.

Drm asQfnF dI kuvrqoN

pRo: ieMdr isMG 'Gwgf'

ipCly idnIN BfeI iekbfl isMG ptnf sfihb dy pujfrI aqy BfeI muihMdr isMG romfxf (pRDfn) dI mirafdf bfry kuwJ gMBIr qlK klfmI hoeI aÉbfrF ivwc CpI. romfxf jI ny akfl qÉq sfihb vwloN pRvfinq iswK rihq mirafdf dy hwk ivwc ivcfr pRgt kIqy, nfl AuhnF ieh BI ikhf ik bRfhmxI krmkFz, DUPF, joqF, twlIaF, GiVaflF gurU GrF ivwc vrijq hn, pr sfzy jQydfr iehI bRfhmxI krm kr rhy hn, nfl hI jo ptnf sfihb qy hjUr sfihb ivKy gurU gRMQ sfihb jI dy brfbr dsm gRMQ df pRkfÈ kIqf jFdf hY, Aus dI krVI aflocnf kIqI. iesy kfrn BfeI iekbfl isMG AuØWbl pey. AuhnF afAuNidaF hI ptnf sfihb qoN Éq ilK ky (hukmnfmf ?) romfxf jI ƒ iswDf hI iswKI ivwcoN cldf kr idwqf. jdoN romfxf jI ny aMimRqsr apIl kIqI qF akfl qÉq dy syvfdfr ny iekbfl isMG dI icwTI qy rok lf idwqI. gwl kI ies Gtnf krm ny iswK pMQ dI srmsfrI ivwc hor vfDf kr idwqf. ik vyKo sfzy pujfrI (jQydfr) ikwQy Kloqy hn.

ies gurmq ivroDI pfp krm ƒ TIk iswD krn leI iekbfl isMG jI ny pUrf qfx lfAuNidaF hux hor kwdU ivwc qIr mfr idwqf hY. AuhnF ny kuwJ purfxy gRMQF dy hvfly dyx dI kucyÈtf BrI bdnIqI rfhIN ieh iswD krn dI koiÈÈ kIqI hY, ‘‘aKy ptnf sfihb qF gurU nfnk sfihb jI ny hI qÉq bxf idwqf sI jdoN sflsrfey ƒ mMjI qy ibTf ky dsqfr bKÈ idwqI.`` E Bwdr purKo! ikAuN duwD ivwc kFjI pfAux lwgy ho ? ies qrHF kIiqaF nf qF qÉq bxdf hY nf qKq df jQydfr bxdf hY. Auh sfry (sfls rfey qoN lYky bfad qwk) Drm pRcfrk sn, qÉq aqy jQydfr df qdoN nfmo inÈfn nhIN sI. siqgurU nfnk sfihb jI ny bhuq sfry iswKF ƒ Drmsfl bxfAux leI hukm kIqf. DrmÈfl bnx qoN bfad iewk muKI iswK sfry kMm ƒ srMjfm idMdf. iesy qrHF BfeI lflo ƒ sYdpur ivwc mMjIdfr Qfipaf. swjx (Twg) jI ƒ qulMby df mMjIdfr bxfieaf. BfeI mnsuK ƒ lfhOr df pRcfrk bxfieaf. gwl kI jgn nfQ purI, kfÈI, lMkf, ihmflf prbq, iqwbq, nypfl, mwkf mdInf, ijwQy BI siqgurU gey, prcfrk Qfpy. mMjIaF bÉÈIaF, kI Auh sfry asQfn qÉq mMn ley jfxgy ? kdI BI nhIN, iPr qF siqgurU nfnk sfihb df jnm asQfn qlvMzI hI sB qoN pihlF qÉq svIkfr krnf pvygf. iewQy hI gwl nhIN mukygI, sgoN siqgurU amrdfs jI ny hor bfeI mMjIaF dI bKiÈÈ AØuWqm jIvn vfly iswKF ƒ kIqI qy vwKo-vwK ielfikaF ivwc pRcfrk Qfipaf. iPr ieh bfeI iswK syvk BI jQydfr aKvfAuxgy ? qy iehnF dy sfry asQfn ‘‘qKq sfihb`` bx jfxgy ? AuhnF bfeI iswKF dy nfm mhfnkoÈ dy pMnf nM: 847 qy vyKy jf skdy hn. ijs Èbd df iËkr BfeI iekbfl isMG ny kIqf hY Aus ivwc (990 vflf) mMjI qÉq jF jQydfrI df ikDry iËkr nhIN hY. ijMLdgI dy suDfr vfsqy hI sfrI gurbfxI Aucfrx kIqI geI hY iksy ƒ ‘‘qÉq`` qy ibTfAux nfl GsIt ky nF joVI jfvy. iesy qrHF dy Èbd kFsI, gieaf, lMkf, qulMby, sYdpur, lfhOr afidk anyk QfvF qy siqgurU jI ny Aucfrx kIqy hn. kI Auh sfry QF qÉq bxf leIey ? siqgurU jI iks asQfn qy ikMnf smF rhy ies nfl koeI Prk nhIN pYx lwgf. qlvMzI krIb vIh sfl rhy, sulqfnpur aTfrF sfl rhy. krqfrpur BI lwgBg siqgurU vIh sfl ibrfjy qF kI ieh sfry qÉq bx gey ? syvfdfr qF sfry hI iswK hn. siqgurU jI dy ieiqhfsk sQfn sfry hI Bly hn pr ‘‘qÉq qy jQydfr`` ies qrHF nhIN bxfey jf skdy. iPr Zfky df BUmIaf cor, kOzf rfKs, nUrÈfh jfdUgrnI[[[[ ieh BI sfry qÉqF dy jQydfr sn ?

gurU hirgoibMd sfihb jI ny ptny dI sMgq df kfbl dI sMgq vfsqy ‘‘myrf Kflsf`` ÉqF ivwc iliKaf hY. kI Éq ivwc Kflsf ilKx nfl hI qÉq bx jFdf hY ? AuhnF ny qy hor BI bhuq Éq ilKy sn ?

BfeI idafl dfs ƒ nyk iensfn pivwqr jIvn vflf jfxky siqgurU jI ny muwK syvfdfr ptnf ivKy lf idwqf TIk hY. pr BfeI iekbfl isMG ƒ siqgurU ny nyk clxI df koeI sfrtIPIkyt nhIN idwqf. idafldfs dI pdvI afpxy nfm iKwc ky joVnI ikhVI idafnqdfrI hY ?

hux dyKo JUT dy pYr nhIN huMdy vflI gwl, ‘‘ies qÉq df nfm krx dsm pfqÈfh ny kIqf`` BfeI iekbfl isMG ilKdf hY. gurU nfnk sfihb qoN lY ky dsm pfqÈfh qwk ieh QF ibnF iksy nfm qoN hI clI afAuNdI sI ? aglI gwl iekbfl isMG ilKdf hY ik mfqf suMdrI jI ny BfeI lfl pflf qy BfeI sMgo jI ƒ hukmnfmf dy ky Byijaf. kI gurU nfnk qy gurU goibMd isMG jI vfly hukmnfmy smF ivhf gey sn ? mfqf suMdrI jI ƒ pMQ dI gurqf nhIN idwqI geI, iPr AuhnF ƒ hukmnfmy jfrI krn df aiDkfr pRfpq ikvyN ho igaf ? kihMdy hn jF qF bMdf JUT boly hI nf jy bolx lwg hI ipaf qF vwzy qoN vwzf JUT boly mfVf DIVf ikAuN boly ? BfeI iekbfl isMG ny qF ieh BI ilK mfiraf ik akfl qÉq sfihb kyvl pMjfb qwk sImq hY. bfkI sfrI dunIaF qF ptnf sfihb dy aDIn hY. vfh BfeI jI vfh. ijwQy srbwq Kflsy juVdy rhy, ijQy vYrI bfr bfr hmly krdy rhy, ijwQy CyvNy pfqÈfh POjF qoN nËrfny lYNdy rhy, ijQy vwzy vwzy nvfb bfdÈfh Juwkdy rhy, Auh qÉq Cotf ho igaf qy ptnf sfihb ijsdI koeI srgrm BUimkf nhIN rhI Auh sfrI dunIaF df kyNdr Durf ?

BfeI iekbfl isMG dI aglI ilKI pMkqI pVHo - ‘‘gurU qyg bhfdr sfihb jI ƒ Aus smyN hirmMdr sfihb aMimRqsr dy syvfdfrF ny drbfr sfihb ivwc dfKl nf hox idwqf. nf hI akfl qÉq afAux idwqf, 50 gj dI dUrI qy bYT ky vfps cly gey.``

gurU dI mhfn pdvI dy mflko! kI iesy kfrn akfl qKq Cotf ho igaf ik gurU qyg bhfdr aMdr nhIN jf sky ? ptnf sfihb gurU aMgd, gurU amrdfs, gurU rfmdfs, gurU hirgoibMd, gurU hirrfie, gurU hir ikRÈn ivwcoN koeI BI siqgurU nhIN afieaf. jdoN (gurU) goibMd rfey df jnm hoieaf sI qdoN Auh iswKF dy gurU nhIN sn. sfZy nON sfl dI Aumr ivwc 1675 ƒ Auh gurU bxy sn qy gurU bxn qoN bfad kdy ptny afey nhIN kI jvfb hY ies gwl df ? jo kuwJ akfl qÉq qy ho irhf hY, Auhdy ivcoN bhuq kuwJ glq ho irhf hY pr ptnf sfihb ivKy BI qF bhuq kuwJ glq ho irhf hY, soco ?

igafnI iekbfl isMG jI ptnf sfihb qwk sImq rihMdy qF bhuq cMgf sI. Auh qF hËUr sfihb dy BI mflk bxdy nËr afAuNdy hn. ijwQy dsm ipqf kuwJ mhIny rhy Auh qÉq ikvyN bx igaf ? koeI sbUq nhIN idwqf igaf. ‘‘sB isKn ko hukm hY gurU mfinE gRMQ`` bs ieMnF vfk kih dyx nfl hI qÉq bx igaf. siqgurU jI ny ijwQy bYT ky BI AupdyÈ kIqf iPr qF AuhI qKq bx jfvygf. pihlF sfry pfsy hI anMq gurdvfry mOjUd hn. hux iPr iehnF sfiraF df nfm bdl ky ‘‘qÉq`` rwK dyeIey ? TIk hY ? pr BfeI iekbfl isMG qF sfrI iswK kOm ƒ pMQ ivwcoN ‘‘Cykx`` leI iqafr nËr afAuNdy hn.

ikMnf cMgf huMdf jy BfeI iekbfl isG iksy aijhy purfqn hukmnfmy df iËkr krdy jo ptnf sfihb dy jQydfr ny Kflsf pMQ vfsqy jfrI kIqf huMdf. jF iksy ƒ pMQ ivwc Cykx vfly purfxy hukmnfmy df hI iËkr kr idMdy pr nhIN kr sky. Ausy ikqfb ivwc zf[ gMzf isMG ny awj qwk iewk hukmnfmf jfrI hoxf iliKaf hY. sgoN Auh AugrfhI dI apIl hY, hukmnfmf nhIN hY. sMn 1862 PrvrI 4 ƒ ielfkf invfsI sMgqF ƒ ikhf igaf hY ik PrÈ aqy inÈfn sfihb dI syvf ivwc ihwsf pfE. hor koeI hukmnfmf iewQoN (ptnf) jF hjUr sfihb qoN kdy jfrI nhIN hoieaf. purfqn ilKqF ivwc jQydfr imslF dy muKI ƒ ikhf jFdf sI gurU Gr dy gRMQI ƒ jQydfr nhIN ikhf jFdf sI. sB qoN vwzI supRIm kort dyÈ ivwc iewk hI hoieaf krdI hY. qy hfeIkortF bhuqIaF ho skdIaF hn. pqf nhIN BfeI iekbfl isMG pMQ df kI sMvfrnf cfhuMdy hn iehnF hukmnfimaF duafrf. axigxq Kq (hukmnfimaF dy nfm aDIn) akfl qKq sfihb qoN afpxy ivroDIaF ƒ nIvF idKfAux vfsqy jfrI ho cuwky hn. rfjsI lokF ny jQydfrF ƒ aqy akfl qÉq ƒ afpxIaF injI loVF vfsqy vriqaf hY. gurmq qoN swKxy axpVH ivakqI iswKF dy pOp bxy nËr afAuNdy hn. gur mirafdf qoN Ault cwlx vfly rfjnIqk bdidafnqdfr lIzrF ƒ, aqy pfKMzI lfxy sfDF ƒ nwQ pfAux vfsqy aKOqI jQydfrF ny kdy koeI Tos kfrvfeI krn dI juarwq nhIN kIqI. Drm pRcfr vwl kdI iDafn nhIN idwqf jFdf. pMQ rsfql vwl grkdf jf irhf hY, afpo DfpI peI hoeI hY. vwKo vwKrIaF mirafdfvF bxf leIaF hn. nÈy, piqq puxf, bRfhmxI krmkFz afid ƒ rokx vfsqy kdI iksy pujfrI (jQydfr) ny iDafn hI nhIN idwqf. pr jdoN koeI iswK akl dI gwl kih dyvy qdoN hI pujfrIaF ƒ bhuq guwsf afAuNdf hY. sbMDq ivakqI ƒ pMQ ivcoN Cyk ky bhuq vwzI ‘‘syvf`` kr rhy huMdy hn. kfÈ ik pMjy qKq iewko mirafdf ivwc bwJ jfx. Drm pRcfr dI nvIN lihr clf dyx. pMQ dI eykqf vfsqy sfrQk Auprfly krn qy jo gwl krnI hovy dlIl ivcfr nfl krn. ieho jodVI hY ieho ardfs hY.




.