.

rosu n kIjY, Auqru dIjY,

roËfnf spoksmYn dy aYzItr zf[ gurÈrnjIq isMG vloN ÈoRmxI kmytI dy pRDfn s[ avqfr isMG ƒ ilKI icwTI : -

 

s: avqfr isMG jI mwkV,
pRDfn, ÈRomxI gu: pRbMDk kmytI,
qyjf isMG smuMdrI hfl,
aMimRqsr.
ivÈf :- ÈRoRmxI kmytI dy pRDfn sfihb vloN ‘roËfnf spoksmYn` ivruD lgfey gey doÈF aqy AunHF df shI hwl lwBx bfry.
myry ipafry s: avqfr isMG jI mwkV,
vfihgurU jI kf Éflsf.. vfihgurU jI kI Ìiqh.
afp ƒ pqf hI hovygf ik imqI 20[3[2006 qoN mYN ‘roËfnf spoksmYn` dy aYzItr vjoN iËMmyvfrI sMBfl leI hoeI hY. aÉbfr ƒ jy[pI[ sI[ ilimitz aqy ‘spoksmYn trwst` vloN sFJy qOr qy clfieaf jf irhf hY aqy pRbMDkF vloN jo nIqI myry leI inÈicq kIqI geI hY, sMKyp ivc Auh ies pRkfr hY :

‘‘aÉbfr ƒ DiVaF qoN inrlyp rKxf hY qy iksy iek iDr dy hwk ivc Aulfr nhIN hoxf, nf dUjI iDr df nfjfieË ivroD hI krnf hY. ies qoN ielfvf swc ƒ pRgt krn leI BfvyN pUrI inzrqf qoN kMm lYxf hY pr iksy nfl rMjÈF nhIN kZxIaF, nf hI vYr-Bfvnf nfl kMm krnf hY. iswK Drm ivc ‘bRfhmxvfd` aqy hor bfhrI pRBfvF kfrn dfÉl kIqIaF jf rhIaF kurIqIaF ivruD, iswK ivdvfnF dI slfh nfl, suDfrvfdI nËrIey ƒ sfhmxy rwK ky afvfË AuWcI kIqI jfey aqy aijhf krdy smyN gurbfxI qoN agvfeI leI jfey. ijQy ikqy iksy pwqrkfr jF hor stfÌ qoN scmuc koeI ÊlqI ho geI hovy qF Buwl mMnx ivc dyrI nhIN lgfxI. Drm dy mfmly ivc, ivdvfnF dI slfh lY ky ilKxf hY qy gurmiq ƒ pUrI qrHF sfhmxy rwK ky ilKxf hY pr gurmiq dI AulMGxf krn vfilaF nfl koeI ilhfË nhIN krnf.``
2[ AupRokq nIqI ƒ lfgU krn leI aÉbfr dy pRbMDk Éud vI idloN mnoN ho ky Xqn krdy mYN vyKy hn. iesy df hI nqIjf sI ik sMq aqr isMG jI bfry ‘spoksmYn` dy iek pfTk dI icwTI dy sbMD ivc ieqrfË AuiTaf qF asI AupRokq nIqI aDIn hI Jwt Auh sfrf kuwJ kr idqf jo iek cMgy aÉbfr leI krnf ËrUrI bxdf sI. iPr vI msqUafxf aYkÈn kmytI dy knvInr bfbf iekbfl isMG bVU sfihb ny apxy do pRqIinD sfzy nfl gwlbfq krn leI Byjy qy pyÈkÈ kIqI ik mfmly ƒ ÉuÈ aslUbI nfl smfpq krn leI AunHF vloN iqafr kIqf iek not pRkfÈq kr idqf jfey qF mfmlf Éqm kr idqf jfvygf. asI qurq AunHF dI pyÈkÈ pRvfn kr leI qy AunHF vloN iqafr kIqf hoieaf not hUbhU Cfp idqf. bfbf iekbfl isMG jI ny vI ibafn dy idqf ik AunHF dI qswlI ho geI hY qy mfmlf Éqm smiJaf jfvy. mYN Xfd krvf dyvF ik 26 ÌrvrI ƒ ies bdly aÉbfr ny Kyd pRgt kr idqf sI aqy 6 mfrc ƒ icwTI ilKx vfly BuipMdr isMG kohflI ny vI muafÌI mMg leI sI. ies qoN vwD iek aÉbfr qo kI afs kIqI jf skdI hY?
3[ ies swB kuwJ dy bfvjUd afp ny AupRokq mfmly ƒ lY ky aqy bfbf iekbfl isMG dy ibafn dI pRvfh vI nf krdy hoey, sMgrUr ivc ‘spoksmYn` ivruD bhuq BVkfht pYdf kIqI jo ik nYiqk qOr qy vI Êlq sI qy myrI quwC buwDI anusfr, ijs dI koeI sfrQkqf vI nhIN sI bxdI.
4[ ies qoN bfad afp ny sRI akfl qÉq sfihb Auqy 27 ƒ (hux 29 ƒ) iek mIitMg bulf leI, ijs sbMDI afp ny lwKF rupey dy ieÈiqhfr vI aÉbfrF ivc Cpvfey hn aqy ÈRomxI kmytI dy pYz qy hËfrF icwTIaF vI jfrI kIqIaF hn ijnHF ivc ‘roËfnf spoksmYn` bfry bVI ieqrfËXog ÈbdfvlI vrqI geI hY. ieÈiqhfr aqy icwTI ivc afp ny iliKaf hY ik ‘‘roËfnf spoksmYn df sMpfdk jo mnmuK ivakqI hY, jfx buwJ ky iswK ieiqhfs, iswK isDFq, gurmiq mrXfdf qy iswK kOm nfl juVIaF hoeIaF mhfn sMsQfvF ƒ ibnF iksy qfrikk kfrn dy, byloVIaF, apmfnjnk itpxIaF qy ax-Auicq BfÈf df pRXog kr ky, qwQF ƒ mroV ky, mn mrËI dI ivafiKaf dyx ivc Êlqfn hY [[[[ ieh mnmuK ivakqI iswK ieiqhfs, iswK rihq mirafdf, sRI akfl qÉq sfihb dy jQydfr sfihbfnF, sMqF mhFpurÈF aqy iswK kOm dIaF siqkfrq ÈÉsIaqF dy iÉlfÌ Êlq iksm df pRcfr krdf af irhf hY[[[[.``
5[ pRDfn jI, jy gusqfÉI nf smJo qF do gwlF krnIaF cfhFgf. pihlI ieh ik jy afp ‘iswK pMQ dI afvfË` vjoN jfxI jFdI aÉbfr dy aYzItr bfry iÈÈtfcfr qoN igrI hoeI ÈbdfvlI vrqx ƒ vI apxf hwk smJdy ho (ikAuNik afp iek Dfrmk jQybMdI dy pRDfn ho) qF afp ƒ Éud iglf iÈkvf krn df hwk vI nflo nfl ikvyN iml jFdf hY? ‘qusI ijho jhy slUk dI afs dUijaF qoN krdy ho, AuhI slUk dUsiraF nfl vI kro` _ ieh aKfx bcpn qoN suxdy af rhy hF pr Dfrmk pdvIaF qy bYTx vfilaF Auqy Èfied qusI ieh pfbMdI lfgU krn ƒ Êlq smJdy ho. akfl qÉq Auqy ibTfey quhfzy ‘jQydfr` vI, Drm dy nF qy, pihlF hI ikvyN ivdvfnF aqy cMgy iswKF dI pwg ‘hukmnfimaF rfhIN pYrF hyT roldy hn, Aus ny dunIaF Br ivc iswKI ƒ kfÌI bdnfmI idvfeI hoeI hY pr iek srkfrI aYkt aDIn bxfeI geI jQybMdI dy pRDfn vjoN, BfÈf df jo sMjm afp ƒ vrqxf cfhIdf hY, Aus df vI afp ƒ koeI pfs nhIN hY. aÉbfr lok-rfj df cOQf QMm smJy jFdy hn qy iksy vI hor kOm ivc aÉbfrF dy aYzItrF pRqI Auh BfÈf nhIN vrqI jFdI jo afp dunIaF Br dy iswKF dy mnF ivc siqkfr rwKx vfly iek aÉbfr dy aYzItr pRqI vrqdy ho pr iPr vI iglf aÉbfr pRqI hI krdy ho. afp Èfied sfrf siqkfr golkF dI dOlq ƒ apxI mrËI anusfr Ércx vfilaF leI rfKvF rKxf cfhuMdy ho qy sfrf apmfn AunHF dI JolI ivc pfAux ƒ jfieË smJdy ho jo dsF nhuMaF dI ikrq krdy hn jF apxf swB kuwJ kOm leI inCfvr krdy hn. jy gurU nfnk ny mlk BfgoaF jF bRfhmxF df Drm sfijaf huMdf qF afp dy dfavy ivc vËn smiJaf jf skdf sI pr dsF nhuMaF dI ikrq krn vfilaF dy Drm ivc qF afp apxI gwl Dwky nfl BfvyN mnvf lAu, dlIl nfl nhIN mnvf skdy.
6[ dUjf, afp ny Qok dy ihsfb nfl ieh gMBIr doÈ lfey hn ik ipCly kuwJ smyN ivc spoksmYn ivc kuwJ gurmiq-ivroDI ilKqF CfpIaF geIaF hn. mYƒ nhIN pqf, afp ikhVIaF ilKqF df iËkr kr rhy ho ikAuNik ‘spoksmYn` dy lwKF pfTkF ivcoN iksy iek ny vI ienHF bfry ieqrfË nhIN kIqf. hF, kuwJ zyrfvfdIey qy sMprdfeI lok spoksmYn dIaF gurmiq-anusfrI ilKqF kfrn nfrfË ËrUr hn ikAuNik spoksmYn ny AunHF dIaF gurmiq qoN Ault jfx vflIaF ‘mirafdfvF` ƒ cunOqI idqI sI pr AunHF ny vI Auh doÈ ‘spoksmYn` Auqy kdy nhIN lfieaf ijs df iËkr afp ny kIqf hY. siBa dunIaF ny aÉbfrI ilKqF bfry ieqrfË krn df iek ZMg inÈicq kIqf hoieaf hY ijs aDIn ienHF ilKqF bfry ilKqI qOr qy aYzItr kol ros pRgt kIqf jFdf hY qy ros pRgt krn df kfrn disaf jFdf hY. jy aYzItr ros vl koeI iDafn nf dyvy qF hI jnqk ros df rfh PiVaf jFdf hY. kI qusI ‘spoksmYn` dy aYzItr ƒ kdI AunHF ilKqF df ibAurf Byijaf hY ijs bfry qusI hux iÈkfieq kr rhy ho?
7[ asI koeI 12vIN sdI ivc qF rih nhIN rhy ik Auc Dfrmk pdvIaF qy bYT ky asI jo vI iksy bfry Ìqvf jfrI kr idaFgy, Aus ƒ swc mMn ilaf jfeygf qy sfrI lokfeI ƒ Aus awgy isr Jukfxf hI pvygf. 21vIN sdI pVHy ilKy lokF dI sdI hY qy ijs iDr Auqy qusI koeI doÈ lfAuNdy ho, Aus ƒ vI apxf pwK pyÈ krn df mOkf dyxf afp df ÌrË bx jFdf hY.
8[ ipClIaF gwlF ƒ lFBy rKdy hoey, roËfnf spoksmYn dy aYzItr vjoN mYN afp ƒ pyÈkÈ krdf hF ik afp ƒ ‘roËfnf spoksmYn` ivruD jo vI iÈkfieqF hn, AunHF dI iek sUcI bxf ky mYƒ dy idAu. ies sUcI ivcly hr doÈ df ivsQfr-pUrvk AuWqr iqafr kr ky, dovyN dsqfvyË (doÈ-pwqr qy jvfb) asI hyT ilKIaF ÈÉsIaqF dy hvfly kr dyNdy hF qy AunHF ƒ bynqI krdy hF ik Auh jo vI ÌYslf dyxgIaF jF jo vI sËf qjvIË krngIaF, dovyN iDrF pRvfn kr lYxgIaF. apxy jvfb ivc asI ÈRomxI kmytI aqy ies nfl sbMDq lokF vloN spoksmYn pRqI Dfrn kIqy gey jfrhfnf qy duÈmxF vfly rveIey df vyrvf vI dyvFgy. ijnHF ÈÉsIaqF ƒ apxf inrpwK ÌYslf dyx leI bynqI kIqI jfvygI, Auh ieh hoxgIaF :


1[ pRDfn ÈRomxI gu: pRbMDk kmytI (vot df hwk nhIN hovygf),
2[ pRDfn ÈRomxI akflI dl (bfdl),
3[ pRDfn ÈRomxI akflI dl (aMimRqsr),
4[ pRDfn ÈRomxI akflI dl (lONgovfl),
5[ pRDfn, ÈRomxI akflI dl (1920),
6[ pRDfn, ÈRomxI akflI dl ieMtrnYÈnl,
7[ pRDfn idwlI akflI dl,
8[ pRDfn idwlI gu: pRbMDk kmytI,
9[ bfbf srbjoq isMG bydI pRDfn gurmiq pRcfr sMq smfj,
10[ s: mihMdr isMG joÈ (akfl qÉq sbMDI pusqkF dy lyKk),
11[ s: ÉuÈvMq isMG pwqrkfr qy ieiqhfskfr
12[ zf: sMgq isMG ieiqhfskfr,
13[ zf: hrijMdr isMG idlgIr (akfl qÉq sbMDI pusqkF dy lyKk),
14[ sMq bfbf iekbfl isMG bVU sfihb _ knvInr, msqUafxf aYkÈn kmytI,
15[ zf: jsbIr isMG afhlUvflIaf, isiKaf slfhkfr, ÈRo: gu: pR: kmytI,
16[ s: mnjIq isMG klkwqf, sfbkf jnrl skwqr, ÈRo: gu: pR: kmytI,
17[ aYzItr, roËfnf spoksmYn (dfs) vot df hwk nhIN hovygf.
ies kmytI ivc jykr 2-3 ivdvfn (ijnHF ƒ sRI akfl qÉq sfihb bfry muhfrq hovy) qusIN vI pfAuxf cfho qF sfƒ koeI ieqrfË nhIN hovygf.
dohF iDrF df pwK sux ky, ieh ÈÉsIaqF srb-sMmqI nfl jo rfey dyxgIaF, dohF iDrF ƒ Auh pRvfn krnI pvygI. pusqk ‘guriblfs pfqÈfhI-6` (ijQoN sfrf JgVf ÈurU hoieaf sI), Aus sbMDI ÈRo: kmytI aqy ig: joigMdr isMG vydFqI dy rol bfry vI ieh ÈÉsIaqF apxf inrxf dy skxgIaF. asI pusqk bfry pUry qwQ pyÈ krn dI iËMmyvfrI lYNdy hF.
9[ afs krdf hF ik AupRokq ÈÉsIaqF afp dy aqy sfzy pwK ƒ sux ky inrpwK ÌYslf dy skxgIaF qy afp ƒ ienHF df ÌYslf lYx ivc koeI AuËr vI nhIN hovygf. ienHF sfiraF dy srb-sMmq ÌYsly ƒ ‘pMQ df ÌYslf` kihx ivc vI iksy ƒ AuËr nhIN hoxf cfhIdf.
10[ ies vyly afm lokF ivc aqy ÊYr-iswKF aMdr ieh pRBfv Gr krdf jf irhf hY ik iswKF ƒ apxy mqByd hwl krn dI ivAuNq Èfied afAuNdI hI nhIN qy hr mqByd df aMq Auh iek dUjy ƒ ‘pMQ-ivroDI` aqy ‘Êwdfr` sfbq kr ky, mfr mukfAuxf hI ieko iek bfdlIl ZMg smJdy hn. ikAuNik mOjUdf JgVy ivc iswDy qOr qy ÈRomxI kmytI qy aiswDy qOr qy akflI dl (bfdl) dy nyqfvF df nF vI afAuNdf hY, ies leI ÊYr-iswK lok afm kihMdy suxy jFdy hn ik ‘‘akflI lIzr lVnf jfxdy ny, dlIl dI gwl krnf nhIN jfxdy.`` dyÈ, ivdyÈ qoN afm iswKF ny jo pRqIkrm sfzy dÌqr ivc Byjy hn, AunHF qoN vI iehI lgdf hY ijvyN AunHF dI nËr ivc ‘spoksmYn` aqy Aus dy sMpfdk ƒ bypnfh smrwQf vflIaF muÊleI iksm dIaF ÈkqIaF ny Gyiraf hoieaf hY qy Auh boqf isMG grjf isMG vFg, swc dI rKvflI, nMgy DV hI kr rhy hn. aijhI soc vfly iswKF dy idlF ivc akflI lIzriÈp aqy qÉqF dy jQydfrF pRqI vI nÌrq pYdf ho rhI hY jo cMgI gwl nhIN hY aqy myrI idlI iewCf hY ik jy afp myrf AupRokq suJfa pRvfn kr lvo qF siQqI ivc suDfr leI kdm cuwky jf skdy hn. ieh suJfa pRvfn krn nfl duwD df duwD qy pfxI df pfxI inwqr afvygf. pr jy afp ny ieh suJfa rwd kr ky apxI ‘spoksmYn-ivroDI` muihMm jfrI rwKI qF lokF aMdr ieh ivcfr pwkf ho jfeygf ik afp df mksd kyvl afËfd aqy inrpwK iswK pRYWs ƒ apxI pfrtI dy aDIn krnf jF kuclxf hI hY, swc df inKyVf krnf nhIN. myrI bynqI hY ik afp aijhf pRBfv nf bxn idAu.
11[ s: joigMdr isMG df mfmlf : s: joigMdr isMG bfry vI mYN spwÈt kr idaF ik Auh akfl qÉq qoN bfÊI nhIN hn qy gurU-QfpI ies sMsQf dy swB qoN vwzy hmfieqIaF `coN iek hn. pr s: gurbÉÈ isMG kflf aÌÊfnf ƒ Cyky jfx mgroN AunHF ny apxy 5 hor sfQIaF nfl iml ky jQydfr vydFqI aqy pRDfn ÈoRmxI kmytI ƒ icwTI ilK ky puiCaf sI ik AunHF ƒ iksy iswK ƒ pMQ `coN Cykx df aiDkfr ikQoN pRfpq hoieaf hY. ies df koeI AuWqr nf imlx qy, 26 akqUbr 2003 ƒ muhflI ivKy ivÈfl vrlz iswK knvYnÈn ivc ieh mfmlf ivcfiraf igaf sI qy srb sMmqI nfl ÌYslf ilaf igaf sI ik akfl qÉq qoN ‘jQydfr` jo kuwJ kr rhy hn , Aus ƒ iswK Drm (gurbfxI), gurdvfrf aYkt aqy iswK rihq mirafdf ivc pRvfngI nhIN idqI geI hoeI, ies leI ieh iswK isDFqF dy anusfrI nhIN hY. Ausy knvYnÈn ny s: joigMdr isMG ƒ ieh hdfieq vI idqI sI ik jy ‘jQydfr` AunHF ƒ swd Byjx qF Auh ‘jQydfrF` kol nf jfx (Aus vyly qk AunHF ivruD koeI ‘hukmnfmf` jfrI nhIN sI hoieaf). s: joigMdr isMG ny gurU pMQ dy hukmF dI pflxf hI kIqI hY. awj qk ijMny vI ivdvfnF ny akfl qÉq bfry ikqfbF ilKIaF hn, AunHF ivcoN iksy iek ivc vI akfl qÉq Auqy clfeI jf rhI ajkl dI ‘mirafdf` dI hmfieq nhIN kIqI geI qy ijs iksy ivdvfn ny vI ies ivÈy bfry klm clfeI hY, Aus ny s: joigMdr isMG dy stYNz ƒ TIk mMinaf hY. jnvrI mhIny vydFqI jI aqy ig: qrlocn isMG ny vI akfl qÉq qoN hI aYlfn kIqf sI ik ‘spoksmYn aqy Aus dy sMpfdk df mfmlf isDFqF bfry mqBydF df mfmlf hY qy ies ƒ gwlbfq rfhIN CyqI nijwT ilaf jfvygf.` (Ébr leI 19 jnvrI 2006 df aÉbfr vyKo).
12[ ieh iblkul TIk aqy shI rveIaf sI pr pqf nhIN gwl awgy ikAuN nhIN clfeI geI qy sMq aqr isMG df nF lY ky spoksmYn-ivroDI ÈkqIaF mfmlf hor pfsy hI lY geIaF. kuwJ ÈkqIaF mfmly df suKd aMq nhIN cfhuMdIaF qy tkrfa vflI siQqI cflU rwKx ivc hI idlcspI rKdIaF hn. myrI bynqI hY ik ies siQqI ƒ kfiem rwKx df lfB iksy vI iDr ƒ nhIN hovygf qy ÈRomxI kmytI, akflI dl, akfl qÉq vrgIaF sMsQfvF ƒ swB qoN vwD syk puwjygf qy pMQ ÉfhmÉfh afps ivc vMizaf rhygf. gurmiq ƒ mMnx vflIaF ÈkqIaF ƒ Zfhux leI ÈRomxI kmytI AunHF ÈkqIaF dI mdd lY rhI hY jo iswK rihq mirafdf ƒ vI nhIN mMndIaF qy apxy zyiraF ivc gur-mrXfdf ƒ Zfh lfAux vflIaF kfrvfeIaF Èryafm kr rhIaF hn. AunHF bfry ÈRomxI kmytI ƒ vI koeI BulyKf nhIN ho skdf.
13[ pRDfn jI, ijs aÉbfr ny pihly iqMn mhIinaF ivc hI ËI tI vI aqy stfr vMn cYnlF ƒ mjbUr kr ky iswKF koloN mfÌI mMgx qy mjbUr kr idqf, ijs ny pMQ dy hwk ivc drjnF mfmilaF ivc eynI Ëbrdfsq afvfË cuwkI hY qy jo iswK ieiqhfs, gurbfxI hr roË dy irhf hY, Aus aÉbfr nfl afp ƒ lwK igly vI hox pr Aus ƒ ‘pMQ-ivroDI` hox dI gfl afp ikvyN kwZ skdy ho? ijnHF lokF ƒ awj afp spoksmYn ivruD lfmbMd kr rhy ho, AunHF dIaF gurmiq-ivroDI qy mnmqI kfrvfeIaF bfry jwg jfxdf hY qy ieh vI hr koeI jfxdf hY ik awj iswKI dI jo mfVI dÈf hY, Aus leI vI iehI iDrF iËMmyvfr hn. dUjy pfsy, spoksmYn ny hI iswK nOjuafnF aMdr iPr qoN iswKI pRqI soJI aqy ÌÉr dI iek ivafpk lihr KVI kr idqI hY. aijhy aÉbfr dI ivroDqf ÈRomxI kmytI ƒ iblkul nhIN jcdI ikAuNik qusI gurU kI golk dI aqy akfl qÉq dy nF dI durvrqoN kr ky gurmiq ƒ Zfh lfAux vfly lokF ƒ ijMnf vI lfmbMd kr lAu, dsF nhuMaF dI ikrq krn vfly iswK, scfeI ƒ pCfxn ivc bhuqI dyr nhIN lfAuxgy.
14[ iek afÉrI bynqI kr ky icwTI smfpq krnI cfhFgf. afp ƒ ieh vI vyK lYxf cfhIdf hY ik ÈRomxI kmytI ƒ iek pMQk aÉbfr nfl tkrfa vflI siQqI ivc ilafAux ipwCy iksy afr aYs aYs vrgI iDr df hwQ qF kMm nhIN kr irhf. afr aYs aYs vI spoksmYn qoN bhuq duKI hY. afp jfxdy hI ho, afr aYs aYs vrgIaF qfkqF jd ipwCy rih ky kMm krdIaF hn qF AunHF vloN vriqaf igaf bMdf vI keI vfr nhIN jfx skdf ik Aus ƒ vriqaf jf irhf hY. jdoN gUxy qoN hukmnfmy jfrI hoey sn qF kI ÈRomxI kmytI ƒ pqf lwg sikaf sI ik prdy ipwCy kOx kMm kr irhf sI? ‘guriblfs pfqÈfhI-6` dI ÈRomxI kmytI koloN pRkfÈnf krfAux aqy Aus dI kQf gurdvfiraF ivc krn dI isÌfrÈ vI ikvyN krvf leI geI sI, kI ies df vI ÈRomxI kmytI ƒ pqf lwg sikaf sI? hux vI Èfied koeI hor qfkq tkrfa krvf rhI hY qy mYN iehI bynqI krnI hY ik sfƒ ies bfry sucqy hox dI sÉq loV hY.
jo vI hY, mYN bqOr aYzItr, afp dy hr ÉdÈy ƒ dUr krn qy hr iÈkfieq df AuWqr dyx leI vcnbwD hF qy iesy Éfqr ieh inmfxf ijhf Xqn kr irhf hF. jy afp vfly pfisAuN spoksmYn-ivroDI kfrvfeIaF nf hox qF sfzy vloN afp ƒ koeI iÈkfieq nhIN hovygI, ies df ivÈvfs mYN afp ƒ idvf skdf hF. smwisaf df snmfnjnk hwl lwBx leI vI mYN apxy vloN pUrf sihXog dyx df XkIn afp ƒ idvf skdf hF. spoksmYn pUrI qrHF pMQ ƒ smripq hY aqy ies dy pRbMDkF ny iswKI dy AuWQfn df vwzf poRgrfm AulIikaf hY. ies nfl vfDU df tkrfa pYdf krn dI QF, cMgf iehI rhygf ik afp iswKI aqy iswKF dy Bly ivc, ies df sfQ idAu. jy sfQ dyxf Auicq nhIN vI smJdy, qF vI ÉfhmÉfh df ivroD krnf iksy qrHF vI jfieË nhIN ikhf jf skdf. isDFqk pRÈnF df hwl lwBx leI vI pihlF vfqfvrx iqafr krnf pYNdf hY qy DmkIaF, bfeIkft df rfh iqafgxf pYNdf hY. jy ies pfsy afp vloN koeI kdm puitaf igaf qF asI hr qrHF nfl sihXog dyx df pUrf Xqn krFgy.
pUry siqkfr sihq,
gurU pMQ df dfs,
(zf: gurÈrnjIq isMG)
sMpfdk, roËfnf spoksmYn


(hyTF hn jI Auh do KbrF jo ik ipCly idnI ajIq aKbfr ivc CpIaF sn-sMpfdk)

nvyN pMjfbI aÉbfr ivruwD sÉq kfrvfeI kIqI jfvy
anykF pMQk jQybMdIaF vwloN srkfr ƒ icqfvnI
: mIitMg ivc dmdmI tksfl, sMq smfj, PYzryÈnF, inhMg jQybMdIaF, aKMz kIrqnI jQy dy pRqIinD qy hor anykF iswK ivdvfn Èfiml hoey
: ÈRomxI kmytI kfƒnI kfrvfeI leI cfrfjoeI krygI

aMimRqsr, 29 mfrc-jgqfr isMG lFbf-muhflI qoN nvIN arMB hoeI iek pMjfbI aKbfr vwloN gurU gRMQ, gurU pMQ aqy pMQk jQybMdIaF dy iKlfP ieqrfËXog ÈbdfvlI aqy lyK pRkfiÈq krn krky iswK sMgq ivc vDdy roh df iswtf hY ik awj ieQy ÈRRomxI kmytI dI agvfeI hyT hoeI iekwqrqf ivc dmdmI tksfl, sMq smfj, inhMg isMG jQybMdIaF, iswK sMprdfvF, AudfsI sMprdfvF, aKMz kIrqnI jQf, PYzryÈnF, imÈnrI jQybMdIaF aqy anykF iswK ivdvfnF afid ny iekwTy ho ky pMjfb srkfr ƒ sKq icqfvnI idwqI hY ik ies aKbfr vwloN pRkfiÈq kIqIaF jf rhIaF iswK ivroDI ilKqF kfrn iswK pMQ ivc BfrI ros qy guwsf hY, ies leI srkfr ies aKbfr ƒ bMd krvfAux aqy iesdy sMpfdk iKlfP sKq kfrvfeI kry. iekwqrqf vwloN rijstrfr, inAUËpypr Bfrq srkfr aqy pMjfb srkfr koloN ies aKbfr dI rijstRyÈn ƒ qurMq rwd krn aqy pRYWs kONsl afP ieMzIaf koloN iswK BfvnfvF ƒ Tys phuMcfAux dy iKlfP ies ivruD sKq kfrvfeI krn dI mMg kIqI geI hY. ies qoN ielfvf iekwqrqf ivc hfËr afgUaF ny ies aKbfr dy sMpfdk ƒ pMj isMG sfihbfn vwloN pMQ ivcoN Cykx aqy sihXog nf dyx sbMDI jfrI hoey hukmnfmy ƒ mMnx qy lfgU krvfAux leI ÈRRomxI kmytI ƒ hr qrHF df sihXog dyx df Brosf idwqf hY. iesy dOrfn awj ieQy iekwqrqf ivc sMgrUr Kyqr nfl sMbMiDq ies aKbfr dy 7 mulfËmF ny qKq sRI dmdmf sfihb dy jQydfr ig: blvMq isMG nMdgVH ƒ afpxy asqIPy sONpy. sRI drbfr sfihb smUh siQq s: qyjf isMG smuMdrI hfl ivKy pfvn sRI gurU gRMQ sfihb jI dI hËUrI ivc aqy isMG sfihbfn dI hfËrI ivc ieh iekwqrqf krIb iek vjy arMB hoeI aqy krIb sfZy cfr GMty cwlI. iekwqrqf dI arMBqf qKq sRI kysgVH sfihb dy jQydfr ig: qrlocn isMG vwloN ardfs krn aqy hukmnfmf lYx nfl hoeI. awj dI iekwqrqf ivc smUh bulfiraF dIaF BfvnfvF qoN iek gwl spÈt sI ik pMQk jQybMdIaF ivc ies aKbfr dIaF pMQ ivroDI ilKqF kfrn vwzf ros hY aqy ieh ros gwusy dy rUp ivc iksy vyly vI ivsPotk rUp aKiqafr kr skdf hY. iekwqrqf ivc bIqy idn bwlUafxf ivKy vfprI Gtnf dI vI krVI inKyDI kIqI geI aqy pMjfb srkfr vwloN qKq sRI dmdmf sfihb dy jQydfr smyq hornF iKlfP puils kys drj krn df krVf noits ilaf igaf. iekwqrqf ivc hfËr afgUaF vwloN srb sMmqI nfl mqf pfs krky PYslf kIqf igaf ik Aukq aKbfr dy sMpfdk dy sbMD ivc sRI akfl qKq sfihb vwloN jfrI hukmnfmy ƒ mMnx aqy lfgU krvfAux leI ÈRRomxI kmytI ƒ hr qrHF df sihXog idwqf jfvygf. iekwqrqf vwloN mMg kIqI geI ik ÈRRomxI kmytI ies aKbfr dy iKlfP kfƒnI lVfeI lVn leI iek kfƒnI mfihrF dI kmytI df gTn kry, jo ies ivruD kfƒnI lVfeI lVy aqy ies kfrvfeI dI pYrvfeI Kud ÈRRomxI kmytI kry. ies mMg muqfbk ÈRRomxI kmytI dy pRDfn jQy: avqfr isMG vwloN aYzvokyt hrdyv isMG mqyvfl, (sfbkf aYzvokyt jnrl) dI agvfeI hyT kmytI kfiem krn df aYlfn kIqf igaf. iekwqrqf vwloN mMg kIqI geI ik ies aKbfr dIaF pMQ ivroDI ilKqF kfrn iswK sMgqF ivc roh hY, ies leI rijstrfr inAUË pypr BFrq srkfr aqy pMjfb srkfr iesdI rijstRyÈn ƒ qurMq rwd kry. iesy qrHF pRYWs kONsl afP ieMzIaf vI ies iKlfP sKq kfrvfeI kry. iekwqrqf vwloN pMjfb srkfr ƒ cyqfvnI idwqI geI ik Auh ies aKbfr ƒ bMd krvfAux aqy sMpfdk ivruD sKq kfrvfeI leI Tos kdm cuwky. jykr srkfr vwloN aijhf nf kIqf igaf qF iswK pMQ ieh smJygf ik srkfr ies aKbfr ƒ jfrI rwKx leI iesdI ipwT Tok rhI hY aqy ivAuNqbMd ZMg nfl Kflsf pMQ ƒ kmËor krnf cfhuMdI hY. iËlHf biTMzf ivKy bwlUafxf ngr ivc vfprI Gtnf dI inKyDI kridaF iekwqrqf vwloN srkfr ƒ 6 apRYl qk jQydfr sfihbfn aqy hornF iKlfP drj kIqy puils kys vfps lYx df altImytm dyyNidaF PYslf kIqf igaf jykr srkfr ny kys vfps nf ley qF 6 apRYl ƒ biTMzf siQq gurduafrf hfËIrqn smUh sMgqF zI[sI[ dPqr qk ÈFqmeI ros mfrc krngIaF. iekwqrqf ivc sRI akfl qKq sfihb dy jQydfr ig: joigMdr isMG vydFqI ny sMboDn kridaF ikhf ik ieh lok gurU Gr dy doKI hn, jo afpxIaF klmF rfhIN gurU Gr dI mirafdf ƒ Zfh lf rhy hn. AunHF ikhf ik iswK pMQ dy avyslypn kfrn hI awj ieh siQqI afeI hY. ÈRRomxI kmytI dy pRDfn jQydfr avqfr isMG ny Aukq kfrvfeI qoN ielfvf af rhIaF ÈqfbdIaF bfry vI hfËr afgUaF ƒ jfxU krvfieaf aqy smUh mfmilaF ivc sihXog dI mMg kIqI. dmdmI tksfl cOk mihqf dy muKI sMq ig: hrnfm isMG Kflsf ny sMboDn kridaF ikhf ik Aukq aKbfr vloNw iek zUMGI sfijÈ qihq iswK pMQ ƒ KyrUM KyrMU krn df Xqn kIqf jf irhf hY. AunHF ikhf ik pMQ `coN Cykx dy hukmnfmy dI pflxf nf hox kfrn iesƒ agFh vDx df mOkf imilaf hY. AunHF ies aKbfr dy sMpfdk vwloN rihq mirafdf, dsm gRMQ, ardfs aqy gurbfxI nfl CyV CfV krn dy doÈ lfey. AunHF ikhf ik ies ƒ mUMh qoV jvfb idwqf jfey qF jo BivwK ivc mirafdf ƒ Zfh lfAux df koeI hIlf nf kry. AunHF ies mfmly ivc pMQk ÈkqI ƒ iekmuwT hox df vI swdf idwqf. dmdmI tksfl sMgrfvF dy muKI BfeI rfm isMG ny ies mfmly ivc ÈRRomxI kmytI ƒ hr sMBv sihXog df Brosf idwqf. sMq smfj dy jnrl skwqr, sMq prmjIq isMG ny vI Brosf idwqf ik ies mfmly ivc smuwcf sMq smfj ÈRRomxI kmytI dy nfl KVHf hY aqy ies aKbfr ƒ hux hor vDyry pMQ ƒ Zfh lfAux dI afigaf nhIN idwqI jfvygI. nfnksr sMprdf dy afgU sMq hrI isMG ËIry vfilaF, rfVHf sfihb sMprdf dy BfeI jrnYl isMG ny vI pUrn sihXog df Brosf idwqf. aKMz kIrqnI jQf (ieMtrnYÈnl) dy muKI BfeI bldyv isMG ny suJfa idwqf ik ies aKbfr ƒ vycx vfly hfkrF aqy izstRIibAUtrF ƒ ivsfKI qk ies aKbfr nfl nfqf qoVn df smF idwqf jfvy. AunHF ikhf ik ies aKbfr dI dukfndfrI bMd krnI ËrUrI ho geI hY. jQy dy sUrq isMG pUrn DVy nfl sbMiDq BfeI rijMdr pfl isMG ny vI ies mfmly ivc afpxy kImqI suJfa pyÈ kIqy. AunHF ikhf ik ies ivc ieÈiqhfr dyx vflIaF kMpnIaF dIaF vsqF df iswK jgq bfeIkft kry. iswK stUzYNts PYzryÈn (mihqf) dy muKI BfeI gurcrn isMG gryvfl ny afpxI jQybMdI vwloN pUrn sihXog df Brosf, afl ieMzIaf iswK stUzYNts PYzryÈn pIrmuhMmd dy pRDfn krnYl isMG pIr muhMmd vwloN ÈRRomxI kmytI ƒ afpxf aKbfr aqy cYnl ÈurU krn aqy hukmnfmy ƒ lfgU krvfAux leI vlMtIar Pors iqafr krn df suJfa idqf igaf. vwK-vwK inhMg isMG jQybMdIaF vwloN boly sMq bfbf inhfl isMG hrIaF vylF vfilaF ny iswK sMgq ƒ ies hmly df jvfb dyx leI AuT KVHy hox df swdf dyNidaF gurU sfihb vwloN doKIaF nfl inbVn dy drsfey mfrg bfry jfxkfrI idwqI. Kflsf POj dy lKivMdr isMG ny pMQ doKI ÈkqIaF dy iKlfP iek juwt hox, AudfsI sMprdfvF dy suafmI bRhmdyv isMG, gurU goibMd isMG stwzI srkl dy ipRM: rfm isMG ny vI suJfa pyÈ kIqy. sMq aqr isMG msqUafxf vfilaF dy iKlfP ieqrfËXog ÈbdfvlI ilKx kfrn ies aKbfr dy iKlfP kfrvfeI krn leI bxfeI geI aYkÈn kmytI dy skwqr ny ies aKbfr dI rijstyÈn rwd krvfAux leI adflq `c irt pfAux df suJfa idwqf.
ies mOky ÈRRomxI Kflsf dl dy muKI BfeI dljIq isMG ibwtU vwloN Byijaf igaf sunyhf vI iekwqrqf ivc pVH ky suxfieaf igaf. pMjfbI XUnIvristI dy iswK ivdvfn zf: blbIr isMG ny vI suJfa idwqy. ies dOrfn sMgrUr qoN afey ies aKbfr dy 7 pwqrkfrF ny ivnod kumfr dI agvfeI hyT afpxy asqIPy qKq sRI dmdmf sfihb dy jQydfr ƒ sONpy. ienHF ivc iek aOrq pwqrkfr vI Èfml sI. awj dI iekwqrqf ivc krIb 123 jQybMdIaF dy numfieMdy Èfiml hoey.

iekwqrqf ivc Èfiml hox vflIaF ÈÉsIaqF
awj ieQy hoeI iekwqrqf ivc swcKMz sRIhirmMdr sfihb dy muwK gRMQI ig: gurbcn isMG, sRI akfl qKq sfihb dy jQy: ig: joigMdr isMG vydFqI, qKq sRI kysgVH sfihb dy jQydfr ig: qrlocn isMG, qKq sRI dmdmf sfihb dy jQy: ig: blvMq isMG, dmdmI tksfl dy muKI bfbf hrnfm isMG, dmdmI tksfl dy dUjy DVy dy muKI BfeI rfm isMG, bfbf inhfl isMG hrIaF vylF, bfbf dIdfr isMG hrKovfl vfly, ipRM: rfm isMG, bfbf lfB isMG iklHf anMdgVH vfly, BfeI vfihgurU isMG, sMq prmjIq isMG mfihlpur, BfeI bldyv isMG aKMz kIrqnI jQf, BfeI rijMdr isMG bulfrf aKMz kIrqnI jQf, sMq ig: avqfr isMG bwDnI klF vfly, sMq bljIq isMG dfdU sfihb, sMq rxjIq isMG ZwzrIaF vfly, sMq avqfr isMG surisMG vfly, sMq bfbf nMd isMG muMzf klF vfly, bfbf suKdyv isMG bydI gurduafrf cohlf sfihb zyrf bfbf nfnk, s: jspfl isMG mMJpur, jnrl skwqr iswK stUzYNt PYzryÈn (BfeI dljIq isMG ibwtU), s: blivMdr isMG Jbfl kyNdrI mYNbr ÈRRomxI Kflsf dl, sMq bfbf mwKx isMG, sMq bfbf hrI isMG sMprdfie nfnksr, sMq bfbf rfm isMG sMgrfvF vfly, sMq bfbf pMjfb isMG mfDopur, bfbf mfn isMG iphovyy vfly, sMq bfbf mnmohn isMG jI bfrT, sMq mnjIq isMG hrKovfl, sMq amrjIq isMG iklHf hkImF, sMq gurcrn isMG murfdpur, sMq myjr isMG vF vfly, sMq blkfr isMG mOV mMzI, sMq isMG jIq kwtU vfly, sMq hrijMdr isMG Dblfn vfly, jQy: cYNcl isMG mfihlpur, sMq amIr isMG jvwdI tksfl luiDafxf, sMq drÈn isMG GoVyvfh, jQy: lwKf isMG rfmQMmx, sMq crnjIq isMG, jQydfr KVk isMG, iCMdf isMG iBwKIivMzIey, ibRgyzIar jsvMq isMG hyymkuMt trwst, sMq gurdyv isMG CIxIvfly, jQy: lKivMdr isMG Kflsf POj aqy akfl kflj kONsl dI smUh kmytI ÈRomxI kmytI dy aMiqRMg mYNbr jQy: gurbcn isMG krmUMvflf, s: amrIk isMG Èfhpur gorfieaf, s: amrIk isMG ivCoaf, s: sivMdr isMG doblIaF, s: hridafl isMG surisMG mYNbr ÈRRomxI kmytI qoN ielfvf vwzI igxqI ivc Dfrimk ÈKsIaqF hfËr sn. Aukq aKbfr dy sMpfdk vwloN ÈRRomxI kmytI ƒ Byijaf pwqr aqy qjvIË mUloN rwd : Aukq aKbfr dy sMpfdk vwloN awj ies iekwqrqf qoN pihlF iek pwqr Byijaf igaf sI, ijs ivc AunHF afpxy vwloN iek 17 mYNbrI kmytI inrDfrq krky Aus koloN pVqfl krvfAux dI qjvIË pyÈ kIqI sI aqy ikhf ik ies pVqflIaf kmytI vwloN jo vI PYslf hovygf Auh dovF iDrF ƒ mnËUr hovygf. ies icwTI dy vyrvy pVHky ÈRRomxI kmytI dy pRDfn jQy: avqfr isMG ny ies icwTI ƒ mUloN hI rwd kr idwqf aqy ikhf ik pMQ ivcoN Cyky hoey ies ivakqI ƒ aijhI koeI qjvIË dyx df aiDkfr nhIN aqy nf hI koeI aijhI kmytI bxfAux df aiDkfr hY. ies leI Aus vwloN bxfeI hoeI kmytI vI mUloN rwd kr idwqI geI. AunHF ikhf ik ieh ivakqI pihlF ieQy sRI akfl qKq sfihb ivKy af ky afpxI Buwl bKÈfvy aqy muwK Dfrf ivc Èfml hox AuprMq koeI suJfa dyvy.


ÈRomxI kmytI dIaF Dfrimk srgrmIaF `c pUrf sihXog idaFgy-sMq hrnfm isMG
luiDafxf, 2 apRYl (guirMdr isMG)-gurmiq isDFq pRcfrk sMq smfj dy cyarmYn aqy dmdmI tksfl dy muKI sMq hrnfm isMG Kflsf ny ikhf hY ik sMq smfj vwloN ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI dIaF Dfrimk srgrmIaF ivc pUrf sihXog idwqf jfvygf aqy kuJ muwidaF bfr mqByd iml bYT ky Kqm kIqy jfxgy qF jo iswK pMQ dI cVdI klf leI rfh pwDrf kIqf jf sky. sMq hrnfm isMG awj ieQy ‘ajIq` nfl gwlbfq kr rhy sn.
AunHF ikhf ik ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI dy pRDfn jQydfr avqfr isMG ny jdoN qoN kmytI df pRbMD sMBfilaf hY, AudoN qoN Drm pRcfr dI KVoq Kqm hoeI hY aqy srgrmIaF qyË hoeIaF hn. AunHF ikhf isMG sjo aMimRq Cko lihr ƒ sMgqF vwloN BrpUr huMgfrf idwqf jf irhf hY. AunHF ikhf ik kOm dI cVHdI klf leI aqy Drm pRcfr dy Kyqr ivc jo vI cMgf kMm krygf asIN Aus dI hmfieq krFgy ikAuNik isrÌ ivroD leI hI ivroD krn dI nIqI iksy df vI kuJ nhIN suafr skdI. BfeI Kflsf ny ikhf ik mohflI qoN Cpdy pMjfbI aKbfr spoksmYn vwloN iswK isDFqF, iswK pdvIaF, iswK pRMprfvF aqy iswKI dy mhfn XoiDaF bfry qF vwzy-vwzy lyK Cfpy jf rhy hn, pr ies ny awj qwk Binafrf vfly, afÈUqoÈ, inrMkfrIaF aqy rfDfsuafmIaF bfry iek lfeIn nhIN ilKI, jo ik iswKI dy ivroDI hn. AunHF ikhf ik aijhy lokF ƒ aslIaq smJky scfeI Aupr pihrf dyxf cfhIdf hY. AunHF ikhf ik gurU pMQ aqy gurbfxI dy doKIaF aqy iswK kOm dIaF srvoqm pdvIaF dI muKlfPq krn vflIaF qfkqF nfloN afpxf nfqf qoVky iswK pMQ dI cVHdI klf leI kMm krnf cfhIdf hY. AunHF dwisaf ik sMq smfj vwloN qÉq sRI dmdmf sfihb dy jQydfr igafnI blvMq isMG nMdgVH, sMq bljIq isMG cfkUvfl smyq 8 ivakqIaF iKlfÌ puils vwloN drj kIqy kys dy ros vjoN 6 apRYl ƒ gurduafrf hfVI rqn qoN zI[ sI[ dÌqr qwk ros mfrc kIqf jf irhf hY, ijs ivc pMjfb Br qoN sMgqF Èfiml hoxgIaF. BfeI Kflsf ny ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI dy iejlfs dOrfn sMq smfj pRqI kIqI itwpxI dI inMdf kIqI. AunHF ikhf ik bIbI jgIr kOr pMQ ivc duPyV pYdf krn leI glq pRcfr kr rhI hY, ijs qoN sucyq hox dI loV hY. AunHF ikhf ik pMQk mfmilaF bfry jykr sfzy ÈRomxI kmytI nfl koeI mqByd hn qF asIN iml bYT ky dUr kr lvFgy aqy sfzI pUrI koiÈÈ hY ik asIN ÈRomxI kmytI ƒ pUrf sihXog dyeIey aqy pUrf sihXog leIey. AunHF dwisaf ik dmdmI tksfl dI qIjI sQfpnf ÈqfbdI sbMDI 7 agsq ƒ qÉq sRI dmdmf sfihb qlvMzI sfbo ivKy BfrI smfgm kIqy jfxgy. iesy qrHF sRI gurU arjn dyv jI dy 400 sflf ÈhIdI purb sbMDI 17 meI ƒ sRI anMdpur sfihb ivKy smfgm kIqf jf irhf hY. ies qoN ielfvf sMq smfj vwloN pMjfb Br ivc nÈf CuzfAU kYNp lgfAux df pRogrfm iqafr kIqf igaf hY, ijs qihq 1 qoN 11 meI qwk sRI anMdpur sfihb ivKy aqy 1 qoN 10 jUn qwk cOk mihqf ivKy kYNp lwgygf.
AunHF dwisaf sRI drbfr sfihb Aupr hoey POjI hmly dy ÈhIdF dI Xfd ivc 6 jUn ƒ sRI akfl qÉq sfihb ivKy hox vfly smfgm ivc dmdmI tksfl aqy sMq smfj ihwsf lvygf aqy ies qoN ielfvf mihqf ivKy vI smfgm kIqy jfxgy. AunHF spwÈt kIqf ik ÈRomxI kmytI vwloN spoksmYn aÉbfr bfry swdI mIitMg ivc iksy vI bulfry ny sMpfdk ƒ soDx dI gwl nhIN kIqI aqy ies sbMDI aÉbfr vwloN JUTf pRcfr krky mfhOl ƒ Krfb krn dI koiÈÈ kIqI jf rhI hY. AunHF ikhf pMjfb srkfr ƒ cfhIdf hY ik Auh aÉbfr dy sMpfdk ƒ BVkfAU gwlF krn qoN bfj afAux dI qfVnf kry nhIN qF jykr pMjfb dy hflq Krfb hoey qF ies leI ies aÉbfr dy pRbMDk iËMmyvfr hoxgy. ies mOky s: amrjIq isMG cfvlf qy srdfrnI puipMdr kOr ny BfeI hrnfm isMG ƒ snmfnq kIqf, jdik ies smyN BfeI gurcrn isMG gryvfl, BfeI rijMdr isMG mihqf, prmjIq isMG DrmisMG vflf, prmjIq isMG Kflsf, kuljIq isMG DMjl, aqy igafnI ipMdrpfl isMG afid hfËr sn.


(hyTF pVoH jI jo ik 29 mfrc dI mIitMg qoN bfad spoksmYn ivc Cipaf hY-sMpfdk)

gurU nfnk dy drbfr Auqy kfbË ÉumInIAu! swc bolx leI sËf-ie mOq dyxf cfhMudy ho?
joigMdr isMG, muwK sMpfdk

QF dwso, mYN Éud hfËr ho jFdf hF. kr lAu ÈOk pUrf. hËfrF joigMdr isMG hor pYdf ho jfxgy ! nOjuafnF nUM blI df bkrf nf bxfAu!! 29 mfrc ƒ ÈoRmxI kmytI dy hMkfry hoey pRDfn ny apxy afgU pRkfÈ isMG bfdl dy ieÈfiraF `qy, swc df glf Gotx leI, ÈRomxI kmytI qoN hËfr qrHF dy lfB AuTfx vfly lokF aqy spoksmYn qoN nfrfË ‘bfbf brfdrI` df iekwT bulf ky ‘spoksmYn ƒ bMd krvfAux` leI Xojnf AulIkx df afzMbr ricaf jo burI qrHF ÌylH hoieaf. ‘Drm pRcfr PMz` `coN lwKF rupey Ércx mgroN jd bhuigxqI ny ies ‘pfp kI jMÖ` ivc Èfml hox qoN ienkfr kr idqf qF iCwQy peI vydFqI, mwkV aqy DuMmf ny, ieh Buwl ky ik Auh gurU nfnk dy dr `qy bYTy hn, ÉumInI vFg swc bolx vfilaF ƒ mOq dIaF DmkIaF dyxIaF ÈurU kr idqIaF. ienHF ƒ gurU nfnk df Auh hukm vI iblkul Xfd nf irhf ijs ivc gurU bfby ny Purmfieaf sI- ‘‘ros n kIjY Auqr dIjY``. do idn pihlF spoksmYn dy aYzItr zf[ gurÈrnjIq isMG ny AunHF ƒ iek icwTI ilK ky pyÈkÈ kr idqI sI ik spoksmYn ivc CpI iksy vI rcnf bfry jy AunHF ƒ koeI ieqrfË hY qF Auh vyrvf ilK ky dy dyx. Auh vyrvf qy sfzf jvfb iek kmytI ƒ Byj idqf jfvy ijs ivc sfry akflI dlF dy pRDfn, sMq smfj qy ivdvfnF dy pRqIinD hoxgy. ieh kmytI jo vI inrxf dyvygI jF sËf qjvIË krygI, Auh dohF iDrF leI mMnxI lfËmI hovygI. mwkV ny ieh pyÈkÈ vI ieh kih ky rwd kr idqI ik ‘pMQ ivcoN Cyky hoey bMdy dI qjvIË asIN suxn ƒ vI iqafr nhIN.` pr kI zf[ gurÈrnjIq isMG vI pMQ `coN Cyky gey hn? kdoN qy ikvyN? JUT bolx dI koeI qF sImf hoxI cfhIdI hY pr ieQy qF koeI vI sImf nhIN mMnI jFdI. gurU dy drbfr ivc bYT ky vI ienHF ƒ gurU nfnk df hukm cMgf nhIN lgdf, ÉomInI df cMgf lgdf hY. iesy leI vydFqI, DuMmf qy mwkV ny mMg kIqI ik koeI nOjvfn inwqry qy joigMdr isMG ƒ soD afvy. guriblfs pfqÈfhI-6 rfhIN gurU df apmfn krn vfly, hvn krvfAux vfly qy gurU kI golk dI luwt krn vfly ienHF ‘bhfdrF` ƒ myrI pyÈkÈ hY ik nOjuafnF ƒ AunHF ny bhuq mrvf ilaf hY, hux afp sfhmxy afAux, mYƒ QF `qy smyN dwsx, mYN AuQy CfqI nMgI kr ky phuMc jfvFgf. ieh apxI awg buJf lYx. jy iksy nOjuafn ƒ BVkf ky jF pYsy dy ky ienHF ny ieh kfrf krvfieaf qF puils sYNkVy bygunfh nOjuafnF ƒ vI PV lvygI qy AunHF Auqy qÈdwd krygI. mYN nhIN cfhuMdf, bygunfh nOjuafnF ƒ hor sMqfp ivcoN lMGxf pvy. ieh iqMny ‘mhFpurÈ` pqqOlF lY ky afp ieh ‘ÈuwB kMm` apxy hwQIN krn. jy cfhux qF apxy nfl pwqrkfr brfdrI df ‘jY cMd` qy ‘iDafn isMG zogrf` vI apxy nfl rwK lYx jo pihly idn qoN hI ‘spoksmYn` `qy apxf guwsf JfVn leI Drm, iÈÈtfcfr, kfƒn qy sdfcfr ƒ ivsfr ky sfVy nfl mrdf jf irhf hY. ieh cfry mYƒ QF itkfxf dws dyx. PVy jfxgy qF iehI PVy jfxgy. nOjuafn qF ienHF dI hvs df iÈkfr nhIN hoxgy. myrI mOq nfl jy pMjfb, pMQ, dyÈ jF mnuwKqf df Blf ho skdf hY qF mYN iek pl leI vI apxy afp nUM bcfAux dI koiÈÈ nhIN krFgf. ieh cfry vI ‘bhfdr` bxn qy nOjvfnF nUM blI df bkrf bnfAux dI aqy puils koloN kutvfAux dI QF afp Auh kMm krn jo krn leI nOjvfnF nUM Auksf rhy hn. ieh bhfdr bxn qF mYN ieQy ilKy iek iek awKr nUM swc kr ky ivKf dyvFgf. ieh vI sfbq kr ky ivKf dyvFgf ky mYN kyvl ‘ÊuÌqfr df DnI` nhIN sgoN jo kihMdf hF, kr ky ivKfxf vI jfxdf hF. ienHF nUM apxI ÈkqI, apxI dOlq (golk dI) Auqy mfx hY. mYnUM apxy gurU Auqy aqy akfl purK Auqy mfx hY. iek joigMdr isMG jfeygf, hËfr joigMdr isMG pYdf ho jfxgy. gurU arjn dyv jI dI Èhfdq ‘Xfsf` ivDI rfhIN kIqI geI sI qfik AuunHF df lhU ËmIn qy nf izwgy qy koeI hor AunHF vrgf nf pYdf hovy. pr kI Aus mgroN ÈhIdF dI JVI nhIN sI lwg geI? pMcm pfqÈfh ny apxy sRIr df blIdfn dy ky iehI qF sfnUM smJfieaf sI ik jy swc qy KVy ho qF iek sRIr kurbfn kIiqaF swc mr nhIN jfeygf qy hËfrF hor sRIr swc df JMzf PV lYxgy. pujfrIvfd nUM nhIN mMnFgf ivcoilaF rfhIN mYnUM bVy sunyhy afey hn ik mYN iek imMt leI pujfrIaF awgy pyÈ ho ky isr Jukf idaF qF mYnUM ‘qnÉfh` (sËf) vI nhIN lfeI jfeygI. myrf jvfb hY ik pujfrIaF awgy pyÈ hox df mqlb ieh mMn lYxf hY ik iswK Drm ivc sfry iswK brfbr nhIN hn. iek sËf dyx vfly pujfrI AuWcy hn (jo afp ijMny vI vwzy pfp kr lYx, AunHF nUM swB mfÌ hn) qy dUjf iswK nIvF jo hr gwl leI pujfrIaF awgy jvfbdyh hY. ieh pRQf Drm asQfn aMdr bRfhmx aqy kfËI ny clfeI sI. gurU nfnk- gurU goibMd isMG ny ies pRQf nUM rwd kr idqf sI. gurdvfry aMdr sfry iswK brfbr hn. koeI AuWcf nhIN, koeI nIvF nhIN. hukm gurU hI dy skdf hY, ivakqI nhIN. iswK rihq mirafdf ivc vI iehI ivDfn bxfieaf igaf hY ik apxI mrËI nfl koeI apxI Buwl bÉÈvfAuxf cfhy qF sQfnk sMgq kol jf ky bynqI kr skdf hY (Dwky nfl Aus ƒ bulf koeI nhIN skdf). purfxy DrmF ny vI iswK rihq mirafdf vflI rIq hI apxf leI hoeI hY. 500 sflF ivc iswK Drm bfry ijMnIaF vI ikqfbF iswK Drm dy ivdvfnF ny ilKIaF hn, AunHF ivc vI iksy ivdvfn ny Aus ‘pujfrIvfd` dI hmfieq nhIN kIqI jo awj qÉqF dy nF `qy iswKI ivc GusyiVaf jf irhf hY. ipCly do sflF ivc ijMnIaF vI pusqkF akfl qÉq bfry CpIaF hn, AunHF sfrIaF ivc hI myry AupRokq dfavy ƒ TIk mMinaf igaf hY. AupRokq dy bfvjUd, apxI cmVI bcfAux leI jy mYN pujfrIaF awgy pyÈ ho jFdf hF qF mYN iswKI ivc ‘pujfrIvfd` ƒ pRvfn krn df doÈI bx jFdf hF qy ieh mMn lYNdf hF ik gurdvfry aMdr sfry iswK brfbr nhIN qy iek sËf dyx vflI qy dUjI sËf lYx vflI-do ÈRyxIaF iswKI ivc mOjUd hn. ieh gurU nfl DoKf hovygf. vrlz iswK knvYnÈn, 2003 ny vI iesy isDFq ƒ pRvfn kr ky mYƒ hukm idqf sI ik mYnUM guwsy ivc afey pujfrI swd lYx qF mYN nf jfvF. AudoN myry ivruD koeI ‘hukmnfmf` nhIN sI . gurU-pMQ df ieh hukm mYN mMn ilaf sI qy afÉrI sfhF qk mMndf rhFgf. not kr lAu, mYN qbfh ho jfvF, brbfd ho jfvF pr pujfrIvfd awgy isr nhIN Jukygf. ieh isr isrÌ gurU aqy sMgq awgy Jukx leI hI bixaf hY. pujfrIaF awgy Jukx leI nhIN. pr jy Auh afp myry Auqy golI clfAux df aYlfn krn qF AunHF sfhmxy ËrUr pyÈ ho jfvFgf- isr JukfAux leI nhIN, apxf qy gurU ƒ smripq bfkI iswKF df isr AuWcf krn leI.

spoksmYn ivruD bolx vfly pihlF apxI pIVHI hyT sotf Pyrn: Éflsf pMcfieq
luiDafxf, 30 mfrc (afr[aYs[ Éflsf):
ÈRomxI Éflsf pMcfieq luiDafxf ÈihrI dy knvInr BuipMdr isMG inmfxf, amndIp isMG duwgrI, rfjivMdr isMG kfkf ny awj pRYWs dy nF iek sFJf ibafn jfrI krdy hoey aMimRqsr ivKy qyjf isMG smuMdrI hfl ivc ‘‘spoksmYn`` dy sbMD ivc jo mIitMg hoeI, Aus aMdr ÌYzryÈn afgU gurcrn isMG gryvfl vloN Éflsf pMcfieq `qy nUrmihlIey, inrMkfrIey, isrsy vfilaF dy sfQI hox dy lgfey doÈF dI sÉq inÉyDI kIqI geI. s[ inmfxf ny ies sbMDI ikhf ik awj dIaF kuwJ aÉbfrF bfdl dI Gr vflI bIbI suirMdr kOr dIaF ÌotoaF nfl BrIaF peIaF hn, ijs ivc bIbI suirMdr kOr isrsy vfly bfby dy pYrF ivc bYTI hY aqy bfdl vloN mukt lgf ky hvn Xwg krvfAuxy qy apxI soc nUM afr[aYs[aYs[ kol igrvI rwKxf kI ÌYzryÈn afgU gryvfl nUM nËr nhIN afAuNdf? nUrmihlIaf jo pMjfb dIaF sYNkVy DIaF leI bYTf hY, Aus ivruD koeI kfrvfeI qF kI krnI hY akflIaF ivcoN koeI bol vI nhIN irhf hY. qyjf isMG smuMdrI hfl ivc hoeI mIitMg nUM Éflsf pMcfieq ny byÈrmI dI iÈKr disaf ik ieh pMQ pRmfxq iswK rihq mirafdf nUM nf mMnx vfilaF df iekwT sI. Éflsf pMcfieq ny ikhf ik ieh zyrydfr aqy jQydfrF df vD irhf gTjoV iswK pMQ leI Éqry dI GMtI hY. gryvfl dy lgfey ielËfm nUM Éflsf pMcfieq ny pUrI qrHF nkfridaF ikhf ik ieh ÈÉs Éud apxI dfVHI rMgdf hY, jo ik akfl qÉq dI mirafdf muqfbk qnÉfhIaf hY aqy akfl qÉq qoN BgOVf hY. AunHF ikhf ik afÈUqoÈ df ivroD Éflsf pMcfieq ny swB qoN pihlF kIqf sI, ieh smuwcf iswK jgq jfxdf hY, ijs dI imsfl mlot ivKy Éflsf pMcfieq dy afgUaF ny golIaF KfDIaF, ijs dy pRqwK sbUq mOjUd hn. Éflsf pMcfieq dy afgUaF ny ikhf ik aYsy dfVHI rMgx vfly qnÉfhIey ƒ pihlF apxI pIVHI hyT sotf mfr lYxf cfhIdf hY. Éflsf pMcfieq ny ‘‘spoksmYn`` df ivroD kr rhy smuwcy lokF df pRYWs dI afËfdI `qy hmlf krfr idqf aqy mnuwKI aiDkfrF dI AulMGxf dsI, jd ik smuwcI pRYWs apxI jfn joÉm ivc pf ky smfjk burfeIaF lokF dy sfhmxy ilaf rhIaF hY. pRYWs dI inKyDI inMdfXog hY ieh isrÌ DVybMdI kr ky kIqI jf rhI hY. Éflsf pMcfieq ny smuwcIaF jQybMdIaF nUM apIl kIqI ik DVybMdIaF qoN Aupr AuT ky jo ‘‘spoksmYn`` aMdr qruwtIaF hn, AunHF nUM iml bYT ky dUr kIqf jfvy nf ik DVybMdI df iÈkfr ho ky aÉbfr nUM bMd krvfAux dIaF koJIaF hrkqF kIqIaF jfx.

spoksmYn kOm ƒ qoV nhIN joV rhI hY : eIsVU
KMnf, 30 mfrc (prdIp isMG):
‘jykr ‘‘spoksmYn`` afËfdI qoN pihlF hoNd ivc af jFdf qF 1947 dy iswK ivroDI dMgy, 1984 `c hoieaf sRI drbfr sfihb aMimRqsr `qy hmlf, AuprMq pMjfb ivc aqvfd dy nF `qy cwlI kflI hnHyrI afid qoN bicaf jf skdf sI qy iswK pMQ ieMny ihwisaF ivc nf vMizaf jFdf. ‘‘roËfnf spoksmYn`` sfry pMQ nUM iekwTy krn dy XqnF ivc ruiJaf hoieaf hY qy swBnf nUM sfÌ, nyk nIaq nfl ‘‘spoksmYn`` dy ies Auprfly dI ÈlfGf krnI bxdI hY. Aukq gwl awj ieQy coxvyN pwqrkfrF nfl gwlbfq kridaF ÈRomxI akflI dl (aMimRqsr) KMnf dy pRDfn jQydfr amrIk isMG eIsVU aqy jnrl skwqr puils iËlHf KMnf jQydfr gurmuK isMG pUrbf ny sFJy qOr `qy khI. jQydfr pUrbf ny ikhf ik ‘‘roËfnf spoksmYn`` ny kdy vI iswK kOm nUM qoVn dI gwl nhIN kIqI, sgoN inwgr XqnF sdkf sBnF nUM iek plytÌfrm `qy iekwTf krn leI kMm kIqf hY. jQydfr pUrbf ny ikhf ik iswK kOm dI ieh bdiksmqI hY ik ‘‘spoksmYn`` bhuq lyt hoNd ivc afieaf, nhIN qF awj kOm df muhFdrf hI kuwJ hor hoxf sI. idwlI gurdvfrf pRbMDk kmytI qy ÈRomxI gurdvfrf pRbMDk kmytIaF iek huMdIaF, ijs nfl iswK kOm df Blf hI hoxf sI. ieQy ieh gwl ivÈyÈ qOr `qy vrnxXog hY ik ijQy ÈRomxI kmytI dI qrÌoN ‘‘roËfnf spoksmYn`` ivruD iekwT kr ky ‘‘spoksmYn`` dy muwK sMpfdk s[ joigMdr isMG aqy ‘‘roËfnf spoksmYn`` ivruD hokf idqf jf irhf hY AuQy awj puils iËlHf KMnf dy smUh ahudydfrF ny iek sur ivc ‘‘roËfnf spoksmYn`` dI vkflq kridaF ies aÉbfr nUM iswK kOm leI ivÈyÈ qOr `qy mfrg drÈk disaf hY.

pRYWs ivruD iekqrÌf kfrvfeI nfl akfl qÉq sfihb dI mirafdf ƒ Zfh lwgI: bfbf vzflf
atfrI, 30 mfrc (jspfl isMG atfrI) :
‘scu suxfiesI scu kI bylf` gurbfxI dI ies quwk `qy iblkul Érf Auqr irhf iswK ihwqF df alMbrdfr qy pMjfb df ieko-iek pMQk aÉbfr ‘roËfnf spoksmYn` pRqI ÈoRmxI gurduafrf pRbMDk kmytI dy pRDfn jQydfr avqfr isMG mwkV qy hornF vloN kIqy jf rhy awq JUTy aqy gumrfhkun pRcfr nfl iswK ihridaF ƒ BfrI Tys phuMc rhI hY. gurduvfrf gurUsr sqlfxI sfihb dy muwK syvfdfr qy bfbf kUMmf isMG ieMjInIairMg kflj huiÈafr ngr dy cyarmYn bfbf guripMdr isMG vzflf ny ikhf ik ÈoRmxI akflI dl bfdl dy pRDfn pRkfÈ isMG bfdl dy ieÈfry `qy ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI aqy akfl qÉq sfihb dy jQydfr vloN iek socI smJI aqy igxI-imQI sfjÈ qihq lokqMqr dy cOQy QMm vjoN jfxy jFdy ‘pRYWs` nfl iekqrÌf kfrvfeI krn nfl akfl qÉq sfihb dI mirXfdf ƒ Zfh lwg rhI hY. AunHF afiKaf ik bIqy kwlH aMimRqsr ‘roËfnf spoksmYn` ivruD kIqy iekwT ivc koeI vI pMjfb dI jQybMdI hfËr nhIN hoeI, ijs qoN sfbq huMdf hY ik pMjfb invfsI ‘roËfnf spoksmYn` aÉbfr dI ipwT `qy KVy hn. bfbf vzflf ny ÈRomxI kmytI ƒ suJfa idMidaF ikhf ik Auh smucy pMjfb ivc niÈaF ivruD, piqqpuxy dy iÉlfÌ aqy BrUx hiqafvF ivruD lokF ƒ lfmbMd kr ky iek vwzI lihr pYdf krn ikAuNik ÈRomxI kmytI dIaF nlfiekIaF kfrn awj iswK muMzy-kuVIaF vfl ktvfeI iPrdy hn. bfbf vzflf ny ‘roËfnf spoksmYn` aÉbfr dI qrIÌ kridaF afiKaf ik iek swcI suwcI qy pMQk ihwqF dI rfKI kr rhI pMQk aÉbfr ƒ hr pwKoN sihXog dyxf cfhIdf hY ikAuNik dyÈ dI afËfdI dy 60 sfl bfad lcr aqy aÈlIl aÉbfrF df mukfblf krn leI iek prvfrk aqy Dfrmk ivcfrF vflf aÉbfr pMjfbIaF dI JolI ipaf hY ijhVf ivroD dy bfvjUd idno idn lokF ivc hrmn ipafrf huMdf jf irhf hY. AunHF ikhf ik ‘roËfnf spoksmYn` aÉbfr ieMtrnYWt Aupr vI AuplbD hox nfl ies aÉbfr dy ivdyÈF ivc vI pfTkF dI igxqI vDI hY. AunHF ikhf ik Auh qn, mn aqy Dn nfl ‘roËfnf spoksmYn` ƒ hr pwKoN pUrn sihXog idMdy rihxgy.

rfiKaF hwQoN hI Drm Éqry `c!
ÈRomxI kmytI dy mMc qoN BVkfAU qkrIrF
pMjfb dy mfhOl ƒ lFbU lfAux aqy jMgl rfj dI Xfd qfËf krfAux dIaF koiÈÈF

cMzIgVH, 30 mfrc (spoksmYn inAUË srivs) : iswK ieiqhfs ivc ieh Èfied pihlI vfr hoieaf hY ik gurU nfnk vloN sfjy gey pMQ dy ÈoRmxI mMc `qoN (ÈoRmxI gurduafrf pRbMDk kmytI) bfby nfnk dI soc ƒ smripq iksy iswK ƒ soDx dy Ìrmfn jfrI kIqy gey hn. gwl qF ieiqhfs ivc drj ho cukI hY ikAuNik mOq dy ieh Ìqvy kmytI dy pRDfn dI hfËrI ivc dfgy gey hn aqy iksy ny ienHF ÌqivaF qoN apxy afp ƒ alfihdf rKx df ibafn hfly qk jfrI nhIN kIqf pr pMjfb dI nOjvfn pIVHI ƒ muV bMdUkF PVfAux dIaF guJIaF koiÈsF kIqIaf jf cukIaF hn. inrsMdyh pMQ Éqry `c hY iswK pMQ dy vwK-vwK vrgF vloN kmytI dy mMc qoN jfrI hoey ies mOq dy Ìqvy df iqwKf ivroD kIqf jf irhf hY.
aMimRqsr (mihMdr isMG) : sRI akfl qÉq sfihb dy sfbk jQydfr BfeI rxjIq isMG ny iswK nOjvfnF ƒ apIl kIqI hY ik Auh igafnI joigMdr isMG vrgy gRMQIaF dy ‘AuTo koeI sUrmf vrgy` llkfry sux ky BVkfht ivc nf afAux, ijs kfrn koeI nvNI musIbq nf KVHI ho jfvy ikAuNik aijhy svfrQI lokF kfrn iswK pMQ ƒ hI pihlF hI nuksfn Jwlxf ipaf hY aqy hux iPr ieh afpxy inwjI svfrQF leI nOjvfnF ƒ vrqxf cfhMudy hn. ieh apIl AunHF ny spoksmYn dy sMpfdk ƒ soDx leI awgy afAux leI ibafn dy sMdrB `c kIqI. ‘‘BfeI rxjIq isMG ny ikhf ik ieh (gMRQI) s[ pRkfs isMG bfdl dIaF ByzF hn jdoN Auh Gfh pfAuNdy hn qF ieh bol pYNdIaF hn pr jd kOm Auqy koeI musIbq bx jfvy qF mMjIaF dy hyT jf vVdIaF hn.`` iswK nOjvfn aijhIaF ByzF dIaF apIlF suxn dI QF dÈmyÈ ipqf ÈRI gurU goibMd isMG jI mhfrfj dy AupdyÈF aqy rfh AuWpr clx. bfdl dIaF ienHF ByzF ny sRI akfl qÉq sfihb, ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI aqy hor pMQk sMsQfvF qoN ielfvF pMQk pRRMprfvF, iswKI isDfqF aqy gur mrXfdf df pihlF hI bhuq nuksfn kIqf hY. iswK kOm ƒ mrvfAux qoN isvf hor kwuJ nhIN kIqf. ies leI kOm ƒ ienHF qoN koeI afs nhIN rwKxI cfhIdI ikAuNik ieh kyvl ÊrIb iswKF ƒ hI pMQ ivcoN Cykx aqy hukmnfimaF `qy aml krn dy adyÈ hI dy skdy hn. pRkfs isMG bfdl vrgy vwzy vwzy mgrmwCF vl mUMh krn leI vI iqafr nhIN hn ijhVy hvn krfAuNdy, iqlk lvfAuNdy, isrF qy mukt pvfAux qoN ielfvf Binafry, nUrmihlIey , swcy sOdy vfilaF dI hfËrI Brn aqy prkrmf krdy iPrdy hn. AunHF ikhf ik Auh ienHF gRMQIaF qoN puCxf cfhMudy hn ik kYptn kvljIq isMG, s[ suKdyv isMG ZINzsf aqy s[ prmjIq isMG srnf vrigaF ivruD hux qk ikAuN nhIN kfrvfeI kIqI jo ik aÉbfr ÈurU krn qoN pihlF spoksmYn dy sMpfdk vloN kIqy smfgm smyN sRI aKMz pfT sfihb jI dy Bog aqy ardfs ivc Èfml hoey sn. kyvl pwqrkfr mihMdr isMG vrgy ÊrIb pwqrkfrF ƒ mIitMgF ivcoN kwZx aqy hor iswKF ƒ aÉbfr df bfeIkft krn dIaF ihdfieqF kr rhy hn. BfeI rxjIq isMG ny ikhf ik AunHF ny sRRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI aqy ienHF gRMQIaF dI ies gwl dI vI smJ nhIN afAuNdI ik gurpurbvfsI bfbf Tfkur isMG dy dsihry mOky dmdmI tksfl dy muKI vjoN isropfE igafnI rfm isMG ƒ idqy gey sn pr kl dI mIitMg dOrfn bfbf hrnfm isMG DuMmy ƒ dmdmI tksfl dy muKI vjoN aqy igafnI rfm isMG ƒ dmdmI tksfl nfl sbMDq kih ky bulfieaf igaf hY. ienHF ƒ aijhf kridaF Èrm nhIN afeI ik Aus vyly bfbf DuMmf ikQy sI aqy igafnI rfm isMG ikQy sn. Auh bfbf DuMmy qoN vI ieh puCxf cfhMudy hn ik AunHF dI aijhI ikhVI mjbUrI sI ijs kfrn Auh s[ pRkfs isMG bfdl dy crnI jf lgy hn, ijnHF dI gurpurvfsI bfbf Tfkur isMG Èkl vI vyKxf psMd nhIN sn krdy aqy ieh bfbf Aus sMq smfj ƒU vI lFBy Cwz ky s[ mwkV dI JolI ivc jf bYTf hY ijs dy pRDfn bfbf srbjoq isMG bydI aqy AunHF dy sihXogIaF ny bfeIkft krn df PYslf kIqf sI.
mlOd qoN blijMdr pfl isMG anusfr spoksmYn aÉbfr dy muwK sMpfdk ivruD bIqy idnIN jfrI hoey nfdrÈfhI Ìqvy `qy apxI pRqIikRaf pRgt kridaF s[ krnYl isMG pMjolI mYNbr ÈRomxI gurdvfrf pRbMDk kmytI ny ikhf ik ÈoRmxI akflI dl, ÈoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI aqy Éflsf pMQ ny pYWRs dI aËfdI kfÌI lMbI jdo-jihd qoN bfad hfsl kIqI hY. AunHF ikhf ik jdoN Bfrq aMdr aYmrjYNsI lgf idqI geI sI apIl, dlIl aqy vkIl rwd kr idqy gey sn qF pMQ ny 19 mhIny morcf lgf ky aYmrjYNsI qoVI aqy pRYWs dI aËfdI nUM bhfl krfieaf sI. AuunHF ikhf ik ijs pMQ ny pRYWs dI aËfdI dy hk ivc Ìqvf idqf sI awj kuwJ ku afgU pMQ df nFa bdnfm krn leI pRYWs dI afËfdI `qy hmlf kr ky Éflsf pMQ, ÈoRmxI kmytI aqy akflI dl dy Èfnfmqy ieiqhfs nUM imwtI ivc rolx df Xqn kr rhy hn. AuunHF ieh vI ikhf ik spoksmYn qy muwK sMpfdk ny jo bIVf cuikaf hY Aus dI ÈlfGf kIqI jfxI cfhIdI hY. AuunHF ikhf ik iek bMdf swc dy mfrg `qy quiraf hY Aus df sfQ dyxf cfhIdf hY. AuunHF ieh vI ikhf ik gurU ny ikrq nUM pRDfngI idqI hY qy asI ikrq nUM Cwz ky gurU dI golk nUM luwtx dy rfh pey hoey hn. AuunHF ikhf ik jykr iksy nUM spoksmYn ivruD koeI ros hY qF ilÉq rUp ivc pRgt kIqf jfxf cfhIdf hY. sRI pMjolI ny ikhf ik DmkI aqy zrfvy dyxy sRI akfl qÉq sfihb jF ÈoRmxI kmytI df kMm nhIN. AuunHF ikhf ik spoksmYn aÉbfr nUM iek trwst clf irhf hY ijs `c ikrqIaF df pYsf ligaf hY aqy sfry hI akfl qÉq sfihb nUM smripq hn. jQydfrF nUM pihlF apxI pIVI hyT sotf Pyrxf cfhIdf hY. AunHF ikhf ik jykr pMQ jfg irhf hY qF pMQ nUM hwlfÈyrI dyxI cfhIdI hY.
cMzIgVH (spoksmYn ibAUro) : dmdmI tksfl dy hrnfm isMG DumF vloN srdfr joigMdr isMG muwK sMpfdk ƒ soD dyx dI DmkI sbMDI afpxI pRqIikiraf dydy hoey sRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI dy sfbkf skwqr aqy sInIar akflI afgU jQydfr mnjIq isMG klkwqf ny ikhf ik iksy nMƒ soDx dI DmkI nhI dyxI cfhIdI AunF ikhf ik guurmq anusfr iksy nMƒ qnKfh lgfeI jf skdI hY jF pMQ ivco Cyikaf qwk jf skdf hY . AunF awgy ikhf ik iswK Drm anusfr jnm dyx vflf aqy mfrn vflf akfl purK afp hY . AunF hor spÈt kridaf ikhf ik koeI aKbfr iswK pMQ ivco nhI CykI jf skdI.
ÈRomxI akflI dl aMimRqsr dy kOmI pRDfn ismrnjIq isMG mfn ny dmdmI tksfl dy muKI ny ieh mfVfkMm kIqf hY AunF ikhf ik pMQ dy doKI pMjfb dy iswKF qy jbr kr rhy hn AunF awgy ikhf ik jQydfr DMumF vwlo PiqhgVH sfihb ivc krvfey gey smfgm ipCy rvIieMdr isMG, kYptn amirMdr isMG qy pRkfÈ isMG bfdl sn. AunF ikhf ik DMumf vwlo joigMdr isMG nMƒ soDx bfry idqI geI DmkI ipCy aslIaq vyKx dI loV hI hY AunF ikhf ik ies leI DuMmF nMƒ vriqaf jf irhf hY. s: mfn ny ikhfik pMjfb dyiswKF ivc awg lgfAux dI koiÈÈ kIqI jf rhI hY AunF dfkihxf ik iksy nOjvfn nMƒ ienF dy khy Aupr iksy aÉbfr qy jfn df nuksfn nhI krnf cfhIdf.
ÈoRmxI akflI dl lOgovfl dy pRDfn pRo: pRym isMG cMdUmfjrf ny ikhf ik gurU pMQ anusfr iksy nMƒ soDx jF mfrn dI gwl nhI krnI cfhIdI sgo ieh kMm dlIl nfl krnf cfhIdf hY. AunF ikhf ik sMq aqr isMG jI bfry mfPI mMg ley jfx qoN bfad aqy ijs ivakqI vlo AunF bfry iliKaf igaf sI Aus vloN vI muafPI mMg ley jfx bfad ivvfd nMƒ hux smfpq kr dyxf cfhIdf hY. AunHF ikhf ik mfmlf vDfAux nfl pMQ df hI nuksfn hY. s[ cMdUmfjrf ny awj BIKI `c boldy hoey ikhf ik AunHF nUM spoksmYn vloN ByjI icwTI iml geI hY ijs `qy ivcfr kr ky mfmly nUM sulJfAux leI suihrd Xqn kIqy jf rhy hn pRMqU AunHF ies gwl `qy Ëor idqf ik ienHF jQybMdIaF nUM aÉbfr dy sMpfdk pRqI shI qy AusfrUu soc apxf ky koeI nf koeI rfh kZxf cfhIdf hY. cMdU mfjrf ny ikhf ik iksy sMpfdk nfl mqByd hoxy vKrI gwl hY pRMqU aÉbfr nUM bMd krfAuxf Êlq kfrvfeI hY. awj mfnsf ivc sfzy pwqrkfr nfl mulfkfq dOrfn s[ cMdUmfjrf ny ikhf ik Drm df byloVf hAUaf KVf kr ky lokqMqr dy cOQy QMmH pRYWs dI aËfdI nUM dbfAux dy kIqy jf rhy jqn Éqrnfk ho skdy hn. AunHF ikhf ik ijnHF jor pMjfbI aÉbfr nUM bMd krfAux `qy lfieaf jf irhf hY. ieh hI jqn cMgIaF pMQk pRMprfvF dI bhflI leI lgfieaf jfxf cfhIdf hY.

idwlI gurduafrf pRbMDk kmytI dy sfbkf pRDfn srdfr prmjIq isMG srnf ny ikhf ik bfbf hrnfm isMG DMumF aijhf ibafn nhI dy skdy ies leI Auh bfbf DuMmF nfl gwlbfq kIqy bgYr koeI ibafn nhI dy skdy
bfbf srbjoq isMG bydI ny ies mfmly nMƒ mMdBfgI kihx qo ielfvf hor ivsQfr ivc jfx qo ienkfr kr idqf.

‘spoksmYn`` nUM bMd krvfAux vfilaF nUM mUMh qoVvF jvfb idqf jfvy: jgpfl isMG
luiDafxf, 30 mfrc (ivÈyÈ pRqIinDI):
sInIar kFgrsI afgU s[ jgpfl isMG KMgUVf ny ‘‘spoksmYn`` dy pRqIinDI nfl gwlbfq dOrfn ikhf ik swc dI afvfË bulMd kr rhI ‘‘roËfnf spoksmYn`` ivruD GtIaf pwDr df pRcfr jQydfr mwkV kr rhy hn, Auh bhuq hI Èrm vflI gwl hY. s[ jgpfl isMG KMgUVf ny ikhf ik ‘‘spoksmYn`` aÉbfr smUh pMjfbIaF dI aÉbfr hY, jo lokF nUM swcIaF ÉbrF phuMcf ky AunHF nUM jfgrUk kr rhI hY aqy aÉOqI lIzrF dy kfrnfimaF nUM jnqf dI adflq ivc pyÈ kr ky apxf ÌrË bfÉUbI inBfa rhI hY. AunHF awgy ikhf ik ‘‘spoksmYn`` dy aYzItr sfihb ivruD jo lok nIvIN pwDr dI ibafnbfËI kr ky apxIaF rfjnIqk rotIaF syk rhy hn, Auh qurq bfË afAux nhIN qF AuunHF nUM mUMh qoVvF jvfb idqf jfvygf. AuunHF ny srkfr qoN mMg kIqI ik pRYWs dI afËfdI `qy hmlf krn vfilaF ivruD qurq kfnUMnI kfrvfeI kIqI jfvy.

qÉqF qoN pwK-pfqI hukmnfmy iswK pMQ leI gMBIr smwisaf
goieMdvfl sfihb, 30 mfrc (hrpfl isMG kMg) :
awj ieQoN vwK-vwK iswK jQybMdIaF, ÈRomxI Éflsf pMcfieq, gurmiq pRcfr kyNdr, rfÈtrI lok ihwq pfrtI, iswK nOjvfn ivkfs sBf aqy ielfky dIaF hor ÈÉsIaqf dI mIitMg krnl joigMdr isMG aqy pRo[ srbjIq isMG jI dI pRDfngI hyT hoeI. mIitMg ƒ sMboDn kridaF krnl joigMdr isMG ny afiKaf hY ik ies vyly pMQ nUM keI smwisafvF drpyÈ hn. ieh gurbfxI isiKaf qoN Btk jfx kr ky KVHIaF ho geIaF hn. ienHF ivcoN swB qoN gMBIr hY qÉqF qoN pwKpfqI hukmnfmy. iek BfvyN hvn krvfAux, iqlk lgvfAux afÈUqoÈ aqy Binafry vrgy aKOqI bfibaF nUM mwQy tykx, Auh iPr vI pMQ dy nyqf hn. dUsry jo gurbfxI dIaF AudfhrxF dy swc bolx ik gur iblfs pfqÈfhI CyvI aqy bicwqr nftk, gurUaF `qy JUTIaF quhmqf lgfAuNdy hn, nUM pMQ ivcoN Èyikaf jFdf hY. qrfsdI ieh hY ik ies qrHF dy hukmnfmy dyx vyly ieh nhIN disaf jFdf ik gurbfxI dI iks isiKaf dI axdyKI kIqI geI hY. hukmnfimaF ivc dlIl nhIN kyvl DONs hMudI hY. ‘‘spoksmYn`` dI Audfhrx lvo. ies nUM pVHn qoN iswK jgq ƒ mnHF kIqf igaf hY. ‘‘roËfnf spoksmYn`` ipCly cfr mhIinaF qoN Cp irhf hY koeI dwsy ik ies ny ikhVI gwl iswKI afdrÈ dy ivruD ilKI hY? sgoN jo kMm akfl qÉq dy inXukq syvfdfrF nUM krnf cfhIdf sI, tI[vI[ cYnlF nUM iswKI df mfjk bxfAuxy rok ky ies aÉbfr ny kr ivKfieaf hY.

pUrI kOm qy pMjfbI ipafry quhfzy nfl hn
nvyN vrHy dI afmd `qy qusI iswK kOm ƒ iek qohÌf ‘spoksmYn` dy rUp ivc idqf hY. ies ibKVy sÌr ivc pUrI kOm qy pMjfbI mF bolI dy ipafry quhfzy nfl hn. kuJ ÉudÊrË Dfrmk qy isafsI nyqfvF nfl kOm nhIN bx jFdI. lok Bfgo qy ikrqI lfloaF dI pCfx krnf jfxdy hn. afp dy ies ibKVy kMm leI iswK kOm afp jI dI irxI rhygI. afm ÉbrF qF hr aÉbfr idMdf hY pr jo kflm afp jI ny spoksmYn rfhIN arMB kIqy hn, Auh apxy afp ƒ pMjfbIaq df mudeI hox df dfavf krn vfly smfcfr pwqr ny vI nhIN ÈurU kIqy. ‘awj df idn ieiqhfs ivc` qy gurbfxI dy arQF vfly kflm kfibly qfrIÌ hn. sfzI koiÈÈ ieh hY ik hr iensfn ƒ ieh Auprokq ilKy kflm pVHn dI ËrUrI bynqI krdy hF qy Éfs kr ky bIbIaF qy bwØicaF ƒ. jy bIbIaF vkq dI Gft df bhfnf kr ky sfrf aÉbfr nf pVH skx, kyvl ieh aiq ËrUrI do kflm qF ËrUr pVH skdIaF hn. aÉbfr hr pwKoN inwq nvIaF pulFGF Brdf jf irhf hY. bfkI jo vf-vrolf iek Dfrmk ÈÉsIaq dy nF qy ieh sfD lfxf pf irhf hY, ies qoN GbrfAux dI koeI loV nhIN. ies zrfmy mgr ieh zyryvfdI sfD lok qy pMjfb dy iek aÉbfr df mflk hY. Aus ƒ qusI vI qy afm iswK jnqf vI jfxdI hY. sfD lfxf qF ies kr ky aOKf hY ik ieh lutyry toly dy qusI pfj AuGfVy hn. asI vI Aus dIaF sI[zI[Ë apxI smrwQf muqfbk vMzIaF hn. keI pRvfrF ƒ iekwTy kr ky ivKf vI rhy hF. sfzy Dfrmk lIzrF ƒ iek nvF aÉbfr ÈurU hox qy qF aiq dIaF pIVF AuTIaF hn qy bolx qy ilKx dI afËfdI ƒ kuclx leI qF hukmnfmy jfrI kr rhy hn pr ijhVy lok apxy ieÈt ƒ Bfv gurbfxI ƒ inwq vyc rhy hn, AunHF bfbq mUMh ivc GuMgxIaF pfeI bYTy hn. awj hr gurdvfry ivc sfDfrx pfT, aKMz pfT qy anMd kfrj dIaF ÌIsF mukrr hn. pMjfb dy ipMzF ivc ieh kMm syvf mukq iswK krdy sn. bVy cfa qy sDrF nfl sfzy purfxy Dfrmk lok apxy ÌrË inBfieaf krdy sn. Gr vfly apxI hYsIaq muqfbk syvf krdy sn. pr awj 1200 rupey sfDfrx pfT aqy 1800 rupey aKMz pfT qy 950 rupey anMd kfrj krfAux dy mukrr kIqy hoey hn, BfvyN lokl gurdvfrf kmytIaF hox jF ÈoRmxI kmytI dy aDIn gurdvfiraF dy pRbMDk hox. ieh vfDf pihlF ÈihrF ivc ÈurU huMdf hY qy iPr ipMzF ivc jf vVdf hY.
Éq iËafdf lMmyrf ho irhf hY. asI qF afp leI ardfsF qy bynqIaF krdy hF. sfjxhfr ipqf afp ƒ lMmI Aumr bÉÈy qy klm quhfzI ƒ iesy qrHF ilKdy rihx df bl bÉÈy. sfzIaF idlI ieCfvF hn :
‘‘dosqf! qYƒ imlx srdfrIaF,
lY lvF mYN qyrIaF duÈvfrIaF.
bfËIaF Auh ijwq ky Gr qUM muVyN,
ijhVIaF DrqI `qy swB ny hfrIaF.
imwtI dy nfl moh qyrf bixaf rhy,
sUrjF sMg rihx qyrIaF XfrIaF.
_ hrbMs isMG QUhf,
rfjpurf , pitaflf.

dsF nhuMaF dI ikrq krn vfly spoksmYn dy hwk `c zty
cMzIgVH, 31 mfrc (spoksmYn inAUË srivs
). bfdl dl dy iek DVy vjoN ivcr rhy aKOqI Dfrmk afgU aqy gurU dI golk `qy pl rhI ‘bfbf brfdrI` vloN bIqy idnI ÈoRmxI kmytI dy mMc leI iekwT kr ky spoksmYn dy muwK sMpfdk dy iÉlfÌ jfrI kIqy gey mOq dy Ìqvy df smUh pMjfb ihqYÈIaF aqy gurU dy dsF nhuMaF dI ikrq krn vfly iswKF vloN ros pRgt kIqf jf irhf hY. spoksmYn dy dÌqr ƒ dyÈ-ivdyÈ qoN bypnfh sMdyÈ iml rhy hn. iswK sMgq df mMnxf hY ik gurmiq df anusfrI ho ky spoksmYn ny swc dI gwl kIqI hY. ikAuNik bfxI `c gurU ny ihdfieq kIqI hY ik gurU df iswK BYa kfhu ko dyq nih nih BY mfnq afn dy mhFvfk df anusfrI ho ky swc dI gwl iksy vI kImq `qy krdf rhy aqy dUsrI iDr ƒ vI ieh ihdfieq kIqI geI hY ik svfl df jvfb dlIl nfl idqf jfvy (ros nf kIjY Auqr dIjY). iswK pMQ df mMnxf hY ik spoksmYn ny gurU dI ihdfieq ƒ hI mMinaf hY aqy swc ƒ Aujfgr krn leI ies vloN apxfeI geI phuMc shI hY. nvIN idwlI qoN hirBjn isMG anusfr idwlI gurdvfrf pRbMDk kmytI dI Drm pRcfr kmytI dy muKI s[ qrsym isMG ny ikhf ik ivcfrDfrk vKryvyN kfrn iksy ƒ DmkI dyxf gurmiq ivroDI ruJfn hY ijs dI iswK ieiqhfs ivc koeI imsfl nhIN imldI. AunHF ikhf ik BfeI hrnfm isMG DuMmf koloN vI asIN ies qrHF dI koeI AumId nhIN krdy sI. jy AunHF ny BfvnfvF ivc vih ky spoksmYn dy muwK sMpfdk s[ joigMdr isMG nUM DmkI idqI hY qF Auh qurq ies nUM vfps lY ky pMQk rvfieqF dI pflxf krn. AuunHF ikhf ik jy gurmiq rvfieq ivc DmkI dyx dI prMprf huMdI qF sRI gurU nfnk dyv jI BfeI mrdfny nUM hukm idMdy ik jfAu ivroDIaF nUM soD ky afAu. s[ qrsym isMG ny ikhf ik iswK ivroDI ÈkqIaF iswKF dI Brf mfrU jMg qoN byhwd ÉuÈ ho rhIaF hn, ies kr ky sfzy Dfrmk mhF purÈF nUM cfhIdf hY ik Auh ivcfr vtFdry nfl mqBydF nUM dUr kr ky cVHdI klf vl lY jfx. aMimRqsr qoN mihMdr isMG anusfr KflVf imÈn kmytI ny bIqy idnIN qyjf isMG smuMdrI hfl ivc spoksmYn ivruD hoey iekwT nUM gurU sfihbfn dI ivcfrDfrf dy ivroDIaF df iekwT krfr idqf hY. sMsQf dy pRDfn s[ hrmndIp isMG srhflI, bulfry s[ suKivMdr isMG plfsOr aqy pRcfr skwqr s[ kfbl isMG ny ikhf ik jQydfr joigMdr isMG vydFqI aqy bfbf hrnfm isMG DuMmf vloN kIqI geI ibafnbfËI qoN ieh sfbq ho igaf hY ik ieh lok ihMdUqv dy hwQ-Toky aqy pRkfÈ isMG bfdl dy Êulfm hn. AuunHF ikhf ik jUn 1984 ivc sRI hirmMdr sfihb aqy sRI akfl qÉq sfihb `qy hoey hmilaF df doÈI bfdl hY aqy bfdl dIaF sOVIaF socF kfrn hI lMmy smyN qoN jylHF ivc bMd nOjvfnF dI irhfeI nhIN ho rhI. Auprokq afgUaF ny ikhf ik spoksmYn ivruD rOlf pfAux vfly sRI akfl qÉq sfihb aqy dmdmI tksfl `qy kfbË lokF qoN asIN puCxf cfhuMdy hF ik Auh bfdl aqy Aus dy prvfr ivruD koeI kfrvfeI ikAuN nhIN kr rhy jo gur mirafdf dy Ault apxy GrF ivc hvn krfAuNdy, iqlk lgvfAuNdy, isrF `qy mukt sjfAuNdy aqy Binafry vfly bfibaF dI cONkI Brdy rihMdy hn. Jbfl qoN gurmIq isMG anusfr ÈoRmxI akflI dl 1920 dy jnrl skwqr BfeI mnjIq isMG ny ÈRomxI kmytI pRDfn s[ avqfr isMG mwkV vloN spoksmYn ivruD kIqI mIitMg bfry ikhf ik gurU dI golk dI Êlq vrqoN kr ky iksy iek ivakqI dI ivroDqf krnf gurmiq isDfqF dy iblkul Ault hY pr mwkV AuhI hukm mMndf hY jo pRkfÈ isMG bfdl dI jyb ivco inkldy hn. AunHF ikhf ik kOm dy msilaF nUM pujfrIaF vloN iek pfsy rwK idqf igaf hY aqy scfeI dI gwl krn vfly gurUu dy pRymIaf df mUMh bMd krfAux leI ienHF kol ieko iek hiQafr pMQ ivcoN Cykxf hY. Èfied hux pujfrIaF df ieh hiQafr KMuzf ho cuikaf hY. iesy leI hux Èryafm gurU dy lV lgy hoey bMidaF nUM DmkIaF dyxIaF ÈurU kr idqIaF hn. AunHF ikhf ik s[ avqfr isMG mwkV apxy afkf nUM ÉuÈ krn leI spoksmYn ivruD kfrvfeIaF kr rhy hn pr smuwcI kOm s[ joigMdr isMG nfl zwt ky KVI hY. AuunHF ikhf ik s[ joigMdr isMG nUM swc dI afvfË iesy qrHF bulMd krnI cfhIdI hY qF ik iswK kOm nUM Éorf lf rhy ivakqIaF qoN prdf AuT sky. AunHF sMgqF nUM apIl kIqI ik afr[aYs[ aYs[ dy hwQ-Toky bxy ienHF cMd pfÉMzI afgUaF dI aslIaq nUM pCfxdy hoey ‘swc suxfiesI swc kI bylf` spoksmYn nUM bulMd krn leI 16 apRYl nUM cMzIgVH ivKy ho rhI knvYnÈn ivc phuMcx. brnflf qoN jgsIr sMDU anusfr iswK stUzYNt ÌYzryyÈn aimRqsr ny roËfnf spoksmYn ƒ bMd krvfAux dIaF DmkIaF dyx vfilaF aqy s[ joigMdr isMG nUM soDx dIaF gwlF krn vflIaF nUM sÉq icqfvnI idMidaF ikhf ik pihlF AuunHF nUM sfzy nfl twkr lYxI pvygI. stUzYNts ÌYzryÈn aMimRqsr dy jnrl skwqr mihMdr pfl isMG dfngV, pRYWs skwqr syvf isMG cwTf aqy BfeI suKbIr isMG sMgrUr ny ikhf ik swc dI afvfË pMQk aÉbfr spkosmYn dy sMpfdk nUM pMQ ivcoN Cykx vfly hux sfnUM vI Cyk dyx qF ik pfKMzIaF nUM rokx tokx vflf koeI bfkI nf bcy. ienHF afgUaF ny ikhf ik ieh aKOqI jQydfr aqy apxy afp nUM sMq khfAux vfly hI pRkfÈ isMG bfdl dy cmcy bx ky iswK kOm nUM koeI Tos pRfpqI nhIN krn idMdy. spoksmYn dy sMpfdk nUM soDx dIaF DmkIaF dyx vfly DuMmF nUM nsIhq idMidaF AuunHF ikhf ik DuMmf nUM QoVf bhuq idmfÊ qoN kMm lYxf cfhIdf hY. Auh bfdl aqy vydFqI dy ipCy lwg ky dmdmI tksfl dy isDfqF dIaF DjIaF nf Auzfvy. AunHF ikhf ik sMq jrnYl isMG iBMzrF vfilaF vloN arMBy iswK sMGrÈ nUM awgy qorn dI bjfey bfbf DuMmf iswK kOm dI mukqI dy rfh qoN ienkfrI ho ky bfdl aqy vydFqI dI juMzlI df mYNbr bx igaf hY. AuunHF ikhf ik jy DuMmf df idl iksy nUM soDx leI krdf hY qF Auh idwlI dMigaF dy doÈI, sRI gurU gRMQ sfihb df apmfn krn vfly anykF iswKF dy duÈmxF ƒ soD lvy. ÈoRmxI akflI dl (a) dy afgUaF drÈn isMG nfeIvflf, rxjIq isMG sMGyVf, hrI isMG sMGyVf, drÈn isMG ZINzsf, pRIqm isMG tonI aqy mnjIq isMG sMGyVf ny ikhf ik aÌsos dI gwl hY ik DuMmf bfdl df lMgotIaf Xfr bx ky swc ilKx vfly sMpfdk nUM soDx dIaF gwlF krn lwg ipaf hY jo sfÌ qOr `qy bfdl dI cfplUsI hY. zf[ mfn isMG inrMkfrI : pRisD iswK ivdvfn zf[ mfn isMG inrMkfrI ny spoksmYn dy mwuK sMpfdk nUM soDx dI DmkI nUM mnmuKI ibrqI dI Aupj ikhf. AunHF ikhf ik ÉUn-Érfby dIaF gwlF dI QF ieh lok sMvfd qoN Bj rhy. drasl, ienHF lokF kol koeI isDFqk aDfr hY hI nhIN, ieh kyvl Dwky nfl gurmq ivroDI gwlF nUM lfgU krn krfAuxf cfhuMdy hn. gurU df swcf iswK gurmq qoN Ault iksy vI isDFq nUM pRvfn nhIN kr skdf. s[ joigMdr isMG ny roËfnf aÉbfr clf ky apxf nF ieiqhfs ivc amr krf ilaf hY. cMgI gwl qF ieh huMdI ik pMQ s[ joigMdr isMG df snmfn krdf. zf[ hrijMdr isMG idlgIr: pRisD ieiqhfskfr aqy sRI akfl qÉq sfihb bfry ilKI pusqk dy lyKk ny ÈoRmxI kmytI dy mMc qoN ÈoRmxI kmytI dy pRDfn dI hfËrI ivc s[ joigMdr isMG nUM idqIaF DmkIaF nUM, bhuq hI mUrÉfnf kfrvfeI ikhf. AunHF ikhf ik ieh bhuq hI ÊYr-iËMmyvfrfnF hrkq hY aqy s[ mwkV ny afp hI isD kr idqf hY ik Auh ÈoRmxI kmytI vrgI sMsQf dy pRDfn dI QF, iksy muhwly dy GVMm cODrI vloN iËafdf sÌl ho skdy hn. AunHF ikhf ik sfzy jQydfrF dI iswK isDFqF ivc koeI jgHf hI nhIN, ieh kyvl isafsI mohry bx ky rih gey hn. s[ joigMdr isMG aÉbfr qoN bfad tI[vI[ cYnl dy ky iswK kOm dI syvf krn leI juty hoey hn, ies leI iswK sMgq AunHF dI ipT `qy af KVI hoeI hY. ÈoRmxI kmytI nUM puiCaf jfxf cfhIdf hY ik ieh kMm Auh ikAuN nhIN kr skI. msly gurmiq qy iswK rihq mirafdf anusfr sMgq ivc inptfey jfx: aiqMdrpfl isMG: pitaflf lok sBf hlky dy sfl 1999 ivc jylH dIaF slfKF ipCy bYTy ky lokF vloN ijqfey s: aiqMdrpfl isMG ny ikhf ik ieh ibafn mMdBfgf hY. iksy iswK ƒ iksy iswK leI DmkI dyx df koeI hwk nhIN. msly gurmiq aqy iswK rihq mirafdf anusffr sMgqF ivc bYT ky inptfey jfxy cfhIdy hn. ijnHF bMidaF ny aijhf ikhf hY ik Auh Éuud spwÈtIkrn dyx aqy dUijaF dy bwicaF ƒ ies pfsy pRyrn dI bjfey Éud jF apxy nOjvfn bwicaF ƒ qorn.

bfbf DMumy qoN isropfAu vfps lvFgyy: DrmI ÌOjI
muhflI, 31 mfrc (spoksmYn ibAUro)
: iswK DrmI ÌOjI aYsosIeyÈn dy cyarmYn BfeI amrIk isMG, jnrl skwqr BfeI kyvl isMG ny iek sFJy ibafn rfhIN ikhf hY ik dmdmI tksfl dy iek DVy dy muKI hrnfm isMG DuMmF nUM ‘roËfnf spoksmYn` iÉlfÌ kIqI BVkfAU qkrIr leI muafÌI mMgxI hI pvygI ikAuNik Aus ny jo kuwJ vI qyjf isMG smuMdrI hfl ivc afiKaf hY, Auh iksy vI qrHF pMQ dy ihq ivc nhIN. ‘spoksmYn` pUrI qrHF mirafdf ivc rih ky pMQ dI gwl krdf hY pr DuMmF sfnUM dwsy ik pMQ nUM Aus dI kI dyx hY? asl ivc DuMmF df pMQ nfl koeI vfsqf hI nhIN hY aqy nf hI gurmiq nfl kdy Aus dI koeI sFJ rhI hY. pihlF Auh s[ pRkfÈ isMG bfdl iÉlfÌ boldf sI pr awj Aus ny Ausy nfl sFJ iBaflI pf leI hY. iswK DrmI POjI aYsosIeyÈn dy dovyN afgUaF ny awgy ikhf ik jy Aus ny ‘roËfnf spoksmYn` qoN qurq muafÌI nf mMgI qF iek sfl pihlF jo pwg asF Aus nUM bMnHfeI sI, Auh asIN Aus qoN vfps lYx jfvFgy. ienHF afgUaF ny ikhf ik AunHF dI aYsosIeyÈn aijhIaF BVkfAU qkrIrF dI sÉq inMdf krdI swc bolx aqy ilKx vflf JUTy ƒ psMd nhIN huMdf: ÉlIPf
jgrfAu, 31 mfrc (suKdyv grg)
- ‘‘swc bolx aqy swc ilKx vflf JUTy bMdy ƒ kdy vI psMd nhIN huMdf ieh rvfieq kfÌI purfxy smyN qoN cwldI af rhI aqy afAuNdy BivwK ivc vI cwldI rhygI. ieh ivcfr KfdI borz pMjfb dy zfierYktr aqy kFgrsI kONslr pRsoqm lfl KlIPf ny spoksmYn aÉbfr ivruD JUTy lokF vloN kIqy jf pRcfr qy itwpxI kridaF khy. sRI ÉlIPf ny ikhf ik akflIaF ny hmyÈf hI swc ƒ mMnx qoN ienkfr kridaF JUT df hI sfQ idqf hY. AunHF ikhf ik akflIaF dI iprq rhI hY ik AunHF ny kFgrs pfrtI vloN pMjfb dy Bly leI kIqy aQfh qoV kMmF ƒ kdy vI nhIN shfiraf blik kMmF `coN KfmIaf kwZ ky Êlq pRcfr hI kIqf hY. sRI ÉlIPf ny hor ikhf ik awj pMjfb ivc kYptn amirMdr isMG dI Xog agvfeI hyT pMjfb qrwkI dIaF bulMdIaF CUh irhf hY. sRI ÉlIPf ny spoksmYn dy muwK sMpfdk joigMdr isMG ƒ soD dyx dI idqI DmkI bfry ikhf ik iksy vI ivakqI ƒ DmkI dyxI ÊYr kfƒnI hY aqy DmkI dyx vfly Aupr kfƒnI kfrvfeI krnI cfhIdI hY.

swc dI klm ƒ dbfAux dIaF koJIaF cflF df mUMh qoV jvfb idaFgy : BYromfjrf
KrV, 31 mfrc (soZI) : ÈoRmxI akflI dl (aMimRqsr) srkl sfihbËfdf ajIq isMG ngr muhflI dy pRDfn suKivMdr isMG BftIaf ny vwK vwK ibafnF ivc ÈoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI dy pRDfn avqfr isMG mwkV qy pMQ dy aKOqI TykydfrF nMƒ KuwlHy ÈbdF ivc cyqfvnI idqI hY ik swc dI klm (afvfË) nMƒ dbfAux dIaF koJIaF cflF df mUMh qoV jvfb idqf jfvygf. ienHF afgUaF ny ikhf ik imqI 29 mfrc nMƒ ÈoRmxI gurdvfrf pRbMDk kmytI dy pRDfn avqfr isMG mwkV vloN iswK Drm dy asl pihrydfr aKbfr roËfnf spoksmyn nMƒ bMd krvfAux leI rwKI mIitMg ivc jQydfr joigMdr isMG vydFqI aqy bfbf hrnfm isMG DuMmF vloN pMQ drdI qy roËfnf spoksmYn dy muwK sMpfdk joigMdr isMG iÉlfÌ ÈoRmxI kmytI dy mMc qoN aiq GtIaf ÈbdfvlI vrqxf, gflF kwZxIaF aqy jfnoN mfrn dIaF DmkIaF dyxf ienHF iËMmyvfr ahuidaF qy bYTy jQydfrf nMƒ ÈoBf nhIN idMdf. ienHF nMƒ Èrm afAuxI cfhIdI hY. Aukq akflI afgUaF ny afiKaf ik pRYWs BfrqI lokqMqr df cOQf QMm mMinaf hY jykr iksy aÉbfr ny ihMmq kr ky swc nMƒ lokF dI kcihrI ivc pyÈ kIqf hY qF ies ivc koeI burI gwl nhIN hY. AuunHF ikhf ik jykr jQydfrF nMƒ roËfnf spoksmYn dI koeI gwl kOVI lgdI hY qF AuHnHF nMƒ ies qy ivcfr kr ky apxI ÊlqI suDfrnI cfhIdI hY. jQydfr BYromfjrf, kuMBVf s[ BftIaf ny ikhf ik jQydfr mwkV qy bfdl juMzlI vloN aÉbfr nMƒ bMd krvfAux dIaF DmkIaF dy ky swc dI afvfË nMƒ nhIN dbfieaf jf skdf. swc ny qF hmyÈf swc hI rihxf hY. ienHF afgUaF ny spwÈt ÈbdF ivc dfavf kIqf hY ik ÈoRmxI akflI dl (aMimRqsr) roËfnf spoksmYn dy nfl iek mjbUq cwtfn vFg KVf hY aqy hr aOKI GVI ivc aÉbfr df sfQ idqf jfvygf.

vydFqI sfihb dOhrf mfpdMz nf apxfAu, scfeI dyK ky awKF bMd nF kro!
kotkpurf, 31 mfrc(guirMdr isMG mihMdIrwqf): imqI 30 mfrc dy roËfnf spoksmYn aÉbfr `c lwgIaF iqMn ÉbrF dy hvfly nfl akfs qÉq dy jQydfr joigMdr isMG vydFqI qy dohry mfpdMz apxfAux df doÈ lfAuidaF lok BlfeI pfrtI XUQ ivMg dy komI sMgTn skwqr s[cfnx isMG kotlI ablU ny pRYWs dy nFa jfrI ibafn `c ikhf sRomxI kmytI pRDfn s[avqfr isMG mwkV aqy akfl qÉq dy jQydfr joigMdr isMG vydFqI ƒ svfs kridaF ikhf hY ik isrÌ swcfeI ilKx bdly hI spoksmYn nfl duÈmxIaF ikAuN kwZIaF jf rhIaF hn. jdoN ik bfdl dl dy afgUaF qy pirvfirk mYNbrF Aupr koeI kfrvfeI ikAuN nhIN huMdI jo aKOqI bfilaF dI hfËrI Brdy iPrdy hn.

‘jy ÊYrq hY qF pyÈkÈ pRvfn krn`
aOV, 1 apRYl (blvIr QFdI) : awj iek mIitMg pMc ÈRomxI Éflsf pMcfieq BfeI jrnYl isMG dI pRDfngI hyT hoeI. ies mIitMg ivc pMQ dy pRiswD ivdvfn ig[ hrbMs isMG qyg, mf[ suirMdr isMG bMgf, s[ jsivMdr isMG pRDfn klgIDr syvk jQf kfhmf, s[ jsvIr isMG sfDVF, s[ hrI isMG doafbf, s[ hrjIq isMG AuVfpV, s[ suirMdr isMG, s[ hrjIq isMG inrvYr syvf susfietI nvFÈihr aqy hor sMgqF ny ihsf ilaf. mIitMg nUM sMboDn kridaF pMc jrnYl isMG ny ikhf ik jy ienHF ivc mfVI motI gYrq hY qF ienHF nUM s[ joigMdr isMG spoksmYn dI pyÈkÈ pRvfn krdy hoey nOjvfnF nUM BVkfAux dI bjfey ienHF iqMnF mhfpurÈF nUM smF QF dws ky s[ joigMdr isMG nUM soDx vfsqy afp awgy afAuxf cfhIdf hY. jQydfr avqfr isMG mwkV aqy jQydfr joigMdr isMG vydFqI ijnHF lokF nfl mIitMgF kr ky Ìqvy jfrI kr rhy hn, Auh lok nf qF sRI akfl qÉq sfihb qoN jfrI iswK rihq mrXfdf nUM mMndy hn nf ÈRomxI kmytI vloN jfrI kIqy nfnkÈfhI kYlMzr nUM mMndy hn. dUsry pfsy iswK rihq mrXfdf aqy nfnkÈfhI kYlMzr nUM mMnx vfly imÈnrI kflj, pMQk jQybMdIaF, pMQ dy pRiswD ivdvfn aqy sBf susfietIaF spoksmYn dy nfl KVHIaF hn. ienHF Drm dy TykydfrF nUM cfhIdf hY ik Gto Gwt akflI dl df pRDfn iksy aslI akflI nUM bxf lYx ikAuuNik akflI AuhI hY jo isrÌ akfl purK df pujfrI hY sRI gurU gRMQ sfihb qoN ibnHF iksy agy isr nhIN JukfAudf pr ieQy qF byVf hI grk ho cuwkf hY. s[ pRkfÈ isMG bfdl kdy dyvI df mukt pihndf hY, kdy mfqf dIaF cuMnIaF, iÈvilMg dy drÈn cMdrf suafmI qoN hvn krfAuudf hY. ijnHF lokF df pRDfn hI ÊYr iswK (krmkFzI) hY ijs nUM apxy gurU `qy hI Brosf nhIN, Aus dy Qwly kMm krn vfly ÈRomxI kmytI dy pRDfn aqy aKOqI jQydfr ikMnf ku iswKI isDFqF `qy pihrf dy skdy hn.

sMq bfibaF vloN vI spoksmYn nfl iekjutqf df pRx
atfrI, 2 apRYl (jspfl isMG atfrI)

: ÈRomxI akflI dl bfdl dy iek DVy vjoN ivcr rhy aKOqI Dfrmk afgU aqy gurU dI golk `qy pl rhI ‘bfbf brfdrI` vloN bIqy idn ÈRomxI kmytI dy mMc leI iekwT kr ky roËfnf spoksmYn aÉbfr dy muwK sMpfdk s[ joigMdr isMG dy iÉlfÌ jfrI kIqy gey Ìqvy ivruD smUh pMjfbI ihqYÈIaF aqy gurU dy hukm `c rih ky dsF nhuMaF dI ikrq krn vfly kfr syvk bfbf guripMdr isMG vzflf muwK syvfdfr gurdvfrf gurUsr suqlfxI sfihb huuiÈafr ngr, bfbf hIrf isMG TwTI Kfrf, bfbf inrml isMG JfV sfihb vfly, bfbf myjr isMG vF, bfbf kfbl isMG, bfbf anUp isMG hjr sfihb vfly, bfbf ipafrf isMG, bfbf jogf isMG, bfbf gulfb isMG TwTIKfrf, bfbf mnjIq isMG hrKovfl, bfbf sUbf isMG, bfbf Bjn isMG, bfbf ibkr isMG, bfbf pfKr isMG hrKovfl, bfbf pRkfÈ isMG BYxI mwtUaF, jrnYl isMG mOV vflf, bfbf kfbl isMG atfrI, lMgr clY gur Èbid sMsQf dy pRDfn zf[ srbjIq isMG huiÈafr ngr aqy bfbf vzflf dy pRYWs skwqr qyjbIr isMG atfrI ny roËfnf spoksmYn aÉbfr dy hwk ivc iekjutqf idKfAux df pRx kr ilaf hY. AunHF ikhf ik ijhVf kMm ÈRomxI kmytI ƒ krnf cfhIdf sI, awj AuhI kMm iekwlf ivakqI s[ joigMdr isMG kr irhf hY. 2 arb 86 kroV rupey dy bjt vflI mhfn sMsQf ÈRomxI kmytI Drm pRcfr vfsqy iek tYlIivËn sYNtr qk nhIN KolH skI aqy nf hI koeI apxf aÉbfr afrMB kr skI hY.

-------------------------------------

‘soDx df Ìqvf afAux vfly ieiqhfs `qy klMk`
jMmU, 2 apRYl (zf[ gurivMdr isMG)

: ly ieiqhfs leI klMk sfbq hovygf. Auprokq ivcfrF df pRgtfvf dsmyÈ XUQ afrgynfeIËyÈn dy mYNbrF mnkml isMG, mnmohn isMG, krmjIq isMG, blivMdr isMG, rxjIq isMG, suirMdr isMG ibwtU, qijMdrpfl isMG, amrjIq isMG, blpRIq isMG, kuldIp isMG, nirMdrpfl isMG qy blivMdrpfl isMG ny jMmU siQq spoksmYn dy dÌqr ivc af ky kIqf. AunHF ikhf ik asIN jQydfr vydFqI aqy avqfr isMG mwkV qoN pMQk Bly dI pihlF hI koeI afs nhIN rwKI hoeI sI, pr jo ibafn bfbf DuMmf ny qfilbfnF vfly ZMg nfl dfiÊaf hY, Aus nfl dmdmI tksfl dy muKI vjoN jo siqkfr sfzy aqy lwKF nOjvfnF dy mnF ivc sI, Auh awj KyrUM KyrUM ho igaf hY. AunHF awgy ikhf ik ijQy DuMmf vrgy rihbr iswK pRYWs ƒ Éqm krn leI Ìqvy jfrI kr rhy hn, AuQy asIN iswK mIzIaf qy pRYWs dI kfiemI leI muwK sMpfdk s[ joigMdr isMG dI Zfl bx ky KVy hF. ies mOky ienHF nOjvfnF ny s[ joigMdr isMG jI dy bfzIgfrz bxn dI vI pyÈkÈ kIqI qF jo AunHF dy igrybfn vl vDx vfly hwQ ƒ mOkf rihMidaF hI roikaf jf sky. AunHF aYlfn kIqf ik asIN spoksmYn ƒ jMmU kÈmIr dy hr iswK Gr ivc lY ky jfvFgy aqy ies pMQk prcy ƒ cVHdI klf `c rwKx dI koiÈÈ krFgy.




.