.

aYsy sMq n mo kAu Bfvih

pRo: gurbcn isMG

mnuwK ny jdoN dI hosL sMBflLI hY EdoN qoN hI mfnisk kMmjLorIaF ny iesdf ipwCf nhIN Cwizaf. phfVF dIaF kMdrF sMGxy ruwKF dIaF JfVHIaF nUM Gr bxf ky rihxf qy jMglLI PLlL pwiqaF nUM Kf ky gujLfrf krn vflf hOlLI hOlLI KudfvMd krIm df ieh puwqr mihlF df mflk bixaf, spys ivc srdfrI kfiem kIqI. ijvyN ijvyN jMglLF ivcoN ivkfs krdf hoieaf awgy vwiDaf, iqvyN iqvyN ies ny afpxIaF srIrk qy afqimk loVF dI jLrUrq mihsUs kIqI. awg dI smJ af jfx krky qrwkI dy rfh pY igaf. kudrqI sLkqIaF dy lLfB nUM inwq vrqoN ivc ilaAux lwg ipaf. kudrqI sLkqIaF dy lfB nUM muwK rwK ky ies dI pUjf krnI sLurU kr idwqI. ieh pUjf do ihwisaF ivc vMzI geI. iek qy ieh ky ijs kudrqI sLkqI qoN ies nUM kuJ lfB pRfpq hoieaf qy dUjf ijs qoN ies nUM kuJ nuksfn hoieaf, ieMj zr qy lflc vws ho ky ies ny dohF dI hI pUjf arMB kr idwqI.

mnuwK dI ivkfs ibrqI ivcoN prvfr, smfj, ipMzF qy sLihrF ny jnm ilaf. mnuwKI mn aMdr kudrqI sLkqIaF df BY mOjUd hox krky hr kfrj krn leI iksy nf iksy sLkqI dI pUjf ny jnm lY ilaf. ijs qrHF agnI qoN kuJ lfB prfpq hoieaf qF ies ny nF rwK ilaf bYsMqr dyvqf, vrKf qoN lfB hoieaf qF ies ny nF rwK ilaf vrx dyvqf. dyvqy df Bfv hY kuJ dyx vflf. iehnF dyviqaF nUM KusL krn leI qy iehnF dI kropI qoN bcx leI afpo afpxy ZMg nfl hr prvfr dy mwuKIey ny Dfrimk rsmF inBhuMxIaF sLurU kr leIaF. prvfrk muwKIaF qoN AuprMq ipMzF ivc iek awDf Dfrimk rsmF inMbhux vflf rih igaf. afm lukfeI ieh smJx lwg peI ik Dfrimk rsmF inbMhux vflf dyvqy dy bhuq hI njLdIk hY. ieh pwQr dI lIk vFg sdIv kfl swc mMn ilaf igaf ik pujfrI dy khy ivc dyvI dyvqy rihMdy hn. jdoN cfhy pujfrI mINh puaf skdf hY qy jdoN cfhy ieh mINh htf skdf hY. ivcfrI BolLI KLlkq grjLF dI mfrI hoeI ny iehnF dy awgy af ky ardfsF krnIaF ky sfzI Plfxy dyvqy dy awgy ardfs kr idAu jI sfzf kfrj rfs ho jfey; jF Plfxy dyvqy awgy sfzI mnq mMnx dI arjLoeI kr iduAu jI. BolLI jMqf ieh smJdI sI ky koeI gYbI sLkqI sfDF dy khy anusfr kMm krdI hY qy ieh mMqR mfr ky sfzf ivgiVaf hoieaf kMm svfr skdI hY. keI isafxy lok vI ajyhy JuMgHlL jflL ivc Ps gey. iehnF ivhlV PFzrU pujfrIaF ny dunIaF nUM hor zrf idwqf. ieh zr ieqnf vwD igaf ik mnuwK swpF, TuMihaF, ipplF, byrIaF dI pUjf vwl Dwikaf igaf qy twlIaF KVkfa, DUpF DuKf qy Puwl cfVH ky anoKy ZMg dI pUjf krn lwg ipaf.

iehnF ivhlVF dIaF gogVF vwDdIaF dyK ky keIaF horF dIaF lLflLF vI vgxIaF sLurU ho geIaF. ijs df iswtf ieh inkilaf ky ajyhy mKwtUaF dIaF zfrFH dIaF zfrFH sAux BfdroN dIaF KuMBF vFg vwD geIaF. jogIaF, iswDF ny hI ihMdusqfn dy rfijaF nUM kih idwqf sI ik qusIN arfm nfl bYTo jdoN vI koeI bfhrlf hmlfvr Bfrq mfqf qy hmlf krky Ays dI iejLq nfl iKlvfV krygf asIN Esy vyly hI afpixaF vDIaf mMqRF rFhIN aYsI krfmfq idKFvFgy ky sfrI dI sfrI PLOj aMnHI ho jfeygI qusIN Ausy vyly hI AuhnF nUM afpxy kbjLy hyT kr lYxf pr sfzy leI qusIN iek kMm kiraf jy ky rsd pfxI smyN anusfr Byjdy rihxf qf ky sfzy pfT pUjf ivc ivgn nf pey.gurU nfnk sfihb jI ny iehnF dIaF TwgIaF nUM nMigaF kIqf. ipafrf vfk hY----

kotI hU pIr vrij rhfey jf mIru suixaf Dfieaf]

Qfn mukfm jly ibj mMdr muiC muiC kuier rulfieaf]

koeI muglu nf hoaf aMDf iknY n prcf lfieaf ]

rfg afsf mhlf 1—pMnf—417---

ies lVI dy aDfrq jo sLbd ilaf igaf hY ieh kbIr jI df rfg afsf ivc Aucfrn kIqf hoieaf hY. ies sLbd rFhIN kbIr jI ny Aus smyN dy pKMzI sfDF-sMqF dI pUrI aslIaq sfzy sfhmxy rwKI hY. ijs pKMzI lfxy nUM gurbfxI rwd krdI hY awj Eho hI pKMz mwkVI df jflLf bx ky kOm nUM icMbiVaf hoieaf hY. afE kbIr jI dy ies sLbd rfhIN Aus smyN qy ajoky smyN dy sMq lfxy dy hlfqF sbMDI jfxkfrI prfpq krn df BrpUr Xqn krIey.

gj sfZy qY qY DoqIaf,iqhry pfiein qg ]

glI ijnI jpmflIaf, loty hiQ inbg ]

Eie hir ky sMq n afKIaih,bfnfris ky Tg ]1]

aYsy sMq, n mukAu Bfvih ]

zflf isAu pyzf gtkfvih ]1]rhfAu]

bfsn mFij crvih AUpir,kfTI Doie jlfvih ]

bsuDf Koid krih doie culy, sfry mfxs Kfvih]2]

Eie pfpI sdf iPrih aprfDI,muKhu aprs Khfvih]

sdf sdf iPrih aiBmfnI,sgl kutMb zubvih.3]

ijqu ko lfieaf iqq hI lfgf qYsy krm kmfvY ]

khu kbIr ijsu siqguru BytY,punrip jnim n afvY ]

rfg afsf bfxI Bgq kbIr jI kI---476---

rhfAu dIaF qukF ivc iek pfKMzI sMq dy ikrdfr nUM muwZoN hI rwd kr idaF mnuwKqf nUM icMbVy hoey koVH dI aslI qsvIr sfzy shmxy rwK idwqI hY. "aYsy sMq n mu kAu Bfvih" mnuwKI soc qoN igry hoey sMq myry mn nUM kdeI cMgy nhIN lwgdy. ikAuNik iehnF dy hrmF ny prvfrF dy prvfr smulwcy qOr qy Kf ley hn. "zflf isAu pyzf gtkfvih" PLlLdfr drwKq dy PLlL nUM KfieaF agly vrHy iPr PLlL pYx dI sMBvfnf huMdI hY, pr jy kr PLlL Kfx vflf tfhxI qy qxy nUM vI Kf jfey qF agly vrHy indfn ijwQy PLlL nhIN Kf skdf EwQy drwKq dI sMGxI CF Qwly vI nhIN bYT skdf. awj bhuq sfrIaF imsflF iml rhIaF hn ik sMq lfxy dIaF kflLIaF ByzF ny keIaF prvfrF dIaF ijLMdgIaF nrk ivc pf idwqIaF hn. bwcIaF dIaF iejLqF nfl ienFH ny iKlvfV kIqf hY. kbIr jI ny iek BrvyN pfKMz df pfj hI nhIN AugyiVaf sgoN aAux vfly smyN ivc sfnUM sucyq vI kIqf hY. afpxI mfieaf dI lflsf krky keI vfrI prvfr dy jIaF nUM jfnoN vI mfr mukAuNdy hn qy AhnF dI jLmIn jfiedfd nUM idn dIvIN hVwp kr jfx dI pUrI muhfrq rwKdy hn. eysy leI kbIr jI ny kih idwqf hY ky—"aYsy sMq n mukAu Bfvih]zflf isAu pyzf gtkfvih"] smUlcy prvfr rgVH ky Kfx vfilaF nUM mYN iblkul psMd nhIN krdf.

kbIr jI ny eysy hI sLbd ivc iehnF dIaF glIc hrkqF, pihrfvf, TWgIaF mfrn dI muhfrq aKOqI suwc df pfj KulyH sLbdF ivc KoilHaf hY. pihly bMd ivc qrHF qrHF dy rMg brMgy coly qy iehnF coilLaF qy iPlmI aYktrF vflI kZfeI qy AuproN dI pfeIaF hoeIaF lMbIaF lMbIaF mflLfvF df ijLkr ivsQfr nfl kIqf hY.

gj sfZy qY qY DoqIaf iqhir pfien qg ]

glI ijnf jpmflIaf loty hiQ inbg ]

Eie hir ky sMq n afKIaih bfnfris ky Tg ]

kbIr jI df jnm bnfrs ivc hox krky, bRfhmx dyvqy dI pUjf, Drm dy nF qy krmkFz, ikrqI mnuwK dI huMdI luwt nUM nyiVAuN hoky qwikaf sI. ivhlV sfDF dy hrl hrl kridaF hoieaF vwgF nUM lokF ivc ivcridaF ghu nfl dyiKaf. iek bVI ipafrI Audfhrx dyNidaF kbIr jI ny afpxy slok ivc dwisaf hY ky iehnF df pihrfvf dyKo iek dm mn nUM iKwc pAuNdf hY-pr ieh mfeI dy lfl aMdroN lUsy pey hn. vfk hY-----

kbIr kMcn ky kuMzl bny AUpir lfl jVfAu ]

dIsih dfDy kfn ijAu ijn min nfhI nfAu ]

slok kbIr jI---pMnf –1364---

jogIaF ny sony dy vflLy bxf ky kMnF ivc pfey huMdy hn qy AuhnF vfilLaF dI hor sohxI idwK bxfAux leI AUpr lfl jVHy huMdy hn. ieMj krn nfl jogI dI amIrI bhuq vDIaf pRgt huMdI hY—ijs qrHF byly ivc srkVHy nUM awg lwg jfey qF kfnf dyKx nUM pUrf ilsLkdf hoieaf njLr afeygf pr kfny nUM iCwl ky dyKo qF Ayuh aMdroN siVHaf hoieaf idsygf. ieMj hI ieh jogI bfhroN sfDU, DrmI qy rwb jI dy Kfs dUq lwgdy sn—pr jy ikqy iehnF dI mnsf pUrI nf huMdI hovy qF imMt qoN pihlF srfp vflI BfsLf qy Ayuwqr aAuNdy sn. bfhroN DrmI qy aMdroN eIrKf, nPrq nfl nwko nwk Bry hoey sn. eyhI hfl awj dy pfKMzI sMqF df hY jo JUTI krfmfq rFhIN sB kuJ imMtF ivc Bsmf BUq kr dyx dy hmysLF hI zrfvy dyNdy rihMdy hn. mskt ivc bYiTaF iek vIr jI ny bhuq ipafrI gwl suxfeI ky iek nvyN sQfpq hoey bfbf jI aWKF muMd muMd ky prvcn pey kr rhy sn, jo gurbfxI isDFq dy anusfr nhIN sn bl ky ivcoly dI loV qy ijLafdf jLor dy rhy sn. cl rhy pRvcnF ivc dfs ny inMmRqf nfl ieqnf ku hI ikhf ik bfbf jI ieh arQ gurbfxI dy anusfr nhIN hn. bfbf jI dI DIrj df Biraf hoieaf ipaflf zolx lwg ipaf qy afpy qoN bfhr ho ky kihx lwgy "mhFpursLF dy awgy pihlF kdy vI ieMj nhIN boilaf jFdf sI ijs qrFH hux qusIN bol rhy ho, mYN awgy qoN pRvcn nhIN krFgf, qusIN bRhm igafnIaF dI by-adbI kr rhy ho". kol bYTy hoey sMgI jn bfbf jI dI kropI qoN zridaF hoieaF hI vfhgurU-vfhgurU krn lwg pey qy sfiraF mYnUM kOVI imwTI JfVH pf ky cuwp krf idwqf. hYknf--DMn iswKI qy DMn iswK--!

smfj nUM jokF vFg icMbVy sMqUaF dy ilbfs dI gwl kridaF dwisaf hY ky iehnF dIaF iqMn iqMn gjL lMbIaF DoqIaF, iqhry DfigaF dy jnyAU qy gwlLF ivc pfeIaF hoeIaF lMbIaF lMbIaF mflLf iehnF dy DrmI hox df pRgtfvf krdIaF hn. pr ieh qF lokF nUM PsAux df vDIaf ZONg hY, jo awj vI lMby colLy qy coilLaF dy Epr dI colLy pfeI mhFpurssL dyKx nUM iml rhy hn. keI qF hvfeI jhfjL ivc bYiTaF vI colLy Auwprlf colLf nhIN Auqfrdy ijvyN bRhm igafnqf iehnF dy eysy colLy ivc peI hovy.

gj sfzy qY qY DoqIaf iqhry pfiein qg ]

glI ijnI jpmflIaf loty hiQ inbg ]

Eie hir sMq n afKIaih bfnfris ky Tg ]

gwlL ivc peI mflf, ilsLkdf hoieaf gVvf, igitaF nUM KihMdy hoey colLy, pMj-sq nfl iPrdy hoey twukV boc jo sMq Gwt qy bdmfsL vwD lwgdy hr ipMz, sLihr qy ksby ivcoN dyKy jf skdy hn jo Qok ivc puwqrF dIaF dfqF ZyrF dy Zyr rUp ivc dy rhy hn. ieh ibmfrI ijwQy kbIr jI dy jLmfny ivc pUrI qrHF prPuwlq sI EwQy aj vI ies ibmfrI dy KulHy rUp ivc drsLn dIdfry kIqy jf skdy hn. aYsy pursL jo DrmI hox df idKfvf kr rhy sn kbIr jI iehnF nUM mukMml TwgF df srtIPIkyt dy rhy hn. pwky qOr qy iehnF ny TwgIaF mfrn dIaF dukfnF kfiem kr leIaF hn. iswK Drm aMdr vI ajIb iksm dy ajyhy pihrfivaF vfly sMqVU pYdf ho gey hn. keIaF ny iqMn ku mItr df icwty rMg df pqlf ijhf gol prnf isr qy bwDf huMdf hY qy keIaF ny igwcI qy Jflr suwt ky iPr golL sfPf bMinHaF huMdf hY. keIaF ny lwqF nMgIaF rwKIaF huMdIaF hn qy keIaF cUVIdfr kws ky pjfmI pfeI huMdI hY. kbIr jI ny ajyhy idKfvy dy pihrfvy nUM mUloN hI rwd kIqf hY. gAuVI rfg ivc iek ipafrf vfk hY------

ikaf nfgy ikaf bfDy cfm ]

jb nhI cInis afqm rfm ]

rfgu gAuVI bfxI kbIr jIAu kI pMnq 324--

keI glL ivc pfey hoey prny dy aMdr hwQ lukfa ky mflf iPrn dy pUry mfhr huMdy hn. kdy awKF muMd leIaF kdy Kohl leIaF, bwulF nUM stfeIl nfl ihlfeI jfxf BgqI df pUrf zrfmf kIqf jFdf hY. kbIr jI ny koeI lukfa nf rwKidaF iswD pwDry sLbdF ivc kih idwqf hY ky aYsy pfKMzI sfDVy mYnUM cMgy nhIN lwgdy, iehnF dIaF nIqF KotF nfl BrIaF hn, jo ikrqIaF dy prvfrF qy boJ bxy hey hn. dunIaF cMdrmf qy Gr pAux dI iqafrI kr rhI ey, ieh ivcfry lwkVIaF Doh ky rotIaF pkAux dy krm ivc AulLJy iPrdy hn. afE dyKIey kbIr jI ny agy iehnF sbMDI kI ivcfr idwqy hn----

bfsn mfij crvih AUpir, kfTI Doie jlfvih ]

bsuDf Koid krih doie cUly, sfry mfxs Kfvih ]2]

iehnF BVHivaF ny ijwQy rotI iqafr krnI hovy EwQy DrqI puwt ky culHf iqafr krdy hn, qy gAU mfqf dy gohy df pocf Pyrdy hn. ijnFH lwkVIaF nUM bflxf hovy AuhnF nUM pihlF cMgI qrHF Duaf ilaf jFdf hY, iPr culyH ivc zfa ky awg bflLI jFdI hY. ikwzf mUrK Biraf Brm hY, ijhVIaF lwkVIaF ny blL hI jfxf hY AuhnF nUM DoHx dI kI jLrUrq hY. sDfrn mnuwK ivcfrf ieh smJ lYNdf hY ik sLfied rwb nfl ies qrHF hI imilaf jf skdf hY. mFjy hoey BFizaF nUM muV muV mFjI jfxf AujwzF vflf krm hI hY ies qoN vwD hor kuJ nhIN ---dfa lwgx qy prvfr dy iksy jIa nUM vI ieh bKsLdy nhIN hn. ‘sfry mfns Kfvih’-prvfr, jLmIn qy hryk prkfr dI jfiedfd nUM vI Kf jFdy hn.

ajoky afpy bxy sMqF mhMqF, mhF-pursLF ny bnfvtI suwc iBwt nUM brkrfr rwKidaF rotI Kfx leI brqn vI afpxy nfl afp hI cuwkI iPrdy hn. ajyhy dMBI sMgq pMgq ivc vI bYTx leI iqafr nhIN huMdy—kVfh prsLfd lYxf iehnF dy vws df rog nhIN hY. iewkvIN sdI dy vsnIk hox df dfavf krn vfly ajy vI ryq, imwtI qy suafh nfl hwQ mFjx nUM hI qrjIh dyNdy hn. sPLfeI hoxI cfhIdI hY pr vihm qy pfKMz prsq vflI suwc iBwt qoN bfhr inklxf cfhIdf hY, ijs df iswKI ivc koeI QF nhIN hY. keI QFvF qy lMgr vrqfAux vfly swjx prsLfdf AuproN jLor nfl suwtxgy ikAuNik AuhnF nUM vihm hY ky jy prsLfd hwQ nfl Coh igaf qF sfrf lMgr hI jUTf ho jfxf hY. aYsy bugVUaF dy pfj kbIr jI ny aglIaF qukF ivc AudHyVy hn. kro drsLn ilsLkdIaF hoeIaF gogVF, rMg brMgy coilLaF qy qMbIaF vfly sfDiVaF dy---

Eie pfpI sdf iPrih aprfDI, muKhu aprs khfvih ]

sdf sdf iPrih aiBmfnI sgl kutMb zubfvih ]3]

pRo[ sfihb isMG jI suMdr qrIky nfl arQ kridaF hoieaF smJf rhy hn---ieho jyhy mMd krmI mnuwK sdf ivkfrF ivc hI Kwcq iPrdy hn, AuNÖ mUMhoN aKvFdy hn ik asIN mfieaf dy nyVyH nhIN jFdy. sdf hI hMkfr ivc mqy iPrdy hn-ieh afp qy zuwbdy hn nfl afpxy sfQIaF nUM vI mMd krmF ivc zobdy hn. ‘muKhu aprs khfvih’—afpxy afp nUM kihxf ky asIN iksy vsqU nUM hwQ vI nhIN lgFdy sfzf qy prhyjL hI ieqnf hY ik iksy dy hwQ dI bxI hoeI rotI qk nhIN Kfdy;ieh qy mnUM isimRqI dy krm kFz nUM vI ipwCy Cwz gey hn. bRfhmx dyvqy df iek isDFq bxfieaf hoieaf hY ky jy kr sO AUTF dy kfPly nUM ihwkx vflf sLUdr hovy qF rotI sLUdr nUM nhIN PVfAuxI ikAuNik sLudr duafrf PVI hoeI rotI iBwtI jfeygI. Auh rotI sB qoN mUrlHy AUT dy glL nfl bnH dyxI cfhIdI hY—pr-jykr sLUdr df hwQ sB qoN mgrly AUT nUM ikqy BulyKy nfl vI lwg jfey; BfvyN Aus AUT df sOvF nMbr hI ikAuN nf hovy qF sLudr dy lwgy hoey hwQ kfrn sLudr df iqwKf krMt sB qoN agly AUT dy gwlL nfl bMnHI hoeI rotI ivc af jFdf hY. Auh rotI bRfhmx dyvqy dy kMm dI nhIN rihMdI. bRhfmx kihMdf hY ik jy mYN drwKq dI AuWcI tihxI qy bYTf hovF ivcfry sLUdr df Aus drwKq dI jVH nUM hwQ lwg jfey bRfhmx BfAU AUpr bYTf hI iBwitaf jFdf hY. bMdy dy prCFvy qoN bhuq zr lwgdf hY pr jy rupey pYsy Bytf dy rUp ivc koeI dy dyvy qF Auh cl rhI kfr syvf dy bhfny arfm nfl syvk jn bfbf jI dI jyb ivc pf pwky qOr qy sMBfl dyNdy hn. pRiswD pwqrkfr srdfr dlbIr isMG afpxI pusqk "nyiVEN izwTy sMq iBMzrFvfly" pMnf—55—qy ilKdy hn iqMn GMty dI vfrqf ipCoN kihx lwgy ky afAu pRsLfdf CwkIey. ivwCy hoey tftF qy bYT gey qy vrqfvy ny lgpg iqMn PuWt dI AucfeI qoN pRsLfdf suwitaf, jo mYnUM TIk nf jfipaf. mYN kih idwqf ky ieh CUq-Cfq dI prMprf df rUp hY. kihx lwgy nhIN, sfzy ieh irvfj hI hY". jd aglI vfr AwuQy jfx df avsr imilaf qF srb loh dy bfty ivc vrqfvy ny dwuD pfieaf qy CyqI nfl Auhdy jwg nUM roikaf qy ikhf bws-bws, "Auh kihx lwgf hux ieh duwD qF sfzy kMmo igaf". ikAuNik jwg nUM myrf hwQ lwg igaf sI. myrf ieh ivsLvfs hor pwkf ho igaf ik ieh phuMc iek bRfhmxIvfdI ruwcI sI. "sdf sdf iPrih aiBmfnI" hMkfr nfl iBwjIaF hoeIaF qro qr mhfn afqmfvF nUMM Bol BulyKy nfl koeI syvk Pqih bulf dyvy qF iehnF dy sqIN kwpVIN awg lwg jFdI hY. DMn gurU nfnk sfihb jI jo mrdfny dy hwQoN vI prsLfdf Cwkdy rhy hoxgy. DMn iswKI qy DMn iswKI dy ieh QMm---bilhfr ! bilhfr ! bilhfr !

luiDafxy bsMq pfrk ivc iehnF mUMh Pty icmtf pihlvfnF dy dIvfn aksr hI lwgdy rihMdy hn. cOvI ku sfl pihly iek prfptI zIlr myrf imwqr sI jo ky akflI dl df isrkrdf mYNbr sI. mYN ieh smJdf sI ky ies vIr nUM gurbfxI bhuq aAuNdI hovygI, dyKx nUM drsLnI pihlvfn, iswKI df pihrfvf zwulLH zuwlLH pYNdf sI. kudrqI iek idn mYN iehnF nUM imlx vfsqy igaf qF ieh vIr mYnUM kihx lwgy, "iek bfbf jI bhuq hI phuMcy hoey hn Auh awj klH eywQy afey hoey ny; bsMq pfrk ivc afpF AuhnF nUM imlx leI clxf hY, AuNJ qy Auh hFeI mfeIN iksy nUM imldy nhIN pr afpxI Puwl btf Puwl bfbf jI nfl iswDI gwlbfq ey quhfnUM drsLn krf ilaFvF myry nfl qusF jLrUr clxf hY". mn nf mMnidaF hoieaF vI sLfm nUM AuhnF dy nfl clf igaf. gurU gRMQ sfihb jI df Aucy asQfn qy prkfsL kIqf hoieaf sI ieh BulyKf pAux leI ky asIN gurU gRMQ sfihb jI df siqkfr bhuq ijLafdf krdy hF ieMnf siqkfr qy sLRomxI kmytI vI nhIN krdI, qy nfl hI iek hor qMbU lgfieaf hoieaf sI ijs ivc bfbf jI vDIaf gwdf lgfeI bIbIaF bIibaF dy Jurmwt ivc kfnH bx ky bYTy hoey sn. jo vI swjx mwQf tykdf bfbf jI lfprvfhI nfl syb JolLI ivc pfeI jFdy qy syb lYx vflf gYbI krfmfq smJdf hoieaf DMn bfbf jI DMn bfbf jI afKdf hoieaf crnf qy nmskfr krdf bfhr lwgy hoey dIvfn ivc bYT ky bfbf jI dy nfl juVIaF krfmfq dIaF sLkqIaF dy adBuq njLfry sfKIaF dy rUp ivc suxdf asL asL kr AuwTdf. kuJ ku ivhl jyhI dyK ky isafxy ibafxy akflI vIr ny afpxI Aumr nfloN awDI Aumr vfly sMq-mhFrfj jI dy crnf qy icrF qoN ivCoiVaF hoey sfAUpuwq vfÕMU ajIb ZMg nfl mwQf tyk idwqf. bfbf jI ny Guwt ky QfpI idwqI asIsF dI JVHI lgf idwqI. sfhmxy ho ky mYN vI gurU Pqih bulf idwqI, bfbf jI df pfrf iek dm iswKr qy phuMc igaf, bnfvtI jyhI bxI hoeI sLFqI mflLf dy mxikaF vFg ibKrnI sLurU ho geI qy qqkfl hI Ptf Pt pulsIey lihjy ivc puwiCaf ‘Eey kI krdf huMdf eyN ’myry dwsx qoN pihlF hI nfm dy akflI vIr kihx lwgy ky bfbf jI ieh imsLnrI hY qy awj klH pVHfAux dI syvf kr rhy hn. bfbf jI kihx lwgy imsLnrI bhuq Krfb huMdy hn ieh qF gurU arjn jI dI bfxI dI Gor by adbI krdy hn, ieh qy gurbfxI hI bdlI jFdy hn. jo Aus BUqry hoey sfD ny hor sLbd gurU pRqI khy Auh ilKx lwigaF vI rUh kMbdI hY. ikAuN Eey qUM vI ies qrHF hI krdf huMdf eyN kolL bYTy iekdm zr gey qy vfhgurU vfhgurU krn lwg pey. mYN ikhf bfbf jI ies qrFH dI koeI gwl nhIN hY. myrI gwl suxidaF hoieaF vI nf suxI. iek dm-hfkmI lihjy ivc gVgVfey qy ikhf "clo clo jfAu, nfm jwipaf kro qy syvf kiraf kro". drasl bhuq CyqI mYnUM Auh EQoN bfhr kwZxf chuMdf sI. gurU Pqh blfAux krky qy mwQf nf tykx krky bfbf jI nUM iKJH jyhI cVH geI sI. AuMj kihMdy ny sMq mhFpursL mfieaf nUM hwQ nhIN lgfAuNdy pr mfieaf dy Zyr vI lwgdy jf rhy sn. BolLIaF sMgqF DVf DVf afpxI kIqI ikrq ivcoN buwk Br Br ky lutfeI jfx ivc svrg dI prfpqI smJI bYTIaF sn. kbIr jI ny sfP kih idwqf ey ijwQy ieh afp zuwby pey ny EwQy iehnF dy sMgI sfQI vI hMkfr ivc zuwby pey hn. ies sLbd dy aKIrly bMd ivc iek bVf ipafrf suJfa idwqf hY---aY ByKI qy bfnfrsI Twgo qusIN iek nvF jnm lAu gurU dy igafn ivcoN qF ky quhfzf jnm vI sPl ho sky.

ijqu ko lfieaf iqq hI lfgf, qYsy krm kmfvY ]

keI dPf iensfn jo krm kr irhf huMdf ey Aus dy hfx lfB df pqf nhIN cldf. imsfl dy qOr qy iek bwcf tfPIaF Kfx nUM pihl dyNdf ey isafxy mfpy kihMdy ny bwicaf tfPIaF nf Kfieaf ikAuNik ies nfl qyry dMd Krfb ho jfxgy. bwcy nUM ies krm sbMDI koeI igafn nhIN hY. ijhVf kMm kr irhf hY Auh Ausy qrHF hI krI jfx nUM Blf smJI bYTf hY. sUrj dI rosLnI ivc BfvyN koeI pfp kry jF puMn sUrj ny kdy iksy nuM kuJ nhIN kihxf. koeI vI mnuwK sdIv kfl inXmfvlI dy aDIn krm kr irhf hY qF Aus df Aus nUM Ehu jyhf hI PlL imlygf. iKVy hoey gulfb dI sgMDI vFg ies vfk ivcoN buinafdI nukqf gurU dy igafn df mihk mfrdf hoieaf njLr aAuNdf hY. "ijsu siqguru Byty punrip jnim n afvY" siqgrU jI dy rwbI igafn nUM apnfieaF pKMzF vfly jIvn qoN Cuwtkfrf ho jFdf hY qy muV Aus pfKMz vfly jIvn ivc nhIN jFdf. aYsf mnuwK afpxy qy gurU ivcoN ivcoly dI loV nUM Kqm lYNdf hY.

ieiqhfsk qwQF vl vI jLrf ku njLr mfrn ivc koeI hrjL nhIN hY. kI gurU kfl smyN ivc vI koeI iswK imldf hY ijs dy nF nfl sMq sLbd lwigaf hovy? gurU nfnk sfihb jI qoN lY ky gurU goibMd isMG jI dy smyN qk sfnUM iek vI ajyhf iswK nhIN imldf ijs nfl sMq sLbd dI vrqoN kIqI geI hovy. BfeI mrdfnf, BfeI joD, BfeI pfro, BfeI ibwDI cMd, BfeI mnI isMG, BfeI jYqf jI ieiqafidk iswKF dy nF nfl BfeI sLbd hI lwigaf hoieaf imldf hY. jF buwZf jI nfl bfbf sLbd vriqaf igaf hY.

gurU goibMd isMG jI dy smyN qoN lY ky mhfrfjf rxjIq isMG jI dy rfj Bfg qk iek vI ajyhf iswK nhIN imldf ijs dy nF nfl sMq sLbd juiVaf hoieaf hovy. BfeI qfrU isMG, bfbf dIp isMG, bfbf boqf isMG, bfbf grjf isMG, bfbf bMdf isMG bhfdr df nF qF iml skdf hY pr ies ieiqhfs ivcoN sfnUM iksy aYsy iswK dy drsLn dIdfry nhIN hoxgy ijs ny afpxy nfl sMq sLbd nUM joV ilaf hovy. iPr aMgryjLF df rfj af igaf qd vI sMq sLbd dI vrqoN afm mnuwKF nfl nhIN kIqI geI. bfbf aqr isMG dy nfm nfl ieh sLbd pihlI vfr joiVaf igaf. ies qoN AuprMq tfvyN tfvyN iswKF ny afpxy nF nfl ies sLbd dI vrqoN krn dI KulH jyhI lY leI. 1947 qFeIN iswKI ivc sMqF dy vfhvf nF aAux lwg pey. isLromxI gurduafrf pRbMDk kmytI qy isLromxI akflI dl dy sMq pRDfn bxn nfl ies sLbd dI KulHyafm vrqoN hox lwg peI qy ieh Cot afm zyrydfrF ny vI lY leI. ihMdosqfn ivc zmokRysI hox krky hr rfjnIiqk lIzr afpxIaF votF dI igxqI pwkI krn dy cwwkr aMdr zyrydfr sMqF dI sLrx ivc aAux lwg pey. dysL dI ajLfdI dy AuprMq Qok rUp ivc sMq mhfqmfvF df idnF ivc vfDf hox lwg ipaf qy iswK Drm aMdr sB qoN vwD vfDf hoieaf. 1984 qIk iehnF ivhlVH pursLF dIaF keI jmfqF pYdf ho geIaF. akfl qwKq Zih ZyrI ho igaf pr iehnF dy kMn qy Borf jUM nf srkI. 1984 qoN lY ky 1994 dy smyN ivc pMjfb dI DrqI sMqF qoN ivrvI ho geI Bfv sMq gupq rihx ivc hI Blf smJx lwg pey.

1994 dy AuprMq mulk dI abfdI eynI qyjLI nfl nhIN vwDI, ijMnI qyjLI nfl sMqF dIaF vhIrF pYdf ho geIaF. jn sDfrn qy afpxf dbdbf kiem rwKx leI colLf klcr ny sMq-smfj dy nF dI jwQybMdI KVI krky ies dI nINh rwKI qy rfjnIiqk afgUaF ny iehnF rFhIN afpxy mMzy sykxy sLurU kr idwqy. cotI dy ivdvfn lok, mr rhy sMq smfj ivc jfn pAux leI iehnF dy srprsq jf bxy, ies aDmoeI lfsL nUM ijLAuNidaF krn leI afpxIaF syvfvF df idwl KolH ky ivdvqf dy KUn df dfn idwqf. nqIjf ieh inkilaf ik ijs muMzVU sfD dI Aumr sqfeI sfl dI sI, Aus ny afpxI kutIaf dy bfhr borz pYNqI sfl dI qpwisaf df lgf ilaf. rom sVH irhf hY nIrU bfhr bMsrI vjf irhf ey—Bfv pMjfb df jvfn nisLaf vl nUM vD igaf qy ieh BoiraF ivc bYT ky bMdgI krky sMq gIrI idKf rhy hn.

gurbfxI ivc sMq sLbd dI vrqoN keI pwKF ivc afeI hY. sLbd df ivsLf vsqU dyK ky hI sLbd dy arQ kIqy jFdy hn. keIaF qukF ivc sMq sLbd prmfqmf leI vriqaf igaf hY ijhf ky--"Bfgu hoaf guir sMqu imlfieaf]pRBu aibnfsI Gr mih pfieaf"] gurU jI ny sMq rUpI prmfqmf nUM imlf idwqf. gurU gRMQ sfihb jI ivc sMq sLbd gurU vfsqy vI afieaf hoieaf hY ijhf ky—"sMq kf mfrgu Drm kI pAuVI ko vzBfgI pfey" eywQY sMq sLbd hux gurU vfsqy afieaf ey. sMq kf mfrg df Bfv gurU gRMQ sfihb jI df drsfieaf hoey mfrg qoN hY. jdoN sMq sLbd bh-vcn dy rUp ivc aAuNdf hY qF AdoN smuwcI sfD sMgq qy afm krky jfgy hoey jigafsU leI ies sLbd dI vrqoN kIqI huMdI hY. ijhf ik anMd sfihb jI dI bfxI ivc afieaf hY----"afvhu sMq ipafirhu akQ kI krh khfxI"] aqy "khY nfnku suxhu sMqhu kiQhu akQ khfxI"]

gurbfxI ivc cOQI prkfr dy pfKMzI sfDiVaF df ijLkr qF ivsQfr sihq gurbfxI ivc afieaf hY. hwQly sLbd ivc hI kbIr jI ny ajyhy ByKI sMqiVaF nUM lMby hwQIN lYNidaF hoieaF ikhf hY "Eie hir sMq n afKIaih bfnfris ky Tg"]

ijwQy bfkI dunIaF qurI iPrdI hY EwQy ieh vI sMq pey iPrn, sfnUM iehnF df kI duwK ho skdf hY? sMsfr ivc hor vI bhuq sfry Drm hn jo afpxy afpxy ZMg anusfr ijLMdgI jIAu rhy hn. iswK Drm qF sfiraF df siqkfr krdf hY. hF iehnF sMqF df iek duwK hY ik iehnF ny jfx buJ ky iswK ieiqhfs nUM ivgfV ky pysL kIqf hY. ieh clfk Ausqfd grV purfx dy gpOV, krfmfqI sfKIaF, isDFq qoN hIxy gurmiq ivcfr pysL kr rhy hn. bhuq musLklfqF ivcoN iswK rihq mrXfdf df jnm hoieaf sI pr iehnF nfm DrIk coilLaF vfly bfibaF ny pMQ prvfnq rihq mrXfdf nUM mMnx qoN sfP ienkfr kr idwqf hoieaf hY. kOm nUM eyky ivc prox dI bjfey vMzIaF pf ky afpxy mMzy syk rhy hn. gurU nfnk sfihb jI ny iek inafrf pMQ clfieaf sI ijs ivc Kot df koeI kMm nhIN hY. sfD bfibaF ny iswK pMQ nUM inafrf rihx nhIN idwqf, iehnF dy gUVH igafn dy prcfr sdkf keI prkfr dy krm kFzF dIaF vMngIaF pMQ ivcoN dyKx nUM iml rhIaF hn. clIhy kwtxy, inMrqr aKMzpfTF dIaF lVIaF, pUrnmfsLI dI cONkI, Dfgy qvIq krky dyxy, BolLI jMqf dy hwQF dIaF ryKFvF dyKxIaF, lfcIaF—lONg dy ky puwqrF dIaF dfqF dyxIaF, mn BAuNdy iehnF dy sLOk hn. dyiKaf jfey qF iehnF sfDF krky iswK Drm dF inafrf pn Kqm ho irhf hY. kihx nUM asIN iNnafry Kflsy hF pr pUjf sfD lfxy dI kr rhy hF. gurU nfnk sfihb jI ny ajyhy rMg brMgy AudfsIaF sfDF dy aKOqI Kfx pIx qy aMdrlI iqRsLnf dI mfnisk kMmjLorI nUM sohxy ZMg nfl ibafn kIqf hY.

ieik kMd mUlu cuix Kfih,vxKMiz vfsf ]

ieik Bgvf vysu kir iPrih,jogI sinafsf ]

aMdir iqRsnf bhuq,Cfdn Bojn kI afsf ]

ibrQf jnmu gvfie,n igrhI n Audfsf ]

pAuVI mfJ kI vfr,m: 1---pMnf-140--

sLRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI ny koeI gurmiq df PYslf krnf hY qF Dfrimk jwQybMdIaF dy nfm hyT ingUxIaF votF dI Kfqr ies sfD lfxy nUM pUrI cODr dy dyNdy hn. ikAuNik gurmiq nUM nf mMnx vfly ieh zyry iehnF nUM idl Kohl ky isrpfAu dyNdy hn. iksy vI sfD dy zyry qy iswK rihq mrXfdf dI iek vI md lfgU nhIN hY. hr zyry ny afpxIaF grjLF dI pUrqI leI afpxI mrjLI nfl iswK rihq mrXfdf bxfeI hoeI hY. gurUaF dy avqfr purbF, joqI joq smfAux dI qrjL qy iehnF zyiraF ny ho cuwky nfm DrIk mhF-pursLF dy jnm idhfVy qy brsIaF mnfAuxIaF sLurU kr idwqIaF hn. ieiqhfsk gurduafiraF dy njLdIk hI keIaF ny afpxy zyry sQfpq kr ley hn. ieh qy hux sLromxI kmytI nUM cfhIdf hY ik jo vI bfbf iswK rihq mrXfdf nUM nhIN mMndf Aus dy lfxy nUM mfnqf nf dyvy. sgoN afp ivsLf mfhr ivdvfnF dIaF kmytIaF bx ky Kud PYsly ley.




.