.

KMzy dI pfhul (aMimRq CWkxf)

sMbMDI sLMikaF dy AuWqr

ipRMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI, idWlI

rihq bVI aAuKI hY, ikvyN rKIey? rihq qF aAuKI nhIN. asl ‘c rihq qF bVI sOKI hY. sgoN ies rihq nfl qF sfzf jIvn sAuKf ho jFdf hY. rihq df arQ hY anusLfsn, izispiln jF nIXmbWD hoxf. dunIaF dI hr cIjL pRBU dy nIXm ‘c bwJI hoeI hY. ies dy Ault iensfn dIaF sfrIaF prysLfnIaF df kfrn Ausdf by-nIXm hoky clxf hY. skUl ‘c anusLfsn hY aqy anusLfsn ‘c nf clx vfly df hfl dyiKaf jf skdf hY. pRvfr iksy Coty-vwzy dy inXm ‘c hI cl irhf hY. sfzy srIr dy sfry aMg, pRBu dy bKsLy izispln ‘c cl rhy hn. iksy kfrn jdoN sfzf koeI aMg TIk kMm nhIN krdf qF srIr dI kImq pqf lg jFdI hY. iesyqrHF Drm aqy Kfs qOr qy gurU nfnk pfqsLfh df swcf suwcf Drm; jykr srIr nMU mfmUlI ijnHF rihq dy nIXm ‘c ilafAux nfl, sfzy jIvn ivwcoN sfrI gMdgI kwZ ky sfnMU cMgf-sucWjf-ieWjLqdfr iensfn bxf dyvy, qF ieh ikMnf sOKf hY? krky qF dyKo. mn dI rihq aqy srIr dI rihq, donF df mWqlb smJxf sfzy vfsqy bhuq jLrUrI hY.

rihq qoN kI Bfv hY?- rihq do qrHF dI huNdI hY - srIr dI rihq aqy mn dI rihq. srIr dI rihq qoN Bfv hY bfhrI –kysfDfrI srUp, kiChrf, ikrpfn, kVf aqy kysF ‘c kMGf. mn dI rihq qoN Bfv hY, jIvn ‘c gurbfxI dI isiKaf nMU vsfAuxf. jo krxI jF rihxI-guurbfxI isiKaf anusfr nhIN AusnMU iqafgdy jfxf. asIN ijMnf bfxI dy nyVy afvFgy AunF hI cMgy mnuWK bxdy jfvFgy. burfeIaF dI sfnMU smJ afAuNdI jfvygI. inwqnym dIaF bfxIaF df, nIXm nfl pfT-bfhrmuKI rihq vI hY aqy gurbfxI dy nyVy hoky jIAUx vfsqy cyqfvnI vI Bfv aMdr dI rihq vI.

keIaF ny rihq vI rwKI hY, iPr vI hyrf-PyrI, TwgI, DoKf krdy hn sLrfbF pINdy, ivWBcfr krdy hn, ikAuN? pfhul lYx df kI lfB?-asl ‘c aijhy swjxF ny rihq df jF qF mWqlb hI nhIN smiJaf jF iPr iksy injI lfB vfsqy rihq rwKx df idKfvf kr rhy hn. bfhr dI rihq qF AunHF rWK leI, pr gurbfxI dI rihq ijMny AunHF dy jIvn nMU sohxf bnfxf sI, AusnUM smJx df jwqn hI nhIN kIqf. ies ivwc rihq jF pfhul df kI ksUr? pfhul lY leI pr aml nhIN kIqf. skUl ‘c dfKl qF ho gey, pVHfeI nhIN kIqI, qF pfs ikvyN hoxf hY? ies ‘c skUl jF pVHfeI df kI ksUr? pfhul lYx df mWqlb sI, gurU gRMQ sfihb jI dI isWiKaf ‘qy afigaf ‘c clx df pRx. pfhul lY leI pr nf kdy bfxI suxI nf smJI. jIvn ikvyN bdldf? ies ‘c pfhul df qF koeI dosL nhIN.

KMzy dI pfhul lYx (aMimRq Cwkx ) df kI mqlb hY? pfhul lYx df mWqlb hY, gurU gRMQ sfihb jI nMU apxf jIvn gurU Dfrn krnf. apxy mn nMU gurbfxI dI afigaf ‘c ilafAux df pRx. iehI hY isWK vfsqy ‘gurU dIiKaf’ lYxI jF ‘nfm lYxf’ vI. isWK Drm ‘c ieh nIXm gurU nfnk sfihb qo hI arMB kr idWqf igaf sI. BfeI mrdfnf, alHfXfrKF, BfeI mMnsuK sfry pfhul pRfpq gurU ky iswK sn. Aus smyN ies df nfm ‘crxpfhul’ sI Bfv jWigafsU jF sLrDflU nUM bfxI dy crxF nfl joVxf. ivsfKI sMn 1699 nMU dsmysL jI ny ieh ZMg ‘KMzy dI pfhul’ ‘c bdl idWqf pr mqlb AuhI sI. sfzy nfvF nfl isMG ‘qy kOr joV ky sfnMU iek pRvfr df rUp dy idWqf. sfzy ivco AuMc nIc df BulyKf pfAux vfly, jfqF pfqF dy Prk dwsx vfly kohV nUM Kqm kr idWqf. sB qoN vwzI gl pfhul CWkfAux aqy gurbfxI anusfr pMQ dI juWgq nUM vrqfAux dI ijLmyvfrI pfhul pRfpq pMj ipafiraF dy rUp ‘c pMQ Aupr pf idWqI. ieiqhfs ‘c iesy nUM ‘pMQ sfjxf’ vI ikhf jFdf hY.

‘crxpfhul’ aqy KMzy dI pfhul ‘c kI Prk hY?-gurU kIaF sMgqF coN ijhVy sWjx isWK Drm ‘c pRvysL krn dy cfhvfx hMudy sn AunHF vfsqy ‘crxpfhul’ lYxI jLrUrI huMdI sI Bfv gurbfxI dy crxF ‘c jIvn jIAux df pRx. ‘akflpurKu bKsLy kysF-dfVHy vfly pUrn mnuWKI srUp ‘c rihNdy hoey bfxI dI isiKaf ‘c clx df pRx. ieh pRx, gurU nfnk sfihb dy smyN qoN hI, gurU jI afp jF aiDkfrI sWjx duaFdy sn. iesqrHF isWK pihly jfmyN qo hI sMpUrx kysfDfrI, kMGfDfrI, kiChrfDfrI sn. gurbfxI isiKaf hI AunHF df jIvn gurU sI. ivsfKI 1699 nUM dsLmys jI ny nMgI qlvfr dI Dfr qy pMQ df ieimiqhfn lYx ApRMq, pfhul CWkfAux vflI ijLmyvfrI smUhk qOr qy pMj pfhulDfrI sWjxF dy rUp ‘c, hmysLF leI pMQ nUM sOp idWqI. iesdy nfl hI ‘crxpfhul’ vfly ZMg nUM ‘KMzy-bfty dI pfhul’ df rUp dy idWqf; mWqlb AuhI sI jo pihlF qoN sI, bfxI dy crxF Bfv bfxI dI isWiKaf nUM jIvn arpx krnff.

purfqn smyN qoN ‘crxpfhul’ df arQ, sfDF rfhIN apxy pYr Doky ipafAuxf irhf hY-kI gurU jI vI iehI krdy sn? nhIN jI! gurbfxI nUM smJky pVHo! gurU jI ny hr iek purfqn lPLj nUM nvF arQ idWqf hY. nfm, ismrn, gurU, aMimRq aqy hor hjLfrhF lPjL, gurbfxI KjLfny ‘c apxy nvyN arQF ‘c afey hn. gurU jI ny qF syhq leI hfnIkfrk (non-hygienic & non medicated) ZMgF df bfxI ‘c BrvF ivroD kIqf hY. qFqy crx Doky ipafAux vflI gLlIc prIpftI ieQy apxy afp hI muWk jFdI hY. gurUdr qy ‘crxpfhul’ df arQ kyvl aqy kyvl ‘nfm aMimRq-bfxI’ dy crxF nfl juWVxf hY. bfxI dI afigaf ‘c clx vfsqy, bfxI dy crxF nfl juVx vflI sLbdfvlI qF bfxI coN hI anykF vfrI smJI jf skdI hY.

aMimRq Cwk ky, aMimRq dI byadbI ho jfvygI?- nhIN jI, pfhul lYxI qF cMgy jIvn vfsqy pRx hY. aMimRq qF bfxI hY, iesdI byadbI qF ho hI nhIN skdI. pfhul nf lYky byadbI qF asIN apxy jIvn dI krdy hF. ‘aMimRq ryKf’ Bfv bfxI aMimRq dI isiKaf qF sfnMU anykF burfeIaF aAugxF qoN bcf lYdI hY. pfhul qoN ibnF sfzf jIvn JUT, Pryb, ivwqkry, ivkfrF, DoKy, TwgIaF, hyrf PyrIaF df puqWlf bxky rih jFdf hY. iesnUM qF mnmWqF, durmWqF, anmWqF, hUVmWqf hI qbfh krky rWK dyNdIaF hn. awj iswKF ivwc inwq PYl rhI kysF-dfVHI-BrvitaF-srUp dI kwt-vWz, topIaF-hYlmYtF dy rog, sLrfb-ivWBcfr dI pWkV ’qy eyzjL vfly lf-ielfj rog-KMzy dI pfhul nf lYx kfrn hI af rhy hn. afE! apxy sohxy jIvn nUM ‘KMzy dI pfhul’ lYky gMdf hox qoN bcf leIey. pfhul ibnF qF sfnUM isWK aKvfAux df vI hwk nhIN.

ikRpfn pfAuxI aAuKI lgdI hY- sLsqR qoN ibnf mnuWK Byz dy smfn aqy sfhswq hIx huMdf hY. sLsqR qF mnuWKf srIr df awq loVINdf aMg hn. bfkI rhI aAuKI lgx dI gwl, ijnHF df suBfa, ikRpfn pfAux df bixaf hoieaf hY, AunHF lKF ‘coN qF kdy iksy ny nhIN ikhf-ikRpfn pfxI aAuKI hY. ieh gwl kyvl Auh lok hI kihMdy hn, ijnHF df ies bfry ajy suBfa nhIN bixaf. bwcy nUM kpVy pfAuxy bVy aAuKy lgdy hn, pr AusnUM sohxy-sohxy, AusdI mnpsMd dy kwpVy dWsky jdoN Ausdf suBfa bx jFdf hY. jdoN kpVy AusdI smfjk ‘qy srIrk loV bx jFdy hn qF koeI vI nMgf nhIN GMumdf. ijnHF df dWsqfr sjfAux df suBfa nhIN bixaf, aMdr sLONk vI nhIN, AunHF nUM dWsqfr sjfAux ‘c vI ZuwcrF hn. jdoN suBfa bx jFdf hY, iPr nMgy isr nhIN rihMdy. Auh vI hn ijnHF nMU kysF ‘c kMGf krnf vI aAuKf lgdf hY, pr jdoN donoN vwkq kMGf krn df suBfa bx jfvy, qF guMJldfr vflF nfl AunHF nMU vI idwkq mihsUs huMdI hY. gl kyvl suBfa bnx dI hY. ikRpfn pfAuxI qF PwKr dI gl hY.

aMimRq Cwkx leI mfpy nhIN mMxdy-ies ‘c ksUr mfipaF df Gwt qy kwcy-anaiDkfrI pRcfrkF df vwD hY. AunHF pRcfrkF df ijnHF vloN pfhul (aMimRq) nMU lMmy smyN qoN hAuaf bxf ky pysL kIqf hY. swcfeI ieh hY ik iswK df mwqlb hI iehI hY ik Auh ingurf nhIN. AyuJ qF sfry sMsfr df pr mUl rUp ‘c sfzf gurU qF kyvl bfxI hI hY. jdoN pfhul lYx bfd gurU dy Et-afsry asIN gurbfxI dy inrml BAu ‘c afvFgy, gurU sfzy qy bKisLsL krygf qF XkIxn asIN cMgy iensfn bx skFgy. iesqrHF mfipaF df BulyKf vI inklygf. ies vfsqy sfnMU pfhul lYx ‘c kdy iZwl nhIN krnI cfhIdI. kuJ mfpy Auh vI hn jo afp hI sLrfbF afid dI gMdgI ‘c zuWby huMdy hn. quhfzf pfhul lYxf, AunHF vfsqy vI lfBkfrI bx skdf hY. jdoN koeI cMgy kMm qoN mnHf kry qF AusnMU glqI df aihsfs, cMgf kMm krky hI krvfieaf jf skdf hY.

bfad ivwc Cwk lvFgy- bfad ‘c kdoN? ijMdgI df Tykf qF iksy kol hY hI nhIN? mnuWK df jIvn qF iewko sfh qy KlOqf hY. aglf sfh imlxf hY jF nhIN. mOq sfhmxy iksy leI bwcf jF buwZf hox df koeI sMbMD nhIN. iPr apxy jIvn vfsqy bfad ivwc Cwkx dI ijLmyNvfrI asIN ikvyN lY skdy hF? ieh socxf hI apxy afp nMU DoKf dyxf aqy apxy mnuWKf jnm nfl mjLfk krn dy quWl hY. mnuWK df mqlb hI ieh hY ik Aus aMdr mnuKWqf dy gux njLr afAux. pfhul lYx df mWqlb hI iehI hY ik gurbfxI aMimRq dy rsqy cl ky sfzy aMdr iensfnIaq vfly cMgy gux af skx. gurbfxI isWiKaf qF hY hI iensfnI guxF df somF.

pfT (inWqnym) krn vfsqy tfeIm nhIN imldf-ieh AWqr iesqrHF hY ijvyN koeI afKy ik mYnUM mOq vfsqy tfeIm nhIN imldf. pr mOq qF kdy iksy koloN puWCky nhIN afAuNdI. sfry tfeIm Dry Drfey rih jFdy hn ‘qy bMdf imwtI df Zyr ho jFdf hY. jdoN qoN dunIaF bxI hY tfeIm, sB kol idn ‘qy rfq dy AuhI cOvI GMty hn. iksy kol vWD jF dUjy kol Gwt nhIN. bMdf qfsL Kyz irhf hy, gWpF mfr irhf hY, ipwkcrF qwk irhf hY, sLrfb ‘c zWubf hY, jUey Kfny (kYsIno) ‘c bYTf hY-pr Ausny ijs loV nMU smiJaf hI nhIN AuQy iehI khygf, tfeIm nhIN imldf. hflFik Auh tfeIm nMU hI qF vfDU kMmf ‘c Krfb kr irhf hY. blik puCo qF khygf ‘tfeIm pfs kr irhF hF’. swcfeI ieh ik tfeIm kdy iksy kMm leI Aunf icr iksy nUM imldf hI nhIN ijMnf icWr Aus kMm dI loV jF mhwqv df AusnUM pqf nf hovy. inwqnym-ijnHF df jIvn bx cuWkf hY, kdy nhIN kihxgy ik inwqnym leI tfeIm nhIN imldf. pqf lg jFdf hY ik suafl tfeIm imlx jF nf imlx df nhIN, blik nf-smJI nMU smJ mMn bYTx df hY.

gurU gRMQ sfihb ‘c aMimRq Cwkx vfsqy nhIN iliKaf- sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI sfrI mfnvqf dy sdIvI, jugo jug atwl aqy aBuWl siqgurU hn. sRI gurU gRMQ sfihb jI aMdr drj hriek sLbd, eyQoN qIk ik mUl mMqr vI, ingury dI hfmI nhIN Brdf aqy gurU nMU Dfrn krn dI ihdfieq kr irhf hY. ‘bfxI’ dy gurU hox dI gwl vI, bfxI ‘c hI bfr bfr dirV krvfeI geI hY. pfhul lYxf qF gurbfxI nUM gurU Dfrn krn vfsqy imiQWaf igaf, iek ZMg hY. ies leI ‘ZMg’ gurU dy aMdr jF gurU ivWc drj ikvyN ho skdf hY? ‘ZMg’ qF sdf bfhroN hI GiVaf jFdf hY, ‘ZMg’ kdy aMdr nhIN huMdf. asl ‘c, ieh suafl hI gLlq hY. ‘pfhul lYxf’ qF ZMg hY, gurU gRMQ sfihb ivwcly ‘nfm aMimRq’ nfl, jIvn dI sFJ pfAux df. vYsy vI, ‘aMimRq nfm’ nfl juVx vfsqy, pfqsLfh rfhIN bKsLy hoey ies ZMg df asl nfm "KMzy dI pfhul" lYxf hY. gl apxy afp smJ ‘c af jfvygI.

bwcf bhuq Cotf hY ies leI rihq nhIN rwK skygf- awj dy juWg ivwc nrsrI-kyjI df bwcf vI ikqfbF nfl lwidaf huMdf hY. iPr-AuQy vI iewk bWcf, dUjy qoN agy inkl irhf hY. pfhul qF 10-12 sfl dI Aumr ‘c lYxI hY jdoNik Auh sWqvI-aWTvIN df ividafrQI hY. AusnMU Cotf jF nfsmJ khI jfxf Aus aMdr hIx Bfv Brx quWl hY. pyV nUM iswDf rKx leI, afsrf dyxf jLrUrI huMdf hY. tyVHf vwD cuWkf pyVH, bfad ‘c kdy iswDf ho hI nhIN skdf. smfj nMU cMgf mnuWK dyx leI Ausdy bWcpx nUM sMBflxf jLrUrI hY. sLrq hY, ajyhI soc vfly mfpy pihlF afp pfhulDfrI ‘qy sMBlo hoey hox. jy nhIN qF Gto-GWt bWicaF nUM ies vfDU soc df isLkfr qF nf hox dyx.

ibjLins ‘c aVcx pY jfvygI, AuyQy JUT bolxf hI pYNdf hY-ieh kyvl vfDU dI Gbrfht hY. anykF JUT jo pfhul hIxy hox kfrx asIN lfprvfhI ‘c bolI jFdy hF, sfzf jIvn gMdf krdy hn. pfhul lYx AuprMq, jdo asIN sucyq ho jFdy hF, qF anykF JUT, ijnHF dI loV nhIN huMdI, AunHF qoN apxy afp hI bwc jFdy hF. ieMnf hI nhIN-kuJ glF sLkl qF ijnHF dI JUT huMdI hY, asl ‘c gfhk ‘qy dukfndfr ivwckfr pVHdf hI hMudf hY, JUT nhIN huMdf; AusqoN zrn dI loV nhIN. pVHdf qF ijLMdgI dy hr Kyqr ‘c hI iek jF dUjI sLkl ivwc huMdf hY. kyvl ibjLins ivwc hI nhIN. zfktr ‘qy mrIjL ivwckfr, mfipaF ‘qy bwicaf ivwckfr. ieh smfjk bxqwr df, bhuq jLrUrI aMg hY, ieh JUT nhIN huuMdf. ijLMdgI dy hr Kyqr ‘c, ienHF pVHidaF df ivWgiVaf rUp hI JUT bx jFdf hY, ijsqoN sfnUM bcx dI loV hY. pfhul lYxf, AuQy vI sfzI rfKI krdf hY. jdoN sfnUM aihsfs ho igaf ik asIN pfhul leI hY ‘qy JUT nhIN bolnf qF Aus jLrUrq nUM kyvl jLrUrI pVHdy dI sImF qIk hI sImq rKFgy, vfDU JUT vl nhIN vDFgy.

pVHdy vflI gl sfzI smJ ‘c nhIN afeI, cMgf hovy jy iesnUMy koeI ibjLins dI hI imsfl dy ky smJf sko qF- TIk hY lAu suxo. imsfl dy qor qy quhfzy kol iek gRfhk KVf hY aqy kihMdf hY ik amuWkI vWsq df mul qusIN apxy khy muWl qy nhIN blik ‘[[[[[’ muWl qy dyvo. pr qusIN vI apxI bxI hoeI afdq muqfbk JWt kih dyNdy ho ‘nhIN jI, mYN quhfnUM ieMny dI ‘ikvyN dy dyvF, ieh qF mYnuM KuWd nUM hI ‘ [[[[’ jF ‘ieMny dI hI afAuNNdI hY’. jdik ieh iek icWtf JUT sI. iesdy Ault jy qusI ies pKoN sucyq ho cuWky ho qF qusI kuWJ iesqrHF kvogy ‘nhIN jI! mYnUM ieMny dI vfrf nhIN KFdI’. hux dyKo! qusF gl vI pUrI kih idWqI pr JUT vI nhIN boilaf.

isWKI qF mn dI hoxI cfhIdI hY, srUp jF pfhul lYky kI krnf hY? mn dI iswKI qF gurbfxI dI isiKaf qy clxf hY. gurbfxI isWiKaf anusfr mnuWK ny pRBu BKsLy sMpUrx kysfDfrI srUp dI kWt-vWZ nhIN krnI. ies sohxy mnuWKI srUp nUM aKAuqI sMqF, sfDF, bYrfgIaF nFigaF, ibBUq DfrIaF, jogIaF, sMinafisaF afid dy ByKF ‘c nhIN AulJfxf. sUrj inklx qoN pihly jfgxf, iesLnfn, nfm-bfxI df aiBafs, moh-mfieaf ‘c Kwcq n hoxf, sLrfb-ivWBcfr qoN dUrI, sMqoKI-propkfrI jIvn, jfqF pfqF, sgnF-rIqF, iQqF vfrF ‘c nhIN AulJxf afid; ieh hn mn dI isWKI dy kuJ aMg. asl ‘c aAuKI qF mn dI isWKI ‘qy AusnUM kmfAuxf hY ijsdy leI jIvn dy suafs suafs nUM sMBflx dI loV hY. BUqry mn nUM isWDy rsqy pfAux vfsqy hI qF pfhul vflf pRx hY. qMn dI isWKI qF kyvl srUp hY, ijnUM qusIN aAuKI kih rhy hY. blik ieh qF sB qoN sAuKI hY. srUp qF jnm qo afpy hI iml jFdf hY. jykr sBqoN sAuKI cIjL nUM hI qusIN nhIN sMBfl skdy qF mMn dI isWKI-gurU dI isiKaf qy aml ikvyN kr skogy? dfKly qoN ibnF qF izWplomf-izWgrI-srtIPIkyt vI nhIN imldy. srUp jF pfhul qF dfKlf hY, gurbfxI qoN pRfpq,-mn dI iswKI kmfAux vfsqy. ajyhy suafl qF "mn hrfmI hujwqF Zyr" vflI gl hn. srUp dI qF kyvl sMBfl hI krnI hY. srUp qF pRBu dI rjLf ‘c clx ‘qy DrmI hox leI pihlI pAuVI hY. DrmI hoxf qF iesqoN bfd dI gl hY. iehI kfrx hY ik sMsfr Br ‘c sWcy Drm dy rfhI, srUp ‘c apxy afp hI af jFdy hn. AunHF nUM pRBu dI ieh dfq hor vWD ipafrI huMdI hY.

pfhul lY ky iksy df jUTf nhIN Kfxf. ies qrHF pRvfr-smfj ‘c Prk afAuNdf hY- iek dUjy dI jUT qF zfktrI ‘qy syhq dy inXmF dy vI ivruD hY. jUT koeI cMgf suBfa qF hY nhIN. iPr ijsny pfhul pRfpq krky bfxI aMimRq nUM apxf jIvn arpx kIqf hYY, ajyhy pfhulDfrI vfsqy qF ieh vrdfn vI hY. pfhul hIxy (byaMimRqIey) nfl jUT vfly prhyjL dy, do vwzy lfB hn. pihlf-quhfzy srIr aMdr iksy sLrfbI, nsLfbfjL, ivWBcfrI dy gMdy iktfxU (jrmjL) nhIN jFdy. dUjf- iesqrHF apxy srIr nUM bfhrI rogF qoN bwcfAux vfsqy sOKf rsqf iml jFdf hY, idwkq qF huMdI hI nhIN. vYsy vI iksy dI ‘jUT qoN bcxf’ kyvl iek prhyjL hY, kurihq nhIN. ies nfl pfhul (aMimRq) KMzx nhIN huMdI, pfhul DfrIaF dy afpsI sFJ-ipafr ‘c vI vfDf huMdf hY.

afpsI sFJ !!! jy kr dyiKaf jfvy qF aWj dUijaF nflooN vWD pfVf qF pfhulDfrIaF dy apxy ivWckfr hY, ieh ikAuN? ies pfVy df muWK kfrx ‘KMzy dI pfhul’ nhIN, ieh dosL qF AunHF sWjxF dI injI soc df hY. pfhul df mWksd qF ieko hI hY-gurU-gurbfxI dI isWiKaf qy clx df pRx. jykr Auh sWjx iksy ‘sMq’, mhfqmf, mhfpursL, mhfrfj jI jF iksy imsLnrI kfilj afid nUM kyvl iek sfDn mMnx, pr jIvn rfh AuhI lYx, ijhVf gurU-gurbfxI qoN imldf hY qF ieh EkWV kdy pYdf hI nf hovy. asl ‘c aj bhuqf krky iesdy Ault ho irhf hY. ieWQy ‘Drm nfloN DWVf ipafrf’ hoieaf ipaf huMdf hY. AunHF ‘coN bhuqy isWKI kmffAux smyN, sfDn nUM hI-gurU jF gurU qoN vI vWD mMn lYNdy hn, sfry ivWgfV dI jVH ieQo hI hY. kyvl ‘qy kyvl gurbfxI dI isWiKaf qy clx vfly, afp qF afp-dUijaF dy jIvn ‘c vI ipafr qy sFJF pYdf kr skdy hn. iesdy Ault jo aWj ho irhf hY iesy df nqIjf hY ik sfDn-pUjfrIaF dI rihxI nUM qWkky, dUijaf dy mnf ‘c pfhul leI sLONk dI bjfey ivroD, sLMky ‘qy suafl pYdf huMdy hn. dosL ‘KMzy dI pfhul df nhIN. pfhul qF bfxI isWiKaf qy clx leI BUqry, afphuWdry, ieafxy mMn nUM gurU dy inrml BAu ‘c kfbU krn df ZMg hY.

anpVH bMdf inwqnym ikvyN kry? inwqnym qF jLrUrI hY- awj ielYktRfinks df juwg hY. jy pVH nhIN skdy qF typ lf ky sunx df AuWdm qF kIqf jf skdf hY. itkfa qy AuWdm dI loV hY. sihjy sihjy pfT Xfd hoxf vI sLurU ho jfvygf. bfkI ‘vfihrur’U jfp kr lvo. sulJy ivdvfnF qoN gurbfxI isiKaf pRfpq krn dI koisLsL kro. kuirhqF qoN bWcxf aqy gurbfxI anusfr jIvn nUM Zflxf, iehI qF hY pfhul lYx df asl mWksd. anpVH ho ky vI jykr gurbfxI jIvn ‘c af gey, kuirhqF qoN bcy rhy, DrmI iensfn qF bx hI gey.

kuirhqF kI hn? CWkI hoeI ‘KMzy dI pfhul’ df (aMimRq ) KMzx kdoN hMudf hY? kI pfhulDfrI mfs Kf skdf hY? sRI akfl qKLq sfihb qoN pMQ pRvfxq rihq mirafdf anusfr pUrn kysfDfrI srUp, iswKI df mUl isDFq hY. kysF, BWrvitaF, dfVHI dI kwt-vwZ krn vflf piqwq huMdf hY. pr iesqRI-pr purK df gmx, qmfkU afid nisLaF dI vrqoN aqy muslmfnI sLrHf muqfbk bixaf hlfl mfs nhIN Kfxf. isWK rihq mirXfdf ‘c iesnMU ‘kuwTf nhIN Kfxf’ krky iliKaf hY aqy ies bfry PLuWt not dyky iesnUM spWsLt vI kIqf hY. qFqy Jwtkf mfs Kfx krky ‘KMzy dI pfhul’ df (aMimRq) KMzx nhIN hMudf. AuWJ mfs df Cwkxf jF nf Cwkxf iksy dI apxI loV ‘qy mrjLI qy inrBr hY. ienHF cfrF kuirhqF ivwcoN koeI kuirhq hox nfl dobfrf pfhul lYxI huMdI hY ‘qy pihlF leI hoeI, KMzx ho jFdI hY. ‘pfhul’ kwcf Dfgf nhIN ijhVf kWdm kWdm qy tuWtdf jF KMzx huMdf jfvy, vfDU Brm dI loV nhIN. asl ‘c qF gurbfxI isiKaf nUM apxf jIvn dyx leI, gurU gRMQ sfihb jI dI hjLUrI ‘c pMj ipafiraf dy rUp ‘c pMQ ‘qy gurU sfhmxy ieh sffzf pRx hY.

bMglf sfihb, drbfr sfihb aMimRqsr afid dy jl aMimRq hn, qF iPr hor aMimRq Cwkx dI kI loV? bMglf sfihb, drbfr sfihb aMimRqsr afid dy jl, sfnUM ieiqhfsk pRyrxf dyNdy hn. AunHF nMU aMimRq jF crxfimRq mMn lYxf sfzI BuWl hY aqy apxy afp nMU DoKf dyx vflI gwl hY. sMn 1469 qoN ivsfKI 1699 qIk 230 sfl lgfqfr iswK Drm ‘c pRvysL Bfv gurbfxI nUM jIvn gurU Dfrn krn df pRx ‘crxpfhul’ rfhI sI. ivsfKI sMn 1699 nUM dsmysL jI ny ies ‘crxpfhul’ vfly ZMg nMU ‘KMzy dI pfhul’ dy ‘c bdl idWqf. AuprMq isWK Drm ‘c pRvysL df ZMg kyvl ieko hI hY-‘KMzy dI pfhul’ (aMimRq Cwkxf). hor koeI vI ZMg pRvfn jF iesdf bdl nhIN, aqy nf hI koeI hor ‘aMimRq’ jF ‘nfm lYxf jF dyxf’ hI hY.

gurbfxI ‘c qF ‘aMimRq’ sLbd nfm jF gurU gRMQ sfihb vfsqy hI afieaf hY qF iPr ieQy ‘aMimRq Cwkx’ df mqlb hor ikAuN hY? ies ivc koeI sLk nhIN ik gurbfxI ‘c ‘aMimRq’ df arQ iek vfrI nhI blik hjLfrF vfrI kyvl aqy kyvl ‘aMimRq nfm’ aQvf ‘gurbfxI’ vfsqy hI hY, hor koeI dUjf nhIN. mUl rUp ‘c sfrI mfnvqf df aqy Gto GWt iswK df qF gurU kyvl ‘gurbfxI’ hI hY. ‘aMimRq Cwkx’ df mWksd aQvf mnorQ vI gurbfxI rUpI ‘aMimRq nfm’ dI isWiKaf nMU jIvn ‘c Zflxf hI hY, iBMn nhIN. iek ‘pRx’ hY dUjf ‘mWksd’. dovyN iek dUjy qoN vwK nhIN. qFqy "aMimRq Cwkky" asF gurbfxI ‘aMimRq nfm’ nfl hI qF juVxf hY. ‘aMimRq CWkxf’ rsqf hY, aMimRq nfm nUM pRfpq krn df. iek rsqf hY dUjf mMijLl.

‘aMimRq Cwkxf’ aqy ‘KMzy dI pfhul’ ‘c kI Prk hY? isWK Drm ‘c pRvysL vfly ZMg df asl nfm ‘KMzy dI pfhul’ pRfpq krnf hI hY. pfhul pRfpq krky jIvn Br, suafs-suafs gurbfxI vfly ‘aMimRq’ nUM Cwkx leI hI qF ieh pRx hY. gurU nfnk pfqsLfh dy smyN qoN ies df nfm ‘crx pfhul’ sI. Bfv jigafsU qoN gurbfxI dy crxF nfl juVy rihx df pRx lYky isWK Drm ‘c pRvysL krvfAuxf (iksy dy pYrF nUM Doky ipafAuxf nhIN). ivsfKI 1699 nUM, isWK Drm ‘c pRvysL vflI ijLmyvfrI pMQ nUM sONpx smyN dsmysL jI ny iesnUM "KMzy dI pfhul" ‘c qbdIl kr idWqf. agy jfky lgBg sMn 1760 qoN bfd ies df nfm ‘aMimRq Cwkxf’ pRclq ho igaf. gurU pfqsLfh rfhIN bKisLaf pRvysL vfly ies ZMg df asl nfm ‘KMzy dI pfhul’ pRpq krnf hI hY.

arjLoeI- gurU pMQ dy crxF ‘c arjLoeI hY ik pMQ nUM ies ivsLy vl ivsLysL iDafn dyx dI loV hY. kyvl iesy iek lPLjL dI adlf-bdlI df vwzf nuksfn ieh ho irhf hY ik, asIN jdoN ‘KMzy dI pfhul’ lYky hI mMn lYNdy hF ik asF ‘aMimRq Cwk ilaf’ qF sfzI ‘aMimRq CWkx’ dI sImF kyvl kkfrDfrI jF inwqnymI hoxf hI rih jFdI hY-jIvn Br bfxI isiKaf nfl sfzf irsLqf juVdf hI nhIN. bfxI rfhIN jIvn sMBfl vflI loV qF muwk hI jFdI hY. dUjy lPLjLF ‘c jdoN iesy nUM ‘asF aMimRq CWk ilaf’ mMn ilaf qF sfzy aMdr ijLMdgI Br bfxI aMimRq nUM CWkx vflI soc pYdf hI nhIN huMdI. iesdy Ault jykr sfnUM pqf hY ik asF qF ajy ‘KMzy dI pfhul’ leI hY qfik bfxI vfly ‘nfm aMimRq’ nUM suafs suafs CWk ky apxy jIvn nUU sPLl kr skIey-qF sfzI soc hI sfzy leI mMijLl vl agy vWDx df kfrn bx jFdI hY. ies nfl sfnMUU ieh vI cyqf rihMdf hY ik ‘crxpfhul’ hI ‘KMzy dI pfhul’ df arMB sI. iesqrHF sfzf ieiqhfs acfnk ivsfKI sMn 1699 qoN nhIN blik ivsfKI sMn 1469 qoN sLurU huMdf hY, gurU nfnk pfqsLfh dy afgmn qoN. asIN apxy asl aqy sMpUrx ieiqhfs dy nyVy afAuNdy hF. aj qF kyvl ies ieko hI ieiqhfsk imlfvt kfrn axjfxy ‘c asIN afp hI apxy 230 sflF dy amuly ieiqhfs nMU qbfh krn df kfrn bxy bYTy hF. ies Aupr hor vyrvy leI gurmWq pfT nM: 92 ‘nfnk aMimRq eyku hY dUjf aMimRq nfih’(pMnF 1239) sMgqF vfsqy pRfpq hY. 014s94.11s050

 

Including this Gurmat Lesson No 14

KMzy dI pfhul (aMimRq CWkxf)

sMbMDI sLMikaF dy AuWqr

For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserverd with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.com




.