.

400 sflf kfrj qy jQydfrF df ikrdfr

pRo: ieMdr isMG 'Gwgf'

siqgurU gRMQ sfihb jI ivwc anMq anmol Kjfny hn. pRmfqmf dI lfÈRIk vfhd hsqI bfry mukMml inrUpx hY. isRÈtI rcnf bfry, ies dI kfrj ivDI bfry, pRgt hox qoN lY ky prlo qwk dy sÌr bfry, byÈkImqI ivcfr mnuwK mfqr ƒ imldy hn. mnuwK dy jnm qoN lY ky bflpn, juafnI, buZfpf qy mOq bfry, qwqsfr mOjUd hn. iËMdgI ikvyN bqIq kIqI jfvy smfj ivwc rihMidaF dUijaF nfl ikho ijhf vrqfa kIqf jfvy, ies bfry mukMml syD imldI hY. smfj ƒ clfAux vfsqy rfj pRbMD ikho ijhf hovy, rfj kop qoN afËfdI ikvyN hfsl kIqI jfvy, rfjy df ikrdfr ivhfr iks qrHF df hovy, gurbfxI ivwcoN agvfeI imldI hY. irÈqy nfqy, pRvfirk ijMmyvfrIaF, aOrq mrd df ruqbf ikho ijhf hovy, smrwQ gurU jI rfh dwsdy hn. ihMmq Audm, rwb qy ivÈvfs, ardfs kdoN qy iks awgy krnI hY, ardfs dI mUl Bfvnf kI hoxI cfhIdI hY, Èbd gurU mfrg ruÈnf rhy hn. iewk mhfn hsqI prmyÈr ƒ mMnidaF, ijvyN Brmjfl ƒ qoV suwtxf hY, Drm dy nfm qy kIqy jf rhy DoKy Pryb qy luwt qoN ikvyN surwiKaq jIvn ibqfAuxf hY, sfihb bfxI duafrf dws pf gey hn. BgqI ikvyN krnI hY, nfm ikvyN jpxf hY, ikrq kmfeI ikho ijhI krnI hY, vMz ky ikvyN Ckxf hY, siqgurU jI bKiÈÈ krky sdf smJfAuNdy hn. julm df Kfqmf krky, ibmfrIaF, BuKmrI, jfqI ivqkry qy nPrq df bIj nfs krky ‘‘sBy sFJIvfl sdfiein`` df smUMh gIq gfAuNidaF ‘‘bygmpury`` dy vfsI bxky smuwcI DrqI ƒ ‘‘Drmsfl`` bxfAux dI kUMjI, gurU gRMQ sfihb ivwc ivrfjmfn hY. sulJy hoey iswK ivdvfn zf[ qfrn isMG jI ilKdy hn ik ‘‘gurU gRMQ sfihb bfry POrI qOr qy lwgBg iewk sO pusqkF ilKIaF jf skdIaF hn. nfvF QfvF dy koÈ, ielfikaF bolIaF dy, pÈU pMCIaF dy, rfgF rfgxIaF dy, gurbfxI rcxvfly mhfpurKF dy jIvn bfry, bfxI Aucfrx dy, ivafkrx inamF dy, Èbd arQF qy Bfv arQF dy, iswK Drm iPlfsPI dy[[[[byaMq iviÈaF bfry gRMQ aqy koÈ ilKy jfxy cfhIdy hn.``

skUlF kfljF ivwc gurmiq pVfAux vfsqy, ividafrQIaF dI Aumr vMz anusfr slybs iqafr kIqf jfxf cfhIdf hY. Drm pRcfrkF dI iswiKaf leI AuØWc pfey dy imÈnrI kflj cflU krny cfhIdy hn. ‘‘iswK rihq mirafdf`` dI iewksfrqf leI, vwzy hMBly dI loV hY. dyÈ ivdyÈ dIaF muwK bolIaF ivwc, gurbfxI dy coxvyN isDFq aqy ieiqhfs anuvfd krky, ssqy rytF qy puwjdf krnf smyN dI mhwqvpUrn loV hY. iswK aKbfr, rsfly, tI[vI[ cYnl (kQf leI) afzIAu vIzIAu kYstF, qy hor bhuq kuwJ kIqf jfx vflf hY. afm iswK jn smUMh aigafnqf ivwc hY, bybs hY. kuwJ gurU ipafr vfly, chuMidaF hoieaF BI koeI vzyrf kfrj krno asmrQ, idl msos ky, pMQ ƒ afqm hwiqaf vwl vwDdf vyKky, siqgurU jI awgy ibbyk buwD dI Xfcnf leI ardfs hI kr skdy hn. Aupr vrixq anyk kfrj krny iswK ivdvfnF, aqy Dfrmk jQybMdIaF leI aqI afvwÈk hn. ies lMmI iqafrI qoN ibnF pihlF hI bhuq KuafrI Jwl leI hY, jy ajy BI zubdI byVI ƒ koeI cwpU nf lfieaf qF mVHIaF df rfh dUr nhIN hY.

gurU gRMQ sfihb jI df 400 sO sflf pihlf pRkfÈ mnfAux vfsqy, bhuq sfry lIzrF aqy ‘‘pujfrIaF`` vwloN, kfgjI GoVy srpwt duVfey jf rhy hn. gurU gRMQ sfihb df siqkfr kfiem rwKx dIaF nsIhqF Qok ivwc, pkOiVaF vFg vrqfeIaF jf rhIaF hn. clo kuwJ ku afly duafly vrq irhf, gurmq ivroD vrqfrf ivKfeIey, gurU gRMQ sfihb jI df QF Qf huMdf apmfn ivKfeIey. gurU dI golk ivcoN mfieaf nfl aYÈ AuzfAuNdy jQydfrF, lIzrF dIaF krqUqF vyKIey.

ipCly bhuq lMby arsy qoN ÈRomxI kmytI df pRbMD ivgiVaf hox krky mYNbrF, pRDfnF, jQydfrF, dy irÈqydfrF qy hor isPfrsI lokF dI vwzI POj kmytI dI mulfjmq ivwc Èfml hY. ibnF ËrUrq qoN mulfËmF qoN ielfvf vwzy aPsrF, skwqrF dIaF vfDU postF pYdf kIqIaF geIaF, qF ik lIzrF dy chyiqaF ƒ suwK shUlqF idwqIaF jf skx. Drm pRcfr vwloN pUrI qrHF mUMh moV ilaf hY. ÈRomxI kmytI aqy akflI dl (sB qoN iËafdf qfkqvr) rl gwz ho gey hn. ÈRomxI kmytI gurU Gr df aQfh pYsf, anyk cor morIaF rfhIN, rfjsI kMmF qy rohV rhI hY. rfjsI iekwTF aqy kfrvfeIaF vfsqy, gurdvfiraF dI durvrqoN, aqy gurU gRMQ sfihb jI df apmfn Èryafm kIqf jFdf hY. Dfrmk joV myilaF qy, rfjsI guMzf grdI inwq df vrqfrf bx cuwikaf hY. inwq idn gurU gRMQ sfihb jI dI hjUrI ivwc, kUV kuswq, ieljfm qrfsI, aqy hor anyk kMm gur mirafdf qoN Ault huMdy hn. ieh rfjsI lwT mfr lok, lMgr gurU GroN KFdy rqI Èrm nhIN krdy. iehnF mMd kfiraF qoN koeI jQydfr rokx dI ihMmq nhIN kr skdf. kI jQydfr vyK nhIN rhy ?

jdoN vwzy joV myly lgdy hn, qF rsiqaF ivwc bhuq QfeIN pRÈfdy aqy cfh duwD df lMgr cwl irhf huMdf hY. kwcy rfh, mxf mUMhI gwzIaF motrF df Gwtf, sVkF dy iknfry nihr nfl dy Kdfnf toitaF ivwc, gMdy QfvF qy gurU gRMQ sfihb df pRkfÈ BI kr ilaf jFdf hY. jdoN ik iehnF rfhF sVkF ivwc siqgurU jI df siqkfr rih hI nhIN skdf. ieh kyvl mfieaf iekwqr krn leI hI huMdf hY. kI ‘‘jQydfr`` siqgurU dy siqkfr vfsqy koeI kfrvfeI krngy ? gwizaF, ryhiVaF qy, qMg gMdIaF QfvF ivwc, GrF ivwc, bfQrUmF vrgy inwky kmiraF ivwc, kwpVy pfAux vflIaF pytIaF AuØWpr, almfrIaF ivwc, mUrqIaF dy brfbr, kbrF mVIaF AuØWqy. ieh AuWpr vrixq QfvF qF kyvl ieÈfry hn, byaMq QfeI siqgurU jI df apmfn ho irhf hY, jQydfrF dI jfxy blf. ijhnF hotlF ivwc Èrfb, isgrt aqy vyÈvf gmnI qwk huMdI hY, AuhnF dy iksy kony vfly kmry ivwc, ‘‘loV vfsqy`` gurU gRMQ sfihb BI bMd kIqy huMdy hn. sgoN jQydfr AuQoN Kf pIky, jybF grm krvfky iqnF dy kfrobfr dI sPlqf vfsqy ‘‘ardfs`` BI kr afAuNdy hn. mr gey pRfxI dI lfÈ kol, pYrF vfly pfsy bYT ky, ieh aKOqI jwQydfr ‘‘pivwqr gurbfxI df kIrqn`` BI kr afAuNdy hn. bdysF ivwc gurU gRMQ sfihb dIaF bIVF dI mMg qy CfpkF, pRkfÈkF vwloN, smuMdrI jhfjF rfhIN pytIaF ivwc pfky, bIVF afm hI ByjIaF jFdIaF hn. pMjfboN bfhrly sUibaF ivwc, mMg afAux qy, trwkF ivwc, hor hr qrHF dy sfmfn dy nfl hI, ibltI krvf ky bIVF Byj idwqIaF jFdIaF hn. ipCly smyN trwk df aYksIzYNt ho igaf, bIVF dI byadbI hoeI, aKbfrF ivwc crcf hoeI, pr jwQydfrF dI jfxy juwqI. aijhy kMm krn vfly, iksy pRkfÈk ƒ sjf nhIN idwqI geI. gurU gRMQ sfihb dI hwQ ilKq purfqn bIV, sMn 2000 ivwc kYnyzf, pMj isMG lYky gey. aijhI durlwB vsqU bfhr ByjI hI nhIN jf skdI. pr Kud ieh iewk jQydfr ny iBjvfeI. AuDr gey ‘‘pMj ipafry`` ‘‘kbUqr bx AuzfrI mfr gey``, awj qwk nhIN lwBy. bIV Byjx vflf jwQydfr hor AuØWcy ahudy qy puwj igaf hY, ieh kfry krn vfly iksy ƒ puwCy kOx ?

iewko vKq do qKqF dI sFJI syvf invF rhy jwQydfr nfl, ivcrn df mOkf imilaf. ijwQy jQydfr srDflUaF dy GrF ivwc duwD mlfeIaF, ipsqy kfjU bdfm Ck irhf hY. zwnlp dy gwidaF AuØWpr A.C. vfly kmry ivwc ‘‘bIbIaF syvf ivwc hfËr[[[``. dUjy bMny jQydfr dy bfzI gfrz zrfeIvr afid bfhr ruwK hyTF loa ivwc sVdy rhy. pfxI qwk iksy nf ipafieaf, lMgr vkq aMdroN jQydfr df hukm af igaf, ik ‘‘sfry syvfdfr nyVy dy gurdvfry ivwcoN prÈfdf Ck afAux.`` jQydfr ƒ imlx vfsqy iejfËq lY ky aMdr jfxf huMdf hY. rfq ƒ sOx lwigaf jQydfr ƒ sfrI suwK shUlqF vflf vwzf kmrf, iekwly ƒ cfhIdf hY. pr iesy hI Gr ivwc, gurU gRMQ sfihb iewk Coty ijhy kmry ivwc suBfiemfn hY. iesy Coty kmry ivwc rfq vkq, cfr syvfdfrF ƒ quMn idwqf igaf. iewk kony ivwc gurU gRMQ sfihb, bfkI KUMijaF ivwc dVy hoey syvfdfr. pfTk jno! inrxf krky dwso ik prqwK nËr af rhy vrqfry muqfbk, ieh jQydfr vwzy hn, ik gurU gRMQ sfihb vwzy hn ? iewko bYØWz/plMG qy, pMj ds srUp itkf idwqy jFdy hn. kI pMj swq ‘‘jQydfr`` iekwTy iewk plMG qy sON skdy hn ? iPr vwzf kOx hoieaf ? mYƒ ies gwl df aihsfs hY ik Èbd gurU df siqkfr ikvyN krnf hY. pr jQydfrF df aslI ikrdfr quhfzy sfhmxy ilAux leI ieh imsflF dyxIaF ËrUrI ho geIaF sn. iewk QF qoN dUjI QF qy ‘‘bIV`` iljfx vfsqy keI vfr kfr ivwc bYTky siqgurU jI df srUp pwtF Aupr rwK ilaf jFdf hY. pr kI koeI jQydfr ies qrHF iksy dy pwtF qy bYTxf svIkfr krygf ? Ausƒ qf iekwly ƒ mihMgI kfr cfhIdI hY, iPr dovF ivwcoN vwzf kOx hoieaf ? drbfr sfihb dIaF pRkrmF ivwc, gurU gRMQ sfihb jI dy iewk srUp ƒ koTf sfihb qoN drbfr sfihb qwk iljfx leI, moZf dyx vfilaF df koeI aMq nhIN. sMK GiVafl, rx isMGy, ZolkF, CYxy, qy awgy awDf GMtf svweIey pVHny, swq rumfly nÉry nfl Auqfrny, ‘‘rumfilaF dI rumflF nfl`` hI sPfeI df nftk, iPr ikqy hukm (vfk) ilaf jFdf hY. iesy drbfr sfihb dIaF prkrmF ivwc, kdI ingfh geI hY, ikMny srUp Coty Coty kmiraF ivwc itkfey hoey hn. AuhnF pivwqr srUpF ƒ pRkfÈ krn qy suwK afsx krn leI, kdI pflkIaF icmty CYxy, qy syvfdfrF dIaF BIVF vyKIaF hn ? iekwly pfTI qoN isvfey, hor koeI AuØWQy sMgq juVI vyKI hY ? drbfr sfihb ivwcoN bfhr af jfE, Ausy aMimRqsr iËlHy ivwc hËfr dy krIb ipMz hn. AuhnF sfry ipMzF ivwc iewk do hr QF gurdvfry BI hn. AuhnF QfvF qy svyry iekwlf gRMQI isMG, afpy ardfs, afpy isr qy mhfrfjf df srUp, iewk hwQ ivwc cOr qy, iewk hwQ mhfrfj dy srUp ƒ, iekwlf hI siqnfm vfihgurU df jfp krdf hoieaf ilaf ky pRkfÈ kr idMdf hY. Kud ‘‘hukmnfmf`` pVHdf hY qy Kud hI iekwlf suxdf hY. kI ieh sfry srUp AuhI dsF pfiqÈfhIaF dI joq nhIN hn, jo drbfr sfihb ivKy hY ? kI amIr grIb vFg jF AuØWcI nIvIN jfq vFg gurU gRMQ sfihb jI BI vwzy Coty hn ? jQydfr dwsx dI ikrpflqf krngy, ik ieh vKryvF ikAuN kIqf jf irhf hY ? drbfr sfihb ivwc bhuq mhfnqf ivKfky, Boly ÈrDflUaF ƒ afAux leI iKwc pYdf krky, mfieaf KIisaF ivwcoN kZvfky, gurU dy nfm qy iekwqr kr lYxI qy ‘‘jQydfrF`` vwloN afpxI mnmrËI leI vrq lYxI. ‘‘kI iesy df nfm gurmirafdf hY ?`` kI iehI asl mirafdf hY ?

awj kwl iewk vbf bhuq psr cuwkI hY, drbfr sfihb qoN afieaf ‘‘awj df hukmnfmf``. ies hukmnfmy ƒ keI tI[vI[ cYnlF vfly tYlIkfst krdy hn. bhuq sfry dyÈ ivdyÈ dy ryzIE styÈnF qoN BI suixaf jf skdf hY. aKbfrF vfly BI ‘‘awj df hukmnfmf`` Cfp ky syvf kr rhy hn. keI sfrIaF Pon kMpnIaF Pon qy BI hukmnfmf Byj rhIaF hn. ieMtrnYWt srivs duafrf BI drbfr sfihb df hukmnfmf af irhf hY. pr kdI akl df koeI Kl KUMjf Prol ky socx dI qklIP kIqI hY, ik gurU gRMQ sfihb dy srUp, Aus ivwc CpI pfvn bfxI, kul 1430 pMny hI iewksfr pivwqr hn. dunIaF dy hr kony ivwc ijwQy BI Èbd gurU gRMQ sfihb hY, sfry ikqy iewko ijhy siqkfr df pfqr hY. sgoN smuwcI gurbfxI iewkosfr drjf rwKdI hY. iPr drbfr sfihb ivcly srUp df hukmnfmf pivwqr qy bfkI lwKF gurU gRMQ sfihb ivwc afey hukmnfmy apivwqr hn ? kI jQydfr dwsx dI idaflqf krngy, ik gurU gRMQ sfihb dI bfxI ivwc ies qrHF dI ivqkrf vMz ikAuN hY ? kI sfrI bfxI qy sfrIaF bIVF iewko drjf nhIN rwKdIaF ?

ieh inmfxf syvfdfr siqgurU jI dy AupdyÈF ƒ idloN mno svIkfrdf hoieaf, sfry afpUM bxy jQydfrF ƒ bVI aDIngI nfl bynqI krnI cfhuMdf hY, ik kuwJ lok KyqF ivwc mËdUrI krky, twbr pfldy hn. kuwJ sVkF qy roVI kuwt ky pyt pUrqI krdy hn. koeI nOkrI qy koeI dukfn jF ibjns krdf hY. ieh sfry pyt pUrqI dy sfDn hn, jy ieh kih ilaf jfvy ik koeI hl vfhuMdf hY, koeI tYksI clfAuNdf hY, koeI hor bMdUk clfAuNdf hY, qy koeI KoqI vfhuMdf hY, qy koeI ‘‘poQI vfhuMdf hY.`` gurU gRMQ sfihb mhfn hn, pr kIrqn, pfT, kQf, ZfzI aqy jQydfr, gurU gRMQ sfihb jI qoN rojI rotI kmfAux qoN isvfey, koeI sfrQk gurmuKI syD BI pRfpq kr rhy hn ? sihj pfT, aKMz pfT, sMpt pfT, aqI sMpt pfT, mon pfT.`` dsm sRI gurU gRMQ pfT, dsm sRI gurU gRMQ aKMz pfT, kIqy krfey pfT, ivÈyÈ QfvyN qy ivÈyÈ ivakqIaF vwloN kIqy bhuq mihMgy pfT. igafrF, iewkI, iekvMjf jF iewk sO iewk, iekwTy iewko QFvyN kIqy gey aKMz pfT. pMQ dI cVHdI klf vfly pfT, srbwq dy Bly leI kIqy gey pfT, kbrF qy pfT, mMdrF ivwc pfT, sVkF rfhF ivwc pfT[[[[[. kI sfzy ‘‘pMQ vwloN Qfpy`` (?) siqgurU vwloN invfjy ‘‘jQydfrF`` ƒ ieh sB gurU gRMQ sfihb jI dI ho rhI by hurmqI kdI njrIN nhIN peI ? Èfmlft ËmInF qy kbËy jmfAux leI, gurduafry dy duafly dukfnF bxfky ikrfey qy cfVHn leI, Drm asQfn dI vrqoN ho rhI hY. ijMny zyrydfr sfD hn, AuhnF vwloN bxfey lwgBg sfry gurdvfry (?) AuhnF dI inwjI jfiedfd hn. sfD dy mrn qwk Aus ƒ koeI zyry ivwcoN ihlf nhIN skdf. iehnF zyrydfrF dI rihq mirafdf afpo afpxI mnmrËI dI hY. pr mjfl hY iksy jQydfr dI, peI iehnF vwloN kIqIaF jf rhIaf gurmq qoN Ault gwlF ƒ Twl pf skx. sgoN jQydfr iehnF dIaF mnmqI kfrvfeIaF ivwc Kud Èfml huMdy hn, AuhnF dI pRsMsf krdy hn, mirafdf pvy ZwTy KUh ivwc. kuwJ qfkqvr rfjsI lokF ny gurdvfrf kmytIaF BMg krky, afpxy pirvfirk mYNbr pfky, PrjI ‘‘trwst`` bxf ky, golkF qy pwkf kbjf jmf ilaf hY. jQydfr iPr BI cYn dI bMsrI bjf rhy hn. DMn syvf, DMn iswKI, DMn jQydfrI.

BirÈtfcfr dy kys ivwc AuliJaf sRI pRkfÈ isMG cfr idn jyhl dI hvf Ckx clf igaf. dUKinvfrn gurdvfrf pitafly ivwc, bfdl sfihb df jnm idn mnfieaf igaf. bfdl dy syvkF ƒ gurU Gr dI golk ivwcoN spYÈl lMgr (?) Kvfieaf igaf. bfdl sfihb awsI lwK rupY dI Ëmfnq qy irhf hoky, jdoN drbfr sfihb ivKy puwjf, pihlF hI pwbf Bfr KVy ‘‘jQydfrF`` ny ‘‘pMQ dIaF AuØWqm rvfieqF inBfAuNidaF`` Dfa ky bfdl sfihb dy gl ivwc ‘‘isropfAu bKiÈÈ`` kr idwqf. ijvyN sRI bfdl pMjfb df pfxI, ibjlI, rfjDfnI jF hor mMgF dIaF pMzF lYky prqy hox. akflI PUlf isMG dy vfirs kI ieho ijhy hI hoieaf krdy hn ? kI iehI asl iswKI hY ?

hux lok sBf dIaF coxF isr af peIaF hn. AuØWDr ÈRomxI kmytI dIaF coxF ƒ smF AuproN lMG irhf hY. ipClIaF KfndfnI rvfieqF dI pflxf kridaF, jQydfr, lIzr lok, aKbfrI ibafn bhuq dfgxgy. byaMq iksm dy pRogrfm AulIkxgy. aKbfrF ivwc lMmy ieÈiqhfr Cpxgy. Kflsf mfrcF dy nfm hyT, ÈrDfvfn iswKF ƒ sVkF qy duVfAuxgy. nvyN skUl kflj Kohlxgy[[[[[. coxF qoN bfad ibrd bfxy dI lfj pflidaF, sB kIqy vfady AulIky pRogrfm, dfgy gey aKbfrI ibafn, Bulf idwqy jfxgy. sMn 1995 df sfl, sqMbr mhIny df afKrI hPqf, ivÈv iswK sMmylx. byaMq isMG muwK mMqrI pMjfb dy julm qoN qirihMidaF sfrf pMjfb sfh-swq hIx hoieaf ipaf sI. gurU kI vzflI qoN anMdpur sfihb qwk, qy hirgoibMd pury qoN qlvMzI sfbo qwk dy, do ‘‘Kflsf mfrcF`` ny loQ bx cuwky akflI dlF qy GurinaF ivwc vVIaF PYzryÈnF ƒ sVkF qy afAux df bhfnf idwqf. ieh sI 1994 df sfl. iPr kIqf ‘ivÈv iswK smyln` ijsqy lwgBg pMjfh kroV rupY gurU kI golk ivwcoN Auzf idwqy gey. nqIjy dy qOr qy coxF ivwc ijwq XkInI bx geI. iPr smF afAux qy ‘‘ivÈv iswK kONsl`` df inrmfx kIqf igaf. jsits kuldIp isMG vrgf sUJvfn isMG Ausdf muwK syvfdfr Qfipaf igaf. sfzy akl dy kot jQydfrF ƒ bhuq dUr dI suwJI. AuhnF soicaf, ÈRomxI kmytI Coty ijhy pMjfb qwk sImq, idwlI kmytI idwlI qwk, pMjfb df muwK mMqrI afpxI sMivDfnk sImF aMdr. pr afh jwj, kwlH dI BUqnI sfƒ sfiraF ƒ kwcy lfh igaf, bx bYTf ‘‘ivÈv Br dy iswKF df pRDfn.`` ieh qF iPr S.G.P.C. dy mYNbrF qoN BI Aupr, jmFdrU pRDfn S.G.P.C. sR: tOhVf qoN BI AØuWpr qy[[[[. ieh vwzf clfk bixaf iPrdY, lfho ieh ƒ pRDfngI qoN, tukVy tukVy kr idE ieh dI ivÈv iswK kONsl dy[[[[. iswK kI hoieaf jy akl dI gwl kr jfvy ?

hux iPr ieh ÈqfbdIaF afAuxgIaF, kfrF dOVngIaF, ibafn Cpxgy, jYkfry gUMjxgy, lMgr bnxgy, dygF sjxgIaF, vIzIE iPlmF bnxgIaF, kroVF arbF rUpY dy ibl pfs hoxgy[[[[[. iehnF sfry mhfn pRogrfmF ivwc iswK pMQ dI cVHdI klf qoN ibnF hor sfrf kuwJ hovygf. iswKF df aKbfr, tI[vI[ cYnl (gurmq isDFqF leI) ipMz pwDr qy gurmq iswiKaf kyNdr, rihq mirafdf dI iewksfrqf, ieiqhfsk gRMQ soD ky Gwt kImq qy, jyhlF ivwcoN iswK nOjuafnF dI irhfeI, pMjfb aqy iswKF dy hor ËrUrI msly srkfr qoN hwl krvfAuxy, gurU gRMQ sfihb sMsfr dIaF muwK bolIaF ivwc Cfpky vMzxy. bhuq kMm hn, pr nfhiraF jYkfiraF qoN ibnF Èfied hor kuwJ sfzy pwly nf pvy. aY jQydfr jI. ikrpf krky pMQ dI bhuVI kro, s: gurbKs isMG jF s: joigMdr isMG ‘‘spoksmYn`` ƒ pMQ ivwcoN Cyk dyx nfl kOm df kuwJ nhIN sMvrnf. asIN sfry AuhnF dy nfl hF, jy Pfhy lfAuxf hY qF sfƒ AuhnF dy hmYqI awT ds hjfr, ‘‘26 dI knvYÈn`` vfly iswKF ƒ sfiraf ƒ hI Cyk idE. iehI quhfzI ‘‘pMQk syvf`` mMnI jfvygI, sfƒ koeI Êm nhIN hovygf.




.