.

nAu iniD nfm grIbI pfeI

ipRMsIpl siqnfm isMG

hmrfjL ibn hmrfjL

1186/18 sI cMzIgVH

adwuqI gurU gRMQ jI dy sMklnkfr sIR gurU arjn dyv jI dy muwK shfiek sMpfdk, BfeI gurdfs jI, sfKI Brdy hn ik jd gurU bfbf nfnk akfl purK dy hjLUr swc-KMz phuMcy qF AuhnF nMU EQoN siqkfr vjoN n kyvl piq dI pusLfk hI imlI, sgoN EhnF dI JolI nfm rUpI nOinDF (nO KjLfinaF-nO rqnF) qy inmrqf nfl vI Br idqI geI. BfeI sfihb sfKI Brdy hn:-

"bfbf pYDf swc-KMiz, nAu iniD nfm grIbI pfeI" (vfr pihlI pOVI 24)

eyQy, bfby df swc KMz phuMcxf, piq afbrU dI iKlaq pRfpq krnf, nfm rUpI nOinDF qy inmrqf nfl mflo mfl hoxf sBy bVy Bfv pUrq pRqIk hn. iehnF dI zUMGfeI ivwc Auqrn dI loV hY.

bfbf nfm qy nfmI df iewk smfn AupfsLk sI, sLYdfeI sI. eysy leI sMpUrn mUl mMqr aQvf mMgl ivwc "1" (iewk), EaMkfr, siq qy nfmu cfry sLbd pRXfievfcI hn, smfnfrQk hn. EaMkfr jy krqf purK hY, idsdy qy axidsdy sMsfr df ricqf hY; qF gurdyv Aus dy nfm nMU vI sB nUM Dfrn vflf, sB df shfiek, shfrf qy krqf Drqf mMndy hn. pRmfx vjoN:-

nfmy qy# hI sBu ikCu hoaf, (#vfihguurU dy nfm qoN)

ibnu siqgur nfmu n jfpY ] (sUhI m: 3 pM[ 753)

qQf

nfm ky Dfry sgly jMq ] nfm ky Dfry KMz bRhmMz ]

nfm ky Dfry isimRiq byd purfn ] nfm ky Dfry sunn igafn iDafn ]

nfm ky Dfry afgfs pfqfl ] nfm ky Dfry sgl afkfr ]

nfm ky Dfry purIaf sB Bvn ] nfm kY sMig AuDry suin sRvn ] (suKmnI a: 16)

BfeI sMqoK isMG jI ny pusqk grb-gMjnI ivwc gurmwq dy ies nukqy dI ieAuN vjLfhq kIqI hY:-

"nfm ar nfmI (ijsdf ik Auh nfm hY) aigafn kr ky doie rUp Purqy hYN" (pMnf 7)

so, aYsf hY pRBU df nfm jo bfby nMU Dur drgfhoN bKisLsL vjoN imilaf, pr, eyQy ivcfrn vflI bVy mjLy qy dUr-rws dI gl ieh hY ik swc-KMzoN nfm nfl jy koeI dUsrI vsqU gurU jI nMU pRfpq qQf bKisLsL hoeI, Auh sI grIbI, inmrqf, imwTq, hlImI, afijjLI, ienksfrI aQvf Humility. afKr, bfby ny hor sfry sd-guxF nMU Cwz ky grIbI leI hI JolI ikAuN awzI, jo dfqfr pfqsLfh ny nwko nwk Br idwqI. eyQy kI dfqf qy kI iBKfrI dovyN hI aduwqI sn. shI gl qF ieh jfpdI hY ik dfqy dy drbfr hfjLr ho ky jfck nMU hYrq dy aflm ivwc mMgxf hI Bul igaf.

bfby ny, EQy vfprI ivsmfdq dsLf df horQy iesLfry mfqr ijLkr, ieAuN kIqf hY ik ‘mYnMU iewk ngUxy ijhy, inkMmy, bykfr js krn vfly ZfzI nMU vfihgurU mfilk ny afpxI hjLUrI ivwc bulfieaf, sropf bKisLaf qy swc nfm dy aMimRq Bojn nfl iqRpq kIqf. pRfpq afigaf anusfr ZfzI ny sLbd nMU pRgt krky QF QF vMizaf. aMimRq bcn hn:-

hAu ZfZI vykfru kfrY lfieaf ] rfiq idhY kY vfr Durhu Purmfieaf ]

ZfZI scY mhil Ksim bulfieaf ] scI isPiq sflfh kpVf pfieaf ]

scf aMimRq nfmu Bojnu afieaf ] gurmqI KfDf rij iqin suKu pfieaf ]

ZfZI kry psfAu sbdu vjfieaf ] nfnk scu sflfih pUrf pfieaf ] 

(pAuVI 27 vfr mfJ pM: 150)

dfqy dy dr bulfky pYnfAux (sropf, iKlaq dyx) qy nfm dI dfq bKsLx dI gl cOQy nfnk-gurU rfm dfs jI vIN ieAuN dsdy hn:-

hAu ZfZI hir pRB Ksm kf hir kY dir afieaf ]

hir aMdir suxI pUkfr ZfZI muiK lfieaf ]

hir puiCaf ZfZI sid kY ikqu ariQ qUM afieaf ]

inq dyvhu dfnu dieafl pRB hir nfmu iDafieaf ]

hir dfqY hir nfmu jpfieaf nfnku pYnfieaf ]  

(pAuVI 21, vfr sRI rfg m: 5 pM: 91)

(not:- eyQy nfnku dy kwky hyT aONkuV hY aqy ieh ieQy krm kfrk ivwc hY-arQ hY-nfnk nMU sropf bKisLaf iKlaq pihnfeI)

pRym iesLk df mukfm, buwDI mMzl qoN Aucyrf hY. ZfzI nMU dfqy dr jf ky mMgxf Buwl jfx dI rmjL gurU nfnk pMjvI joq ivwc ieAuN smJfAuNdy hn:-

hAu ZfZI dir gux gfvdf jy hir pRB BfvY ]

pRBu myrf iQr QfvrI hor afvY jfvY ]

so mMgf dfnu guosfeIaf ijqu BuK lih jfvY ]

pRB jIAu dyvhu drsnu afpxf ijqu ZfZI iqRpqfvY ]

ardfis suxI dfqfir pRiB ZfZI kAu mhil bulfvY ]

pRB dyKidaf duK BuK geI ZfZI kAu mMgxu iciq n afvY ]

sBy ieCf pUrIaf lig pRB kY pfvY ]

hAu inrguxu ZfZI bKisEnu pRiB puriK vydfvY ]

(m: 5 pM: 1097)

vfihgurU dI rcnf bVI vicqr hY, ies ivwc ivroDI qqF aQvf guxF df ajIb sumyl hY, ijvyN:-

pAuxu Aupfie DrI sB DrqI jl agnI kf bMDu kIaf ] (m: pihlf pM: 350)

kuJ ievyN hI iewky mnuwKI mn ivwc siq, sMqoK, dieaf, Drm qy sLIl sMjm afid sd gux vsdy hn aqy kdI kfm, koRD, loB, moh, hMkfr, eIrKf, dvYK qy jLor jbr afid aOgux. jd nfm ihrdy aMdr vsdf hY, qF aOguxF df aBfv ho jFdf hY. asl ivwc nfm dI axhoNd hI sfzy aMdr aOgux pYdf krn df kfrn hY. ijvyN cfxn hox nfl jnmF jnmfqrF df aMDyrf qurq nsLt ho jFdf hY; ievyN hI nfm df dIp, aigafn dy aMDkfr df ivnfsL krn Xog hY. vfsqv ivwc hnyrf koeI pRmfxk (Positive) vsqU nhIN; pRkfsL df nf hoxf hI hnyry df vjLUd Dfrn kr jFdf hY. eysy leI guru sfihbfn df sfrf igafn iDafn, sfrf AupdysL, nfmI, nfm jF nfm ismrn duafly GMumdf hY. jd nfm ivsr jfey qF ieh sfrf sMsfr AujfV bIafbfn, zrfAuxf qy duKdfeI bx jFdf hY, pRMqU jd nfm aMdr vws jfvy qF iehI sMsfr rwb df rUp, rmxIk qy suhfvxf QI vMJdf hY. Pyr hr pfsy ivgfs qy KyVf psr jFdf hY. aqy ‘duK nhI sBu suKu hI hY ry, eykY eykI nyqY’ vflI AunmnI dsLf Cf jFdI hY.

gurbfxI ivwc bfr bfr ieh ijLkr afieaf hY ik mnuwK df sB qoN dIrG rog hY hAumYN; aqy hAumYN qy nfm df pRspr ivroD hox kfrn ieh dovyN iewk QF iekwTy vI nhIN vs skdy. gurvfk hn:-

  1. hAumY dIrG rogu hY dfrU BI iesu mfih ] pM[ 466
  2. hAumY nfvY nfil ivroD hY, duie n vsih iek Tfie ] pM[ 560
  3. hAumY ivic syvf n hoveI qf mnu ibrQf jfie ] AuhI
  4. hAumY krI qf qU nfhI qU hovih hAu nfhI ]

bUJhu igafnI bUJxf eyh akQ kQf mn mfih ] (pM[ 1093)

myrI, mYN, mYnMU vfihgurU qoN nKyV dI hY, aqy iewk smyN sfzy ihrdy ivwc iewk hI cIjL vsygI; jF nfm (qMU) aqy jF hMkfr (mYN) . lok kQf hY sLyrnI dy duwD nMU jmfAux leI sony dy ipafly dI loV hY. kuwJ ievyN hI nfm dy duwD leI vI inmRqf BrpUr ihrdy dI loV hY. hMkfrI ihrdy ivwc mYN hY, afkV hY, aqy ijwQy mYN hY, EQy qUM nhIN vws skdI. jIvn ndI dy do hI qF sLor (iknfry) hn; iewk qUNM df qy iewk mYN df. cyqy rhy: inmRqf df Bfv kdficq kmjLorI, blhIxqf jF kfierqf qoN nhIN. sgoN qfx huMdy hoie inqfxf aqy mfx huMdy hoey inmfxf dI ibrqI dy DfrnI hoxf hY. sLyK PrId jI df kImqI kQn hY:-

miq hodI hoie ieafxf ] qfx hody hoie inqfxf ]

axhody afpu vMzfey ] ko aYsf Bgqu sdfey ] (pM[ 1384)

pRBU-droN inmrqf nfl invfjy afid gurU jI vfr afsf ivwc bhuq PYlfAu vfly isMbl ruwK dI imsfl dy ky imTwq (hlImI qy inmRqf) ƒ hI sfiraF guxF df qwq aQvf sfr dsdy hn. Bfv ieh hY ik inmRqf qoN ibnf koeI mnuwKI gux vI, gux nhIN rhygf, sgoN aOgux ivwc bdl jfvygf. afp jI dy arsLI Purmfx hn:-

isMml ruKu srfierf aiq dIrG aiq mucu ]

Eie ij afvih afs kir jfih inrfsy ikqu ]

Pl iPky Pul bkbky kMim n afvih pq ]

imTqu nIvI nfnkf gux cMigafeIaf qqu ] (pM[ 470)

qQf

Dir qfrfjU qolIaY invY su gAurf hoie ] (AuhI)

jgq-bfbf jI, afpxy pMjvy srUp ivwc, Pyr AupRokq scfeI ƒ ieAuN duhrfAuNdy qy idRV krfAuNdy hn:-

grIbI gdf hmfrI ] KMnf sgl rynu CfrI ]

iesu afgY ko n itkY vykfrI ] gur pUry eyh gl sfrI ] (pM[ 628)

Bfv:- inmRqf sfzf gurj hY aqy sfiraF dy pYrF dI Kfk hoxf sfzf KMzf hY. ieh hiQafr eyny pRbl hn ik iehnF agy koeI ivsLy ivkfr gRsq iensfn nhIN itk skdf. Byq dI gl sfnMU pUrn guru ny muV smJfeI hY:-

sYnf sfD smUh sUr aijqM sMnfhM qin inMmRqfh ] (pM[ 1356)

Bfv:- sB sfDU smUh, gurmuK lok n ijqy jfx vfly sUrimaF dI sYnf hY, ikAuNik, AuhnF ny inmRqf-rUp sMjoa (jLrf bkqr) afpxy srIr AuWqy pfeI hoeI hY. ijs dy huMidaF koeI ivkfr AuhnF dy mn AuWqy asr aMdfjL nhIN ho skdf.

sRI gurU goibMd isMG jI dy ainMn iswK, BfeI nMd lfl jI ‘goieaf’ iswKI dI ies scfeI ƒ afpxy aMdfjL ivwc ieAuN ibafn krn df Aupkfr krdy hn:-

rh rsfin rfih hwk, afmd adb .

hm b-idl Xfid KudfE, hm b-lwb . (dIvfin goieaf)

Bfv:- rwb dy rsqy AuWqy, rwb qwk phuMcfx leI adb siqkfr, inrml BAu afieaf hY. pr, sLrq ieh hY ik ieh adb idl ivwc vI vwsy aqy buwlF AuWqy vI. isDFq ieh hY ik jy aMdr ihrdy ivwc vws jfvy qF buwlF qy bolF ivwc suqy isD hI af vsygf. hF, ieh ho skdf hY ik koeI kptI kyvl glF rfhIN inmRqf ivKfvy pr, aMdroN Kotf hovy. so, jigafsU ƒ sfvDfn rihx dI loV hY. hor ibafinaF hY:-

qflbfny hwk hmysLf bf adb .

bf-adb bfsLMd, dfiem bf-adb . (ijMdgInfmf)

Bfv:- akfl purK dy ZUMzfAU hmysLF adb, siqkfr, hlImI qy inmRqf ivwc rihMdy hn.

afp jI hor ilKdy hn:-

mfanIXy nfmI grIbI afmdh.

drdy hr ks rf qbIbI afmdh. (ijMdgInfmf)

Bfv:- nrmI (inmrqf) df BfvfrQ hY grIbI (inr-aiBmfnqf), ieh nrmI hr rog df ielfj hY.

ijnHF ijnHF ies sLfh-rg ijMny jLrUrI ivsLy ƒ GoKFgy, EnIN EnIN ieh hkIkq sfzy AuWqy sUrj-vwq rosLn hMudI jfvygI ik grIbI (inmRqf) sfry mnuwKI guxF dI Kfx qy suwK, amn qy imqRqf dI kuMjI hY. iPwkf qy kOVf bolx vfly ivakqI df n koeI imqwr huMdf hY, aqy n hI koeI hmdrd sfQI jF aiDkfrI. vfr afsf ivwc gurU bfby ny ies afsLy ƒ ieAuN spsLt kIqf hY:-

nfnk iPkY boilaY qnu mnu iPkf hoie ]

iPko iPkf sdIaY iPky iPkI soie ]

iPkf drgh stIaY muih Qukf iPky pfie ]

iPkf mUrKu afKIaY pfxf lhY sjfie ] (pM[ 473)

(pfxf lhY sjfie--juqIaF dI mfr KFdf hY)

iehI nhIN ik iswK guru sfihbfn ny hI inmRqf qy imTwq ƒ eynf vwzf ruqbf idwqf aqy sfry guxF dI Kfx aqy rwbI-imlfp df sfDn disaf hY; sgoN sMsfr dy hor rhbrF, aiDafqm-igafnIaF qy dfinsLvrF ny vI afpxI afpxI phuMc anusfr ies dy gux gfey hn. vMngI vjoN, kuJ ku AudfhrxF pyisL-iKdmq hn:-

  1. hAu iqs Gol Gumfieaf, gurmiq irdY grIbI afvY] (Bf[ gurdfs jI vfr 12, pAuVI 4)
  2. inv cly so guru ipafrf] (AuhI vfr 4, pAuVI 5)
  3. nIvF ijxY, Aucyrf hfrY] (AuhI vfr 4, pAuVI 6)
  4. It was pride that changeth angels into devils; It is humility that makes men as angels. (Augustine)
  5. Bfv:- ieh hMkfr sI ijs ny dyviqaF ƒ sLYqfnF ivwc bdl idqf aqy ieh inmRqf hY jo mnuwKF ƒ dyvqy bxf idMdI hY.

  6. Should you ask me, what is the first thing in religion ? I should reply, the first, the second and the third thing therein-nay all- is humility. (Augustine)
  7. Bfv:- jy qusIN mYnUM puCo ik mjLhb ivwc pihlI vsqU ikhVI hY ? qF myrf AuWqr hovygf ik pihlI, dUjI qy qIjI, nhIN, sB kuJ inmrqf hI hY.

  8. Humility is the solid foundation of all Virtues.
  9. Bfv:- hlImI hI sfiraF guxF dI pwkI nINh hY.

  10. I believe the first test of a truly great man is humility. (Rustin)
  11. Bfv:- mYN smJdf hF ik swcI muwcI vwzy mnuwK dI insLfnI hY-inmrqf.

  12. Heaven’s gates are not so highly arched as prince’s palaces; they that enter, go upon their knees. (J. Webstor)
  13. Bfv:- surg dy drvfjLy, sLihjLfidaF dy mihlF dy drvfijLaf vFg AuWcIaF AuWcIaF mihrfbF vfly nhIN, EQy jfx vfilaF ƒ goizaF Bfr ho ky jfxf pYNdf hY.

  14. Nothing sets a person so much out of devil’s reach, as humility. (Jonathan Edward)

Bfv:- hlImI jyhI hor koeI aYsI vsqU nhIN ; jo afdmI ƒ sLYqfn dI phuMc qoN dUr rKdI hovy.

myrf sinmr hokf hY ik rfsLtrI-aMqr rfsLtrI aQvf DiVaF jQybMdIaF, ivakqIaF jF mwqF mqfqrF dy, jo msly ajy qwk hwl nhIN ho sky Auh jgq gurU bfbf nfnk dy ‘nAu iniD nfm qy grIbI’ mjLrwb (afjLmUdf nusKy) nfl hwl ho skdy hn. loV kyvl ies ƒ mn-bcn krky ajLmfAux dI hY.

sLoBnIk hovy jykr ieh qjLrbf pihlF bfby df "inrml pMQ" jo hux idnoN idn Puwt, BirsLtfcfr, svfrQ qy Brf mfrU nIqI nfl "grd-aflUdf" huMdf jf irhf hY, qoN hI afrMB kIqf jfvy. pMjvy gurdyv df afdysL vI hY:-

pRQmY mnu prboDY apnf, pfCY avr rIJfvY] (pM[ 381)




.