.

Drm qy rfjnIqI - iewk sfijLØsI gwTjoV

pRo: ieMdr isMG Gwgf

jdoN dI surq sMBflI hY AudoN qoN hI iswKF df ‘Drm qy rfjnIqI` iekwTf hY, suxdf af irhf sI. smF bIqx nfl sfihq ieiqhfs aqy gurbfxI df smrwQf muqfbk aiDaYn kIqf. hOlI-hOlI prqF KuwlHxIaF ÈurU hoeIaF ik gurbfxI muqfbk Drm kI hY qy rfjnIqI kI hY. ieh BI pRcfiraf igaf ik iswKF df, Drm qy rfjnIqI df sumyl, CyvyN siqgurU hir goibMd sfihb jI qoN afrMB hoieaf. jdoN pivwqr gurbfxI qoN svfl krIey, qF juafb imldf hY ik Drm qy rfjnIqI, BgqI qy ÈkqI, rfj qy jog, mIrI qy pIrI, afid gurU, gurU nfnk sfihb jI qoN afrMB hoeIaF sn. jo AupdyÈ jF asUl gurU nfnk sfihb jI ny Aucfrx kIqy, AuhnF dy AuWqraiDkfrI, gurU sfihbfnF ny AuhnF ƒ hI awgy pRcfiraf, ivsQfiraf. gurU gRMQ sfihb ivwcoN rfj jog dy sumyl dy drÈn kro:-

gurU nfnk jI bfry -

kib kl sujsu gfvAu gur nfnk rfju jogu ijin mfixAu.. (1389)

gurU aMgd jI bfry - rfju jogu lhxf krY.. (1392)

gurU rfmdfs jI bfry -

isir afqpqu scO qKqu jog Bog sMjuqu bil..

gur rfmdfs scu slu Bix qU atl rfij aBgu dil.. (1406)

gurU arjn jI bfry -

gur arjun klcrY qY rfj jog rsu jfixafAu.. (1407)

hr iewk iswK sdf cyqy ivwc rwKy ik ds pfqÈfhIaF (ds gurU) iewk joq, iewk igafn, iewko srUp dy mflk sn. CyvyN siqgurF koeI kMm aijhf nhIN kIqf, jo gurU nfnk sfihb dI suwcI ivcfrDfrf ƒ vwKrI krdf hovy. iPr BgqI qy ÈkqI CyvyN siqgurU hI jfrI nhIN kIqI, ieh qF gurU nfnk sfihb jI qoN hI prvfihq ho rhI sI. iksy kvI dI kwcI rcnf df shfrf lY ky (gur iblfs pf: CyvIN) pihlF CyvyN siqgurU ƒ jnm vkq bfbf buwZf jI dy ‘vr` nfl jnmy iliKaf. iPr ivȃ dy avqfr bxf Diraf. ijnHF bRhmf ivȃ iÈv ƒ gurbfxI ngfry dI cot nfl nkfr rhI hY, AuhI ivȃ CyvyN pfqÈfh ivwc dfKl kr idwqf igaf. pVHo gurbfxI Purmfx:-

koit ibsn kIny avqfr.. koit bRhmMz jf ky Drmsfl..

koit mhys Aupfey Kpfey.. koit bRhmy jgu sfjx lfey.. (1156)

jMgF XuwDF ivwc iewk qlvfr, iewk Zfl qy afm vrqINdI hY, afh do qlvfrF vflf ajIb Bfxf vrqf idwqf. ivȃ ny afiKaf sI peI iewk myrI qlvfr lVfeI ivwc nhIN vrqxI, jo BgqI vflI hY. hY nf ajIb khfxI? kdI qlvfr BI BgqI aqy ÈkqI dI awzo awz hoieaf krdI hY? qlvfr iksy qrHF dI hovy, vfr krn qy Auhny srIr ivwc Ds hI jfxf hY. iPr hor khfxI GV leI ik akfl qKq dy sfhmxy do inÈfn sfihb lwgy, BgqI qy ÈkqI dy pRqIk hn. awKF Kohl ky vyKx qy AuQy hI iliKaf pVH leIdf hY, ik iewQy pihlF lwgf hoieaf inÈfn purfxf ho ky izwg ipaf sI. sMn 1843 ivwc m: Èyr isMG ƒ Brm pf idwqf igaf ik inÈfn izwgxf, iswK rfj leI ‘aÈuwB` hY. Aus ny iswK rfj dIaF ‘jVHF` pwkIaF krn dy ivcfr nfl do mËbUq inÈfn gzvf idwqy. beI awgoN nf kdI inÈfn izwgx qy nf iswK rfj zoly. aPsos ik inÈfn dovyN Kloqy hoey hn, rfj df qdoN (1849) hI Bog pY igaf sI. iewQy kyvl drbfr sfihb dIaF prkrmF ivwc, BgqI qy ÈkqI mIrI qy pIrI df KUb Èor pfieaf jFdf hY. bfkI Drm asQfnF ivwc Ërf Gwt hY. BgqI qy ÈkqI jy iekwTI svIkfr krnI hI hovy qF ieh iswKF dy afid gurU, gurU nfnk sfihb qoN svIkfr krnf hI gurmq hY.

afpxy Ëmfny dy rfj jog dy DfrnI, iXÈU msIh BI sn. AuhnF smyN dI Ëflm hkUmq aqy pfKMzI Dfrmk afgUaF ivruwD Ëordfr afvfË AuTfeI. iesy kfrn AuhnF ƒ ÈhId kIqf igaf. ieslfm dy bfnI hËrq muhMmd sfihb, muslmfnF dy Dfrmk muKI BI sn, aqy rfjsI muKI BI sn. keI jMgF ivwc AuhnF mohrI ho ky ikrpfn vfhI. gurU nfnk sfihb jI bfry, BfvyN ieiqhfs KfmoÈ hY, pr AuhnF dI inDVk ÈÉsIaq qoN sihjy hI ivÈvfs kIqf jf skdf hY, ik siqgurU jI ikrpfn gfqry ËrUr hI rwKdy sn aqy qdoN smyN dI pRQm loV sI, hiQafrbMd hoxf. pihly pMjF siqgurUaF bfbq gurbfxI ivwc rfj jog spwÈt ilKqF af cuwkIaf hn. iPr kyvl CyyvyN siqgurF nfl hI GtnfvF joVn df kucyÈtf Biraf mksd spwÈt nËr af jFdf hY. gurU hir goibMd sfihb ƒ gurU nfnk ivcfrDfrf qoN, aCoply ijhy ZMg nfl, alwg krnf qy ivȃ nfl icpkf dyxf ikAuNik goibMd nfm ivȃ df hY, iewDr BI hirgoibMd hY. iesy qrHF dI dsm pfiqÈfh ƒ gurU nfnk lVI qoN vwK kr idwqf igaf hY. ijwQy ihmflf prbq dI cotI qy ivȃ invfs krdf klipaf igaf hY, AuQy hI dsm pfiqÈfh hËUr ƒ ipCly jnm ivwc qpwisaf kridaF dsm gRMQ ivwc ilK mfiraf. nfm vI goibMd, ivȃ qy gurU goibMd isMG. bs ivȃ nfl BfvyN ipCly jnm ivwc hI shI, pr nwQI ËrUr kr idwqf igaf.

rhI gwl BgqI qy ÈkqI dI, sfry hI gurU sfihbfn BgqI qy ÈkqI dy mflk sn. ivÈyÈ hflfq kfrn srIrk bl df pRXog krn dI BfvyN kuJ smF ËrUrq nhIN peI. BgqI qy ÈkqI geI ikqy nhIN. kI gurU nfnk sfihb jI dI dlyrI qoN ienkfr kIqf jf skdf hY? Auh hr Kqrnfk ivakqI kol gey. inzrqf nfl afpxy ivcfr rwKy. bfbr ƒ llkfiraf. ‘pfp kI jMÖ` afK lfhxqF pfeIaF. ‘KUn dy soihly` gfey. dUsry pfiqÈfh gurU aMgd sfihb jI ny Èyr Èfh sUrI qoN hfr Kf ky vfps muV rhy ihmfXUM ƒ, vkq isr KrIaF kih suxfeIaF. gurU amrdfs sfihb, akbr nfl inzrqf nfl pyÈ afey. gurU rfmdfs jI ƒ do vfr akbr dy drbfr ivwc, iswK isDfqF ƒ by-KOP pyÈ kridaF vyiKaf jf skdf hY. pMjvyN siqgurU jI qF asUlF qy pihrf idMidaF, ÈhIdI qwk pf gey. gurU hrgoibMd sfihb jI ƒ sfhmxy mwQy cfr jMg lVny pey qF jflm hfkmF dI nINd AuØWz geI. nOvyN siqgurU jI ny mËlUm df pwK pUiraf, aOrMgËyb dI kwtVqf awgy nf Juky. aMq iqMn iswKF smyq, cFdnI cONk, idwlI ivKy ÈhIdI pf gey. dsm pfqÈfh jI df sfrf jIvn sMGrÈ aqy dlyrI dI anoKI imsfl hY. dsy pfqÈfhIaF BgqI aqy ÈkqI ƒ ikvyN pRXog ivwc ilafAuxf hY, mnuwKqf dy Bly ihwq, iks vkq ikhVI rxnIqI aKiqar kIqI jfvy, cMgI qrHF jfxdy sn. siqgurU sfihbfn jI dy ggn cuMBI soc mMzl aqy byEVk srIrk smrwQf ƒ bfr bfr nmskfr hY. Auh qF iewk inmfxy syvk BI sn qy qKq dy ÈihnÈfh BI. Auh iewk sfDfrx ispfhI vI sn aqy afpxIaF iswK POjF dy kmFzr ien cIÌ (jrnYl) BI sn. AuhnF kol hr kfrj ƒ nypry cfVH dyx dI smrwQf lfjuafb sI.

hux vyKxf ieh hY ik kI sfry iswKF kol ieh sUJ smrwQf hY? kI awj df iswK, BgqI qy ÈkqI df sMquln brkrfr rwKx dy Xog hY? kI awj dy iswK kol BgqI (Dfrmk jIvn) dy gux mOjUd hn? kI iswK ÈkqI ivhUxf hoieaf kyvl hMJU kyr irhf hY, cIkF mfr irhf hY ik swcmuwc Aus ƒ ÈkqI ivhUxf hox df AudryvF hY? ieh ivcfr krnI inhfieq ËrUrI hY ik BgqI (Drm) aqy ÈkqI (rfj) dI muV pRfpqI vfsqy iswK afgU suihrd sUJvfn qy dlyrI rwKdy hn? ijnHF dy ihrdy ivwc Drm hI nf hovy, AuhnF qoN iksy nyk kMm dI afs kIqI jf skdI hY? afE iehnF nukiqaF ƒ iewk-iewk krky ivcfrIey:-

ihMdU smfj ivwc rfm cMdr (dÈrQ puwqr) df bVf mfx kIqf jFdf hY. Auh afpxy ielfky aXuwiDaf df rfj muKI BI sI. bflI qy rfvx nfl jMg lVdf hY, hiQafrF dI KUb vrqoN krdf hY. ivȃ (aKOqI) df avqfr hox krky Drm muKI BI sI. duafpur dy iewk rfjy ikRÈn jI ƒ, ivȃ df avqfr hox df mfx pRfpq hY. dUjy bMny AuhI ikRÈn jMgF XuwDF ivwc mohrI ho ky lVdf hY, Drm muKI hY. hjrq muhMmd sfihb muslmfnF dy Drm muKI sn, jdoN jMg lVnI huMdI qdoN Kud jMgI jrnYl BI huMdy, mohrI ho ky duÈmx dy afhU lfhuMdy. AuhnF sBnF ny afpxy iËMmy lwgI syvf bf-KUbI inBfeI. siqgurU sfihbfn BgqI qy ÈkqI df qrfjU sfvF rwKx dy smrwQ hn. bfad ivwc imslF dy smyN BI iswK muKIaF ny Xog ZMg nfl, afpxy PrËF ƒ inBfieaf. pr awj ikwQy hY iswKF dI BgqI qy ÈkqI? ËmIn dy iewk ieMc tuwkVy qy iswKF df kbËf nhIN hY, ijs ƒ ieh afpxf kih skx. iPr iks rfj jF ÈkqI dI gwl kIqI jf rhI hY? ieAuN kih leIey ik gurdvfrf kmytI df koeI ahudydfr bx jfxf, golk qy kbËf jmf lYxf[[[ ikqy iehI qF nhIN hY iswKF dI ÈkqI? svyr Èfm (mÈInI ZMg) kuJ bfxI df pfT kr lYxf. gurdvfiraF ivwc ibnF sMgq qoN spIkrF dI AuØWcI avfË nfl GroN GrIN bfxI puwjdI kr dyxI. kuJ sihj pfT, aKMz pfT, sMpt pfT, pfTF dIaF lVIaF, kIrqn drbfr, Kflsf mfrc, ngr kIrqn, lMgr ardfs[[[ ikqy iehI qF nhIN hY iswK smfj df mMinaf jf irhf Drm? gurbfxI dy gohj Bfv, lUM kMzy KVHy kr dyx vflf sUrmgqI dI gfQf vflf ieiqhfs, ikqy piVHaf pVHfieaf jf irhf hY ik nhIN? skUlF, kfljF, gurdvfiraF, GrF ivwcoN ‘smyN df hfxI` KËfnf nhIN imldf. nÈy piqqpuxf, krmkFz isKrF Coh rhy hn. lIzr lok BgqI qy ÈkqI dIaF PVHF mfr rhy hn. Aus drdnfk avsQf ƒ vyK/mihsUs krky hMJUaF dI Dfrf vih turdI hY. mn kurlfAuNdf hY, afqmf ivlkdI hY, jdoN bdyÈF ivcly ‘KfilsqfnI` gurU gRMQ sfihb ƒ isr qy cuwk ky, (suK afsx smyN) ZolkIaF CYixaF nfl Èbd BI pVHdy hn qy ‘suK afsx sQfn` awgy Klo ky, afpxy zyZ sO sfl pihlF Kuws gey rfj ƒ vfjF mfrdy hn. iblkul Aus XqIm qy anBol bwcy vFg, ijsdf dunIaF ivwc koeI shfrf nhIN. bfhr duÈmxF dIaF vfhrF hn. Gr ivwc Kfx leI gujfry lfiek kuwJ nhIN hY. nf ieh smJ hY ik awgoN kI kIqf jfxf cfhIdY? ieh duKdfeI avsQf hY sfzy ‘Kfilsqfn iËMdfbfad` dy aMdr vVky jYkfry lfAux vfilaF dI. jdoN BivwK bfry ainÈcqf hovy, rUp ryKf AulIkx dI Xogqf nf hovy, Drm bfry zUMGf igafn nf hovy. sMsfr sfihq ivwcoN ienklfbI lihrF qoN rfjsI dfAu pyc nf pVHy apxfey hox. iPr aijhI avsQf ivwc iensfn, mimaf skdf hY, zizaf skdf hY hMJU kyr skdf hY, qy smF pf ky gulfmI nfl smJOqf kr lYNdf hY.

Drm dy asUl mnuwKqf dy Bly vfsqy hoieaf krdy hn. afm vyKx ivwc iehI afieaf hY ik Drm ƒ mnuwKqf df Gfx krn vfsqy BI bhuq vfrI vriqaf igaf hY. ihMdUaF dy aKOqI Dfrmk gRMQ, mnuwKqf AuØWqy Zfhy gey kihr, kIqy gey ËulmF df mUMh boldf pwkf sbUq hn. jo BivwK ivwc BI iesy qrHF kIqy gey axmnuwKI julmF ƒ ‘Drm df ËrUrI aMg` grdfndy rihxgy. muslmfn hfkmF ny gurU arjn sfihb jI ƒ ÈhId kIqf, qF kurafn ƒ Zfl vjoN vriqaf igaf. gurU qyg bhfdr sfihb jI qy iqMn iswKF ƒ byaMq qsIhy dy ky ÈhId kIqf igaf. Aus vkq Drm pusqk kurafn ivwcoN hvflf dy ky sËf qËvIj kIqI geI. Coty sfihbjfidaF ƒ ÈhId krn vkq, kurafn qy kfËI Èfml sn. ies qoN bfad vI jdoN jdoN iswKF ƒ Gor qsIhy idwqy gey, kql kIqf igaf, qF hmyÈF Drm dI cfdr AuWpr qfx leI geI. afm muslmfn ƒ, jMg ivwc Èfml ho ky ivroDIaF ƒ Éqm krn vfsqy jdoN BI Auksfieaf igaf qF ‘jhfd df` (DrmXuwD) nfhrf bulMd kIqf igaf.

axigxq pfp krmF ivwc zuwby rfjsI lok, afpxy igrd, gulfm jihnIaq vfly Drm dy coly pfeI bYTy, ivkx leI iqafr aKOqI (asl ivwc Drm dy duÈmx) Dfrmk tuwkV bocF ƒ, pfl lYNdy hn. ieh ‘DrmI` rfjsI guMizaF dI pRÈMsf dy sMG pfV ky bysury gIq gfAuNdy hn. iehnF ƒ inhklMk dwsdy hn, ipCly kIqy jfp, dfn puMn dI bdOlq rfj suK Bogx df, rfg alfpdy hn. iehnF qoN motIaF rkmF pRfpq krky, kIqy gey pfpF dI nivrqI leI ‘mMqr` pVHdy hn, pfT jfp krdy hn. nyqf jI iehnF dy jfhrf qOr qy crn CUMhdf hY. ieh ‘kmIxy DrmI` aMdrKfqy, nyqf jI dy crnF qy isr rwK idMdy hn. iesy leI rfj drbfrF ivwc ÈfhI kfjI, ÈfhI iemfm, rfj pRoihq, rfj gurU qy rfj kvI afid dIaF AupfDIaF nfl nvfijaf jFdf hY. Bfrq dy iewk rfÈtrpqI zf[ rfijMdr pRsfd ny DrmI hox df KyKx kridaF rfÈtrpqI Bvn ivwc igafrF bRfhmxF ƒ swd ky, iqnHF dy pYr Do ky Kud ‘crn-aMimRq` pIqf. akl dy aMnHy lokF ny rfÈtrpqI ƒ vwzf DrmI purK mMn ilaf. aKbfrF ny soihly gfey. vfh rfjnIqI qyry rUp hËfr. axigxq bwjr pfp krn vfly, pfKMzI rfjnIiqk ivakqI, krm cMd gFDI ƒ ‘DrmI purK` pyÈ krn vfsqy axigxq pfpV vyly. lwKF rupY Krcxy pey, lMgotI DfrnI peI, pUjf arcxf, qIrQ Xfqrf afid krnI peI, iPr ikqy Ausƒ ‘mhfqmf` bxfieaf jf sikaf.

grIbF df KUn incoV ky, AuhnF df hwk Koh ky, gulCrry AuzfAux vfly rfjsI lok, Drm asQfnF ƒ mfieaf dy Kuwly gwPy ‘dfn` krdy hn. bdly ivwc Dfrmk lok, iehnF dI lok prlok ivwc jY jY kfr hox dI luBfvxI ardfs krdy hn. rfjsI gwdIaF pRfpq krn vfsqy, BfvyN mMdr msijd dy purfxy murdy puwtxy pYx, BfvyN klipq arjx df mKOtf pihn ky rQ Xfqrf krnI pvy. byÈwk drbfr sfihb qy tYNkF qopF qy POjF nfl mfrU hwlf bolxf pvy. BfvyN ‘Kflsf mfrc` kwZxy pYx jF iPr ‘pivwqr sRovr dI kfr syvf` krnI pvy. awj iswKF dI dÈf eynI inwGr geI hY koeI ivakqI gurduafry af ky sO rupY rwK dyvy qF Jwt pwt Ausƒ ‘isropfAu` bKÈ idwqf jFdf hY. iksy ny sihj pfT, iksy aKMz pfT krvfieaf lAu jI isropf. joVy sFBx, lMgr, kIrqn, kQf vfilaF ƒ[[[[ isropy Qok ivwc vMzy jf rhy hn. hux qy pMQ doKIaF ƒ BI isropy ikrpfnF GrI jf ky idwqy jf rhy hn, Auh BI vwzy jQydfrF vwloN. siqgurU sumwq bKÈ dyx. pfvn Purmfn hY:-

jIa bDhu su Drm kir Qfphu aDrm khhu kq BfeI..

afps kAu muinvr kir Qfphu kf kAu khhu ksfeI. (1102)

kvIaF sfihqkfrF ƒ snmfn aqy shUlqF dyx df mksd asl ivwc iehI hY, ik ieh lyKk srkfr dIaF lok ivroDI nIqIaF ƒ cuwp cfp aMimRq df Guwt smJky pI lYxgy. hr cIË ƒ snmfn vfly rMgIn cÈmy (aYnk) ivwcoN dI vyKxgy. aKbfrF tI[vI[ cYnlF dI afpxI kImq hY. iksy dI Gwt iksy dI vwD. jy, aYm[aYl[ey[ qy aYm[pI[ loV vkq vwzI kImq qfr ky KrIdy jf skdy hn qF gurduafrf kmytIaF dy mYNbr (smyq aYs[jI[pI[sI[) ivkx qoN ikvyN ienkfr kr skdy hn? Auh qF ivcfry bhuqy hI ÈusIl hn, ‘Dfrmk ivakqI` ju hoie.

KrId vyc df ieh DMdf ieqny sihj nfl cwl irhf hY, afm ivakqI Èwk qwk nhIN kr skdf. iewk bhuq vwzy ivakqI ƒ[[[ sMq jI ny mulfkfq leI swidaf. ‘zUMGIaF pMQk ivcfrF bMd kmry ivwc hoeIaF.` qusIN hr sMgrFd vfly idn do GMty sfzy zyry afieaf kro, sMq jI ny ikhf. ‘pr myrI iËMdgI bhuq ruJyivaF BrI hY, myry leI afAuxf muÈkl hY,` vwzy bMdy ny juafb idwqf. quhfzy do GMty ikMny ku kImqI hn? do GMitaF dy vIh hËfr rupY. TIk hY mYƒ prvfn hY, qusIN sMgrFd vfly idn gurbfxI suxo jIvn sPlf kro[[[. sOdf qYh ho igaf, qy sMq jI dy gfhkF ivwc Zyr sfrf vfDf ho igaf ikAuNik iewk cotI df vwzf ivakqI bfbf jI ƒ nmskfr krn afAuNdf hY, lokF dIaF vhIrF ikAuN nf afAux? dovyN Pfiedy ivwc, XfrI pwkI.

iewk hor srdfr jI dy cfr iewtF dy BwTy hn, ds ku trwk BI iewtF pucfx leI rwKy hn. bVy pwky guriswK hn, iksy sfD awgy nhIN Jukdy.[[[ bfbf jI ny imlx dI iewCf pRgt kIqI. keI vfr Pon krn qoN bfad srdfr jI af gey, kMm puwiCaf. sMq jI boly ‘gurmuK ipafry jIE, asIN gurdvfry dI nvIN iemfrq iqafr kr rhy hF, do trwk iewtF dI syvf kro.` ‘do trwk qF kI mYN igxqI dIaF do iewtF BI iksy sfD ƒ nhIN idaFgf`. mYN jfxdf hF quhfzy suBfa ƒ. do trwk iewtF dI kImq ikMnI bxdI hY? iehI koeI pMdrF ku hËfr? mYN quhfƒ do trwk iewtF df qIh hËfr ruipaf idaFgf, qy nfl quhfzI syvf dI prsMsf krFgf. Bry dIvfn ivwc sropf dy ky aYlfn krFgf sR[ jI ny gurU Gr vfsqy do trwk syvf krfeI hY, boly so inhfl[[[[. sfD sMgq qusIN BI Kuwly idl syvf kro. syvfdfrF df qFqf ÈurU ho igaf, iewk dI pRsMsf dUjy dI afmdnI

qum pivq pfvn purK pRB suafmI, hm ikAuN kir imlih jUTfrI..

hmrY jIie horu muiK hor hoq hY, hm krmhIx kUiVafrI..

hmrI mudR nfmu hir suafmI, ird aMqir dustu dustfrI.. (528)

lMmyN smyN qoN BolI ijhI sfD sMgq ƒ anyk ZMg qrIky vrq ky KUb luwitaf hY. gurmq df igafn qF AuØWkf hI nhIN idwqf igaf. Ërf soco! agr dfn puMn nfl smfj df kuJ sMvrnf hMdf, qF sdIaF qoN dfn puMn huMdf af irhf hY. hux qwk qF sB pRkfr dIaF burfeIaF ivkfr Éqm ho jfxy cfhIdy sI. hF pujfrIaF df bhuq kuJ bx sMvr igaf hY. zwkf dUhrf krn qoN ibnF, ijMLdgI dIaF sB shUlqF Bog rhy hn. afm iensfn ƒ sÉq imhnq qoN bfad msIN rwjvIN rotI nsIb huMdI hY. ivhlV pujfrI toly, duwD mlfeIaF, igrIaF bdfm Ck rhy hn. ieh pujfrI qy Drm asQfn rfjsI guMizaF dy kbËy ivwc hn. ieh iewk bhuq ivÈfl qfxf bfxf hY, iks ny ikwQy ‘iÈkfr` dI AuzIk ivwc PMdf lf ky bYTxf hY, pihlF hI inÈicq hoieaf huMdf hY. priswD kvI iekbfl df ierÈfd hY:-

hvs ky bMdy vPf ko byc dyqy hYN.

Kudf ky Gr kI ikaf khIey, iXh Kudf ko byc dyqy hYN.

gurU nfnk sfihb jI ny sYNkVy sflF df plfn iqafr krky, afpxf kMm ÈurU kIqf sI. lMmI Gflxf qoN bfad ikqy smfj df mUMh mwQf sMviraf sI. siqgurU jI dy iewk ieÈfry qy sB kuJ vfr dyx vfilaF df kfPlf mMËl vwl cwl ipaf sI. isrF dI bfËI lf ky Ëulm df Kfqmf kIqf sI. awj duwD pIxy mjƒ, ey[sI[ dIaF hvfvF ivwc svrg dy imwTy supny lYx vfly, gurmq dI hr pRIiKaf ivwcoN Pyl lokIN, hwQIN TUTy PVIN, dIn eImfn vyc ky kursIaF leI lflHF suwtdy, sfÌ nËr af rhy hn. purfqn simaF ivwc ‘mYN pihlF sIs vfr idaF` dI pivwqr soc sI. awj ‘mYN pihlF kursI qy bYTF`, iehI inwGiraf hoieaf rfg suxfeI dy irhf hY. gurU nfnk sfihb jI ny DrqI dy tuwkVy qy rfj nhIN kIqf, pr kroVF lokF dy idlF qy sdIvIN rfj kIqf hY. awj iswK lIzr DrqI dy tuwkVy qy rfj krn leI qrlomwCI idwsdy hn. gurU nfnk sfihb vwloN bKÈy AuWqm guxF qoN KflI swKxy. agr Drm bc igaf, ihrdy ivwc itk igaf, qF rfj dI afs kIqI jf skdI hY. Drm hI nf irhf qy rfj kYsf qy ikvyN afvygf? Drm ivhUxf? Drm qy rfjnIqI iekwTI dI zONzI ipwtx vfly, Drm ƒ bdnfm kr rhy hn, rfj iehnF kol afAuxf koeI nhIN. kyvl Drm ƒ kucyÈtf Bry ZMg nfl vrqiqaf jf irhf hY. pfvn bfxI df boD hoxf qF dUr dI gwl, iewQy qF iswKF dy muKIaF ny iswK hox dI pihlI Èrq - KMzy dI pfhul BI pUrI nhIN kIqI. ijnHF axsrdy ƒ gl ikrpfn ltkfeI hY, Auh BI pfKMzI gurUaF, zyiraF qy nwk rgVdy vyKy jf skdy hn. iqlk, mukt, hvn, gl lfl cuMnIaF pfeI, byÈrmI nfl GuMm rhy hn. vfihgurU jI kf Kflsf, ‘rfm jI kI Pqy`, bulf ky gurU goibMd isMG jI df apmfn kr rhy hn. hY koeI rokx vflf? gurvfk hn:-

kfdI kUVu boil mlu Kfie.. bRfhmx nfvY jIaf Gfie..

jogI jugiq nf jfxY aMDu.. qIny AujfVy kf bMDu.. (662)

asl gwl qF ieh sI ik rfjnIqI aqy Drm, dovyN hI lokfeI dy Bly ihwq hoxy cfhIdy hn. hflfq dI mËbUrI kfrn svIkfr kr lYNdy hF ik rfjsI lokF qoN hwk swc dI AumId nhIN rwKI jf skdI. iehnF rfjsI guMizaF ƒ Drm asQfnF dI durvrqoN krnoN qF roikaf jf skdf hY. pr jdoN cor qy kuwqI aMdr Kfqy iewk hox qF Gr surwiKaq ikvyN rih skdf hY? aKOqI Drm muKI lok BI qF ivcfry iesy smfj ivwc jMmy ply, qy prvfn cVHy hn. iPr smfj ivwc vrq rhy vrqfry qoN, Auh ikvyN aiBwj rih skdy hn?

PrË kro iewk iswK zfktr hY, Auh vkflq nhIN kr skdf, Bvn inrmfx jF hor aijhy kMm nhIN kr skdf, ijsdI Ausny iswiKaf nf leI hovy. krygf qF glq krygf. vkIl iksy mrIË df ielfj nhIN kr skdf, ikAuNik Aus dI iswiKaf alwg iksm dI hY. axigxq ikwiqaF ivwc mfhr iswK imlxgy, pr iswiKaf kfrn kMm awzo awz hoxgy. iesy qrHF sfzy purfxy smyN dy bËurgF ny, ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI, gurU GrF dI syvf sMBfl vfsqy bxfeI sI. Drm pRcfr leI nOjvfn iqafr krny, iswK sfihq Cfp ky vMzxf, dyÈ ivdyÈ dy iswKF dIaF muÈklF dUr krn ivwc shfieqf krnI. aKbfr rsfly cflU krny, iswKF ƒ iewk kyNdr, iewko ivcfrDfrf ivwc pro ky rwKxf afid. ÈRomxI akflI dl dI iËMmyvfrI sI, ik iswKF dy rfjsI hwkF vfsqy jqnÈIl rihxf. jy kdI mOkf imly qF pMjfb ivwc akflI srkfr bxfAuxI. hY qF dovyN iDrF iswK sn, pr kfrj Kyqr dI vMz kIqI geI sI. smyN ny krvt bdlI ik dovyN iGAu iKcVI ho gey. gurU GrF ivwc ÈrDf nfl arpx kIqf pYsf, rfjsI kMmF qy PUikaf jfx lwgf. ÈRo: kmytI mYNbr aYm[aYl[ey[ qy aYm[pI[ bxn lwgy. Kud gurcrn isMG tOhVf, afKrI suafsF nfl, ‘Drm qy rfjnIqI iekwTI inBy` qy pUrf Auqiraf. jo durdÈf Drm qy AuWqm asUlF dI, byeImfn rfjsI lokF ny kIqI hY, Aus qoN hux koeI axjfx nhIN hY. iehnF KudgrË lokF ny, ijwQy rfjnIqI ƒ iewk jUaf bxf Diraf hY qF Drm ƒ GoVf. iewk mhfn iPlfsPr KlIl iËbrfn dy bcn suxo - ‘mYN dunIaF vyKI, jMglF qoN ÈihrF vwl, JuwgIaF qoN mihlF vwl, vDidaF vyiKaf. mYN rfj BvnF kfljF, mMdrF blIbydIaF (kqlgfhF) qy igaf. mYN vyiKaf mËdUr amIr df gulfm hY. amIr ispfhI df gulfm hY. ispfhI jrnYl df gulfm, jrnYl rfjy df gulfm. rfjf pfdrI df gulfm hY. pfdrI iewk mUrqI df gulfm hY. jo imwtI dI bxI hoeI hY, ijs ƒ ÈYqfn ny KUn ivwc guMn ky, murdf KopVIaF dy Zyr AuWqy, itkfieaf hoieaf hY. burfeI qy pfp df bdbUdfr gMdf bIj, kOmF awgy qoN awgy aOlfd dy nfm, vsIaq kr idMdIaF hn. koeI afdmI KfndfnI pqvMqf nhIN huMdf, byaMq lok hn, jo kfiqlF dy AuØWqr aiDkfrI hn. jo ivakqI awj jMËIrF ivwc jkiVaf hoieaf hY, ËrUrI nhIN Auh aprfDI hovy. keI vfrI ieh jMËIrF sony dy hfrF nfloN bhuq kImqI hoieaf krdIaF hn. ‘siqgurU jI dy crnF ivwc ardfs hY DrmI ilbfs vflf, aMdroN BI DrmI hovy. Drm dIaF tfhrF mfrn vflf Drm asQfnF qoN dUr rhy, jF iPr nyk rfh qy cwl pvy.`

scf Drmu puMnu Blf krfey.. dIn kY qosY dunI n jfey..

dInu Czfey dunI jo lfey.. duhI srfeI KunfmI khfey.. (743)

awj iswKF kol Drm dy nfm hyT bhuq sfry krmkFz hn, rsmF rIqF hn. vihm Brm hn, iËMdgI swcy Drm vwloN swKxI pRqIq ho rhI hY. pYsy dI aMnHI dOV ny Drm asQfnF aqy Drm gRMQ ƒ kmfeI dy sfDn vjoN vrqxf ÈurU kr ilaf hY. gurbfxI vwloN pRcfiraf swc mfnoN KMB lf ky AuØWz igaf hY. dUjy pfsy do cfr pRfxI AuWTdy hn, anyk hrby vrqdy hn, qy nvIN rfjsI pfrtI ƒ jnm dy idMdy hn. pMQ dy nfm qy, pMQ dI ipwT ivwc Curf KoBx vfly vot qy not dI mMg krdy kdI nhIN ÈrmfAuNdy. aY siqgurU jIE! qusIN smrwQ sIgy, Drm qy rfjnIqI ƒ qusIN mnuwKqf dy kilafx ihwq bfKUbI vriqaf inBfieaf. afpxy iswKF ƒ afdyÈ idE! ieh afpxf Drm qy afpxI rfjnIqI alwg alwg kr lYx. vrnf nf Drm pwly rihxf hY, qy nf hI rfj imlxf hY.

dubDf my donoN gey, nf mfieaf imlI, nf rfm.




.