.

quhfnUM gurpurb mubfrk[[[[[[?

pRo: ieMdr isMG 'Gwgf'

‘‘poQI prmysr kf Qfnu`` dy pihly pRkfÈ ƒ Xfd kridaF, iswK smfj ny 400 sflf jÈn bVI DUmDfm nfl mnfey qy mnfAuxy jfrI hn. gurU gRMQ jI df AupdyÈ AuBfrn prcfrn dI QfvyN, byeImfn lIzrF ny, afpxy afp ƒ prdrÈq krn df iGnfAuxf krm kIqf hY. gurU gRMQ sfihb df apmfn krn vfly, iswKI ƒ mlIaf myt krn vfly, gurU gRMQ jI dIaF hjfrF pfvn bIVF agn Byt krfAux vfly, drbfr sfihb smUMh qy KUnI hmlf krvfAux vfly, bydoÈy iswK mfeI BfeI XfqrUaF df KUn zIkF lf ky pIx vfly[[[[gurpurb mnf rhy hn. siqgurU jI df bcn hY -

suriq miq cqurfeI qfkI, ikaf kir afiK vKfxIaY..

aMqir bih kY krm kmfvY, so chu kuMzI jfxIaY..

jo Drmu kmfvY, iqsu Drm nfAu hovY, pfip kmfvy, pfpI jfxIaY..(138)

ieAuN smJ leIey ik ÈYqfn kurfn dIaF afieqF pVHky, lokF ƒ Drm AupdyÈ krn df KyKx kr irhf hY. ÈYqfn iewk nhIN, icwty coilaF ivc, BgvyN bsqrF ivc, jF nIly bfixaF ivc, dndnFdy bVHkF mfrdy axigxq hn. kuJ smF pihlF ‘‘ivsfKI mubfrk`` qihq kYnyzf dy iewk aKbfr ivc bhuq hI drdnfk dfsqfn CpI sI. mYN Aus ƒ qdoN hI sFB ilaf sI. ies iebfrq ƒ 400 sflf pRkfÈ idvs leI, Ërf ku soDky ilK irhf hF. iswK nsl kusI dy kgfr qy hn. iswK rfjnIqk kurfhy pY cuwky hn, iswK Drm muKI pUrI qrF inwGr cuwky hn. koeI iswK XUunIvristI, iswK kflj, aKbfr, sYtylfeIt cYnl (gurmq ivcfr krn leI) ies 400 sflf qy ÈurU nhIN kIqf igaf. gurbfxI dIaF arQF vflIaF poQIaF Gr Gr puwjdIaF. dunIaf dIaF sfrIaF muwK bolIaF ivc anuvfd krky coxvF iswK sfihq phuMcfieaf jFdf. pr aPsos aijhf krn qoN mujrmfnf koqfhI kIqI geI hY.

ajy kwlH dIaF gwlF hn, krIb do lwK iswK nOjuafn kql kIqf igaf, GrF dy icrfg guwl hoey, blfqkfr hoey[[[[. iPr ieh KuÈIaF dIpmflf, vfjy gfjy, miTafeIaF df afdfn prdfn, miraF dI KusI ivc ? pMjfb AujVn dI KuÈI ivc ? sVkF qy dOVky (cyqnf mfrcF df mUrKqf Biraf kMm) psInf bhfky, gwzIaF motrF df qyl PUk ky, kI swc muwc iswKF ƒ akl af jfvygI ? iPr skUl kflj XUnIvristIaF bMd nhIN kr dyxIaF cfhIdIaF ? dIp mflf nfl iswKF dy mn roÈn (igafnvfn) ho jfxgy ? pRDfn mMqrI, rfÈtrpqI, BfjpfeI, RSS, kI iswKF ƒ kuJ dy skxgy ? awj qwk iehnF sfiraF ny iswKF ƒ luwitaf aqy kuwitaf hY, iPr ieh iks KuÈI ivc ‘‘muwK mihmfn`` bxfky invfjy jf rhy hn ? ÈrDflUaF df aQfh pYsf qy smF brbfd kr idwqf igaf, pr iswKF dI hflq ivc koeI qbdIlI nhIN afvygI. kfÈ! ieh ÈrDfvfnF df pYsf scI muwcI ‘‘Drm kfrjF`` qy Kricaf jFdf. iswK kOm dI ibgVI sMvr jFdI. pr nhIN ! lgdY ajy iswK kOm dI iksmq ivc hor KuafrI ilKI hoeI hY.

ieh brbfdI koeI hor nhIN krvf irhf, iswKF df jbrI bixaf ‘‘pop`` pRkfÈ isMG bfdl krvf irhf hY. aKOqI jQydfr kbUqr vFg awKF mItI bYTy ibwlI dy clI jfx dI afs lfeI bYTy hn. bfdl pop ikvyN hY nmUnf hfjr hY - jy Kflsf pMQ gPlq ivcoN nf jfigaf qF bfdl vrigaF ‘‘gurU`` bx jfx df aYlfn ËrUr kr dyxf hY. bs aYvyN iewk mhIn prdf ijhf hI ivckfr hY.

(1) keIaF df Gfx krky kyNdr dI aidK qfkq nfl akflI dl df srvy srvf pRDfn.

(2) akflI dl ƒ qoVky mogf ivKy (1996) pMjfbI pfrtI ies df nF rwK idwqf igaf.

(3) drbfr sfihb ivc afey ivÈyÈ mihmfnF ƒ isropy drbfr sfihb dy gRMQI idaf krdy sn aYqkI pRDfn mMqrI qy rfÈtrpqI ƒ Kud bfdl ny isropy idwqy. Bfv ik bfdl drbfr sfihb df muwK gRMQI BI bx igaf.

(4) s: gurcrn isMG tOhVf pRDfn dy mrx qy qurMq akfl qKq dy gRMQI ƒ afKky tohVy ƒ ‘‘pMQ rqn`` df iKqfb BI bfdl ny duafieaf. Bfv akfl qKq df sfrf kMm kfj bfdl dy iesfry qy ho irhf hY. smJ af rhI hY ik akfl qKq df jQydfr BI bfdl.

(5) ÈRomxI kmytI df pRDfn BI (aiswDy ZMg nfl) Kud pRkfÈ isMG bfdl hY.

(6) aMimRqsr ivKy ngr kIrqn ivc gurU gRMQ sfihb dI qfibaF muwK gRMQI bYiTaf krdy sn. aYqkI mhfrfj dy qfby Aus rQ ivc muwK gRMQI dI QfvyN (dfhVI kty bfzI gfrzF smyq) bfdl jI svfr ho gey. XfnI ik ieQy BI gRMQI dI izAUtI Koh leI geI. BfvyN rQ dy phIey tuwt gey qy pfvn srUp dI by adbI hoeI.

(7) iPr srUp cuwk ky iewk GoVf gwzI ivc svfr krfieaf igaf, bfdl sfihb afpxy bfzIgfrzF smyq Aus ivc BI jf bYTy. ieqnf Bfr nF shfrdI hoeI gwzI iKwcx vflI GoVI jmIn qy izwg peI qy AuØwT nf skI.

(8) ivdvfnF dI kfnPRMs ivc kuMjIvq BfÈx jo idwqf igaf iewk ‘‘dfhVI kty iswK`` vwloN idwqf igaf.

(9) vIh lwK lok aMimRqsr afey pr bfdl qoN ibnF Auh hor kuJ nhIN vyK sky.

(10) iswK kOm df lgpg pMjfh kroV ruipaf brbfd kr idwqf igaf. kI aijhy hflfqF ivc iswKF dI cVHdI klf ho skdI hY ? awgy iswKF dI durdÈf bfry pVHo -

sfZy 3 hËfr sfl qoN bRfhmxvfd dI jlflq df iÈkfr aqy Ëulm-jbr dI cwkI `c ips rhy lokF ƒ gurU nfnk dyv jI dI soc ny ieMny blvfn bxf idwqf ik AuhnF ny 19vIN sdI dy ÈurU ivc hI ies DrqI AuWqy (mOjUdf sfAUQ eyÈIaf iKwqy ivc) iewk iswK dyÈ sQfipq kr ilaf, iswKF dy ies dyÈ dIaF hwdF dy aMdr gurU sfihb dy afÈy anusfr lokF ny aËfdI df inwG mfixaf. ies qoN pihlF ik ies aËfdI df inwG dunIaf dy bfkI lok vI mfx skdy bRfhmx ny afpxIaF koJIaF cflF duafrf iswKF df afpxf jfn qoN vI vwD ipafrf vqn aMgryËF dI JolI ivc pf idwqf. afpxy Aus ipafry vqn ƒ aËfd krvfAux leI iswKF vwloN aQfh kurbfnIaF sdkf ÊulfmI dI Auh lMmI rfq 1947 ivc muwkI qF ËrUr, pr iswKF df afpxf dyÈ do kOmF ny afps ivc awDf awDf vMz ilaf. iewk ny dyÈ ivcoN mfr ky Bjfieaf qy dUsry dI ÊulfmI awj qwk hMZf rhy hF.

Aus iKwqy dI aËfdI leI 80 PIsdI kurbfnIaF dyx vfilaF ƒ qohÌy ivc kI imilaf ?

* ‘‘iswK smuwcy qOr `qy jmFdrU PsfdI aqy Ërfiem pyÈf lok hn qy ieh sUby dy amn-psMd ihMdUaF leI Kqry BrI vMgfr bxy hoey hn. izptI kimÈnr iehnF ivruwD ivÈyÈ sfDn apxfAux. iswKF ƒ bykfƒnI dy rfh pfAux vflIaF AunHF dIaF Auh jmFdrU pRbl rucIaF hn, ijnHF df Jukfa iesqrI hrn aqy luwt-mfr vwl hY.`` - vwlB BfeI ptyl gRih mMqrI (pwqr, nM: aYgiËibt zI[ 11/7, imiq 10 akqUbr 1947)

* ‘‘gurU goibMd isMG jI BuwlV dyÈ Bgq sn.`` - M.K. gFDI

* ‘‘drasl gurU goibMd isMG ny gurU nfnk dI ivcfrDfrf df ivkfs rok idwqf. Auh iswK siBafcfr dy pqn df Xuwg sI.`` - rivMdrnfQ tYgor

* ‘‘Gwt igxqIaF ƒ asIN kwZ dyx ivc jF vwzI pwDr qy kql kr dyx qy ivÈvfs nhIN rwKdy, sgoN Drm dI qbdIlI dy cfhvfn hF.`` - mhFvIr iqafgI

* ‘‘XU[ pI[ ivc bhuq sfry ByVIey (iswK) af cuwky hn, AunHF ƒ inkflxf ËrUrI hY.`` - pRDfn mMqrI cODrI crn isMG

icwqr

* ‘‘ihMdU ihMdosqfn dy mflk hn, ieh gwl smJ leI jfvy.`` - inrfD cODrI

* ‘‘mYN dyÈ aMdr isivl vfr qF brdfÈq kr skdf hF, pRMqU pMjfbI sUbf nhIN.`` - pMizq jvfhr lfl nihrU (21 akqUbr 1960 pRYWs kfnPrMs)

* ‘‘jdoN koeI vwzf drwKq izwgdf hY qF DrqI kMbdI hY.`` - rfjIv gFDI (iswKF dy nvMbr 1984 ivc XojnfbwD kqlyafm smyN)

* jUn 1984 ivc drbfr sfihb aqy bfkI 37 gurDfmF qy POjI hmly aqy hËfrF iswKF dy kql dI pRÈMsf krdy hoey ieMdrf gFDI ƒ ‘‘durgf mfqf`` dy iKqfb nfl invfijaf - vwloN atl ibhfrI vfjpfeI, pRDfn mMqrI.

* iswK iKwqy ƒ ryigsqfn bxfAux leI pfxI dy somy Kohy.

* iswK iKwqy df afDuink qy ivigafnk ivkfs rokx leI pMjfb dI DrqI qy siQq BfKVf zYm qoN pYdf hoeI ibjlI Koh ky idwlI qy guaFZI rfjF ƒ idwqI. iswKF ƒ ibhfr qoN ihMdosqfnI hfkmF dy imwQy hoey mihMgy Bfa qy KrId ky ilaFdy koly nfl cl rhy Qrmwl plftF dI ibjlI qy inrBr kr idwqf, ijs nfl AuQy rihMdy biÈMdy DUMey qy ËihrIlIaF gYsF dy asr Bugqdy rihxgy. iBafnk rogF dy iÈkfr ho jfxgy. ihMdosqfnI hfkmF vwloN kolf bMd krky iksy vI smyN Qrml plFtF ƒ bMd kIqf jf skdf hY. iPr pUrf pMjfb soky qy hnHyry dIaF guÌfvF `c guMm ho jfvygf. cyqy rhy koly df Krcf iswK iksfn dy irhf hY, pr ijnHF zYmF qy pMjfb df hwQ hY, AuQoN dI ibjlI hor rfjF ƒ muÌq vFgUM idwqI jf rhI hY.

* iswK iKwqy ivc AuWc qknIkI qy afDuink kfrKfny nf lwgx dyxy.

* iswK kOm dy bOiDk (idmfgI) ivkfs ƒ rokx leI aMdrrfÈtrI pwDr dy ividak adfry nf KuwlHx dyxf. pMjfb ivc piVHaf iliKaF dI dr Bfrq ivcoN cOQy nMbr qoN hux AunIvyN nMbr `qy phuMc geI hY. - (ieMzIaf tUzy/mfrg aqy mrdm ÈumfrI 2001) (hux 22vyN nMbr qy hY)

* iswK kOm ƒ srIrk aqy mfnisk qOr qy gflx leI aKOqI siBafcfr dI afV hyT brbfd krnf, ijvyN ik dfrU pIxI, bwkry bulfAuxy corI XfrI qy aÈlIlqf ƒ AuqÈfihq krn vflI aijhI GtIaf pwDr dI gfiewkI qy sfihqkfrI ƒ hwlfÈyrI dyxI. ies dI imsfl awj luiDafxf iËlHf Èrfb dI pRqI jIa Kpq dy ivwc dunIaf `coN pihly nMbr `qy hY. iewk igxI-imQI sfiËÈ qihq iswK jvfnI ƒ qrHF qrHF dy niÈaF ivc zoibaf jf irhf hY. ‘‘pMjfb ivc hr qIjy ividafrQI aqy swqvIN ividafrQx ny nÈIly pdfrQF dI vrqoN kIqI hY.`` srvyKx pMjfb ishq ivBfg, tribAUn, apRYl 8, 2001, eyzË dI ibmfrI pMjfb ivc awg vFg PYl rhI hY.

* Auprokq muwidaF pRqI jdoN iswK kOm sucyq hoeI qF AunHF ƒ jUn 84 `c hirmMdr sfihb smyq 37 gurDfmF qy hmly AuprMq nvMbr 84 `c pUry Bfrq `c iswKF ƒ XojnfbwD iGnfExy kqlyafm df sfhmxf krnf ipaf.

* ieQy hI bws nhIN ies Ëlm ivruwD ros vjoN AuWTy iswKF ƒ dihÈqgrd aYlfn ky 25000 ƒ lfvfirs grdfn ky sfV idwqf. ies dI pVqfl krn vfly sR: jsvMq isMG KflVf ƒ BI mfr idwqf igaf. hor anyk jyhlF ivc sV rhy hn. ieh julm lgfqfr jfrI hY.

ajokI siQqI

* ihMdosqfn `c rihx vfly hr ivakqI ƒ aihsfs hoxf cfhIdf hY ik AunHF dy pUrbj ihMdU sn. ieQy rihx vfly hr ivakqI ƒ ieh mMnxf pvygf ik Auh ihMdUaF dI aOlfd hn. - afr[ aYs[ aYs[ muKI ky[ sudrÈn (24 PrvrI, 2001)

* sfzf ivroD krn vfilaF ƒ sfzI qfkq df aMdfËf ho jfxf cfhIdf hY. rfm mMdr df ivroD krn vfly ihMdosqfn dy nkÈy qoN imtf idwqy jfxgy. - ivÈv ihMdU pRIÈd-muKI, aÈok isMGl, 23 jnvrI 2001

* iswK ihMdUaF df aMg hn. Kflsf, ihMdU kOm ƒ bcfAux vfsqy POjI dsqf iqafr kIqf igaf sI. jpu jI gIqf df sfr hY. afid gRMQ (sRI gurU gRMQ sfihb ƒ afr[ aYs[ aYs[ vfly afid gRMQ kihMdy hn) ivclI gurbfxI aYsI igafn gMgf hY, ijhVI ihMdU vydF dI gMgoqrI qoN PuwtdI hY. - afr[ aYs[ aYs[

* iswK Drm ƒ Korf lfAux leI gurUzMm, rfDf suafmI, inrMkfrI qy aKOqI sMqF ƒ srkfrI Èih dy ky pMjfb dy cwpy cwpy qy zyrfdfrI ƒ AuqÈfihq krnf, ijs dI imsfl awj hr iswK ieiqhfsk gurduafry dy afly duafly inwjI zyiraF qy mMdrF dI sQfpnf spwÈt nËr af rhI hY.

* iswK kqlyafm leI jwg jfihr ho cuwky kfql ivakqIaF qy jQybMdIaF ƒ do dhfky bIq jfx qy vI sËfvF nf dyxIaF, Aultf AuWc pwdvIaF nfl invfjxf. (aYc[ ky[ aYl[ Bgq, jgdIÈ tfeItlr afid).

* pMjfb dI DrqI qy pRmfxU hiQafr iPwt krnf qF ik dUsry mulkF nfl XuwD dy smyN nuksfn dI mfr pMjfb vfsI Jwlx. vrnxXog hY ik iksy vI smyN ienHF hiQafrF ivcoN pRmfxU lIkyË kfrx pMjfb aMdr vwzf duKFq vfpr skdf hY. ijs dy qbfhkuMn nqIjy sfzy BYx BrfvF ƒ Bugqxy pYxgy. (imsfl vjoN sovIaq XUnIan dy Èihr crnoivl df duKFq sMsfr sfhmxy hY)

* iswK iksfnf dIaF imhnq nfl pYdf kIqIaF ijxsF ƒ mMzIaF ivc rolxf, qF ik gurbq nfl ruldf hoieaf pMjfb df iswK iksfn hmyÈF hmyÈf leI ihMdosqfn df gulfm bixaf rhy. ipCly smyN ivc cOlF `qy aflUaF dI Psl df hfl sfzy sfhmxy hY, ijs kfrn awj pMjfb df iksfn KudkuÈIaF krn ivc dunIaf Br ivc sB qoN awgy hY.

* afriQk qy smfijk muwidaF `c lhU luhfx hoeI iswK kOm ƒ bRfhmxvfd df dYNq Dfrimk qOr `qy vI hVwpx leI iqafr KVHf hY. imsfl vjoN Bfjpf, kFgrs, afr[ aYs[ aYs[, bjrMg dl, iÈv sYnf, ivÈv ihMdU pRIÈd afid ijnHF dI iswKF qy Gwt igxqIaF pRqI soc Kfs qvwjo cfhuMdI hY.

* ipCly smyN ivc BfrqI srkfr vloN iswKF dy hoey Gfx qy prdf nf cuwky jfx dyx qoN bfad, iswKF ƒ pUry Bfrq `c blI df bwkrf bxfieaf jf irhf hY. 20 mfrc 2000 ƒ CwqI isMGpurf ivc 40 iswKF dy hoey kql aqy iesy lVI aDIn kÈmIr ivc iswKF dy ho rhy kql dunIaf sfhmxy iewk imsfl hn. awj qwk vI ihMdosqfn srkfr ny ienHF kqlF dI jFc leI Gysl vwtI hoeI hY. asIN afs krdy hF ik qusIN ies sfry duKFq leI ËuMmyvfr qfkqF, kfrxF qy ivakqIaF dI inÈfndyhI krn leI afpxy kOmI PrË ƒ pihcfxdy hoey, afpxI kImqI iËMdgI dy kuJ pl dyx dI Kycl krogy.

AupRokq muwidaF pRqI afp jI df iDafn iKwcdy hoey, kOm Aupr vfprn vfly vwzy duKFq ƒ BFpidaF hMJUaF BrIaF awKF qy iQVkdI afvfË nfl quhfƒ ivsfKI mubfrk !

kuJ ikhf qF hnyrf jrygf ikvyN, cuwp irhf qF Èmfdfn kI kihxgy.

gIq dI mOq ies rfq jy ho geI, myrf jIxf myry Xfr ikMJ sihxgy.

ieh vI Èfied myrf afpxf vihm hY

koeI dIvf jgygf myrI kbr `qy,

jy hvf ieh rhI kbrF Auqy qF kI

sB GrF `c vI dIvy buJy rihxgy.




.