jjLbfqI hoky jF bRfhmxI pRBfvF aDIn krqf, Bgvfn qy pUjxXog bxf ilaf qF aijhI socxI df KMzx krky, akflpurKu dI srb-AuWqmqf pRgtfAux leI.

4[ pRclq nfvF nMU hI akflpurKu boDk arQF ‘c pRgt kIqf. ijvyN ivsLnMU-AupfsLk, smuMdr mMQn vflI khfxI dI tyk lY ky, pfxI ‘coN jnm lYx vflf jF pfxI df vfsI mMn ky ivsLnMU nMU ‘nfrfiex’ kihMdy hn. pfqsLfh nUM lPLjL qy ieqrfjL nhIN b-sLrqy krqy leI nfrfiex kihx vfly kol smJ hovy ik krqf ajUnI hY.

gurbfxI ivcoN iehnF scfeIaF nMU smJx leI gurbfxI aiBWafs, arQ-boD aqy gurbfxI ivcfrDfrf nMU smJxf aiq jLrUrI hY, nhIN qF afm lokF ‘c:

(A) kuJ Auh hn jo gurbfxI ‘c vrqy rfm, iksLn, bRhmf, ivsLnMU, pfrbqI, dfmodr, sfrMgpfn, bITul aid nfvF nMU sux ky hI mMn lYNdy hn[ gurU sfihb vI ienHf dy sLrDflU aqy pRsLMsk sn.

(a) kuJ AulU ibrqI, mnmqI, pMQk doKI-BolIaf BflIaF sMgqF nMU isWKI mfrg qoN BWtkf ky kurfhy pfAux leI aWzI-cotI df jLor lgFdy hn.

(e) kuJ axKhIxy, tfAUt pMQk ivWdvfn, afgU qy nyqf jfxy anjfxy afpxI BWl ‘qy suafrQ-pUrqI leI vWD cVH ky Aulty arQF ‘c vrqdy hn.

ies df muWK kfrx hY-sMgqF qy lokfeI ‘c gurbfxI df ies pKoN suXojq ZMg nfl pRcfr df nf hoxf. iehnF hflfqF ‘c hwQly gurmWq pfT dI loV hor vI vWD jFdI hY. hwQly gurmWq pfT ‘c asIN sWc nMU lokfeI sfhmxy rWKx leI kyvl kuJ imsflF ijvyN rfm, ikRsLn, sUrj, agnI afid dI hI dy rhy hF. gurbfxI aMdr iesy hI qrjL qy hjLfrF pWd vrqy hn. pUrf vyrvf dyx leI, ikhVf imiQhfsk pd, gurbfxI ‘c ikWQy-ikWQy afieaf hY; sMbMDq pUry pRmfxF nMU lY ky nfl-nfl spWsLt krnf ik AusnMU AuQy, iks arQ ‘c vriqaf hY. ies kMm leI pUrf kosL iqafr krn dI loV hY, qfik sMgqF nMU gurbfxI dIaF sWcfeIaF bfry sucyq kIqf jf sky. nhIN qF ‘a’ ‘qy ‘e’ kYtygrI dy lok apxf vfr krdy rihxgy.

gurbfxI ‘rfm’ ‘qy avqfrI ‘rfm’- bRfhmxI pRBfvF aDIn, BfrqI lokfeI df vWzf ihwsf dsLrQ puqr rfm nMU hI Bgvfn krky mMxdf afieaf hY. ieQy sRI rfm dI jIvnI dyx dI Kfs loV nhIN ikAuNik QohVy-bhuq Prk nfl ieh afm lokF ‘c pRclq hY. hr sfl hox vflIaF rfmlIlfvF, ipWkcrF ieQoN qIk ik aj dy ‘sYkulr rfj’ ‘c skUlF kfljF ‘c lgIaF tYkst buWkF, ryizE-tYlIivjn dy sIrialF rfhIN ies bfry BrvF pRcfr vI kIqf jf irhf hY.

iPr vI aqI sMKyp- ajoiDaF dy rfjf dsLrQ dIaF iqMn rfxIaF ijnHF ‘coN cfr puWqr hoey. sB qoN vzy rfm, koisLlaf dy puWqr sn. afp ny ividaf gurU-ivisLst, vydFg-vfsudyv qoN piVaf qy ssLqR ividaf ivsLvfimWqr qoN leI. isLvjI df DnuWK qoV ky, imiQlf dy rfjf jnk dI puWqRI sIqf nMU virHaf. soqylI mF kYkeI kfrx rfjiqlk dI pRfpqI bdly, 14 sflF dy bnvfs jfxf ipaf. sIqf ‘qy Cotf Brf lWCmx afp dy nfl gey. lMkF dy rfjf rfvx ny afpxI BYx srUp-nWKf aqy sIqf suaMbr smyN hoeI apxI byiejLqI df bdlf lYx leI bn ivcoN sIqf df hrx kr ilaf. rfvx dy hI Brf bBIKx ‘qy bFdrF dy jrnYl hnumfn dI mWdd nfl rfvx qy hmlf kIqf. lVfeI dOrfn iek smyN lCmx mUrCq ho igaf. sIqf ‘qy lWCmx donF nMU ivWCVdy dyK rfm bVy ivafkul hoey aMq rfvx nMU mfr ky sIqf nUM lY ky ajuiDaf vfps pujy ‘qy dWs hjLfr vrHy rfj kIqf. ajuiDaf phuMc ky lok lfj qoN bcx leI sIqf nMU jMgl ‘c iBWjvf idWqf. AuQy bflmIkI dy afsLrm qy sIqf qoN lv ‘qy kusL dy do puqrF ny jnm ilaf-afid. rfm dI jIvnI bhuqf krky qulsI rfmfiex qy aDfrq hY pr iesdf mUl purfqn bflmIkI rfmfiex hY. ikhf jFdf hY bflmIkI rfmfiex, rfm dy jnm qoN lgBg 10, 000 sfl pihlF ilKI qy bfd ‘c Ausy qrHF vfprI. bflmIkI rfmfiex ‘c rfm nMU mhfpursL drsfieaf hY jdik qulsI dI ‘rfmcirq mfns’ ‘c rfm dI pUjf Bgvfn mMn ky hY.

bRfhmxI ivsLvfsF aDIn rfm nMU ivsLnMU df sWqvF avqfr dWisaf hY. kuJ df ivsLvfs hY ik rfm ieiqhfisk ivaWkqI nhIN blik jdoN lokF ‘c mhfkfv qy iekFkIaF ilKx df irvfj sI qF AuhnF ivcoN hI kuJ nftk styjF qy vI Kyzy jFdy sn. iesyqrHF ieh vI iek mhfkfv hY jo lokF dy mnF Aupr afpxI Cfp pwkI kr, hrmn ipafrf huMdf igaf. vYsy vI rfmfiex keI pVfvF ivcoN hI agy vWDI hY.

gurbfxI ‘c rfm sLbd hjLfrF vfrI afieaf hY ‘qy keI sjx AulHfmf dyNdy suxy hn; ‘gurU sfihb ny qF rfm df nF bfxI ‘c bfr-bfr vriqaf hY pr qusIN iesdf ivroD krdy ho. keI sLfqr, pMQk doKI BolIaF-BflIaF sMgqF nMU gumrfh krn leI vI ienHF sLbdF dI vrqoN krdy hn. ikaf KUb! ijhVy gurbfxI nMU afpxf iesLt mMxdy hn Auh qF dsLrQ suWq rfm nMU iesLt mMnx nMU iqafr nhIN pr ijnHF gurbfxI kdy pVHI hI nhIN AunHF nMU ies sWc dI smJ vI af geI?

smJx df ivsLf hY ik gurbfxI ‘c ijs rfm dI pUjf-arcf jF ismrn dI gwl hY Auh GWt-GWt ‘c rmy hoey rmq rfm leI hY ijsdI ivafiKaf bfxI ‘c "sfDo iehu qnu imiQaf jfnAu ] Xf BIqir jo rfmu bsqu hY sfco qfih pCfno" (pM:1186) "rmq rfmu sB rihE smfie" (pM:865) "rmq rfm jnm mrxu invfrY" (pM:865)"rmq rfm Gt Gt afDfr"(pM:897) "rmq rfm isAu lfgo rMgu" (pM:345) eyQy Aus rfm leI pRyrxf hY jo rmeIaf rfm hY. hor lvo "hAu qAu eyku rmeIaf lYhAu ] afn dyv bdlfvin dYhAu" (pM:874) ieQy nfmdyv kihMdy hn aY pMzq! mYnUM qF kyvl jLry jLry ‘c rmy rmeIaf dI loV hY bfkI ijMny vI qyry dyvIaF dyvqy hn, Aus iek dy bdly qYnUM vfps krdf hF. iesyqrHF "sBY Gt rfmu bolY rfmf bolY ] rfm ibnf ko bolY ry " (pM:988) ihsfb lFdy dyr nhIN lgdI ik gurbfxI aMdr iks rfm leI pRyrxf kIqI geI hY.

iesdy Ault, ijQoN qIk dsLrQ suWq rfm df qfluk hY pfqsLfh AusnMU pRBU jF Bgvfn mMnx nMU kdficq iqafr nhIN. pfqsLfh ny bfxI ‘c krqy nUM ‘ajUnI’ PLurmfa ky ies bfry BulyKf rihx hI nhIN idWqf. agy jf ky ikRsLn jI bfry ijLkr krdy asIN ieh vI dyKFgy ik bfxI aMdr pfqsLfh ny AunHF lokF bfry ijhVy ieh mMxdy hn ik rWb avqfr Dfr ky jnm lYNdf hY, ieQoN qIk qfVxf kIqI ‘qy PYslf idWqf ik Auh mUMh hI sV jfvy ijhVf kihMdf hY ik rWb jnm lYNdf hY. avqfrI jF dsLrQ suWq rfm leI bfxI df PLYslf hY: "jugh jugh ky rfjy kIey gfvih kir avqfrI ] iqn BI aMqu n pfieaf qf kf ikaf kir afiK vIcfrI" (pM:423) jF "rovY rfmu inkflf Bieaf ] sIqf lKmxu ivCuiV gieaf"(pM:953) hor lvo "pFzy qumrf rfmcMdu so BI afvqu dyiKaf Qf ] rfvn syqI srbr hoeI Gr kI joie gvfeI QI" (pM:875) jF "mn mih JUrY rfmcMdu sIqf lCmxu jogu ] hxvMqru afrfiDaf afieaf kir sMjogu" (pM:1412) blik rmeIaf rfm dI mhfn hWsqI sfhmxy dsLrQ suWq avqfrI rfm nMU qF gurU nfnk pfqsLfh, krqy dI mhfn rcnf ‘c imwtI dy jLwry dI inafeI quWC ibafxdy hn, ijvyN "nfnk inrBAu inrMkfr hor kyqy rfm rvfl" (pM:464) cyqy rhy ‘rvfl’ dy arQ hn quWC, imWtI dy jLry ijMnf. avqfrI rfm bfry hor "aMDulY dhisir mUMzu ktfieaf rfvxu mfir ikaf vzf Bieaf" (pM:350) iesyqrHf bfxI ivcoN hor byaMq pRmfx mOjUd hn.

ikRsLn - jsodf aQvf dyvkI nMdn ikRsLn qoN ielfvf purfqn rWcnfvF qy kosLF ‘c ieh sLbd keI hor arQF ‘c vI afieaf hY-irg vyd ijsnMU ihMdU mWq dI sB qoN purfqn rcnf ikhf hY ies ‘c ieh sLbd kfly rMg leI afieaf hY. jsodf suWq ikRsLn df irgvyd ‘c AuWkf ijLkr nhIN. sB qoN pihlF CFdygX AupinsLd ‘c dyvkI suWq ikRsLn df nF, ivdvfn dy rUp ‘c afieaf hY. ies nF dy iek asur jF zfkU df ijLkr vI afieaf hY ijsny 10,000 sfQIaF smyq ieMdR qy hmlf kIqf ‘qy qbfhI mcf idWqI jdoN qIk ieMdR ny AusnUM hrf ky Aus dI KWl hI nf Auqfr idWqI.

iek hor vYidk ircf ‘c pMjfh hjLfr ikRsLnf ‘qy AunHF dIaF grBvqI iesqRIaF dy kWql df ijkr hY qfik AunHF dI sMqfn hI awgy nf vWD sky. aMdfjLf, ik ieh sLbd, afrIaF hmlfvrF vloN ieQoN dy asl vsnIk dRivVF afid leI kfly rMg dy hox kfrx vrqy hn. ieQoN ieh vI pqf lgdf hY ik swqf nMU hiQafAux leI afrIaf lokF ny ieQoN dy vsnIkF Aupr ikMny jLulm Zfey. AupRMq vrx vMz rsqy AunHF nMU sLUdr ‘qy rfKsL krky msLhUr krnf vI ienHF hI jLulmF dI kVI hY. ieQoN aMdfjLf huMdf hY, jdoN ieh ircf ilKI, AudoN ikRsLn jIvnI afrIaF lokF ‘c pRclq nhIN sI hoeI, nhIN qF Auh kfilaF nUM ikRsLn df nF nf kdy nf dyNdy ijvyN bfd ‘c ieh sLbd AuhnF leI pUjnIk ho igaf.

ajoky smyN ikRsLn aWQvf kfnH sLbdF qoN dyvkI suWq ikRsLn df pRBfv ilaf jFdf hY ijs dy ipqf df nF vfsudyv ‘qy jnm afpxy mfmy kMs dI kYd koTrI ‘c hoieaf. kMs iesnMU apxf kfl mMnky mfr dyx qy quilaf sI, iksy qrIky vfsudyv ny ies nMU mWQrf qoN gokl invfsI guafly bfbf nMd dy Gr phuMcf idWqf. iesqrHF ies dy pflk mfqf-ipqf bfbf nMd ‘qy jsodf bxy. ivsLnMU purfn anusfr, ivsLnMU ny afpxf iek kflf vfl dyvkI dy pyt ‘qy icwtf vfl roihxI dy pyt ‘c Byijaf. kfly vfl qoN ikRsLn ‘qy icWty qoN blrfm hoey iesqrHF ieh dovyN BfeI sn. ihMdU ivsLvfsF anusfr ikRsLn nUM ivsLnUM df aWTvF avqfr disaf hY.

ikRsLn jI dIaF 16100 ieWsqRIaF, iek lK aWsI hjLfr puqr aqy hor anykF axhonIaF GWtnfvF ikRsLn lIlf nfl juVIaF hn. ijvyN cIcI AuNglI qy lgfqfr sWq idn govrDn prbq nMU cuWkI riKaf ‘qy ieMdR dI kropI qoN gokul vfsIaF nMU bcfieaf. dUqF dy Auzx vfly, svYcflk ngr sLoB nMU ijiqaf. smuMdRI dYqF nfl Bry sfgr ‘c vWV ky vrux dyvqy nMU ijiqaf. pfhul ivc pMc jnX nMU mfr ky, pMc jnX nF dy sMK nMU hfsl kIqf. arjn df sfQ dyNdy KFzv vn ‘c agnI dyvqf nMU pRsMn kr ky AusqoN agnI asqR Bfv sudrsLn cWkr hfsl kIqf qy gruV dI svfrI kr, ieMdR dI ngrI amrfvqI nMU zrfieaf. kfm iewCf pUrI krx leI, sqBfmf leI vWzf jMg krky ieMdr dy bfg df pfrjfq ibrK AuKfV ilaFdf. iesqRI Bys bxfky DoKy nfl cMdRfvl nMU Aus dy Gr jfky jWbrI Cilaf. anykF iBaMkr dYqF qy durfcfrI rfijaF nMU mfiraf, rfqo rfq smuMdR kMzy duafrkf ngrI vsfeI ‘qy rfqo rfq sfry lokF nMU suWqy, sfmfn smyq AuQy qWbdIl kr idWqf, Auh lok jfgy qF duafrkf ‘c sn. mhfBfrq smyN arjun dy rWQ nMU hFikaf, sMdIpnI, ikRsLn jI dy sLsqR gurU ‘qy durBfsLf kul puroihq sn.

ikRsLn jI df jIvn iBMn iBMn pVfvF ‘c ivksq hoieaf imldf hY. mhfBfrq ‘c mhfn joDy dy rUp ‘c; hirbMs purfn ‘c pihlI vfrI AuhnF nfl cWmqkfrI khfxIaF juVIaF hn. Bfgvqpurfx ‘qy pyRm sfgr ny iesnMU lokipRX bxfieaf. mhfBfrq dy sLFq prv, aiDafeI 18 ‘c gIqf dI rcnf ikRsLn jI rfhIN dsI hY ijs ‘c ikRsLn jI ny apxy afp nMU pRmfqmf, bRihmMz dI isrjnf krn vflf ikhf ‘qy arjun qoN apxy afp nMU prm-afsn, amr, afjonI, dYvI-prm-dyvqf, srbivafpk aKvfieaf hY. aMq sfrf Xfdv vMsL sLrfb dy nsLy ‘c cUr ho ky afpsI lVfeI ‘c nWsLt ho igaf aqy ikRsLn Audfs avsQf ‘c bYTy srs nF dy isLkfrI hQoN, ihrn dy BulyKy qIr df isLkfr bx gey. kuJ iliKqF muqfbk jo Xfdv Aus smyN AuQy mOjUd nhIN sn AunHF qoN agy Xfdv kul clI.

purfqn rcnfvF ‘qy kosLF ‘c ikRsLn pd hor bhuq arQF ‘c vI afieaf hY, ijvyN vyd ivafs, arjn, koiel, kF, hnyrf pWK, kflf, kiljug, nIl, lohf, surmf, moqI afid. sfzy hWQly gurmWq pfT df muK sMbMD jsodf puqr ikRsLn jI nfl hI hY jF iPr gurbfxI ‘c akflpurKu leI vrqy sLbd ikRsLn nfl.

sRI gurU gRMQ sfihb jI aMdr ikRsLn pd afm qOr qy do arQF ‘c-iek akflpurKu ‘qy dUjf jsodf suwq ikRsLn leI afieaf hY. jo lok jsodf suwq ikRsLn nMU rWb jF Bgvfn mMxdy qy pUjdy hn, pfqsLfh ny ies ivcfrDfrf df pUrI qrHF KMzx kIqf hY. PLurmfn hY "jugh jugh ky rfjy kIey gfvih kir avqfrI ] iqn BI aMqu n pfieaf qf kf ikaf kir afiK vIcfrI"(pM:423) Bfv ijs ikRsLn nUM qUM Bgvfn mMxdf hYN Auh qF kyvl apxy smyN df iek rfjf hI ikhf jf skdf hY aqy "kyqy pvx pfxI vYsMqr kyqy ‘kfn’ mhys" (jpu pAu:30) blik "nfnk inrBAu inrMkfru hoir kyqy rfm rvfl ] kyqIaf kMnÙ khfxIaf kyqy byd bIcfr" (pM:464) Bfv akflpurKu dI mhfn hWsqI mukfbly ikRsLn dI hWsqI ‘rvfl’ Bfv imWtI dy jLry qoN vWD nhIN. krqfr dI rcnf ’c qF ajyhy anykF ikRsLn ‘kyqy kfn’, ‘kyqIaf kMnÙ khfxIaf’ inWq GVy jFdy hn. pMjvyN nfnk jsoDf suWq ikRsLn leI Bgvfn kihx vfilaF nUM cyqfvnI dyNdy hn, "sglI QIiq pfis zfir rfKI ] astm QIiq goivMd jnmf sI ] 1 ] Brim BUly nr krq kcrfiex ] jnm mrx qy rhq nfrfiex ] 1 ] rhfAu ] kir pMjIru KvfieE cor ]Ehu jnim n mrY ry sfkq Zor ] 2 ] sgl prfD dyih loronI ] so muKu jlAu ijqu khih Tfkur jonI ] 3 ] jnim n mrY n afvY n jfie ] nfnk kf pRBu rihE smfie" (pM:1136). Bfv "aY BrmF ‘c Psy mnuWK! qUM ieh kcIaF glF ikAuN krdf hYN? pRBU ajUnI hY, jnm-mrx ‘c nhIN afAuNdf" pr qUMN kI kIqf "sfrIaF iQWqF nUM cuWk ky iek pfsy rWK idWqf qy (BfdoN vdI) asLtmI nUM mn bYTf, ies idn rWb ny jnm ilaf sI. pMjIrI bxfky pWVdy ‘c luko ky, corI corI Bog luafAux dI gl krdf hYN. pRRBu qoN axjfx (sfkq) mnuWK! qyry kurfhy pY jfx df kfrx hI qyrf mUrqI nUM rWb df srIr mMxky AusnUM lorIaF dyxf hY. qFqy, Auh mUMh sV jfxf cfhIdf hY ijhVf kihMdf hY rWb jUnI ‘c afAuNdf hY. akflpurKu kdy jnm-mrx ‘c nhIN afAuNdf, krqfr qF jLry jLry ‘c mOjUd rihMdf hY.

iehI nhIN, bfxI ‘c akflpurKu leI vI ikRsLn pWd keI vfrI afieaf hY pr Aus vyly AusnUM jsodf suWq iksLn smJxf jF pRcfrxf, gurbfxI isDFq qy arQF bfry nfsmJI hY. ijvyN "eyk ik®snµ srb dyvf dyv dyvf q afqmf ] afqmf bfsudyvis´ jy ko jfxY ByAu" (pM:469). ieQy ikRsLn pWd sfrI rcnf dy kyNdrI Dury pRBU leI afieaf hY. blik nfl hI lPLjL vfsudyv ijvyN hor "bfsudyv bsq sB Tfie"(pM:897) vI afieaf hY pr AuQy ieh lPLjL vI srvivafpk, pflxhfry pRmfqmf leI. iesyqrHF hor lvo "sovMn Zflf ik®sn mflf jphu qusI shylIho" (pM:567).

blik jsodf suWq ikRsLn leI qF gurdyv ikRsLn BgqF nUM hI suafl krdy hn aY BfeI! ijs ikRsLn nUM qusIN iek pfsy rWb kihky pUjdy ho dUjy pfsy afp hI kihMdy ho ik iksLn ny kfm pUrqI leI ieMdR dy bfgL ‘coN pfrjfq ibrK ilaf ky sqBfmf nUM idWqf aqy Ausy hI iksLn ny hI CWl-kWpt qy jLor jLbrdsqI krky "juj mih joir ClI cMdRfvil kfnÙ ik®snu jfdmu Bieaf ] pfrjfqu gopI lY afieaf ibMdRfbn mih rMgu kIaf" (pM:470) muqfbk ibMdRfbx ‘c cMdRfvl nfl rMg rlIaF mnfeIaF. hor lvo "ik®snu blBdRü gur pg lig iDafvY ] nfnk gurmuiK hir afip qrfvY" (pM:165). iesyqrHF imiQhfsk ikRsLn vfly ijMny vI Aupnfm afey, muWK nF ikRsLn dI qrHF murfrI, dfmodr, bITul, ibhfrI, gopfl, ipqMbr, kysLv, sRIDr afid sfry hI gurbfxI ‘c akflpurKu leI hI afey qy pRsMg anusfr cMgI qrHF smJfey vI hn. spWsLt hY jdoN muWK ikRsLn pd hI jsodf suWq leI nhIN qF sMbMDk AupnfvF dI gl afpy hI muWk jFdI hY.iesyqrHF jykr rfm jF iksLn afid iksy hor nUM lYky kyvl avqfr vfd qy hI gl krnI hovy qF gurbfxI KjLfny ivcoN anykF pRmfx dy ky sfbq kIqf jf skdf hY ik gurmWq anusfr akflpurKu qoN CuWt, koeI vI srIrDfrI rWb jF Bgvfn nhIN ho skdf.

eyko krqf avru n koie (pM:1174)- drasl sfnUM ies pKoN gurbfxI dy mUl isDFq nUM smJx dI loV hY gurbfxI df akflpurKu sfry sMsfr df ieko hI hY aqy AusdI pCfx ÃÄ kihky sMpUrx mMglfcrx (mUlmMqR) ‘c krvf idWqI geI hY. gurU dr qy mUrqI pUjf, srIr pUjf, avqfr pUjf jF dyv pUjf nUM jF iPLr krqy df lV CWzky iksy vI hor dI pUjf nUM pRvfx hI nhI kIqf. gurbfxI df spWsLt PLYslf hY "Ksmu Coiz dUjY lgy zuby sy vxjfiraf" (pM:470) Bfv akflpurKu df lV CWz ky ijhVy ieDr AuDr BWtk jFdy hn, Auh lok apxf mnuWKf jnm guaf ky muV jnm-mrx dy gyVH ‘c PWs jFdy hn. ieQy qF "afpy ptI klm afip Aupir lyKu iB qUM ] eYko khIaY nfnkf dUjf kfhy kU" (1291) hor lvo "krx kfrx pRBu eyku hY dUsr nfhI koie ] nfnk iqsu bilhfrxY jil Qil mhIail soie" (pM:276).

hux ies qoN agy gl krdy hF sUrj, cMd, hvf, agnI, pfxI, ndIaF jo krqy dIaF dfqF hn. dUijaF ny ienHF nUM vI dyvIaF-dyvqy krky mMinaf qy pUjf vI krdy hn iesyqrHF vYdk mWq dy muWK dyvqy bRhmf, ivsLnUM, mhysL, pfrbqI hn. ienHF qoN CuWt surg df rfjf ieMdR jo bdlF df dyvqf aqy sUrj-cMd smyq sfry dyvIaF dyvqy AusdI pRjf dsy hn. dUjy pfsy gurmWq ienHF dyvI dyviqaF dI oQAurI nUM hI pRvfx nhIN krdI. hF ienHF coN kuJ nUM akflpurKu dIaF sLWkqIaF df nF idWqf hY jF iPLr lokfeI nUM ies dyvI-dyvqf vfd dy BrmF coN kWZx leI vI ienHF df nF bfxI ‘c anykF vfrI afieaf hY. ijvyN "BY ivic pvxu vhY sdvfAu ] BY ivic clih lK drIafAu ] BY ivic agin kZY vygfir ] BY ivic DrqI dbI Bfir ] BY ivic ieMdu iPrY isr Bfir ] BY ivic rfjf Drmu duafru ] BY ivic sUrju BY ivic cMdu ] koh kroVI clq n aMqu ] BY ivic isD buD sur nfQ ] BY ivic afzfxy afkfs ] BY ivic joD mhfbl sUr ] BY ivic afvih jfvih pUr ] sgilaf BAu iliKaf isir lyKu ] nfnk inrBAu inrMkfru scu eyku"(pM:464) iPLr iesy ieMdR lok df agy PYlfa surg, nrk, jmlok, dyv lok, Drm rfj, jmrfj, icqRgupq, ipqRI lok, pfrjfq, klp ibrK, DMnvMqRI vYd, kfmDyn gAU, gMDrv, ikMnr afid byaMq hY. suafl pYdf huMdf hY jdoN Aus sfry dI mUl muWK dyvqy ieMdR dI hoNd nUM hI gurmWq ny kWt idWqf qy iesnUM kyvl Brmjfl disaf hY qF bfkIaF df kMm afp hI muWk jFdf hY. iPLr vI bfxI ‘c ieh sfry lPLjL qy nF afey hn pr dyKxf hY ikWQy qy iks sMbMD ‘c? iPLr gl smJx vflI ieh vI hY ik ienHF dI pUjf-arcf leI AuWkf nhIN afey. imsfl vjoN ienHF ivcoN AunHF anusfr mMny gey do dyviqaF ‘agnI’ qy ‘sUrj’ dy idqy hoey ipCokV dI gl krdy hF sfrI gl afpy hI smJ ‘c af jfvygI.

agnI dyvqf kI hY? hrIvMsL purfx muqfbk aWgnI iek dyvqf hY ijs dy kWpVy kfly, DUaF iesdI DuWjf (JMzf) qy isr df qfj hY. lftF iesdf brCf (hiQafr) aqy ieh apxIaF sB jIBF nfl jg dI smgRI nUM cWtdf hY. iesdy cfr rWQ hn ijsnUM lfl GoVy iKWcdy hn. sWq hvfvF vI iesdy rWQ nUM iKWcdIaF hn qy iesdI suafrI pyzU hY. ieh apxy lohy dy vWzy-vWzy dMdf nfl dusLmx nUM apxy mUMh ‘c pfky ingLl jFdf hY. ieh asmfn ‘c sUrj, pulfV ‘c ibjlI qy jLmIn qy apxy afm rUp ‘c pRgt huMdf hY.

vYdk mWq dy muWK agnI, sUrj qy hvf iqMn dyviqaF coN ieh iek hY. irg vyd ‘c sBqoN vWD mMqR iesy dI AusqWq ‘c hI hn. ies nUM hom-jg rfhIN KusL krn df ivDfn hY. Ayuh lok jo iesdI pUjf krdy qy iesnUM afhUqIaF dyNdy hn, AunHF dy hI ivsLvfs muqfbk iesnUM mnuWKF qy dyviqaF df ivcolf, amlF df sfKI qy mnuWKF dy GrF df rKvflf vI dWisaf hY. iesy kfrn ihMdU ivafhvF qy dUjy mOikaF qy iesdI pUjf jLrUrI dWsI hY. iesy leI Auh lok murdy nUM sfV ky iesy agnI dyvqy rfhIN surg qy dyv lok ‘c phuMcfAux df ivsLvfs krdy hn. ivsLnUM purfx anusfr ieh bRhmf df puqR, pqnI df nF svfhf hY; ijsqoN pfvk,pvmfn qy sUcI nfm dy do puwqR qy iek DI hY. iesqoN bfd hor pMjqflI puqRF dy jnm dI vI gfQf hY. mhfBfrq ivWclI kWQf muqfbk bhuqIaF afhUqIaF lYx qy iesdI sLkqI bhuq GWt geI. iesqrHF ieh apxI qfkq dI pUrqI leI KFzv nF dy jMgl nUM sfVxf cfhuMdf sI pr dyviqaF df rfjf ieMdR iesdy rsqy ‘c rukfvt sI. ikRsLn qy arjun dI mdd lYky iesny apxI ieCf pUrI kr leI qy KusL hoky iesny sRI ikRsLn nUM agnI ckR Bfv sudrsLn ckR idWqf.

gurmWq bnfm agnI dyvqf?- hux lvo gurbfxI ‘c ies agnI df kI sQfn hY? "BY ivic agin kZY vygfir" (pM:464) gurmWq anusfr mUl rUp ‘c kyvl agnI hI nhIN sfry hI dyvI-dyviqaF nfl joVIaF iksy vI khfxI nUM pRvfx nhIN kIqf igaf blik gpOV hI disaf hY. iesyqrHF gurbfxI muqfbk ‘agnI’ koeI dyvqf jF srIr vI nhIN hY. gurmWq df PLYslf hY, krqy dy rcnf ‘c kyvl iek qrHF dI iehI aWg nhIN blik byaMq qrHF dIaF agnIaF hr smyN apxI ijLmyvfrI BuWgqf rhIaF hn. ijvyN pyt dI agnI Bojx dy pfcx df kMm krdI hY. kRoD agnI, dfvf nl-smudR dy pfxI ‘c lgx vflI aWg, bVvf agnI-jMglF ‘c afp muhfry lgx vflI aWg. hor lvo mnuWK nUM iqRsLnf dI aWg ijvyN "kljuig rQu agin kf kUVu agY rQvfh"(pM:470) ijhVI mnuWKf jnm nUM brbfd krky iesnUM muV jnm-mrx dy gyVH ‘c pf dyNdI hY, sB qoN vWD Kqrnfk aWg hY pr gurU igafn qoN ibnF mnuWK nUM iesdI smJ hI nhI afAuNdI.

ieQoN qIk ik vihmF-Brmf ‘c BuWly agafnI lokF nUM pRkrx anusfr AunHF dI hI bolI ‘c "aMnu dyvqf pfxI dyvqf bYsMqru (agnI) dyvqf lUxu pMjvf pfieaf iGrqu ] qf hoaf pfku pivqu" (pM:469) aY BfeI!iek pfsy qF qUM ienHF nUM dyvqy kihky pUjdf hY dUjy pfsy ienHF nfl hI apxf Bojn iqafr krky ienHF df irsLqf QuWkF nfl joVdf qy Aus pyt ‘c suWtdf hYN ijWQy hr smyN ml-mUq-ivsLtf afid mOjUd huMdy hn; ieh qyrI dohrI nIqI ikAuN? drasl ieh dyvqy nhIN blik pRBu dIaF dfqF hn ijsqoN qyrf Bojx bxnf hY. loV sI ik qUM ienHF dI pUjf nhIN blik ienHF dfqF nUM dyx vfly dfqy dI pCfx krky Ausdf sLukrfnf krdf pr qUM ienHF dI pUjf-sucWmF ‘c Ps ky kurfhy pY igAuN.

sUrj dyvqf kI hY?- irgvyd ‘c agnI, hvf, sUrj dsy iqMn muWK dyviqaF ocoN iesnUM iek disaf hY. iesdI Ausqq ‘c bhuq mMqR hn; ihMdU pRvfrF ‘c pivqR mixaf jFdf gfieqRI mMqR vI iesy dI Ausqq ‘c disaf jFdf hY. kuJ rcnfvF ‘c sfivqRI, aidqX qy sUrj nUM ieko disaf hY qy kuJ ‘c vWK-vWK. kuJ rcnfvF ‘c iesnUM zfies df puqR qy kuJ ‘c afidqI df puqR disaf hY. keI QfvyN AUsLf nUM ies dI DI disaf hY pr purfnF ‘c iesdIaf ikMnIaF hI pWqnIaF dWsIaF hn. dsy jFdy iesdy joVy puqR asLvnI kumfr apCrf qoN jnmy dsy hn. rfmfiex qy kuJ purfnF ‘c iesnUNM ksLXp qy afidqI df puqR disaf hY pr rfmfiex ‘c hI iek hor QfvyN iesnUM bRhmf df puqR vI disaf hY. kuJ ilKqF ‘c iesnUNM sWq lfl GoiVaF jF GoVIaF vflf, dUjI QfvyN ies sWq mUh vfly GoVy dy rWQ dI suafrI krdf qy asmfn nUM AuWzdf hY. iesyqrHF arux jF ivsLvvq iesdf rWQvfhI hY.

khfxI muqfbk ivsLkrmf dI DI sMjnf jF sMigaf iesdI pWqnI sI ijsqoN munI ivsLvvq qy Xm do puqR qy iek DI XmI (jmunf ndI) ny jnm ilaf. sMjnf, sUrj dy qyj pRqfp nUM nf shfr skI qy DoKy nfl apxI dfsI ‘Cfieaf’ nUM ies kol CWz, afp jMgl ‘c qWp krn clI geI. jdo sUrj nUM pqf lgf qF GoVy df rUp Dfr Aus kol jMgl ‘c jf puWjf, AuQy Aus qoN do puqR aisLvMq qy ryvMq jnmy. kuJ rcnfvF ‘c ienHF puqRF nUM vI asLvnI kumfr hI ikhf hY. AuprMq sMjxf nUM vfips Gr lY afieaf. ivsLkrmf ny puqRI dy kihx qy sUrj df qyj GtfAux leI iesnUM Krfd qy cVHfieaf qy iesdy pYrF nUM CWzky bfkI sfry pfisAuN iesdf aWTvF ihsf qyj kWt idWqf. sUrj dy ienHF tuWkiVaF qoN ivsLnUM df sudrsLn ckR, isLvjI df iqRsLUl, kfriqkX df nyjLf qy kubyr afid dyviqaF dy hiQafr bxy. mhfBfrq anusfr kuMqI qy moihq ho jfx kfrx iesdf vIrjpfq ho igaf ijsqoN krx df jnm hoieaf, iesyqrHF Cfieaf qoN CnI.

iek moihnI dI gRIvf qy iesdf vIrjpfq hox kfrn AusdI gRIvf qoN sugRIv qy iek hor suMdrI dy vflF ‘c vIrjpfq ho jfx kfrx Ausdy vflF (bflF) coN bflI ny jnm ilaf. ivsLnUM purfx anusfr sUrj dy asl rUp nUM kyvl sqRfijq hI dyK sikaf aqy Aus muqfbk ieh bVy mWDry kWd df, srIr grm qFby vFÕ qy aKF lfl sUHhIaF hn. sUrj ivvspqI jF bfsvqI df vfsI hY. iesdy puqr mnU vYvsvq qoN rfjf iesvfkU hoieaf ijsqoN sUrj kul. AuprMq rfjf dsLrQ qy rfm cMd iesy kul ‘c jnmy iesy kfrx AunHF sUrjbMsI jF rGUvMsI vI ikhf jFdf hY. prfsr sihMqf anusfr 12 sUrj Bfv hr mhIny df vWK-vWK sUrj klipaf hY qy AunHf dy nF vI vWK-vWK hn. imiQhfsk smuMdR mMQn dI khfnI anusfr aimRq pIx qy rfhU rfKsL df Byq Kulx qy rfhU qoN-rfhU qy kyqU do tuWkVy kr idWqy gey. Byq cUMik sUrj qy cMd ny hI Koilaf sI pr aimRq pI lYx kfrn rfhU vI amr ho cuWkf sI. AuprMq Ausdy dovyN tuWkVy rfhU qy kyqU, sUrj qy cMd dy pWky dusLmx bx gey. mOkf bxn qy sUrj jF cMd nUM af gRsdy hn ijsqoN sUrj qy cMd igRhx huMdyy hn. bRfhmxI ivsLvfsF ‘c igRhx smyN cuWlf-cONkf-snfn afid nUM BuWlky, sUrj-cMd nUM rfhU-kyqU dy ies hmly qoN bcfAuxf huMdf hY qfik sMsfr dy clx ‘c ivGx nf pvy.

sUrj, dyvqf nhIN krqfr dI rcnf- gurbfxI anusfr sUrj qF kI blik iksy vI dyvI dyvqy df koeI vjUd nhI aqy sfry hI klpxf hn. sUrj vI krqy dI rcnf hY koeI mnuWK nhIN ijvyN ik AupRokq khfxI ‘c disaf igaf hY. jigafsU aMdr kyvl ieh sWcfeI pRkt ho jfx qy hI ieh sfrIaF khfxIaF blik gpOV apxy afp hI muWk jfxy cfhIdy hn. ajokIaF ivigafnk KojF vI gurbfxI sWc nUM pRgt kr rhIaF hn ienHF gpOVF nUM nhIN. gurbfxI muqfbk krqfr dI rcnf ‘c, sUrj iek nhIN blik ieho jhy qF kroVF hI sUrj mOjUd hn. PLurmfn hY "kyqy ieMd cMd sUr kyqy kyqy mMzl dys"(jpu pAu:35) hor lvo "BY ivic sUrju BY ivic cMdu ] koh kroVI clq n aMqu" (pM:464) jF "koit sUr jf kY prgfs ] koit mhfdyv aru kiblfs" (pM:1162).Bfv khfxIaF muqfbk jykr sWcmuWc hI sUrj-cMd koeI iensfn hn qF qy ienHF nUM afrfm dI vI loV hY pr gurdyv PLurmFdy hn "koh kroVI clq n aMqu" gurmWq anusfr sUrj, cMd afid dyvqy nhIN blik krqfr dI byaMq rcnf df aMg aqy jIvn leI krqy dIaF dfqF hn. mnuWK ny dfqF dI nhIN blik dfqfr dI pUjf krnI hY.

ienHF hI nhIN gurbfxI ‘c qF sUrj lPLjL hor arQF ‘c vI afieaf ijvyN "sUrj ikrix imly jl kf jlu hUaf rfm" (pM:467) aqy "sUrj cVih hjfr" (pM:462) Bfv igafn qy huWnr dy arQF ‘c. ieQoN qIk ik sUrj nUM dyvqf mMn ky AusdI pUjf dy ivsLvfs nfl lKF lok ‘sUrj igRhx qy kurKyqR puWjdy hn. gurU nfnk pfqsLfh vI sUrj igRhx smyN kurKyqR Aucycy puWjy vihmF nUM qoVx leI sUrj igRhx dOrfn hI AuQy culHf bfilaf qy sfKI anusfr ihrx df mfs irinaf sI.

bRfhmxI ivsLvfsF anusfr jdoN sUrj iek rfsLI cO dUjI rfsLI ‘c pRvysL krdf hY qF dysI mhInf bdldf hY. sMsikRq ‘c iesnUM ‘sFkRFq’ qy pMjfbI ‘c sMgRFd kihMdy hn. AunHF ivsLvfsF ‘c ies nUM bVy mhfqm vflf idn disaf jFdf hY qy bRfhmxf nUM vWD qoN vWD dfn-pun krn df ivDfn hY. iesyqrHF bfrHf sMgRFdF ivcoN sB qoN vWD mhfqm vflI sMgRFd mfGI dI dWsI hY jdoN Aucycy pRXfg jfky klpvfs-snfn qy bRfhmxF nUM vWD qoN vWD dfn puMn df ivDfn hY. hux iesy gl nUM lvo gurmWq pKoN qF gurbfxI df PLYslf hY "mkr pRfig dfnu bhu kIaf srIru dIE aD kfit ] ibnu hir nfm ko mukiq n pfvY bhu kMcnu dIjY kit kft" (pM:986) Bfv BfvyN mkr dI sMgRFd hovy qy pRXfg df sQfn hovy. jykr AuQy puWjky bhuq sfrf sonf blik apxf srIr df blIdfn vI kr dyvyN qF vI krqfr dI isPLq slfh dy mukfbly ieh sB quWC hY. spWsLt hY jykr bRfhmx vrg dy ihsfb nfl srboc sMgRFd df koeI muWl nhIN qF sUrj hovy jF cMd ienHF nfl sMbMDq bfkI iqAuhfr ijvyN sMgRFdF, iekfdsLIaF, misafvF, pUrnmfsLIaF, sUrj-cMd igRhxF afid df kI mhWqv rih jFdf hY? blik iQWqF vfrF dy vihmf-BrmF bfry gurdyv PLurmfAuNdy hn "iQqI vfr syvih mugD gvfr" (pM:843).

hor qF hor sfihb sRI gurU gRMQ sfihb do rcnfvF bfrhmfhf afeIaF hn. arQF dI sUJ c jfvo qF AuQy sMgRfdF smyq smucy iQqF vfrF vflIaF jhflqF co kWZ ky akflpurKu dI isPLq slfh nfl joiVaf hY. AuQy vI ienHF rcnfvF ‘c drsLn kro jdoN mfG mhIny nfl arMB kIqy bMd afAuNdy hn qF AuQy vI pfqsLfh Aucycf pRXfg dy snfn qy bRfhmxF nUM dfn-pun vfly ivsLy qy iDafn puaf ky mnuWK nUM Aus cWkr co afjLfd krdy hn. KUbI ieh, sMpUrx ‘sRI gurU gRMQ sfihb jI’ aMdr ijWQy sMgRfd jF sFkRFq df lPLjL qIk nhIN. ijs gurbfxI rcnf ‘c do-do bfrhmfhf dI rcnf, sMgqF nUM sMgRFdF smyq smucy iQWqF vfrF vfly vihmF-BrmF coN kwZx leI mojUd hn. Ausy hI ‘sRI gurU gRMQ sfihb jI’ dy crxF ‘c bYTky, sMsfr dy hryk gurduafry ‘c pMQk pWDr qy gurU kIaF sMgqF nUM inWq dI isWKI qoN htfky sMgRFdI isWK bxfAux df gunfh kIqf jf irhf hY.

rfm ikRsLn qy agnI sUrj afid- drasl sRI ikRsLn, sRI rfm jF iPLr sUrj, agnI afid dIaF imsflF dyx df kyvl ieko hI mWksd sI ik sfnUM iDafn rhy ik kyvl ieh do-cfr hI nhI blik sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI aMdr sfry hI imiQhfsk nF afey hn. kyvl nF jF lPLjL pVH ky ihsfb lf lYxf cUMik bfxI ‘c afieaf hY qF gurU sfihb AusnUM mMndy hn, Ausdy AupfsLk hn jF gurU pfqsLfh ienHF gpOVF dy sLrDflU sn-ikMnI BfrI avigaf qy gurbfxI dI by-adbI hY. kmfl qF ieh hY gurU sfihb qF mnuWK nUM ajyhI aigafnqf ivcoN kWZ rhy hn pr iesdy Ault asIN apxI hI mUrKqf kfrn apxy amuly mnuWKf jIvn nfl afp hI iKWlvfV kr rhy hF. ieQy dyKxf ik koeI lPLjL afieaf hY qF iks sMbMD qy pRsMg ‘c afieaf hY? iksy imsfl vjoN afieaf jF Ausdy KMzn leI, nhI qF bfxI pVH pvH ky vI kuJ ply nhIN pY skygf. iesy hI scfeI nU hor spWsLt krn leI ieQy kuJ hor imsflf dyxIaF cfhFgy.

ipMglf, gxkf, ajfml afid- bfxI ‘c PLurmfn hY "ajfmlu ipMgulf luBqu kuMcru gey hir kY pfis ] aYsy durmiq insqry qU ikAu n qrih rivdfs" (pM: 1124) jF "ajfmlu AuDiraf kih eyk bfr ] bflmIkY hoaf sfDsMg" (pM:1192). ieh sfrIaF khfxIaF purfqn qy imiQhfsk hn. ‘gnkf’ dy arQ hn vyisLaf, ijLkr afAuNdf hY jnk purI ‘c rihx vflI gxkf ijsdf nF sI ipMgulf, iek lVky qy moihq ho geI pr Auh lVkf Ausdy hWQ nf afieaf. iesqrHF gxkf dI sfrI rfq pyRsLfnI ‘c bIqI. iPLr acfnk mn ny pltf KfDf, ivcfr AuiTaf "ijnF mYN ienHF lokF leI ivlkdI hF jy ieMnf pRym pRBu nfl krF qF myrf ies gMdgI ivcoN hI AuDfr ho jfvy’ iesy Gtxf qoN Ausdf jIvn hI kukrmF qoN bdl ky AucI rihxI vflf ho igaf.

iesyqrHF kuiqaF df vYrI qy kuWqy Kfx vflf ikhf jFdf bflmIk, knOj df nIc krmI bRfhmx, ieh sB pRBu mfrg qy clky Aucyy jIvn vfly ho gey. iesyqrHF gurbfxI ‘c iek hor gxkf dI imsfl vI afeI hY khfxI hY iksy mhfpurK nUM AusdI glIjL ijLMdgI qy qrs af igaf qF Ausny gxkf nUM qoqf idWqf qy ikhf qUM iesnUM ‘rfm, rfm’ df rtOxI krvfieaf kr. nqIjf hoieaf rfm, rfm krdy iek idn Aus gxkf df jIvn bdl igaf. bfxI ‘c ijLkr hY "ginkf AuDrI hir khY qoq" (pM:1192) aqy "ijh ismrq gnkf sI AuDrI" (pM:632). suafl ieh nhIN vfikaf ieh GtxfvF jF ieh lok hoey vI jF nhIN. ieQy qF ienHf imsflf nfl smJfieaf jf irhf hY ik jnm krky koeI nIc kul df hY jF aKoqI bRfhmx kul df; kulF vfly Brm qF kyvl sLrfrqI lokF dy idmfgL dI hI Aupj hn; akflpurKu dy dr qy pRvfx hox leI ienHF kulF df koeI mul nhIN AuQy qF sdfcfrk, pRBu ipafr vfly jIvn dI hI loV hY.

cfr juWgF df Jmylf- jugF dI gl hI lY lvo, bRhmxmWq anusfr siqjug, duafpr, qyRqf kiljug cfr jugF dI gl khI geI hY aqy ienF df bfxI ‘c byaMq vfrI ijLkr afieaf hY. qF kI kyvl ijLkr qoN hI mMn ilaf jfvy ik gurU sfihb ies bRfhmxI smyN dI vMz leI hfmI Brdy hn jF mMndy sn. jdik sWcfeI iesdy pUrI qrHF Ault hY. gurbfxI df PLYslf hY ik juWg vMz mnuWK nfl iek vWzf DoKf hY aqy juWgF muqfbk pRcfry gey cfr iBMn iBMn suBfvF dy mnuWK aj vI aqy ieko smyN iml skdy hn qF iPLr juWgF ny kI kIqf. bhuqy vyrvy leI gurmWq pfT nM: 113 qy 114 nMbrvfr "kUVu agY rQvfhu" aqy "cfry vyd hoey sicafr" sMgqF dI syvf ‘c pRfpq hn, sMgqF pUrf lfB lY skdIaF hn. ieQy ies sMbMD ‘c kyvl iek imsfl dyxI hI kfPLI smJdy hF, PLurmfn hY "sB jug mih sfcf eyko soeI ] sB mih scu dUjf nhI koeI ] sfcI kIriq scu suKu hoeI ] gurmuiK nfmu vKfxY koeI ] 5 ] sB jug mih nfmu AUqmu hoeI ] gurmuiK ivrlf bUJY koeI ] hir nfmu iDafey Bgqu jn soeI ] nfnk juig juig nfim vizafeI hoeI" (pM:880).

"ieku lKu pUq svf lKu nfqI"- ieQy afKrI imsfl dyky ivsLy nUM Kqm krnf cfhFgy. PLurmfn hY "ieku lKu pUq svf lKu nfqI ] iqh rfvn Gr dIaf n bfqI" (pM:481) dyKxf ieh hY ik ieQy kbIr sfihb ies gl dI AugfhI qF Br nhI rhy ik vfikaf hI rfvn hoieaf jF nhIN, iPLr Ausdy iek lK puqR qy svf lK nfqI vI sn jF nhIN. pRkrx anusfr ieQy qF ivsLf hI hor hY aqy pRclx anusfr cUMik rfvn bRfhmx sI aqy bRfhmx rIqI anusfr mrnobfd jy iksy df dIvf-vWtI nf hoey qF pRfxI BfvyN ikMny vI Auwcy vflf hovy; pUM nfmk iBaMkr nrk ‘c pYxf hI pYNdf hY, gqI nhIN huMdI. iPLr ies dIvf-vWtI qy ipqRI krmF df hWk jF puqR nUM hY jF vWD qoN vWD nfqI nUM.

ieQy kbIr sfihb ny kyvl pRclx nUM vriqaf qy imsfl dy ky smJfieaf hY ik AunHF ivsLvfsF anusfr bRfhmx hox dy nfqy rfvn dI gqI leI, AusdI dIvf vWtI jLrUrI sI. iPLr vI jykr AusdI mOq qoN bfd Ausdy ieMny puqrF, nfqIaF coN vI AusdI dIvf-vWtI leI iek nhIN sI. qFqy ieh BfeI! sMsfr ‘c afky qUM iks mY-myrf ‘c PLs igaf hY aqy iks cIjL nUM apxI mMn ky hAumY kr irhf hY? ies imsfl qoN hI smJ lY ik drasl qyrf qF hY hI kuJ nhIN. ies leI myry vIr qUM ies "mY-myrf qy hAumY nUM CWz aqy apxy amuly mnuWKf jnm dI sMBfl kr qfik iPLr qoN jnm-mrx dy gyVH ‘c nf pYxf pvy. cyqf rhy! AuQy iesqRI nUM nf jMjU df hWk hY aqy nf hI ipqRI krmF df. ieh kMm kyvl puqr jF vWD qoN vWD nfqI nUM hI hY. iesdy Ault, gurmWq ienHF krmkFzf ‘c hI XkIx hI nhIN rKdI.

"guru bfxI khY syvku jnu mfnY"-DMn hn gurU pfqsLfh qy DMn hY AunHf dI sMsfr nUM dyx. ijAuN ijAuN bfxI dI gihrfeI c jfvo mn hYrfn ho jFdf hY ik purfqn rcnfvF ivco sLfied hI koeI imsfl jF hvflf bicaf hovy ijhVf gurU sfihb ny bfxI ‘c dyky AusdI sWcfeI nUM sfzy sfhmxy nf ilaFdf hovy jF loV muqfbk JUT nUM nMgf nf kIqf hovy. purfqn rcnfvF df ienf qy srbpWKI igafn qF sLfied vWzy qoN vWzy vydfcfrIaf, sLfsqRI jF pMizq vI nf rKdy hox. kyvl EprI-EprI njLry gurbfxI dy afp imWQy pRBfv lY lYxy bfxI dI Gor byadbI hY. ijnHF DfrnfvF-ivsLvfsF qy Pokt aMnIaF sLRDfvF nUM gurU sfihb ny bVI dIdf-dlyrI qy sUrmqfeI nfl kWt ky sfzy jIvn nUM sfPL-suWQrf kIqf. mnuWK nUM ielfhI jIvn ‘c ilafAux df bIVf cuikaf, pr aj asIN ikQy KVy hF? jy sMsfr nfl asIN iensfPL krn jogy sfbq nhIN hoey qF GWt qoN GWt bfxI dy afp imWQy, Aulty-pulty arQ qy pRBfv lYky apxy jIvn nUM qWbfh qy nf krIey. loV hY qF kyvl gurbfxI dy syvk bnx dI gurbfxI dI afigaf ‘c clx dI. PLurmfn hY "gurbfxI iesu jg mih cfnxu krim vsY min afey" (pM:67) aqy "bfxI gurU gurU hY bfxI ivic bfxI aMimRqu sfry ] guru bfxI khY syvku jnu mfnY prqiK gurU insqfry" (pM: 982). qFqy jykr asIN cfhuMdy hF ik gurbfxI dI rosLnI sfzy jIvn ‘c hovy aqy vfDU dy BulyiKaF nf PLsIey qF ieh vI jLrUrI hY ik gurbfxI nUM Ausdy TIk arQF ‘c smJ ky apxy jIvn dI sMBfl krIey. #64s82.8s06#

 

Including this Self Learning Gurmat Lesson No 64

 

gurbfxI ‘c imiQWhfsk hWsqIaF

For all the Gurmat Lessons written upon Self Learning base by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases these are 400/- or 500/-) per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- A/16 Basement, Dayanand Colony, Lajpat Nagar IV, N. Delhi-24 Ph 91-11-26236119 & ® J-IV/46 Old D/S Lajpat Nagar-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26236119 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.com




.