.

bMdI CoV, CyvyN pfqsLfh

gurU hirgoibMd sfihb

iNpRMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

afgmn- CyvyN siqgurU, gurU hirgoibMd jI df pRkfsL 19 jUn 1595, ipMz vzflI, aMimRqsr (pMjfb) ivKy hoieaf. ajkl AuQy gurduafrf vzflI sfihb sLuBfiemfn hY. afp pMjvyN siqgurU-gurU arjn sfihb dy ieWklOqy spuqR sn. afp dy mfqf, mfqf gMgf jI sn. XfrHF sfl dI Aumr sMn 1606 ‘c, gurU arjn sfihb ny apxI sLhfdq qoN pihlF hI afp nUM gurgWdI dI ijLmyvfrI sOMp idWqI sI.

anMdkfrj aqy sMqfn- afp df anMdkfrj sMn 1613 muqfbk 8 ivsfK sMmq 1670, bkflf invfsI BfeI hrIcMd dI spuqRI (mfqf) nfnkI jI nfl hoieaf. afp dy pMj spuqR aqy iek spuqRI sI. sB qoN vWzy bfbf guridWqf jI aqy sB qoN Coty (gurU) qygbhfdur jI sn. vfrI vfrI AunHF dy jnm ‘qy nfm iesqrHF hn: bfbf guridWqf jI jnm 1613, bIbI vIro jI jnm sMn 1615, bfbf sUrjml jI jnm 1617, bfbf axI rfie jI mnm 1618, bfbf atWl jI 1619 aqy (gurU) qygbhfdur jI jnm apRYl sMn 1621. kuJ ieiqhfskfrF ny afpjI dy bIbI dfmodrI aqy mhfdyvI nfl do hor anMdkfrjF df ijLkr kIqf hY pr KojF qoN ieh TIk sfbq nhIN huMdf.

lfhOr ivc cyck aqy bfl (gurU jI)- afp ajy lgBg iqMn sfl dy hI sn jdoN lfhOr ‘c iBaMkr cyck PWut peI. lfsLF dy Zyr lg gey. pMjvyN pfqsLfh pRvfr aqy sMgqF smyq aWT mhIny lfhOr rhy. vihmI lok cyck nMU sIqlf mfqf (dyvI) mMn ky, Aus dI pUjf krdy sn. sIqlf dy mMdr qoN imWtI ilaf ky dfixaF qy lfAuNdy aqy ielfj nf krdy. pMjvyN pfqsLfh ny sMgqF nMU nfl lY ky lokfeI dI hWQIN syvf-sMBfl kIqI. pfqsLfh jfxdy sn ik cyck CUq dI bImfrI hY aqy Coty bWicaF qy ies df mfrU asr huMdf hY. iPr vI mnuKWqf dy drdI pMjvyN siqgurF ny ieh KWqrf apxy Aupr lYxf mnjLUr kIqf. nqIjf hoieaf ik aMimRqsr vfips pujWx qy, bflk hirgoibMd Aupr vI cyck df jLbrdsq hmlf ho igaf. akflpurKu dI bKisLsL sWdkf (gurU) hirgoibMd jI iblkul rfjLI ho gey, srIr dy iksy aMg Auqy vI iesdf koeI mfVf asr nhIN irhf.

bfl (gurU) jI Aupr mfrU hmly- afp dy qfey ipRQI cMd nUM pRvfrk sfVf sI. Ausny bflk hirgoibMd Aupr iBMn-iBMn mfrU hmly krvfey pr afp df vfl vI ivMgf nhIN hoieaf. dfeI dy QxF nMU jLihr lgvf ky Byijaf igaf. jLihr df Aultf asr, dfeI dy apxy Aupr hI ho igaf aqy mr geI. mrn qoN pihlF Aus sfrf Byd Kol idWqf. iPr spyry qoN sWp lVvfAux dI cfl clI afp ieQy vI vfl vfl bWc gey. iesqrHf ieh ijLkr vI aFAuNdf hY ik iKzfvy koloN dhI ‘c jLihr imlvfieaf igaf. bfl gurU Aus smyN lgBg do sflF dy sn. afp ny dhI nf Kfx leI qy roxf-iclfxf sLurU kr idWqf. ies iKcfqfxI ‘c dhI izWg ipaf ‘qy kuWqy ny Kf ilaf ijs qoN kuWqy dI mOq ho geI. Byd KuWl igaf pr iKzfvf vI sUl pY jfx kfrn mr igaf.

gurgdI dI pRfpqI- pMjvyN pfqsLfh ny apxI qsIhy BrpUr sLhIdI qoN pihlF hI afp nUM XfrF sfl dI Aumr ‘c gurgWdI sONp idWqI sI. pMjvyN pfqsLfh jfxdy sn ik aglf smF sLsqRF dI jMg df hY. sWqy blvMz dI vfr ‘c qKLq, CWqr qy rfj jog dI sLbdfvlI iesy hI sWc vl sMkyq sn. pMjvyN pfqsLfh ny isWKF nMU GoiVaF dy vpfr vl moiVaf qy ies kfrj leI kfbul qIk Byijaf. iesy kVI ‘c bfbf buWZf jI dI ingrfxI ‘c bfl (gurU) hirgoibMd jI nMU sLsqR ividaf vI idlvfeI geI.

akfl qKq sfihb dI sQfpnf- gurgWdI dI rsm bfbf buWZf jI ny inBfeI. pfqsLfh dy apxy hukm anusfr, gurgWdI dI rsm smyN gurdyv nUM sLsqR puafey gey. iesqrHF gurdyv ny sLsqRDfrI hoky sfbq kr idWqf ik ijs sWc Drm Bfv ‘pIrI’ dI nINh, pihly pMj jfimaF ‘c pWkI kIqI geI hY; ieh sLfhI TfT aqy sLsqR Bfv ‘mIrI’ vI Ausy hI ‘pIrI’ dI riKaf leI hY. spWsLt hY pihly pMj jfimaF rfhIN isWKI dI nINh nUM ‘pIrI’ nfl pWkf kIqf igaf, qF jfky Aus Aupr ‘mIrI’ df mhWl Ausfiraf. aj sfnMU Drm aqy rfjnIqI bfry, isWK Drm dy ies mUlL isDFq nMU smJx aqy apnfAux dI loV hY. ieh iek sWcfeI hY ik isWK dI rfjnIqI ny Ausy hI ‘sWc Drm’ Bfv pIrI Aupr aDfrq hoky clxf hY-AusnMU Bulf ky nhIN. aj dI sfzI krnI sfbq kr rhI hY ik aj asIN apxI aslIaq nUM pUrI qrHF BuWlf cuWky hF aqy pMQ ies dI BrvIN sjLf vI Bog irhf hY. iesy lVI ‘c, pfqsLfh ny sMn 1609 ivc akfl buMgy, mojUdf ‘akfl qKq sfihb’ dI sQfpnf vI kr idWqI.

isWK Drm ‘c Drm qy rfjnIqI bfry, iek cyqfvnI- kmfl qF ieh hY ik akfl qKLq sfihb qoN drbfr sfihb dy drsLn huMdy hn pr drbfr sfihb qoN akfl qKLq dy nhIN. ieh ivsLf Kfs iDafn mMgdf hY. gihrfeI qoN ivcfiraf jfvy qF iesdf isWDf mWqlb hY ik isWK ny gurU Bfv gurbfxI qoN Drm lYx smyN, mn ‘c iksy pRkfr dI rfjnIqI nMU QF nhIN dyxI. iesdy Ault isWK ny apny rfjnIqk PLYsly, Drm Bfv gurbfxI isiKaf dI qfibaf rihky hI krny hn. ies krky isWKF ny jykr jMg vI lVxy hn qF Auh gurbfxI dy afdysLF, isiKaf aDIn rih ky hI lVxy hn. jMg smyN vI ivroDIaF leI durfcfr, vYr ivroD jF luWt Koh dI Bfvnf nMU nyVy nhIN afAux dyxf. TIk iesyqrHF jdoN isWK ny gurbfxI aiBafs-ivcfr krnf hY qF, iksy vI vYr ivroD jF juWD dI Bfvnf qoN Aupr AuTky hI krnf hY. gurbfxI afdysLF qy clky, apnI krnI nfl sMgqF ‘c vrq rhy mnuWKI brfbrI ‘qy BrfqRI Bfv dy isDFq AuWpr DWbf nhIN afAux dyxf. iehI syD hY-isWK leI AusdI sMpUrx rfjnIqI aqy dunIafdfrI leI.

iesy sWc nUM sdf iDafn ‘c rKvfAux leI iesqoN agy pfqsLfh dI iek hor dyx vI bhuq gihrf iDafn mMgdI hY. CyvyN siqgurF ny akfl qKq qy iek nhIN blik do insLfn sfihb Julvfey, iek AuWcf ‘qy dUjf AusqoN nIvF. iesdf mWksd vI isWK nUM hr smyN cyqy krvfAuxf hY ik isWK Drm ‘c AuWqmqf Drm pfs hI rihxI hY. isWK dI rfjnIqI aqy dunIafdfrI Bfv ‘mIrI’ ny sdf ‘pIrI’ qoN nIvF rihky hI clxf hY. aj GoKx df ivsLf hY ik kI aj sfzy kOm dy afgU ies anusfr cl rhy hn jFik iesdy Ault cl ky kOm dI qWbfhI df kfrn bxy bYTy hn. ies bfry gurbfxI PLurmfn hY "aMDf afgU jy QIaY ikAu pfDru jfxY ] afip musY miq hoCIaY ikAu rfhu pCfxY ] ikAu rfih jfvY mhlu pfvY aMD kI miq aMDlI] ivxu nfm hir ky kCu n sUJY aMDu bUzO DMDlI" (pM:767). gurgwdI hfsl krn AupRMq CyvyN siqgurF ny sMgqF pRqI hukmnfmy Byjy ik hux sMgqF gurudrbfr leI mfieaf dy bdly GoVy, sLsqR ‘qy juafnIaF Byt krn.

gurU drbfr ivc ZfzI pRQf df afrMB- pfqsLfh ny isWKF ‘c bIr rWs Brx leI, gurU drbfr ‘c ZfzI pRQf df vI arMB kr idWqf. BfeI abduWlf ijhVf ik pfhul pRfpq isWK sI, AusnUM gurU drbfr df sB qoN pihlf ZfzI mukrWr kIqf igaf. cyqf rhy! Aus smyN isWK Drm ‘c pRvysL krn AupRMq isWKF dy mUl nfm AuhI rihMdy sn, bdly nhIN sn jFdy. ijvyN qIjy pfqsLfh smyN bfeI mMjIdfrF ivcoN BfeI alHfXfr KF kyvl pfhul pRfpq isWK hI nhIN blik isWK Drm df aDIkfrI pRcfrk vI sI. pr Ausdf nF alHfXfr KF hI irhf. nfvF ‘c qWbdIlI aqy nFvF nfl isMG, kOr vflf nIXm dWsvyN pfqsLfh ny sMn 1699 dI ivsfKI qoN afrMB kIqf sI.

‘dl BMjx gur sUrmf’- AuMJ qF ‘qujLky jhFgIrI’ dI aMdrlI ilKq bfry asF sfrI puMx-Cfx gurmWq pfT nM: 70 ‘c KuWlHky kIqI hY. iPLr vI ‘qujLky jhFgIrI’ vflI ilKq qoN ieh gl qF spWsLt huMdI hI hY ik pMjvyN pfqsLfh dI sLhfdq dy nfl hI hkUmq df PLYslf bfl bWcy (CyvyN pfqsLfh) nUM igRPLqfr krnf aqy sfrf mfl asbfb jLbq krnf vI sI. iesdy Ault, sLhfdq qoN iek dMm bfd gurU drbfr dI cVHq ienIN vWD sI ik hkUmqI afdysLF qy aml qF dUr; blik hkUmqI qfkq ivruD CyvyN pfqsLfh ny hI, suqMqr akfl buMgf (akfl qKq) aqy apxIaF PLOjF vI kfiem kr idWqIaF. ies sfry ‘c hkUmq dKl qIk nhIN dy skI; blik hkUmq ny sLhfdq sMbMDI hr hIly apxy afp nUM byksUr sfbq krn dI koisLsL kIqI.

isWK Drm ivc rfjnIqI dy drsLn- pMjvyN pfqsLfh dI sLhIdI AuprMq, lokfeI dy ivroD qoN bcx leI jhFgIr df rWveIaf isWKF pRqI bVf nrm ho igaf. apxy afp nMU byksUr sfbq krn leI Ausny cMdU nUM lfhOr dIaF sMgqF dy hvfly kr idWqf. ijs BiTafry qoN pfqsLfh dy srIr qy grm ryq dy kWVCy puafey gey sn, Ausy hI BiTafry qoN grm ryq dy kWVCy cMdU Aupr puafey gey aqy AusnUM sVkF qy GsIitaf igaf. iehI cMdU dI mOq df kfrn bixaf. bdly hoey hflfq df isWtf, CyvyN siqgurF ny ieh smF isWKI pRcfr Aupr lfieaf. sMgqF dI igxqI ‘c inWq dy ho rhy vfDy aqy AuhnF dIaF pfxI dIaF loVF nMU muWK rWKky, aMimRqsr ivKy do hor srovr, ibbyksr aqy kOlsr bxvfey. dUraMdysL siqgurU afAux vfly smyN dIaF loVF qoN avysly nhIN sn. ies sLFqI kfl ‘c hI, aMimRqsr qoN bfhrvfr iklHf lohgVH bxvfieaf.

ies dOrfn anykF pTfWx qy muslmfn vI isWK sWjy jF isWKI dy nyVy afey. pYNdy KF AunHF ivcoN hI isrkWZ sI. bMdI CoV siqgurU, lok syvf ‘c vI sWB qoN agy rihMdy sn. sMn 1616 ‘c ksLmIr qy pMjfb ‘c igWltI qfp Puitaf. ies kfrx anykF dI mOq ho geI. ieh pRkop aWT sfl irhf, CyvyN siqgurF ny, sMgqF nMU nfl lY ky aqy dsvMD dI mfieaf vrq ky lokfeI dI BrvIN sMBfl kIqI. jhFgIr vI ies syvf qoN bhuq pRBfvq sI. lokfeI ivcoN vI inWq nvyN isWK sWj rhy sn. dUjy pfsy, jhFgIr nMU sfihbF df ieWqnF hrmn ipafrf huMdy jfxf aqy muslmfnF df vI isWK Drm vl inWq df Jukfa jF pRvysL Aus nUM psMd nhIN sI. sMn 1621 nMU Ausny aMdrKfqy CyvyN pfqsLfh dI igRPqfrI df hukm jfrI kr idWqf. mfrc sMn 1621 ‘c pfqsLfh nMU sLfhI kYdI bxf ky gvflIar dy iklHy ‘c bMd kr idWqf igaf. ieQy pihlF qoN 52 phfVI ihMdU rfjy vI kYd sn. kYdKfny ‘c ienHF ihMdU rfijaF dI hflq kfPLI KLrfb sI. pfqsLfh rfhIN ielfhI bfxI aqy ivcfrF dI vrsLf kfrx, AuhnF ny vI suWK df sfh ilaf.

CyvyN pfqsLfh dI igRPqfrI aqy irhfeI- CyvyN pfqsLfh dI igRPqfrI kfrx sMgqF ‘c BfrI ivroD dI lihr jfg AuTI. sMgqF dy mnF ‘coN qF ajy pMjvyN pfqsLfh dI qsIhy BrpUr sLhIdI dy jLKLm vI nhIN sn Bry gey. ies ivroD kfrn, jhFgIr dI rfqF dI nINd vI jFdI rhI. AusdI apxI bygLm nUrjhF, sLfhI drbfr ivcoN sfeIN mIaFmIr aqy gurU dr nfl sFJ rKx vfly anykF muslmfn vI ies igRPLqfrI dy ivruWD sn. kyvl Cy mhIinaf bfd hI jhFgIr nUM, pfqsLfh dI irhfeI df hukm dyxf ipaf. hux pflf pfqsLfh kol sI, igRPLqfrI qF bfdsLfh dy hukm nfl sI, pr gurdyv ny apxI irhfeI qoN sfPL ienkfr kr idWqf. pfqsLfh df suafl sI ik ihMdU rfjy byksUr hn. jdoN qIk ienHF nUM irhf nhIN kIqf jfvygf, mYN vI bfhr nhIN jfvFgf. TIk ienHF hI lIhF qy bfbr nUM gurU nfnk pfqsLfh dI irhfeI dy nfl nfl sfiraF nUM irhf krnf ipaf sI. aj iek vfrI iPLr jhFgIr nUM mjbUrx, AunHF 52 ihMdU phfVI rfijaF dI irhfeI df hukm vI dyxf ipaf. ies mhfn ieiqhfsk GWtnf kfrn ieiqhfs ‘c afp df nfm ‘bMdI-CoV siqgurU’ krky msLhUr ho igaf. iesy Xfd ‘c gvflIar ivKy gurduafrf ‘bMdI CoV’ vI mOjUd hY.

pRcfr dOry- CyvyN pfqsLfh apxI irhfeI AuprMq iek vfrI iPr pRcfr dOiraF qy inkl pey. lokfeI ivcoN hkUmq ivruD, ivroD nMU hlkf krx leI jhFgIr KuWd pfqsLfh dy nfl pMjfb nMU afieaf. nUrjhF dy nfl drbfr sfihb dy drsLn vI kIqy. jhFgIr ny gurU drbfr nMU jfgIr dI pysLksL kIqI jo pfqsLfh ny mnHf kr idWqI. jhFgIr sMn 1621 qoN 1627 qIk pMjfb ‘c hI irhf aqy isWK Drm bfry iesdf rvWeIaf bVf nrm ho cuWkf sI. iesy kfrn koeI sUbydfr jF POjdfr vI hux gurU drbfr nfl AUc-nIc krno zrdf sI. ies smyN, isWKI pRcfr ieWqnf viDaf ik sLfhI GrfixaF ivcoN sfeIN mIaF mIr dI sMgq sWdkf, sLfhI kfjLI muJMgI dI puqRI kOlF ny vI isWK Drm ‘c pRvysL krn df PLYslf kr ilaf. kfjLI ies gl nUM bRdfsLq nf kr sikaf aqy Ausny kOlF ivruWD mOq df PLWqvf dy idWqf. mIaF mIr dI mdd nfl ieh bIbI, sLfhI drbfr ivcoN bWc ky pfqsLfh dI sLrx ‘c puWj geI. gurU drbfr ‘c AusnMU sLrx imlnI, Aus smyNN hkUmq nfl iksy isWDI tWkr qoN GWt nhIN sI. pfqsLfh ny ies dI pRvfh nhIN kIqI aqy AusnUM sLrx dy idWqI. ieh GWtxf sdf cyqf krfAuNdI rhygI ik jdoN jdoN vI isWdk idWlI nfl, isWKI df pRcfr kIqf jfvygf, jnMUnI qoN jnMUnI vI isWK Drm vl iKWcy afAuxgy.

aWj piqWqpuxf ikAuN?- aWj isWK Drm ivc vfDy dy bdly, inWq df piqWqpuxf aqy gurUzMmF-zMmI sfDF df vWzf jLor hY. kI ies bfry sfnMU socx dI loV nhIN? aj sfzy ikrdfr ivc ikhVI kmI hY, ijhVI ik ies Zfa df mUl kfrx bxI hoeI hY. sfzy jIvn ivc vWD irhf ibWprvfd, hUVmWq, mnmWq, gurduafiraF dy pRbMD leI coxF df isWstm, anpVH pRcfrk aqy Drm ivhUxI rfjnIqI df isWK Drm Aupr gLlbf-ieh sB isWK Drm df aMg nhIN hn. asF ‘akflqKq’ qoN ‘drbfr sfihb’ dy drsLnF dy nIXm ‘c rihky clxf hY. isWK Drm dI rfjnIqI, dunIafdfrI aqy iesdy pRcfr isWstm ‘c af cuWkIaF kmINaF apxy afp spWsLt ho jfxgIaF.

hkUmq nfl cfr jMgf- (pihlI jMg)-jhFgIr dI mOq qoN bfd sLfhjhF qWKLq qy bYTf. arMB ‘c ieh bhuqf smF pMjfb qoN bfhr hI irhf. isWKF dI cVHq jnMUnIaF nMU cMgI nhIN sI lg rhI. isLkfr Kyzx gey isWKF nMU bfjL df bhfnf bxf ky iKWcfqfxI vDfeI. sUbydfr lfhOr ny muKils KF nUM POj dy ky sMn 1628 ivc, ibnF iksy Kfs kfrx isWKF qy hmlf krvf idWqf. AunHIN idnIN CyvyN pfqsLfh dI spuWqRI bIbI vIro dI sLfdI dI iqafrI cl rhI sI. pfqsLfh ny pRvfr nMU JWbfl Byj idWqf aqy drbfr sfihb nMU CWz ky, nvyN bxfey iklHf lohgVH qy morcfbMdI kr leI. hmlf acxcyq sI. iPr vI ijWq isWKF dI hoeI. pYNdy KF dI hux qIk dI sfrI iqafrI aqy pRvrsL hI pfqsLfh dy kr kmlF qoN hoeI sI. ies jMg ivc pYdy KF nMU apxI bhfdurI dy johr ivKfAux df mOkf imilaf. ies nfl AusnUM apxI bhfdurI qy hMkfr ho igaf. iesy df nqIjf sI jMg qoN bfd, pfqsLfh ny pYNdy KF nMU CuWtI qy Ausdy ipMz vWzy mIr Byj idWqf. AusdI qnKfh vI Gr hI Byjdy rhy.

bfbf buWZf jI aqy Bf: gurdfs jI df clfxf- sMn 1628 ‘c hI bfbf buWZf jI vI clfxf kr gey. pfqsLfh ipMz rmdfs puWjy. bfbf jI df clfxf pfqsLfh dI hfjLrI ‘c hoieaf. gurdyv ny AunHF df sskfr apxy kr kmlF nfl kIqf. AuprMq afp jI pRcfr krdy ipMz bfsT, bfbf sLRI cMd pfs puWjy. bfbf sRI cMd jI ny apxf AudfsI vflf colf Auqfr, gurU drbfr nfloN afpxf vKRyvF Kqm krn df aYlfn kr idWqf. iesdf vWzf sbUq hY ik bfbf sRI cMd ny apxy cfry vWzy DUnIey bfbf almsq, bflU hsnf, PUl sLfh aqy goNdf jI nMU isWK Drm dy pRcfr leI gurU pfqsLfh nUM smrpq kr idWqy. pfqsLfh ny bfbf almsq jI nMU nfnkmqy leI isWK Drm df pRcfrk Qfipaf. ienHIN idnIN BfeI gurdfs jI vI goieMdvfl sfihb ivKy clfxf kr gey. bfbf atWl jI dy akfl clfxy dI Gtnf vI ienHF idnF ‘c hI hoeI sI. iek sfl dy lMmy pRcfr dOry bfd afp pRvfr smyq vfps aMimRqsr af geyy.

dUjI jMg ‘qy rUp ngr, kIrqpur df vsfAuxf- sMn 1630 ‘c jlDMr dy hMkfrI POjdfr ny pfqsLfh qy hmlf kr idWqf. ies jMg ‘c jlMDr df POjdfr mfiraf igaf. Aus dIaF POjF mYdfn CWz ky nWT geIaF. AuprMq pfqsLfh ny kIrqpur sfihb vsfieaf. AuDr nfnkmqy bfbf almsq jI nMU isWDF ny qMg krnf sLurU kr idWqf. ieQy ieWk ieiqhfsk ipWpl sI. ies ippWl hyTF bYT ky gurU nfnk pfqsLfh aqy isWDF ivWckfr gosLtIaF hoeIaF sn. ienHF gosLtIaF ‘c isWDF ny mUMh dI KfDI sI. isWD ies Xfdgfr nMU Kqm krnf cfhMudy sn. CyvyN pfqsLfh afp nfnkmqy puWjy, isWD mYdfn CWz ky dOV gey. bfbf almsq jI iPr qoN apxy pRcfr KyqR ivc juWt gey. duWK ies gWl df hY aWj sMgqF ivcoN anykF ies XfdgfrI ipWpl dI pUjf ies qrHF kr rhy hn, ijvyN ik isWK vI ipWplF dy hI pujfrI hox. sMn 1631 ‘c gurU ky isWK BfeI sfDU aqy Ausdy spuWqR BfeI rUpf dy anMq gurU ipafr qoN KusL ho ky, gurdyv ny BfeI rUpf ipMz (rUp ngr) vsfieaf.

qIjI jMg- pfqsLfh dy Byt krn vfsqy kfbl vloN ieWk isWK ny do GoVy ilaFdy. rsqy ivc Auh GoVy hfkmF dy bMidaF ny Koh ley. pfqsLfh dy hukm nfl BfeI ibWDI cMd ieh dovyN GoVy vfps lY afieaf. lfhOr dy sUbydfr ny ies ‘c apxI hWqk mihsUs krky, llfbyg aqy kmrbyg dI kmfn ‘c hmlf krvf idWqf. nQfxy aqy myhrfj nyVy BrvF jMg hoieaf. ies jMg ‘c lgBg 1200 isWK vI sLhId hoey, sLfhI Poj df vI bhuq BfrI jfnI nuksfn hoieaf. llfbyg aqy kmrbyg dovyN mfry gey. sLfhI PojF mYdfn CWz ky dOV geIaF. ieh lVfeI sMn 1632 ‘c hoeI. pfqsLfh ny sLhIdF dI Xfd ‘c ieQy ‘gurU sr’ srovr bxvfieaf.

cOQI aqy afKrI jMg- dUjI aqy qIjI lVfeI smyN gurdyv ny pYNdy KF nMU nhIN sI bulfieaf. hux qIk pYNdy KF df hMkfr GWtx dI bjfey vWD cuWkf sI. pYNdy KF ny pfqsLfh dy sfry aihsfn Bulf idWqy. sMn 1634 ‘c Ausny jlMDr dy POjdfr nMU nfl imlf ky kfly KF dI kmfn hyT, gurUdrbfr Aupr hmlf krvf idWqf. ieh lVfeI krqfrpur dy sQfn qy BfeI ibWDI cMd aqy (gurU) qyg bhfdur jI ijnHF dI ik Aus smyN Aumr14 sfl sI, dI kmfn hyT lVI geI. ies ivc kfly KF aqy pYNdy KF dOvyN mfry gey. mrdy mrdy pYNdy KF ny apxI BuWl leI muafPI mMgI. pfqsLfh ny Aus Aupr apxI Zfl dI CF krky AusnUM bKLsL idWqf.

gurU drbfr kdy hmlfvr nhIN hoieaf- vyKx dI gl hY ik pfqsLfh ny kdy ieWk vI hmlf afp nhIN kIqf. cfry lVfeIaF AunHF AuWpr QopIaF geIaF. ienHF jMgF kfrx isWKF ‘c iek nvIN lihr pYdf ho geI. pihly jfmyN qoN hI isWK kysfDfrI, kMGfDfrI aqy kiChrfDfrI qF sn hI. hux jMgF kfrx ikRpfn Bfv sLWsqRDfrI vI ho gey. cOQI jMg AuprMq (gurU) qyg bhfdur jI df anMd kfrj BfeI lflcMd dI spuWqRI bIbI gUjrI jI nfl kr idWqf igaf. iesdy nfl hI pfqsLfh ny, (gurU) qyg bhfdur jI nMU nvF pRcfr kyNdr sQfpq krn leI, mfqf nfnkI jI nfl bkfly Byj idWqf. bkflf AuhnF df nfnkf ipMz sI. iek qoN bfd iek-nIXm nfl nvF pRcfr kyNdr Kolx df kMm pihly pfqsLfh dy smyN qoN hI cldf af irhf sI. kIrqpur sfihb qF huxy huxy, CyvyN pfqsLfh ny afp hI vsfieaf sI. sB qoN pihlF gurUnfnfk sfihb ny krqfrpur sfihb, iPLr AunHF dy hI hukm nfl dUjy pfqsLfh ny KzUr sfirb, AupRMq goieMdvfl sfihb, iPLr aMimRqsr, krqfr pur sfihb (jlMDr) iesy lVI ‘c sn.

gurgWdI sOpxf aqy joqI-joq- mfrc dI iqMn qfrIK sMn 1644 nMU, gurU hirgoibMd jI kIrqpur sfihb ivKy joqI joq smf gey. Aus smyN afp dI sMsfrk afXU lgBg 49 sfl sI. gurgWdI dI ijLMmyvfrI afp ny, bfbf guridWqf jI dy spuqR aqy apxy pOqry, hirrfey jI nMU soNp idWqI. joqI joq smfAux smyN afp ny 2200 sLsqRDfrI GoVsvfr POj vI sWqvyN pfqsLfh dy spurd kIqI aqy hukm kIqf ik ies POj nMU qoVxf nhIN agoN loVF vWDx gIaF.

afgmn smyN vr-srfp?- CyvyN pfqsLfh dy afgmn smyN bfbf buWZf jI rfhIN vr aqy srfp dI khfxI bhuq pRclq hY, ijhVI ik mUloN hI gLlq hY. ieh aqy ajyhIaF hor bhuq sfrIaF khfxIaF ivWcly smyN dI ieiqhfsk rWlgWz aqy bRfhmxI pRBfvF dI Aupj hn. ieh khfxIaF, sfKIaF dy nfm qy pRclq hn. isWK sMgqF nUM ienHF qoN sucyq rihx dI loV hY. isWK isDFq vr-srfp dy ivsLvfsF nUM pUrI qrHF nkfrdf hY. pfqsLfh ny qF mnuWK nUM rjLf ‘c jIAuxf isKfieaf aqy afp AusqoN bfhr ikvyN jf skdy sn? asl gl jo smJ ‘c afAuydI hY Auh ieh hY:

Aus smyN gurU pRvfr ‘c bjLurg isWK hox dy nfqy bfbf buWZf jI df ivsLysL siqkfr sI. ijLafdf qoN ijLafdf ieh sMBv hY ik CyvyN pfqsLfh dy afgmn AupRMq mfqf gMgf jI, bflk nMU lYky bfbf buWZf jI pfs gey hox. iksfn dI psMd imWsIaF rotIaf, lWsI nfl ipafjL sWB qoN Auqy huMdI hY. ies leI sMBv hY ik mfqf gMgf jI ajyhy pWkvfn vI nfl lYky gey hox. ikAuNik pMjfbI isLsLtfcfr ‘c qF ienHF glF df ivsLysL sQfn hY eI. ieh vI ho skdf hY jdoN bfbf buWZf jI ny lMgr CWkx vfsqy muWTI nfl ipafjL BWinaf qF Aus ivcoN igWrI AuWClky bfhr AuWzI aqy sihj suBfa hI KusLI dy pRgtfvy ‘c asIs dy qOr qy bcn kr idWqf hovy-"mfqf! qyrf puWq qF jLflmF dIaF isrIaF iesqrHF BMnygf, ijvyN ies ipafj dI" ieQo qIk qF ieh sB sMBv vI hY. pr vr-sLfp vflI khfxI kyvl khfxI hY, sfKI nhIN. gurbfxI isDFq nfl iesdf koeI sMbMD nhIN. gurduafrf ‘bIV bfbf buWZf jI’ aMimRqsr ivKy Ausy Xfd ‘c aj qIk imWsIaF rotIaF aqy lWsI df lMgr cldf af irhf hY.

bIbI kolfN aqy kOlsr- sMgqF ‘c inWq ho rhy vfDy kfrx cOQy aqy pMjvyN pfqsLfh dy smyN qoN hI, aMimRqsr aqy ies dy afs pfs ieWk qoN bfd ieWk, kuJ srovr hor Kudvfey jf rhy sn. iesy lVI ‘c do srovr CyvyN pfqsLfh dy smyN vI KuWdvfey gey. ienHF srovrF dy nfm rKy gey ‘ibbyksr’ aqy ‘kOlsr’. ieh nfm vI gurbfxI ivWclI sLbdfvlI anusfr hn ijvyN ‘sMqoKsr’, ‘rfmsr’, ‘aMimRqsr’, ‘qrnqfrn’ afid.

pr sfzy bhuqy ieiqhfskfrF ny ies nMU bIbI kOlF dy nfm nfl jf joiVaf hY. drasl ies pRclx nUM vI ivWcly smyN dI rWl gWz hI ikhf jf skdf hY aqy anmqI pRBfvF df hI isWtf hY. bIbI kOlF dy isWK Drm ‘c pRvysL krn dI GWtnf apxI jgHf qy hY pr ies nvyN KuWdvfey srovr dy nF nfl iesdf sMbMD pihlF qoN cldI af rhI srovrF dy nfvF dI pRIpftI anusfr, gurbfxI sLbdfvlI ivcoN hI hY. iksy mnuWK dy nfm qy afDfrq nhIN. ikAuNik ieh gl gurbfxI isDFq nfl AuWkf myl nhIN KFdI.

sylI topI bfry jfxkfrI- BfeI kfhn isMG jI nfBf anusfr "rysLm dI guMdvI rWsI ijsnUM PLkIr lok afpxy sfPLy, topI qy bMndy jF gl ‘c pfAuNdy sn. pMjvyN jfmyN qIk gurU sfihb vI ies nUM apxI dWsqfr Aupr sjfAuNdy rhy". CyvyN jfmy smyN gurU hirgoibMd pfqsLfh ny jdoN sLsqR Dfrn kr ley, isr qy klgLI sjf leI. pMQ nUM PLOjF, GuVsvfrI, isLkfr afid vfly pfsy moV idWqf qF ies sylI topI df sdf vfsqy iqafg kr idWqf. AuprMq dsmysL ipqf qIk iesnUM kdy vI nhIN apxfieaf igaf. #16s95.9s06#

Including this Gurmat Lesson No 16

bMdI CoV,CyvyN pfqsLfh

gurU hirgoibMd sfihb

For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.com




.