.

jIvn JWlk-sWqvyN pfqsLfh

gurU hirrfey sfihb

ipRMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

sWqvyN pfqsLfh sfihb sRI gurU hir rfie jI, CyvyN pfqsLfh sfihb sRI gurU hir goibMd sfihb dy poqy aqy bfbf guridWqf jI dy supuqR sn. gurU hirgoibMd jI dy pMj supuqR sn ijnHF ivcoN bfbf guridWqf jI sB qoN vWzy aqy nOvyN pfqsLfh sfihb sRI gurU qyg bhfdr jI sB qoN Coty sn.

afgmn aqy anMdkfrj- afp df afgmn mfqf inhfl kOr jI dI kuKoN 16 jnvrI sMn 1630 muqfbk mfG sudI qyhrvIN sMmq 1687 idn snIcrvfr nMU kIrqpur sfihb, ijLlf huisLafrpur ivKy hoieaf. afp df anMd kfrj sLihr anUp, ijLlf bulMd sLihr (AuWqr pRdysL) invfsI BfeI dieaf rfm jI dI supuqRI bIbI ikRsLn kOr jI nfl hoieaf ijnHF qoN bfbf rfmrfie aqy aWTvyN pfqsLfh sRI (gurU) hirikRsLn sfihb sn.

guuirafeI- bfbf guridWqf jI dy do supuqR sn DIrml aqy (gurU) hir rfie sfihb. iqMn mfrc sMn 1644 nMU gurU hirgoibMd sfihb joqI joiq smfey aqy Xog jfxky guirafeI dI ijLmyvfrI afp, apxy poqry hir rfey jI nUM bKLsL gey. guirafeI dy nfl 2200 sLsqrDfrI GoVsvfr Poj, joik CyvyN pfqsLfh ny kfiem kIqI sI, AusdI ijLmyvfrI vI afp jI nMU hI pRfpq hoeI. iesdy nfl hI CyvyN pfqsfh ny ieh vI hukm kIqf, ik ies Poj nMU qoiVaf nhIN jfvygf ikAuNik agy jLrUrqF vWDxIaF hn. guirafeI smyN afp dI Aumr kyvl codHF sfl hI sI.

byhWd mnuWKI ipafr aqy nrm suBfa - afp df suBfa ieWqnf nrm sI-ijLkr afAuNdf hY ik iek vfrI afp jdoN dfdf gurdyv nfl bfgL ‘c sYr kr rhy sn qF afp dy ‘klIaF vfly coly’ nfl atk ky iek PuWl tuWt igaf, afp qoN ieh bRdfsLq n hoieaf. ikAuNik ieh PuWl, iksy Pul dI loV vfsqy nhIN, blik ajLfeIN tuWtf sI. afp nMU Audfs dyK ky gurdyv ipWqf ny Purmfieaf "bytf! vWzf cogf pfky, vWzI ijLmyNvfrI vI jLrUrI hY". ies gWl ipWCy BivK leI vWzf Byd Cuipaf hoieaf sI. iesdf mqlb sI ik afp Aupr vWzIaF ijLmyvfrIaF afAux vflIaF hn ijnHF vfsqy dUraMdysLI aqy sihj suBfa dI vWzI loV hY. ies pKoN iZWl nuksfn vI kr skdI hY. AusqoN bfd afp jI ny aijhI gLlqI jIvn Br nhIN hox idWqI.

afp dy nrm suBfa dIaF hor imsflF vI imldIaF hn. afp isLkfr dy bVy sLokIn sn pr ibnF loV jfnvr df isLkfr nhIN sn krdy jF iPLr ijAUNdy jfnvrF nUM kfbU kr lYNdy sn. afp ny apxy gurgWdI kfl ‘c bVf vDIaf icWVIafGr vI bxf rWiKaf sI ‘qy AunHF jfnvrF dI syhq-syvf df pUrf iDafn vI kIqf jFdf sI. ies icWVIafGr ‘c jfnvrF dI ieMnI dyKBfl huMdI, mfno ieh AunHF df surg sI.

pMjfb ‘c aOV qy kfl- gurgWdI pRfpqI AupRMq sMn 1646 ‘c pMjfb ivc bVf BfrI kfl pY igaf. srkfr vloN kyvl 40 hjLfr ruipaf KLrc krky 10 lMgr Kulvfey gey ijhVy ik jLrUrq pKoN nf dy brfbr sn. gurUdr df qF afDfr hI mnuWKI ipafr sI. "sB mih joiq joiq hY soie ] iqs dY cfnix sB mih cfnxu hoie" (pM:12) aqy "PrIdf Kflku Klk mih Klk vsY rb mfih" ( pMM:1381). jfq vrx dIaF vMzIaF qoVky, mnuwKI ipafr dy ajyhy swcy mfrg qF cflU kIqy hI gurdrbfr ny sn. pihly jfmyN qoN ijhVf AudWm ho irhf sI Ausdf mUl kfrn qF sI hI mnuWKI hmdrdI aqy sMBfl. cyck, hYjLf, igWltI qfp aqy aOVF, kfl afid dIaF kuWdrqI afPLqF smNy, pMjvyN pfqsLfh lfhor aqy CyvyN pfqsLfh ksLmIr sMgqF smyq lok syvf vfsqy sdf puWjdy rhy sn. ieMnf hI nhIN, ajyhy simNaF qy sfrf dsvMD vI lok BlfeI dy ienHF kfrjF Aupr hI Krc huMdf sI. aWj sWqvyN pfqsLfh ny vI lokfeI nMU ies kfl dy kihr qoN bcfAux aqy duWKF-musIbqF ‘c Psy lokF dI mdd vfsqy dsvMD dy mMUh KolH idWqy, sMgqF nUM nfl lYky, ies lok syvf ivWc idn-rfq iek kr idWqf. Aus smyN dfrf isLkoh pMjfb df gvrnr sI, Aus Aupr gurUdrbfr dy ies mnuWKI ipafr df bhuq cMgf pRBfv ipaf aqy Auh gurUdr df vWzf sLrDflU bx igaf.

"srb rog kf aAuKdu nfmu"- (pM: 274) sWcfeI ieh hY ik mnuWK dIaF lgBg 99% srIrk ‘qy mfnsk ibmfrIaF, kyvl pRBU nUM ivsfrx aqy sMsfr dI moh mfieaf ivc KWcq hox kfrn, mnuWK ny afp pYdf kIqIaF hoeIaF huMdIaF hn. ieh rog Aus nUM krqy ny nhIN idWqy huMdy aqy nf hI rog pRBu dy Bfxy jF rjLf ivc hI huMdy hn. bfxI dI ies bfry spWst syD hY "prmysr qy BuilaF ivafpin sBy rog"(pM:135) gurbfxI dIaF AucfeIaF aqy rjLf-Bfxy dy jIvn kfrn jdoN sfzf mfnsk sMquln bixaf rihMdf hY qF mnuWK ienHF vfDU rogF aqy AunHF dy kupRBfvF qoN kuWdrqI qor qy hI, apxy afp bicaf rihMdf hY. iPLr ieh vI iek sWcfeI hY ik mnuWK, pRBu dI ies rjLf-Bfxy vflI avsQf ivc puWjdf vI sfDsMgq ivc afky, Aus krqy dI bKisLsL nfl hI hY, apxy AudWm nfl nhIN. ies dy nfl asF ies sWc nUM vI smJxf hY ik sfrI dunIaF qF jIvn dI ies avsQf qIk phuMc vI nhIN pFdI. iesy kfrn aigafnqf ‘c zuWby lgBg hriek mnuWK nUM srIr dy ielfj dI loV peI hI rihNdI hY. kyvl Auh jIAUVy ijhVy sfDsMgq ‘c afky gurU dI isiKaf ‘qy aml vl tuWr pYNdy hn AunHF dy kyvl srIrk rog hI nhIN blik mfnsk rog vI apxy afp hI GWtxy ‘qy muWkxy sLurU ho jFdy hn.

spWsLt hoieaf ik sMsfr aMdr ijMny vI duWK klysL, ibmfrIaF, lVfeIaF-JgVy, kqlo-gfrq, aYksIzYNt-mukWdmybfjLIaF aqy hor anykF vfDy-Gfty hn, ienHf ivcoN lgBg 99% aigafnI mnuWK dI apxI krnI (Humen Error) dI hI Aupj aqy pRBu qoN dUr rihn kfrv hn-nhIN qF akflpurKu kdy iksy nUM duWK nhIN dyNdf. iesy kfrn bfxI ivc pfqsLfh ny jdoN krqy dy byaMq guxF dI gl kIqI hY qf krqy nUM anykF vfrI suK inDfn, srb suKF kf dfqf, suKdfqf ijvyN "suKdfqf BY BMjno iqsu afgY kir ardfis" (pM: 44) afid kihky vI sMboDn kIqf hY.

dvfKfnf aqy gurUdrbfr- ies qrHF gl smJ ivc afAuNdI hY ik mnuWK dy srIrk, mfnsk, ihrdy-pyt dy rogF df blik bhuqy aYksIzYNtF-lVfeI JWgiVaF qIk df mUl kfrx Ausdf apxf mfnsk qnfv (Mental worries) hI hY jo Ausdy pdfrQvfd ‘c KWcq hox ‘qy pRBU nMU Bulx kfrx, afp-huWdrypx dI Aupj hn. iesy kfrn gurU pfqsLfh ny pihly jfmyN qoN hI iesdf ielfj (Aupcfr) gurbfxI dIaF sWcfeIaF aqy rjLf Bfxy df jIvn bKsL ky kIqf. pr iesdy nfl-nfl srIrk Aupcfr nMU vI aWKoN Auhly nhIN kIqf. BfvyN ieiqhfs dI sMBfl nhIN hoeI iPLr vI kuJ tUkF qF iml hI jFdIaF hn. ieWk kohVI ijs nMU pRvfr smfj aqy sLihr ivWcoN kyvl ies vfsqy kWiZaf jf cuWkf sI, ikAuNik lokfeI, kohV dI ibmfrI nMU, CUq dI bImfrI mMndI sI. aWDI rfq df vWkq, bIafbfn jMgl ‘c apxI ijLMdgI qoN pRysLfn Aus kohVI dI JuWgI df drvfjLf Auycycy puWjy qy jf KVkfieaf, gurU nfnk pfqsLfh ny. AusnUM hWQIN iesLnfn krfieaf aqy Aus leI lMgr pfxI iqafr kIqf. sfbq kIqf ik koVH-CUq dI bImfrI nhIN, ies rog ‘c qF ibmfr nUM, ipafr, hmdrdI aqy ielfj dI loV hY. AupRMq pMjvyN pfqsLfh ny qrnqfrn vsfAux dy nfl-nfl AuQy iek kohVIaF df hWspqfl vI kfiem kIqf ijMnUM isWKF ny sMBfilaf nhIN.

lfhOr ivKy, cyck Puwtx qy, pMjvyN pfqsfh ny sMgqF nUM nfl lYky, AunHF lokF dI syvf-sMBfl ‘qy ielfj apxI hQIN afp kIqf. ies kfrj Aupr, gurU df sfrf dsvWD vI JoNk idWqf. ienHF hI nhIN lok BlfeI nUM muWK rKdy hoey afp ny, apxy ieklOqy ‘qy sihkvyN zyVH sfl dy hrgoibMd dI ijLMdgI dI vI pRvfh nhIN kIqI. jd ik brsfqI mOsm ‘c hox vflI CUq dI, ies ibmfrI df mfrU asr bicaF qy bhuq jldI huMdf hY. afp ny, lgfqfr aWT mhIny ies kuWdrqI afPLq qoN lokfeI dy bcfa ‘c idn-rfq iek kr idWqf. KUbI ieh ik BuWlV, vihmI,y jhflqF ‘c PLsy lok, cyck nMU mfqf df pRkop mMxdy ‘qy iesdf ielfj krn qoN vI GbrFdy sn.

spWsLt hY ik jy kr koVH, sIqlf qIk dy ielfj vl pihly jfmyN qoN hI iDafn dyx dI gWl afAuNdI hY qF bfkI srIrk ibmfrIaF vfsqy vI gurUdr qy ivsLysL pRbMD pihly jfmyN qoN hI sn. ies df ieWk hor vWzf sbUq, sWqvyN pfqsLfh dI jIvn lIlf ivcoN vI imldf hy. aorMgjLyb jdNo ajy bfdsLfh qF nhIN sI bixaf, apxy ipqf sLfhjhF df bhuqf Jukfa afpxy vWzy Brfqf dfrf isLkoh vWl qWk ky Ausny iksy qrHF dfrf nMU sLyr dI muWC df vfl Kuaf idWqf, ijs nfl dfrf dI mOq insLcq sI. sLfhI hkImF anusfr, Auh qF hI bWc skdf sI jykr ieWk qoly df loNg, 10 qoly dI hWrV ‘qy sMjIvnI dI jVH Bfv rfjmoqI-ieh iqMn vWsqF pRfpq ho skx. sLfhI dvfKfinaF smyq jdoN ieh cIjLF sfry Bfrq ivcoN, ikqoN vI pRfpq nf hoeIaF qF ieh sB kuJ pRfpq hoieaf, gurU pfqsLfh dy dvfKfny ivcoN. ies qoN pqf lWgdf hY gurUdrbfr df dvfKfnf ikMnf amIr sI. nqIjf-dfrf bWc igaf aqy bfd ‘c suLkrfny dy qOr qy gurU crxF ‘c hfjLr hoieaf. kuJ jfgIr vI gurUdrbfr nfl lgfAuxI cfhI pr gurdyv ny ieh kihky mnHF kr idWqf ik gurUdr dI sMpqI sMgqF dI syvf aqy iqWl-PuWl nfl hI bxdI hY.

aMimRqsr PyrI ‘qy pRcfr dOry- gurU hirgoibMd sfihb ny sMn 1630 ‘c aMimRqsr CWizaf sI aqy AusqoN 24 sflF bfd sMn 1654 ivc gurU hirrfie sfihb apxy pRcfr dOry dOrfn aMimRqsr afey ‘qy Cy mhIny ieQy itky. sMgqF dUroN dUroN drsLnF nMU afeIaF, aMimRqsr qoN afp krqfrpur vfps cly gey. mflvy dy pRisWD pRcfrk BfeI BgqU vI ieWQy afey pr clfxf kr gey. pfqsLfh ny AunHF dy supuqR BfeI jIAUx jI nMU Xog jfxky mflvy df nvF pRcfrk Qfipaf.

PulkIaF irafsqF; pitaflf, nfBf, jINd- AupRMq nUrmhl, zrOlI, BfeI rUpf, kFGV afid qoN hMudy gurdyv ipMz mrfJ puWjy. ieQoN df coDrI, BfeI kflf gurUdr df ainMn syvk sI. Ausny pfqsLfh aqy sMgqF dy nfl hoky gurUdr dI bhuq syvf kIqI. gurdyv Aus kol lgBg 15 idn itWky. iek idn Auh afpxy XqIm BqIijaF PUl ‘qy sMdlI nMU lY ky gurU sfihb dy hjLUr puWjf. bWcy kfPI pRysLfn aqy iZWzF qy hWQ PLyr rhy sn. gurdyv ny kfrx puWiCaf qF cODrI ny ikhf, "pfqsLfh! iek qF ieh XqIMm hn dUjf BuWK dy duWKoN pRysLfn hn". ieh vI ikhf ik ies pRvfr nMU CyvyN pfqsLfh ny KLusLhflI df vrdfn vI idWqf sI. sWqvyN pfqsLfh muWskrfey qy kihx lgy ienHF dI sMqfn qF sWqluj-jmnf ivWckfr rfj krygI.

dUjy idn apxI vhutI dy isKfx-pVHfx qy cODrI kflf, afpxy donF puWqrF nMU vI lY afieaf. AunHF vI Ausy qrHF hI kIqf, jdoN ik pihly bWicaF dI krnI kuWdrqI sI. cODrI ny gurdyv nMU sfrI gWl sWco-sWc dWs idWqI. gurdyv ny Purmfieaf-QuVH qF ienHF nMU vI nhIN rhygI. mgroN jfky gurUdr qoN vrosfeIaF iehI PulkIaF irafsqF-pitaflf, nfBf, jINd hoNd ‘c afeIaF. mUl rUp ‘c ‘PUl-kIaF’ irafsqF df Bfv hY ‘PUl dI sMqfn dIaF irafsqF’. AuprMq iesy ‘PUl’ pRvfr ivWcoN hI mhfrfjf aflf isMG ny sMn 1753 ivWc pitaflf dI nINh rWKI. ieQy iklHf aqy sLihr vI vsfieaf. ieh Ayusy aflf isMG dI hI ‘pWtI’ Bfv ielfkf sI, ies vfsqy iesdf nfm vI ‘pWtI+aflf’ Bfv ‘pitaflf’ ipaf.

mMidrF dy Zfhux bfry sLfhI Purmfn- (sMn 1654 qoN 1658) sLfhjhF ny sfry nvyN bxy mMdrF nMU Zfhux df hukm jfrI kr idWqf ‘qy aWgoN qoN mMdrF dy bxfAux qy vI pfbMdI lgf idWqI. ies nfl ihMdUaF ivWckfr sihm ‘qy GWbrfht mWc geI. vYsy qF gurUdrbfr, bRfhmxI krmkFzF aqy buWqpRsqI dy hWk ivWc kdy vI nhIN sI. gurUdr df sunyhf qF lokeI nUM iek akfl purK dI pUjf nfl joVxf aqy dyvI, dyviqaF, kWbrF, mVHIaF afid dI pUjf coN kWZxf hI hY. ies gWloN, ieh Purmfn gurUdr dy anusfrI vI sI. pr ies ivWc jLor jLbrdsqI aqy jLulm df jo pWK sI, gurUdr dy mnuWKI ipafr vfly pWK nfl Auwkf myl nhIN sI KFdf. gurUdr df nIXm qF ipafr-pRcfr nfl lokF dy mnF nUMu bdlxf hY. iksy dy Drm sQfnF nMU Zfhuxf, rWb dy bMidaF nUM sqfAuxf, AunHF nfl jLulm-DWkf krnf, ies sfryy leI gurudr kdy iejfjLq nhIN sI dyNdf. ‘zrxf jF zrfAuxf’-zrx vflf kfier hMudf hY aqy zrfAux vflf jLfbr-jLflm. gurUdr df insLfnf lokF qoN jLulm nUM rokxf aqy AunHF nMU kfierqf aqy sihm dy jIvn coN kWZxf hY. iesyqrHF jLfbr nMU Ausdy jLulmI suBfa qoN sucyq krnf ‘qy vrjxf vI hY. ieho jhy kfrnfmy qF inrf ‘bldI aWg nfl Kyzx’ quWl aqy iksy mrd-sUrmyN dy vWs dy hI hn, hr iksy dy nhIN.

kyvl ieMnf hI nhIN-ienHF mMdrF nUM Zfhux dy hukm ivc gurduafiraF nUM ZfAux vflf qF koeI hukm hY hI nhIN sI. sRI drbfr sfihb aimRqsr, akfl buMgf (qKLq), qrnqfrn sfihb afid qF ajy nvyN kfiem hI hoey sn. mfJy-mflvy ‘c keI nvyN gurduafry bx vI rhy sn pr ies sLfhI Purmfn df ienHF nfl koeI qfluk nhIN sI ikAuNik gurUdr qy qF iksy mUrqI pUjf jF buWq pRsqI nMU koeI QF hY hI nhIN. iPr vI mfnvqf dy sWcy drdI gurdyv ny sMn 1654 qoN 1658 qIk lgfqfr cfr sfl, sihmy ihMdUaF nMU shfrf dyx leI aqy gurU nfnk dI isWKI dy AuWcy-suWcy pRcfr leI kIrqpur dy coigrdy aqy mflvy-mfJy afid dy ielfikaF df BrvF dOrf kIqf.

byaMdfjL mnuWKI drd aqy sUrmqfeI dI imsfl- sLfhjhF dy buZfpy kfrx Ausdy cohF puWqrF ivWckfr qWKLq leI dOV BWj lWg geI. aorMgjLyb ny apxy ipAu nMU afgry dy jylH ‘c bMd kr idWqf aqy iek-iek krky apxy iqMnf BrfvF nMU mfr mukfAux leI apxI kmr kWs leI. dfrf isLkoh mn krky gurUdr df sLrDflU qF sI hI aqy pMjfb df gvrnr rihky Ausny nyknfmI vI bVI KWtI sI. AusdI Aus nyknfmI df mUl kfrx vI Aus df gurUdr nfl ipafr aqy Aus aMdroN jLulmI qbIaq df KLWqm ho jfxf hI sI. AuMJ sLfhjhF df JuWkfa vI apxy iesy puWqr vWl sI. iesy kfrx Ausny ipWqf-purKI KLjLfnf, PojF sB iesy dy aDIn kr rKIaF sn. ies dI sB qoN vWzI kmjLorI iehI sI ik suBfa krky ieh bVI zrpok qbIaq df sI. bcWpx qoN ipAu df bhuqf lfzlf hox kfrx, aorgjLyb vI dfrf nUM hI apxf vWzf dusLmn mMxdf sI. iesnUM, sLyr dI muWC df vfl vI Ausy ny hI Kuaf ky mfrn df jWqn kIqf sI. aorMgjLyb ny, apxy ipWqf nMU afgry dy iklHy dI kYd ‘c suWt ky, dfrf df ipWCf kIqf.

sWqvyN pfqsLfh ijWQy suBfa dy ieMny nrm sn ik ibnF kfrx iek PuWl df tuWtxf vI brdfsLq nhIN sn kr skdy. ieQoN qIk ik AuhnF rfhIN kfiem kIqf icWVIafGr mfno jfnvrF df bihsLq sI. dUjy pfsy, srIrk bhfdurI ‘c vI Auh mhfn XoDy sn. sIs qy klgI sjfAuNdy, GuWVsvfrI krdy, 2200 sLsqRDfrI PojF dy afp jrnYl vI sn. dyKn dI gl hY, sLfhI PojF df llkfrdf kfPlf, ijsdy isr qy KUn svfr sI-dfrf qF AuhnF sfhmxy, Aus smyN kyvl iek hfiraf BgOVf hI sI. pfqsLfh rWqI Br nhIN GWbrfey, n zry. goieMdvfl qoN lMGdy dfrf aqy AusdIaf PLOjF nMU qF iksLqIaF rfhIN aWgy inkl jfx df mOkf dy idWqf. pr Ausdy bfd jdoN AurMgjLyb dIaF PLOjF dI vfrI afeI qF apxI 2200 GuVsvfr PojF rfhIN ibafs diraf qoN sfrIaF byVIaF kfbU kr leIaF. ies df nqIjf ieh hoieaf ik aorMgjLyb dIaF PojF ipWCy aWtkIaF rhIaF ‘qy dfrf bhuq agy inkl igaf. iesqrHF pfqsLfh dI dUraMdysLI ‘qy mhfn sUrmqfeI df isWtf hI sI ik afp ny ies Brf mfrU lVfeI ‘c hox vfly, iek vWzy KUn Krfby nMU bcf ilaf. ieh kMm apxy afp ‘c kyvl jurWq df hI nhIN blik smyN dy jyqU aqy kl dy bfdsLfh aorMgjLyb nfl isWDI dusLmxI lYx dy qul vI sI.

idWlI qoM bulfvf- aorMgjLyb 15 jUn 1659 nMU idWlI dy rfj qKLq qy bYTf Ausdy mn ‘c gurUdrbfr vfsqy mUloN qF siqkfr sI pr ivroDI vI sI. AusnMU rWVkf sI ik dfrfisLkoh, gurU pfqsLfh kfrx hI Ausdy hWQoN bWc inkilaf sI. ieMnf hI nhIN, rfjsI jLulmF ‘qy bRfhmxI luWt KsuWt qoN qMg afey ihMdU aqy sLUdr vI, muslmfn bxn dI bjfey apxy afp isWK hI sWj rhy sn. ikAuNik isWK sWjx nfl, ihMdUaF ‘c AunHF dy pihly irWsLqy vI bxy rihMdy sn aqy jIvn pltf vI af jFdf sI. ieh gl hkUmq nMU kdy psMd nhIN sI. hriek aOV-kfl-iBafnk ibmfrIaF dy PYlx smyN vI gurUdrbfr hI lokfeI dI syvf-hmdrdI vfsqy sfhmxy afAuNdf sI. hkUmq dy jLulmF dy iKLlfP mjLlUmF aqy ihMduaF nMU Zfrs aqy ihMmq dyx vflf vI gurUdrbfr hI sI. ies vfsqy bhuqI lokfeI dI hmdrdI vI gurU drbfr nfl hI sI. huxy qfjLy-qfjLy mMidrF ivruWD inkly sLfhI Purmfn dy ivroD dI dlyrI vI gurUdrbfr ny hI kIqI sI, iksy hor ny nhIN.

gurU hirrfey sfihb vI pihly gurU sfihbfn dI qrHF arMB qoN hI mnuWKI sMBfl aqy isKI pRcfr vfsqy hr smyN zWty rihNdy sn. CyvyN pfqsLfh ny hkUmq dy jLulmF ivruWD aihMsk-n-imlvrqn lihr cflU kIWqI sI aqy ielfn kIqf sI ik jWdoN qIk hkUmq jLulm df rWsqf nhIN CWzdI AusnMU mMUh nhIN lfAuxf. Bfrq dy ieiqhfs ‘c ieh sB qoN pihlI aihMsk-n-imlvrqn lihr sI. AuMJ aorMgjLyb vI gurUdrbfr nfl isWDI tWkr lYx dI ihMmq nhIN sI rWKdf. CyvyN pfqsLfh smyN cfr jMgF ‘c hkUmq nMU imlI hfr, lokfeI df gurUdr vl byaMq Jukfa qy ipafr; rfj pft vfsqy apxy hI pRvfr dy jIaF, muslmfn aPLsrF aqy byaMq PLOjF dy lhU nfl Aus rfhIN KyzI geI holI kfrx KuWd muslmfnF ivWckfr AusdI ho rhI bdnfmI; iesdy nfl hI gurUdr vloN clfeI jf rhI-Ausdy jLulmF ivruWD nfimlvrqn lihr-ies sfry ny Ausdf lWk qoV idWqf sI. Auh ies ijLWlq ‘coN inklx dy rsqy ZMUz irhf sI. aorMgjLyb ny pfqsLfh nMU glbfq vfsqy idWlI bulf Byijaf. pfqsLfh ny afp qF AusnMU imlx qoN ienkfr kr idWqf pr Ausdy sLMky dUr krn vfsqy apxf ieWk zYputysLn apxy vWzy puWqr rfmrfey dI pRDfngI hyT ivsLysL ihdfieqF dyky Byj idWqf, ijs ‘c kuJ msMd aqy ivcfrvfn vI nfl sn.

gurbfxI df siqkfr AuWqm hY, puwqr nhI- jdoN rfmrfie jI nMU pfqsLfh ny idWlI Byijaf qF pfqsLfh qoN pRfpq QfpI sWdkf Auh aorMgjLyb dy sLMky dUr krn ‘c bhuq ‘c sPl hoieaf. iesqrHF bfdsLfh aMdr gurUdr df siqkfr hor vI bhuq viDaf. ieh gWl drbfr ‘c jnMUnI muslmfnF nMU rfs n afeI. AunHF ny aorMgjLyb nMU BWVkfieaf ik bfxI ivWcly ‘imtI muslmfn kI’ vfly slok ‘c muslmfn mWq dI qOhIn kIqI geI hY. jykr rfmrfie jI vI, gurU bKisLsL dy afsry cldy rihMdy qF ies gurbfxI sWc bfry smJfAuxf AunHF vfsqy koeI vWzI aAuKI gWl nhIN sI. pr bx cuWkI apxI vfh! vfh! kfrx iQWVk gey. Auh ies vfh! vfh! nUM apxI isafxp smJ bYTy. AunHF ny cfplUsI df rWsqf apxf ilaf jF GWbrf gey ik ikWDry myrI ieh bxI hoeI vfh! vfh! hI nf jFdI rvy. kih idWqf, Auh qF iksy ny bfd ‘c gLlqI nfl ilWK idWqf hovygf; asl lPjL qF ‘imtI byeImfn kI …’ hY. jdoN pfqsLfh qIk ieh gWl puWjI qF pfqsLfh ny apxy puWqr nMu vI mUMh lfAux qoN ienkfr kr idWqf, ikAuNik AuhnF ny gurbfxI dI byadbI kIqI sI. ies qrHF AunHF ny ijWQy arQF df anrQ kIqf AuQy gurbfxI isDFq dI avWigaf vI hoeI sI.

aj dy sfzy rfgI, ZfzI, kWQfvfrk ‘qy pRcfrk vI jfgx- socx df mukfm hY ik jy kr bfxI dI ajyhI byadbI kfrx gurU pfqsLfh apxy hI jfey, lWKqy ijWgr, supuWqR nMU vI Cyk skdy hn qf aWj jdoN asIN gurbfxI pVHx, pRcfrn smyN jo ieMnIaF afphudhIaF aqy byadbIaF-gusqfKIaF kr rhy hF qF gurU pfqsLfh nMU asIN ikvyN pRvfn ho skdy hF? kuJ igxy cuxy rfgI, pRcfrkF nMU CWz ky aj sfzy bhuqy rfgI sWjx anMd kfrjF, clfxy afid ‘qy hor smfjk-pRvfrk smfgmF smyN keI vfrI Aucycy qOr qy bVy hlky pRBfv ‘c gurbfxI sLbdF df gfiex krdy suxy jFdy hn, ijnHF df mWksd bhuqf krky dUijaF dI cfplUsI krky vWD qoN vWD notF-zflrF ‘qy pONzF afid dy btorx dI dOV hI huMdI hY. bdly ‘c bfxI isDFq, arQ boD dI BfvyN ikMnI hI byadbI ho rhI hovy AusdI AunHF nUM koeI icMqf nhIN huMdI. iehI hfl sfzy bhuqy kWQfvfckF, ivafiKafkfrF, lYkcrfrF aqy ZfzI sWjxF df vI hY. keI vfrI qF gurU gRMQ sfihb jI dI hjLUrI ‘c bYT ky pUrI dI pUrI gurmWq iPlfsPI hI Aultf dyNdy hn. sfzy kuJ kIrqnI sWjxF/ivafKfkfrF df qF aj sfrf jLor hI PokI vfh!vfh! aqy ieh dWsx vfsqy huMdf hY ik sfzy nfm qy ikMnI sMgq juWVdI hY aqy ikWnI-ikWnI dUroN lok afAuNdy hn. dUjy pfsy, ajyhy sWjx gurU-akflpurKu dy ikMny dyxdfr bxdy jf rhy huMdy hn, Auprokq sfKI qoN smJdy dyr nhIN lWgdI. iPr ieh sB asIN kr rhy hF Aus srIr vfsqy ijs vfsqy rfmrfie ny ieh sB kIqf. gurU supuWq hox dy bfvjUd aWj ieiqhfs ivWc AuhnF nMU ikvyN Xfd kIqf jFdf hY, ies pfsy iDafx dyx dI loV vI hY.

eyQy hI bWs nhIN, ieiqhfs ‘c sWqvyN pfqsLfh bfry ieQoN qIk ijLkr afAuNdf hY ik afp dy ihrdy aMdr bfxI df ieMnf vWD siqkfr sI ik jy ikWDry sLbd-kIrqn krdIaF bfhroN kuJ mMzlIaF jF sWjx af jFdy qF afp isMGfsn, afrfm kr rhy hox qF apxf mMjF iqafg dyNdy aqy aWgy ho ky siqkfr krdy.

pRcfr ivWvsQf aqy kyNdr- cOQy pfqsLfh rfhIN arMB kIqI msMd pRQf nMU afp ny hor mjLbUq kIqf aqy nvyN msMd vI Qfpy. iqMn pRcfrk zyryH ijnHF nMU Aus smyN dI bolI ‘c DUnIey afKdy hn, sQfpq kIqy. (pihlf) BfeI BgqU, krqfpur sfihb afp dy drsLnF nMU afieaf aqy AuQy hI clfxf kr igaf. Ausdy spuWqr BfeI jIAuxf nMU bfkfiedf Aus pRcfr kyNdr dI spurdI kIqI. (dUjf) BfeI PyrU jI nMU pRcfrk Qfp ky lMmy dys Bfv ksUr afid dysF ‘c Byijaf. (qIjf) boD gXf df sMinafsI mhMq Bgvfn igrI afp dy drsLnF nMU afieaf ‘qy isWK sWj igaf. gurdyv ny AusnMU boD gXf dy ielfky ivWc hI pRcfr dI ijLmyvfrI sONpI. Aus prgny ‘c Ausdy afpxy hI 360 zyrHy sn.

iDafn krn dI gl qF ieh vI hY ik smyN dI loV nfl gurU sfihbfn pRcfrk Qfpdy rhy pr ieh kdy vI KfndfnI zyrHy jF gWdIaF nhIN sn huMdIaF. sfzI hI aigafnqf kfrx bfd ‘c ienHF ivcoN bhuiqaF dy keI gWdIdfr ‘qy vfirs bx bYTy, iesqrHF AunHF ny apxIaF apxIaF gWdIaF qy zyry kfiem kr ley, ieh gWl gurmWq isDFqF nfl myl nhIN KFdI, sMgqF nUM ies pKoN sucyq rihx dI loV hY.

joqI joq smfAuxf aqy gurgWdI sONpxf- 6 akqUbr sMn 1661 nMU gurdyv ny apxy joqI joiq smfAux qoN pihlF, gurgWdI dI ijLmyvfrI apxy Coty supuqr (gurU) hirikRsLn jI nMU soNp idWqI. Aus vWkq afp jI dI sMsfrk Aumr kyvl 31 sfl 8 mhIny 22 idn sI. afp dy jIvn kfl ivWcoN anykF sfKIaF imldIaF hn jo sfbq krdIaF hn, afp mhfn jrnYl, mjLlUmF dy rfKy, dilqF-kmjLorF dI bFh PVky AunHF nMu Aupr cuWkx vfly vI sn. #56s92.6s06#

Including this Self Learning Gurmat Lesson No 56

jIvn JWlk-sWqvyN pfqsLfh

gurU hirrfey sfihb

For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.com




.