.

gurU gRMQ sfihb - smfj nv isrjxf df afDfr

pRo: ieMdr isMG 'Gwgf'

muwZly rUp ivwc mnuwK smfjk pRfxI hY, ies ƒ dUsiraF dy sfQ dI loV hY. iekwl ivwc iËMdgI nIrs aqy akyvyN BrI ho jFdI hY pr iËMdgI bqIq ikvyN kIqI jfvy ? irÈqy nfqy ikvyN inBfey jfx ? mnuwK ƒ ieh ikvyN pqf lwgy ik jo mYN kr irhf hF ieh shI hY ik glq, myry jIvn ZMg nfl mYƒ Kud ƒ kI lfB hY ? prvfr ƒ kI Pfiedf hY, jF iPr mYN smfj ƒ kI dy irhf hF? AuØwpr vrixq svflF ƒ hr iensfn Kud hwl nhIN kr skdf. mnuwKI mn dI bhuqI GfVq, pRvfr, aiDafpk aqy smfj vwloN sihj ikiraf nfl GVI jFdI hY. sMpUrx smfj dI jIvn ÈYlI ƒ jy koeI sB qoN iËafdf prBfvq krn dy smrwQ hY, qF Auh hY ‘‘Drm``. Drm dI iswiKaf mfqf ipqf, ividak adfry, Drm mMdr aqy smfj dy qËrbykfr ivakqIaF rfhIN acyq jF cyqn rUp ivwc pRfpq kIqI jf rhI huMdI hY. ijnHF Dfrmk muKIaF ny smfj kilafx ihwq prAupkfr kIqy, duwK qsIhy Jwly, byKoÌ ho ky jbr dy ivruwD afvfË bulMd kIqI, AuhnF dy AupdyÈ qy jIvn, lokF leI dMd kQfvF bx jfieaf krdy hn. Drm aqy pRmfqmf iensfnI BfeIcfry leI, rUh dI sMquÈtI dy nfl-nfl afqm azolqf bÉÈdy hn. Dfrmk mhFpurÈ jn smUMh leI cfnx df imnfr jF iËMdgI df mfzl bx ky sdf pRyrnf idMdy rihMdy hn.

jy Drm iensfnIaq ƒ jIvn jfc, mnuwKI BfeIcfrf, hONslf, idRVqf, prAupkfr afidk dI nyk iswiKaf nhIN idMdf qF Auh Drm kdficq nhIN ho skdf, hor jo mrËI ipaf hovy. ies BfrqI iKwqy dy lok kuJ aijhIaF rsmF rIqF, vihmF BrmF aqy pUjf arcxf ƒ hI Drm smJ lYx qy BulyKy df iÈkfr ho cuwky sn. kflpink dyvI dyviqaF vwloN DrqI qy af ky hr qrHF dy kÈt hr lYx df Brm Dur aMiqÈ krx ivwc Disaf hoieaf sI. ijs kfrn smuwcf qfxf bfxf crmrf cuwikaf sI. ieQoN dy pVHy ilKy kyvl ‘‘pujfrI`` bx cuwky sn, dUijaF dI ikrq qy plx vfly, hr qrIky Boly lokF ƒ luwt ky Kfx vfly ieh sn bRfhmx. dUjy jogI aqy hor sinafsI sfDU iqafgI bYrfgI. ieh Gr pRvfr rwb afsry Cwz ky, jMglF phfVF guPfvF ivwc jf bYTy. ieh sMsfr mfieaf hY duwKF df Gr hy, pRlok sMvfrn dI kUVI afs nfl, iËMmyvfrI qoN Bwj AuWTy sn. qIsry sI KwqrI lok ijnHF afpxy iËMmy lwgy ‘‘Drm`` ƒ inBfAuNidaF hiQafrbMd ho ky dyÈ dI rfKI krnI sI, ieh vI PrËF qoN mUMh moV bYTy. smyN dy bfdÈfh Ëflm bx cuwky sn, qy AuhnF dy aihlkfr rwq pIxy dirMdy. iensfP dI kursI qy ibrfjmfn kfËI (jwj) irÈvqKor ho cuwky sn. ieh sfry afpo afpxI QfvyN smfj ƒ AujfV rhy qy kurfhy pf rhy sn pfvn bcn hn :-

kfdI kUVu boil mlu Kfie.. bfhmx nfvY jIaF Gfie..

jogI jugiq n jfxY aMD.. qIny AujfVy kf bMDu.. (662)

aqy

KqRIaf qf Drm Coizaf mlyC BfiKaf rfhI..

isRsit sB iewk vrx hoeI Drm kI giq ghI.. (662)

mnuwKI BfeIcfry ƒ iewk bMJvyË, sulJy hoey qrIky nfl ijAUx vfsqy siqgurU sfihbfn ny jo mfrg drÈn gurbfxI rfhIN sfƒ suJfieaf hY, Aus bfry gurbfxI dy cfnx ivwcoN kuJ ivcfr ies qrHF hn :-

1[ ÃÄ - sB qoN pihlF siqgurU jI ny rwbI sMklp qy Ausdf srUp spwÈt kIqf. ik aY myry bwicE! pRmfqmf lf ÈrIk iewk vfihd hsqI hY. Ausdy mukfbly hor koeI nf hY nf ho skygf. bws iewk Ausy ƒ mMno iDafE qy Aus dy mhfn guxF ƒ Dfrn kro. pÈUaF pMCIaF dI pUjf bMd kr idE. ruwKF, ibrKF ƒ pUjxf mUrKqf hY, pwQrF mUrqIaF ƒ rwb afKxf qy mMnxf kuÌr hY. rwbI ÈkqIaF sfzI syvf ivwc hfËr ho ky suK dy rhIaf hn, iPr iehnF dI pUjf ikAuN krnI hoeI ? mnuwK BI sfry pMj qwqF dy bxy hoey hn, iehnF ivwcoN koeI pUjx jogI vsqU nhIN hY. iewko pRmfqmf dy sfry pYdf kIqy hoey hn, ies leI koeI ivÈyÈ qOr qy pUjx Xog nhIN hY.

n dyv dfnvf nrf.. n isD sfiDkF Drf..

asiq eyk idgir kueI.. eyk queI eyk queI..

n sUr sis mMzlo.. n spq dIp lh jlo..

aMn pfAux iQru n kueI.. eyk queI eyk queI.. (144)

2[ mnuwKf jIvn- iensfn dI sdf ieh jfnx dI iewCf rhI hY ik myrf jnm iks kfrx hoieaf, ies jIvn df mnorQ kI hY. afpxI alp buwDI kfrn axigxq lokF ies amuwly jIvn qoN Auicq lfB nhIN ilaf. Kfx pIx pihnx qwk sImq ho ky, Aumr ibqf idwqI. jdoN qwk kuJ smJ pYNdI hY, qdoN qwk bhuq dyr ho cuwkI huMdI hY. lMiGaf vylf kdI vfps hwQ nhIN afAuNdf. ijvyN smJdfr mfqf ipqf bwicaF dI iËMdgI sMvfrn vfsqy Kfx pihnx qoN bfad AuhnF dI cMgI ivwidaf df pRbMD krdy hn qF ik bwcy vwzy ho ky afpxy pYrF qy KVHy ho skx, afpxy leI qy pRvfr dIaF loVF leI koeI cMgf kfrobfr kr skx. pr siqgurU jI kyvl iËMdgI df iewk pwK nhIN sMvfrdy. sgoN Auh qF sMpUrx mnuwKf jIvn dI suMdr GfVq GVky, iewk nmUny df iensfn- ‘‘gurmuwK`` bxfAuxf cfhuMdy hn. iesy kfrn gurU gRMQ sfihb ny mnuwK ƒ bfr bfr qfVnf kIqI hY ik aY vIr! ieh jIvn ikqy msIN nsIb huMdf hY, ies qoN bhuqf Pfiedf lvIN. apxf BI sMvfrIN qy smfj df BI kuJ sMvfrIN. ies srIr ƒ GoVy dI inafeI vrqIN. syvf qy lfeIN prAupkfr krIN, jy prAupkfr qihq ieh srIr lyKy lwg jfvy qF vwzy Bfg jfxIN. smJ lvIN DrqI qy afAuxf sÌl ho igaf hY. gurvfk hn :-

dyh GoVI jI ijqu hir pfieaf rfm..

imil siqgur jI mMgl gfieaf rfm.. (576)

sfDo goibMd ky gun gfvAu..

mfns jnm amolku pfieE ibrQf kfih gvfvAu.. (219)

3[ mfqf ipqf dy PrË - mfqf ipqf apxI aOlfd ƒ ijwQy sMsfrI ivwidaf dyx leI ivÈyÈ jqn krdy hn, AuQy Drm ivwidaf dyx vwloN avysly ho jFdy hn. Drm df ipafr siqkfr hI hY, jo bwicaF ƒ iewk Kfs bMDn ivwc bMnH ky rwK skdf hY. ijQy dunIaf dI ivwidaf cqurfeIaF isKfAuNdI hY qF Drm ivwidaf isafxp isKfAuNdI hy. sMsfrI pVHfeI luwt Koh, dUjy df hwk mfrnf DoKf Pryb isKfAuNdI hY, qF inrMkfrI igafn, dUijaF ƒ BI apxy ijhy iensfn mMnxf isKfAuNdf hY. hwk swc nykI prAupkfr dieaf iKmf aqy sMjm vrgy AuWqm gux, Drm duafrf hI mnuwK aMdr sMcfrq huMdy hn. jy awj afly-duafly ‘‘Drm vrqdf`` asIN pVH sux vyK rhy hF, gurdvfiraF ivwc, pfT, kIrqn huMdy, sux, vyK rhy hF, ieh Drm nhIN hY. ieh qF kyvl ‘‘rotIaF kfrx pUrih qfl`` vflI hflq hY. jy iehI Drm hovy qf iPr burfeI kdy dI Éqm ho cuwkI hoxI sI. ijvyN pfxI ƒ bMnH mfr ky diraf ivwc ajfeIN jf irhf brbfdI kr irhf pfxI, nihrF rfhIN KyqF ƒ hry Bry krdf hY. iesy pfxI qy zYm Ausfr dy ibjlI iqafr kr leI jFdI hY. iesy qrHF nOjvfnf ƒ afp muhfry ho ky kurfhy pYx qoN roikaf jfvy. AuhnF ƒ cMgI iswiKaf dy ky smfj AusfrI dy kMmF ivwc lfieaf jfvy. iewk smJdfr irMg mfstr KUMKfr jfnvrF qoN BI kMm lY lYNdf hY. kI asIN isafxp nfl bwicaF ƒ Drm ivwidaf dy ky nykI dy rfh nhIN qor skdy ? kI mfqf ipqf ny kdI ies pfsy iDafn idwqf hY ?

myry rfm, hm bfirk hir pRB ky hY ieafxy..

DMnu DMnu gurU guru siqguru pfDf,

ijin hir AupdyÈ dy kIey isafxy.. (168)

pUqf, mfqf kI afsIs..

inmuK n ibsrAu qum kAu hir hir sdf Bjhu jgdIÈ.. (496)

4[ pqI pqnI df irÈqf - iewk pfsy hfkm iDr (muslmfn qy ihMdU) suMdr jvfn lVkIaF ƒ afpxy hrmF (jnfnKfnf) ivwc nrk vrgI iËMdgI ijAUx leI mjbUr kr rhy sn. dUjy bMny ihMdU lok Gr pRvfr Cwz ky jMglF guPfvF ivwc bRhmcfrI-jqI sqI hox df KyKx kr rhy sn. dovyN iDrF vwloN Ëulm jbr kIqf jf irhf sI, bybs aOrq qy jy pqI Brf puwqr jF ipqf Cwz ky ‘‘BgqI`` ivwc lIn ho igaf, qF BI duwKF df phfV. jy AuDflI geI, jor jbrI dI iÈkfr ho geI, qF BI iËMdgI qbfh. ies drdnfk pwK vwl siqgrU sfihb jI ny ivÈyÈ iDafn idwqf. AuhnF pqI pqnI dy jIvn sfQ ƒ mfx idwqf. igRsq Drm ivwc rihMidaF, nyk kmfeI kridaF, sB ijMmyvfrIaF inBfAuNidaF hI DrmI bxn df AupdyÈ kIqf. BgqI qpwisaf jF mokÈ jMglF guPfvF qIrQF qy Btkx nfl pRfpq nhIN hovygI. sgoN bwicaF dIaF loVF pUrIaF kro nyk iensfn bxfE. bs afpxy afp ƒ burfeIaF ivkfrF qoN bcf ky rwKo. iehI swcf Drm hY :-

squ sMqoKu sdf scu plY sc bolY ipr Bfey..

nfnk ivCuiV nf duK pfey gurmiq aMik smfey.. (764)

nfnk siqguir ByitaY pUrI hovy jugiq..

hsMidaf KylMidaF pYnMidaf KfvMidaF ivwcy hovY mukiq.. (522)

5[ smfj pRqI vcn bwDqf - siqgurU jI mhfn Aupkfr kridaF hr iensfn ƒ afpo afpxI iËMmyvfrI pUrI iemfndfrI nfl inBfAux dI qfkId krdy hn. AudoN qoN lY ky awj qwk sfry bMny hPVf dPVI, byeImfnI, irÈvqKorI df bfËfr grm nËr af irhf hY. hyTly Coty mulfËm qoN lY ky AuWpr isry qwk hr koeI irÈvqKorI ivwc grikaf nËr afvygf. afpxy hI BYx BrfvF df KUn bVI byrihmI nfl, zIkF lf ky pIqf jf irhf hY. gurU nfnk sfihb jI ny BfeI lflo jI, iewk grIbVy iswK ƒ CfqI nfl lfieaf sI. mlk Bfgo dy suafdly pdfrQF ivwcoN siqgurU jI ƒ gRIbF dy hAuky, hMJU qy AuhnF df KUn nËr afieaf sI. vwzy iekwT ivwc byiemfnI vfly KIr pUiVaF df iBafnk ipCokV, sB dy sfhmxy byprd kIqf sI. siqgurU jI ny grËvIN afvfË ivwc sfiraF ƒ sfvDfn kIqf sI[[[[[[[[

‘‘hku prfieaf nfnkf Aus sUar Ausu gfie..

gurU pIru hfmf qF Bry jf murdfr nf Kfie..

glI iBsiq n jfeIaY CutY scu kmfie..

mfrx Kfih hrfm mih hoie hlflu n jfie..

nfnk glI kUVIeI kUVo plY pfie..`` (141)

6[ kMm pRqI vPfdfrI - purfqn simaF qoN cwl ky awj qfeIN smfj jF rfj ivwc cuxy hoey ivÈyÈ ivakqIaF ƒ iËMmyvfrI vfly bhuq hI mhwqvpUrn ahuidaF qy lfAux vkq kuJ iewk pRx krvfey jFdy sn. smyN dy Pyr nfl pRx Bulf idwqy gey, kuJ rsmF rIqF rih geIaF. awj BI vwzy ahudy hfsl krn vkq rsmI qOr qy dyÈ qy sMivDfn pRqI vPfdfrI dI ksm cukfeI jFdI hY, pRx krvfieaf jFdf hY. keI vfrI hwQ ivwc pfdI pf ky vwzy iekwT sfhvyN, kuwJ mMqr pVH ky, rsm pUrqI kIqI jFdI sI. siqgurU jI iehnF rsmF rIqF dI QfvyN, pRmfqmf df inrml BAu dy ky, apxy iËMmy lwgI syvf ƒ nyk nIqI nfl inBfAux dI hdfieq krdy hn - DrmI mnuwK aMD ivÈvfÈI nf hovy, igafn nfl BrpUr hovy. pqI pqnI iewk dUjy pRqI vPfdfr rihx. iehI AuhnF df jqI hoxf pRvfn hY. bRfhmx sMqoKI hovy lokF dy Gr luwtx vflf nf hovy. igRsqI mnuwK apxI ikrq kmfeI ivwcoN dsvMD rUp ivwc, loVvMdF dI loV pUrI kry. dyÈ df rfjf (aqy Ausdy kirMdy aPsr jwj) shI mfihinaF ivwc prjf ƒ iensfP dyx. AuhnF dy duwK dUr krn qy lokF ƒ apxI aOlfd vFg smJx. piVHaf mnuwK, ruwKf igafn nf cuwkI iPry, inrI hMkfr dI pMz hI nf bx jfvy. ivwidaf ƒ hwk swc df pihrydfr bxfvy, smfj ƒ cMgI mwq dyvy. ies qrHF quhfzf pRx pUrf hoieaf mMinaf jfvygf qy smfj df muhFdrf sMvr jfvygf. vfk ieAuN hn -

nfnk culIaF sucIaF, jy Bir jfxY koie..

surqy culI igafn kI jogI kf jqu hoie..

bRfhmx culI sMqoK kI, igrhI kf squ dfnu..

rfjy culI inafv kI, piVaf scu iDafnu..

pfxI icqu n DopeI, muiK pIqY iqK jfie..

pfxI ipqf jgq kf iPir pfxI sB Kfie.. (1240)

siqgurU jI ny AujfV QF ivwc krqfrpur ‘‘vsfieaf``. KzUr qy goieMdvfl AuWjV cuwky QfvF qy muV ‘‘vsfey``. aMimRqsr GxI afbfdI vflf vpfr df kyNdr, Drm df kyNdr, iswKF dI rfjnIqI df Durf, siqgurU jI ny ‘‘vsfieaf``. awgy qrn qfrn, hirgoibMdpur, kIrqpur, anMdpur, siqgurU jI ny vsfey. inwq AuWjV irhf ihMdosqfn siqgurU jI ny muV vsfieaf. siqgurU jI dI pfvn bfxI ivwcoN iewk nvF ienklfb AuWiTaf. siqgurU jI dy AupdyÈ ivwc iewk nvyN mnuwK dI GfVHq GVHI geI. pfvn bfxI ivwcoN nvIN siBaqf aMgVfeIaF lYx lwgI. hËfr sfl qoN nmoÈI, kfierqf, brbfdI, luwt kqlo gfrq qoN bfad, ies DrqI qy nvF sUrj ciVHaf. aigafnqf dI lMmI kflI bolI rfq ivwcoN, nvIN svyr AuØwg peI. jfq-pfq dy sMgl tuwt gey, vihmF BrmF ƒ BfjVF pY geIaF. sIs vfrn vfly sUrmy, sfhvyN mwQy, ihwkF zfh ky jMg dy jOhr ivKfx lwgy. pMjfbI bolI ƒ pihlI vfr gurbfxI rfhIN vzyrf mfx imilaf. nvIN Èklo sUrq vfly, vwKry suBfa vfly, mnuwK BI gurbfxI dy cfnx ivwcoN pRgt hoey. purfqn simaF ivwc jy gurbfxI pVHn ivcfrn vfilaF ny, bhfdrI aqy prAupkfr dy lfsfnI kIrqImfn sQfpq kIqy hn, qF BivwK ivwc asIN inrfsqf ikAuN ivKfeIey. kmrksy krky Ëordfr hMBlf mfrn dI loV hY, Gr Gr gurbfxI df cfnx pucfAux dI ËrUrq hY, iPr iewk nvIN svyr df afgmn hovygf.

siqgurU jI hr iewk bolI ƒ hr iewk sUby ƒ hryk dyÈ ƒ hryk Drm ƒ aqy sfry DrmI lokF ƒ ipafr krdy hn. ies gwl dy gurbfxI ivwc sbUq mOjUd hn. jdoN bhuq sfrIaF bolIaF, iKwiqaF, BgqF ƒ ies ivwc snmfn pRfpq hY. pr hF! siqgurU jI ƒ ivKfvf qy pfKMz AuØwkf psMd nhIN hY. asIN sfry gurU gRMQ sfihb ivwcoN Drm bfry, smfj bfry, rfjnIqI bfry, PrËF dI pCfx bfry, mnuwKI BfeIcfry bfry, BfÈfvF bfry, kivqf bfry, rfgF bfry, anyk prkfr dI agvfeI lY skdy hF. ies ‘‘400 sflf`` dOrfn iewk vfrI, arQF smyq pfvn gurbfxI df pfT Kud krky vyKIey, anMd hI vwKrf hovygf. bhuq krf ley muwl dy pfT, hux Kud siqgurU jI dy drÈn krky, jnm sPlf krIey.

poQI prmyÈr kf Qfnu..

sfD sMig gfvih gux goibMd pUrn bRhm igafn.. (1226)

sfcI bfxI mITI aMimRqDfr.. ijin pIqI iqs moK duafr..(1275)

‘‘pMjfb jIvdf gurF dy nfm qy`` (pUrn isMG)




.