siqkfrXog jfxI jfx siqgurU jI! qusIN dsvyN jfmy ivwc puwjky
bhuq kÈt Jwly. anyk pwK qoN sUrmgqI dy nvyN kIrqImfn sQfpq kIqy. koeI idn aijhf
nhIN sI ik quhfzy qy muÈklF dy phfV nf izwgy hox. qusIN hr musIbq ƒ sihj nfl
pRvfn kIqf qy Ausdf kuwJ BI nf huMidaF zwt ky tfkrf kIqf. sPlqf sdf quhfzy aMg
sMg rhI. cmkOr dI jMg ivwc bhfdrI dI byjoV kurbfnI krn vfly inrBYqf dI crmsImf
pfr kr jfx vfly, lwKF dy itwzI dlF df ihwk qFx ky tfkrf krn vfly, quhfzy vwzy
spuwqrF-sfihb ajIq isMG, sfihb juJfr isMG. iqMn ipafry- BfeI ihMmq isMG, mohkm
isMG qy sfihb isMG, aqy pYNqI hor isrlwQ ÈhIdF dI iqMn sOvIN Xfd mnf rhy hF.
bhuq sfry ngrF, ÈihrF, ipMzF ivwcoN lwgBwg iewk lwK ÈrDflU cmkOr ivKy puwjy.
mhfn ÈhIdF ƒ Xfd kIqf. ngr kIqrn, Kflsf mfrc, lMgr, nfhry, jYkfry, dygF,
ardfsF krky PiqhgVH ƒ cwl pey. ieh cmkOr dI kwcI hvylI sMn 1965 qwk, ÈhIdF dI
sUrmgqI ƒ, zuwlHy KUn ƒ sFB ky Ausy aslI avsQf ivwc slfmq sI. bs ies qoN bfad
Ëulm dI aijhI hnyrI vgI ik iswK smfj koloN Auh byskImqI srmfieaf Koh ky lY geI.
qyry afpxy iswKF qy sMqF ny, bfbf jI! Aus anoKI jMg dIaF sfrIaF XfdF imtf
idwqIaF. ijwDr nËr mfro sPYd pwQr, sMgmrmr. hux qF ieh KbrF BI jg jfhr ho geIaF
ny bfbf jI, gurdvfiraF dI ‘‘kfr syvf`` pRfpq krn vfsqy kmytI mYNbrF ƒ lwKF
rupY aKOqI sMqF vwloN irÈvq idwqI jFdI hY. kfr syvf ivwcoN hI iPr apxIaF
mihMgIaF kfrF cldIaF ny. quhfzy nF qy pYsy kmfAux leI mQrf dy pFizaF vFg nfloN
nfl gurdvfiraF dIaF kqfrF KVHIaF kIqIaF jf cuwkIaF hn. vwzf gurdvfrf qF iewko hI
kfPI hoieaf krdf hY. afh hor dukfnF kfhdy vfsqy hn ? ÈhIdF dI Xfd iewQy bfkI
rih geI hY koeI ? sB imwtI ivwc imlf idwqIaF geIaF hn. ipqf gurU jI qusIN iehnF
ƒ kdI sumwq nhIN idAugy ? styjF qy sUrmgqI dIaF vfrF gfAux vfly, bfhvF Aulfr ky
DUMaFDfr lYkcr dyx vfly, KuwlIaF dfhVIaF qy gfqry ikrpfnF vfly, awj kwl kyvl
‘‘rotIaF kfrx`` qfl pUr rhy hn. quhfzy puwqrF ny KUn dy diraf qry, axigxq
jfbrF dy mUMh moVy, svYmfx dI ies lfimsfl jMg ivwc zwkry zwkry ho gey, pr Drm
nhIN hfiraf, iswKI isdk kysF suafsF sMg inBf gey. cflI dy cflI surKrU ho jnm
sPlf kr gey. awj Auh DrmI jIvn bIqy dIaF khfxIaF bxky rih igaf hY. ieh qvfrIKI
idn, aqy sPYd sMgmrmrI suMdr iemfrqF kyvl notF dIaF pMzF iewkwqr krn dy sfDn
mfqr rih gey hn. siqgurU jI bhuVI kro[[[[.
jgq qfrk bfbf jI! QoVHf ijMnf quhfzf vkq hor lvFgf. qusIN sB
kuwJ jfxdy ho, quhfzI idwB idRÈtI qRYlokI ƒ vyKx dI smrQf rKdI hY. iPr Blf
qusIN ies BUKMz, pMjfb dI DrqI qy kdI ikAuN JfqI nhIN mfrdy ? Èfied qusIN bhuq
vwzy bKiÈMd ho, jF vyKky axizwT kr jFdy ho. quhfzIaF qusIN jfxo! pr mYƒ jo
afly duafly ids irhf hY Ausƒ ikvyN axvyiKaf kr jfvF ? ikAuNik mYN sMsfrI jIv
quhfzy vrgy ivÈfl suBf vflf nhIN hF. bws iewk hor kruxmeI gfQf suxf ky Kqm kr
idaFgf. guxI inDfn bfbf jI! iesy sfl (2004) ivwc quhfzy inwky inwky mfsUm PuwlF
vrgy, ipafry sfihbËfdy dunIaF dI anoKI Kyz ivKf gey sn. hF swc mfqf gujrI df
quhfzy nfl ikhVf irÈqf joVF ? ikAuNik srIr krky AuhnF ny goibMd rfey jI ƒ jnm
idwqf sI. sfZy ku nON sfl dI Aumry AuhnF ƒ quhfzI igafn joq pRfpq hoeI. joq qF
iswDI akfl purK vwloN afAuNdI hY, Aus df srIrk mF bfp qF koeI nhIN huMdf. so
mfqf gujrI jI df koeI srIrI irÈqf quhfzy nfl joVn qoN asmrQ hF, iKmf krnf jI.
siqgurU pfiqÈfh bfbf nfnk jI! nMnHy muMnHy PuwlF vrgy koml
ichiraF vfly qy ihmflf prbq vrgy ijgry vfly sfihbËfidaF dI sUrmgqI qF DrqI qoN
aMbr qwk hr koeI jfxdf hY. ikvyN mlUk ijhIaF idwsx vflIaF ijMdF ny qfj qÉq invf
idqy. vËIr dirMdy dI KUnI qlvfr, iBafnkqf vflIaF BbkF, iehnF ‘‘dÈmyÈ
dulfiraf`` ƒ rfeI Br BI afpxy akIdy qoN iQVkf nF skIaF, zulf nF skIaF. iewk kvI
XogI ny iliKaf hY -
ijs dm gly gly Qy Auh mfsUm gV gey.
idn Cupny BI nf pfieaf ik kfiql AujV gey.
jogI jI ies ky bfad hUeI QoVI dyr QI.
bsqI srhMd kI eItoN kf Zyr QI!
iehnF dI byjoV Èhfdq ƒ ÈrDfvfn iswDy sfDy bËurgF qoN
suixaf krdy sF jo kuwJ ies qrHF dwisaf krdy sn - ‘‘sfihb Ëorfvr isMG qy
Piqh isMG dI kurbfnI koeI afdmI ibafn nhIN kr skdf. aOrMgy ƒ qy kuwl mugl rfj
ƒ ies ÈhIdI df Gor pfp lwigaf. muglF dy Ëflm rfj dI smJo jV iehnF ny hI puwtI
sI. ‘‘vjIdf`` sUbydfr ikqy mUMh ivKfx jogf nf irhf. ‘‘JUTy nMd`` ƒ hryk
ihMdU ny lfhxqF pfeIaF. Aus dy pRvfr ny BI ZfhF mfr afkfÈ ruaf idwqf. sfry
srhMd ivwc iksy cuwly awg nf pfeI. BuwKy Bfxy hMJUaF dy buwk Br Br roNdy roNdy
ËmIn qy swQr ivCf suwqy. iksy vVy amIr dy Gr BI dIvf nf bilaf. gfvF mwJF ƒ
cfrf BI iksy nf pfieaf, duwD nF coieaf. ikwilaF qy bwJIaF roNdIaF rhIaF, AuhnF
dy inky vwCrU rMBdy hfloN byhfl ho gey. mMdrF ivwc twl nF KVky, sMK nf vwjy,
afrqIaF nF hoeIaF. msijdF ivwc nvfjF adf krn koeI nf afieaf. muwlf dI ‘‘bFg``
dyx dI ihMmq nf peI. afsmfn ivwc pqf nhIN ikwQoN bdlIaF Cf geIaF. inwkI inwkI
kxI df do idn mINh vrHdf irhf. asl ivwc ieh sfDfrx bfrÈ nhIN sI. sfihbËfidaF
dI duKdfeI ÈhIdI qy aMbr ro irhf sI. KfmoÈ hMJU bhf irhf sI. Aus idn qoN lY ky
awj qwk hr sfl iehnF mfsUm ijMdF dy gm ivwc rwb BI jfro jfr roNdf hY, ieh pfxI
dy qupky nhIN, rb dy hMJU hn[[[[[.`` ieh lok aKfx bx igaf.
inwkIaF ijMdF dy vwzy sfky ny Kflsf pMQ aMdr roh dI awg dy
BFbV bfl idwqy. sfihbËfidaF ƒ idwqy gey qsIhy isMGF dy sIny ivMn gey. QoVy hI
smyN aMdr iswK qUPfn bxky srhMd vl vDy. vyKdy vyKdy ËflmF ƒ imwtI ivwc imlf
idwqf igaf. sMn 1927 qwk ‘‘gurU mfrI`` srhMd df iewtF mlbf AuvyN AujfVy dI
Xfd dvfAuNdf irhf. smyN ny krvt leI. rfj bdly, qÉq qfj bdly, kfƒn bdly qy
iswKF dy suBf bdly. gurU ipqf jIE! iswKF dI iewk cuxI hoeI jQybMdI ÈRomxI
gurdvfrf pRbMDk kmytI hoNd ivwc afeI. pihlF kuwJ smF iehnF cMgf kMm kIqf. iPr
gMdI rfjnIqI hfvI huMdI geI. hux qF jI aMimRqsr, anMdpur, qlvMzI sfbo, cmkOr, qy
mukqsr vrgy sfry Drm asQfn isafsq dI dldl ivwc burI qrHF grk ho gey hn. afh
inwky ÈhIdF df asQfn ijwQy bhuq BfrI sMgq hr sfl juVdI hY, iewQy BI byeImfn
rfjnIqkF ny pUrI qrHF kbËf jmf ilaf hY. kdI QoVHI ijMnI ivhl kwZ ky afE qy Kud
vyKo. quhfzy puwqrF dI sUrmgqI dIaF gfQfvF iewQy suxfeI nhIN idMdIaF. rfjsI lokF
df kUV kuPr suxn ƒ imldf hY. iewk dukfn kfmryzF dI, afh dUjI kFgrsIaF dI. qIjI
‘‘BfjpfeI`` akflIaF dI. cOQI ‘‘aMimRqsrI`` akflIaF dI. pMjvIN iksy iswK
PYzryÈn dI, CyvIN ‘‘lONgovflIey`` akflIaF dI. iPr inhMgF dI (keI iksm dy
inhMg) tksflIaF dI, nfnksrIaF dI, sfDF dI, sMqF dI[[[hor pqf nhIN kIhdI kIhdI ?
siqgurU jI! iewQy ‘‘Drmu pMK kir Auziraf`` vflI hflq prqwK vyKIdI hY.
Auh TMZf burj ijwQy mfqf jI qy sfihbËfidaF ƒ kYd kIqf igaf,
sfry ‘‘apixaF`` ny Zfh idwqf hY. ijs dIvfr ivwc icixaf igaf sI Ausdf inÈfn
qwk nhIN irhf. ÈhIdI asQfn qy ieqnI aflIÈfn mfrvl vflI pMj mMjlI iemfrq, vyKky
isr ckrf jFdf hY. kI ieh ÈhIdI smfrk hY, jF KuÈIaF KyiVaF vflI iemfrq ? kmytI
vfilaF qy ‘‘sMqF`` ny pUrI sfijÈ kIqI hY, sfry purfqn icMnH imtf idwqy hn.
siqgurU jI! afKrI gwl dsdy Kqm krn lwigaf hF. quhfzy syvkF iswKF qy puwqrF dy
ÈhIdI sQfn hux iswKF aMdr bhfdrI df joÈ nhI Brdy. Drm qy prpwk rihx dI gfQf
suxn ƒ nhIN imldI. iehnF QfvF qy cODrF leI pwgF lwQdIaF hn. isr pftdy hn
mukwdmy cwldy hn. golkF dI mfieaF dI durvrqoN qF hux afm ijhI gwl smJI jFdI hY.
pMQ dI cVHdIklf vfsqy ies cVHq dI vrqoN nhIN huMdI. hux pYsf, rfjnIqI qy votF
pRfpq krn vfsqy, injI aYÈ pRsqI vfsqy, rohiVaf jFdf hY. jykr quhfzy do iqMn
puwqr hor huMdy, qy vwKo vwKrI QfvyN ÈhIdI pfAuNdy, qF asIN kuwJ ÈhIdI sQfn
gurdvfry hor bxf lYNdy. hor kfÌI sfrf cVHfvf golk ivwc pY jFdf. asIN Aus pUjf
dy Dfn ƒ afpxy injI mnorQF leI vrq lYNdy. quhfzy do do puwqr iewk iewk QfvyN
iewkwTy ÈhId nf ho ky agr iekwly iekwly BI ÈhId huMdy qF do hor ÈhIdI
gurdvfry qF vwD hI jfxy sI. siqgurU jI mfqf gujrI jI ƒ asIN Gwt hI Xfd krdy hF.
buwZIaF mfqfvF ƒ lokIN Gwt hI Xfd krdy hn. mukqsr dy ÈhIdF dI qIjI ÈhIdI
sqfbdI BI Èfied kdy ies qrHF hI mnfeI jfvy. pfiqÈfh jI quhfzy mhF sUrbIr
puwqrF ƒ bhuq qVPfieaf igaf, bVy KOPnfk qsIhy idwqy gey. kMDF ivwc icxy gey,
qysI krnI dIaF swtF mfrIaF geIaF. boiraF ivwc bMd krky mfiraf igaf, GsIitaf
igaf. BuwKy rwKy, ipafsy rwKy, srdI ivwc Tfry gey. aMq Ëflm Curf lY CfqI qy cVH
bYTy. koh koh ky mfiraf igaf[[[[. DMn sn quhfzy sfjy lfsfnI puwqr, roey nhIN, sI
nhIN kIqI, awKF ivwcoN hMJU nhIN kyiraf. mfqf gujrI jI ny apxf Prj isdkidlI nfl
pUrf kIqf. ivrlfp nhIN kIqf, Èukrfny ivwc juV gey[[[[. Auh BI surKrU hoky
‘‘joqI joiq`` iml gey. iswK aKvfAux vfilaF dIaF mMd krqUqF, iensfnIaq qoN
igry hoey kMm vyKky, hux ieh sUrmy ËrUr ro rhy hoxgy. AuhnF dy nyqrF ivwcoN
hMJU lgfqfr vih rhy hoxgy. iqnHF dI rUh bycYn ho ivlk rhI hovygI. mfqf jI dy
aQrU bMd hox df nF nhIN lYNdy hoxgy[[[[.
siqgurU jI gMgU ny bhuq vwzf bwjr pfp kIqf bydoiÈaF ƒ
igRPqfr krvfieaf. suwcf nMd ny hor bldI Aupr qyl pfieaf, sfijsI cuwkxf dy-dy ky.
aijhy iBafnk smyN ivwc BI moqI mihrf syvf ivwc hfËr sI. iewk Kudf pRsq muslmfn
muhMmd Èyr Kfn (mlyrkotlf) swc dI afvfË bulMd kr irhf sI. BfeI tozr mwl vrgf
syvk afpxf sB kuwJ vyc ky sskfr leI QF KRId irhf sI[[[[. awj qF iewQy sucfnMd qy
gMgUaF dIaF hyVF hlkIaF hoeIaF kbËf krI bYTIaF hn. vËIr Kfn dI pfpI rUh lgdY
iswK Èkl vfly lIzrF ivwc muV pRgt ho geI hY. jo quhfzy bwicaF, sfihbËfidaF ƒ
koh koh ky mfiraf jf irhf hY. ipqf siqgurU jI qusIN iksy iswK ƒ QfpVf dy ky,
sUJ isafxp qy ÈkqI bKÈky, Aus ivwc bMdf isMG bhfdr dI rUh pRvyÈ krvfky iehnF
pMQ doKIaF ƒ iswDy rfh pfAux leI Gwlo. ieAu iehnF ny nhIN suDrnf, CyqI bhuVI
kro.`` zMzf pIr hY ivgiVaf iqgiVaF df.
Gt Gt dI jfnx vfly siqgurU jI! qusIN cOQy jfmy ivwc ‘‘cwk
rfmdfs`` vsfAux dI ÈurUafq kIqI sI. iswKF ƒ dukfn, vpfr, afid dI iswiKaf dyx
leI. quhfzI myhrbfn agvfeI ivwc cwk rfmdfs qyjI nfl AuBiraf, lfhOr ƒ ipCFh Cwz
igaf iswK Drm qy iswK rfjsI qfkq df kyNdr bx igaf. ies asQfn ny bVy mfrU hwly
afpxy ipMzy qy hMZfey. ies Guwg vsdy Èihr dI ÈurUafqI Xfd ƒ smripq cfr sO
sflF ÈqfbdI sMn 1977 ivwc mnfeI geI. pMjfb ivwc qyry aKvfAux vfly iswKF
(akflIaF) dI srkfr sI. Bfrq srkfr ivwc akflIaF dI BrvIN ÈmUlIaq sI. pUrI Èfno
ÈOkq nfl ienHF jÈnF dI iqafrI kIqI geI. sfry aMimRq sr Èihr ƒ KUb sjfieaf
igaf. smuwcI pMjfb srkfr pwbF Bfr sI. Bfrq df rfÈtrpqI nIlm sMjIvf rYzI jI puwj
gey. prDfn mMqrI morfrjI zysfeI, smyq afpxy mMqrIaF dy afx Zuwikaf. dunIaF aqy
dyÈ dy pwqrkfr aKbfrF ƒ KbrF dyx leI kfhly. dyÈ Br ivwcoN ihMdU muslmfn qy
iswK rfgIaF ƒ inrDfrq rfgF ivwc Èbd gfAux swidaf igaf. siqgurU jI! rfg ivwidaf
ivwc qF ihMdU muslmfn kIrqnIey sfry snmfn lY gey. iswK kyvl vfjy vjfAuNdy hn,
rfg ivwidaf qoN lwgBwg swKxy hI hn.
hor qF sfrIaF kfrvfeIaF rvfieqI hI sn. iewk gwloN iewk ivakqI
afpxy pUry jfho jlfl ivwc sI. Ausƒ ieMnf cfa ciVHaf hoieaf sI mfno awj hI sfrI
iËMdgI df incoV Bfrq srkfr dy snmuwK rwK dyxf hY. styj sYktrI blvMq isMG ny
jwko qkI mgroN nfm boilaf. ‘‘hux quhfzy snmuwK isrdfr kpUr isMG jI, nYÈnl
pRoPYsr afP iswKieËm ivwcfr rwKx leI styj qy af rhy hn.`` sR[ jI ny afpxf lYkcr
ieMgilÈ ivwc dyxf ÈurU kIqf. jo kuwJ ies qrHf dy Bfv vflf sI- pRDfn mMqrI jI,
aqy Bfrq srkfr vwloN pDfry sfry siqkfr Xog swjno! mYN quhfƒ koeI rvfieqI AupdyÈ
dyx nhIN afieaf. nf hI mYN iewQoN bolky PotoaF iKcvfx dI iewCf rwKdf hF. qusIN
sfry BI ieqny axjfx nhIN ho ik ies smyN quhfƒ kuwJ isKfieaf jfvy. myrf ieh
lYkcr ieMgilÈ ivwc iesy leI boilaf jf irhf hY qF ik Bfrq srkfr dy iËMmyvfr
ivakqI aqy dunIaF Br dy pwqrkfr ies ƒ sOiKaF smJ skx. mYN awj sMsfr dy iensfP
psMd aqy mnuwKqf vwloN kIqy AupkfrF dI kImq smJx vfly, sfry nyk iensfnF ƒ muV
Xfd krfAuxf cfhuMdf hF ik iswK koeI ivÈyÈ irafieq nhIN cfhuMdy. iksy df hwk
Kohxf BI nhIN cfhuMdy. iswKF dy gurUaF ny mnuwKqf ƒ krFqIkfrI soc idwqI. dwby
kucly lokF dy hwk ivwc ctfn vFg KVy ho gey. pYrF qy ilqfVy lokF ƒ svYmfx nfl
ijAux dI ihMmq bKÈI. BUqry hoey Ëflm hfkmF ƒ lMmI jMg lVky, apxf sB kuwJ
vfrky itkfxy isr ilaFdf. ies dyÈ dI iewËq pwq dI rfKI kIqI. AuØWjV cuwikaF ƒ
muV qoN vsx jogf kIqf. rl imlky rihx bihx dI jfc dwsI. imwtI ivwc imlfeIaF jf
rhIaF ihMdU rhu rIqF dI KUn bhfky rfKI kIqI. sqluj qoN pwCm vl df sfrf pMjfb sdf
vfsqy aPgfinsqfn df ihwsf bxf idwqf igaf sI. ieh lwKF vrg mIl dI jrKyj ËmIn
kfbl nfloN qoV ky Bfrq nfl joVI, BfvyN ies dI ikMnI vwzI kImq qfrnI peI. dunIaF
ivwc ieMnf kImqI qohPf awj qwk iksy ny dUjy ƒ nhIN idwqf.
goiraF qoN dyÈ ƒ afËfd krfAux vfsqy iswKF ny 80 pRqIÈq
qoN vwD kurbfnIaF kIqIaF. myry BrfvF ny POj ivwc BrqI hoky hr jMg ivwc mohrI ho
dyÈ dI rfKI kIqI. jdoN BfrqvfsI aMn dy iewk iewk dfxy leI ivlk irhf sI, qy Bfrq
df nf aihl mMqrI bdysF ivwcoN kyvl BIK mMg ky zMg tpfAux dI aihmkfnf koiÈÈ kr
rhy sn. Aus vkq pMjfb dy imhnqI iksfnf ny idn rfq iewk krky bVI smJdfrI nfl kMm
kIqf. iehnF aMn dy BMzfr Br idqy, rwKx leI QF nf rhI. myrf iswK Brf ijwQy BI KVf
kIqf igaf, Ausny pUrI vPfdfrI nfl afpxI izAUtI inBfeI. pr dUjy bMny byeImfnI aqy
pfp krm dI crm sImf dyKo. pMjfb dy `47 ivwc do tukVy hoey. iswK lwKF qoN kwKF dy
ho gey, AuhnF ƒ Xog muafvjf nF idwqf igaf. bdnIqI nfl pMjfbI boldy ielfky
ihmfcl qy hirafxy ƒ idwqy gey. pMjfbI bolI df glf Guwitaf igaf. pMjfb dI
rfjDfnI cMzIgVH Koh leI geI. pMjfb dy pfxIaF ƒ dovyN hwQI luwitaf igaf. PslF df
pUrf muwl nf idwqf igaf pMjfb ƒ vwzy kfrKfny nf idwqy gey. iswK nOjvfnF ƒ POj
ivwc BrqI krn qy ktOqI lf idwqI geI. pfiksqfn nfl hoeIaF jMgF ivwc sB qoN vwD
jfnI mflI nuksfn pMjfb df huMdf hY, pr AusdI pUrqI kdI nhIN kIqI geI. pMjfb ivwc
cwl rhIaF sMivDfnk srkfrF ƒ sfry inXmF kfƒnF dI Gor AulMGxf krky bfr bfr
qoiVaf igaf. jdoN sRImqI gFDI ny (jUn 1975) sfry kfƒn mnsUK kr idwqy, dyÈ ivwc
aMdrUnI aYmrjMsI lf idwqI. sfry dyÈ dy srkfr ivroDI nyqf jyhlF ivwc zwk idwqy
gey. Aus vkq sfrf dyÈ muridaF vFg aihwl ho igaf sI. pMjfb dy iswK vIrF
(akflIaF) ny ies Ëulm dy ivruwD zt jfx df PYslf kIqf. jMqf pfrtI ivwc mhwqvpUrn
ahuidaF qy ibrfjmfn isr kwZvyN afgU, jo qusIN myry sfhmxy bYTy ho, sfry hI kfl
koTVIaF ivwc zwky hoey sI. qusIN qy quhfzy pfrtI vrkrF ny srkfrI jbr awgy gozy
tyk idwqy sn. iswKF ny akfl purK df afsrf lY ky, aYmrjMsI ivruwD Ëbrdsq ros
prgt kridaF igRPqfrIaF dyx df rfh aKiqafr kIqf. sRImqI gFDI ny akflIaf nfl kuwJ
lY dy ky keI vfr smJOqy krn dI pyÈkÈ kIqI. akflI muKIaF quhfzf sfQ idwqf
ieMdrf df nhIN.
awj muV mYN quhfƒ Auh vfady Xfd krvfAux lwigaf hF, jo quhfzy
vzyiraF ny sfzy puriKaF nfl pRmfqmf ƒ hfËr nfËr jfx ky ksmF Kf ky inBfx dy
pRx kIqy sn, pr pUry nhIN kIqy gey sn. iswK pMQ BIK mMgx df, gYrq hIx iËMdgI
ijAux df afdI nhIN hY. qusIN awj smrQfvfn ho, quhfzy kol rfjsI qfkq hY. iswKF ƒ
ivÈvfs ivwc lYx leI, iehnF dy duKI ihridaF ƒ ÈFq krn leI, Gor byiensfPI df
Kfqmf krn leI, kIqy gey AupkfrF df irx cukfAux leI awj huxy iesy vkq koeI Tos qy
siqkfrq aYlfn kro. iewQy qusIN kyvl srkfrI jÈn mnfAux nhIN afey. iswK pMQ df
KuwlHy mn nfl DMnvfd krn afey ho. dwso kI aYlfn krky ÈukrIaf adf krogy
?``[[[sfiraF df DMnvfd. isrdfr kpUr isMG dI dwgdwg krdy ichry qy mfx Bry aMdfË
ivwc pMQk eyjMzf sMsfr snmuwK rwKky afpxI QF jf ibrfjy.
siqgurU ipqf jI kI dsF ? dwsidaF BuwbF inkldIaF hn! quhfzy
iewk do puwqr aKvfx vfly iswK, ijs ivwc Èfied iprQI cMd, sucf nMd jF gMgU dI
rUh pRvyÈ kr cuwkI sI. ies df nfm sI blvMq isMG (KËfnf mMqrI) jo styj skwqr
sI. ies ny mfeIk hwQ ivwc lY ky bVI byhXfeI nfl ihmflf prbq ijwzf iGrxq pfp
kridaF afK idwqf- ‘‘ieh BfÈx jo qusIN huxy suixaf hY, iesdf akflI dl nfl
koeI sbMD nhIN hY. ieh iehnF dy injI ivcfr aqy inwjI igly iÈkvy hn. asIN ibnF
koeI aihsfn jqfey jMqf pfrtI jF Bfrq srkfr ƒ iesy qrHF sihXog idMdy rhFgy.``
isrdfr jI dy buwl Prky, ichry df rMg pIlf pY igaf, awKF ivwcoN icMigafVy inkldy
pRqIq hoey. ros pRgt kridaF AuT ky bfhr cly jfx leI KVHy hoey, srIr kMbx lwigaf
DVMm krky izwg pey. shfrf dy ky kursI qy ibTfieaf. pfxI mUMh ƒ lfieaf, Ërf TIk
hox qy, blvMq isMG ƒ lfhxqF pfAuNdy bfhr cly gey. ipqf jI quhfzy akflI puwqrF
dI Ëbfn ƒ BI qfly lwgy rhy. blvMq isMG Ausy qrHf mMqrI bxdf irhf, kpUr isMG
Ausy qrHf ivlkdf irhf. lIzr lok pMQ df mfs nocdy rhy. Bfrq srkfr dy ihMdU lIzr
ieh qmfÈf vyKky muÈkVIey hsdy, ibnF kuwJ idwiqaF vfps prq gey.
siqgurU jI muafP krnf! mYN kuwJ iËafdf hI Bfvuk ho igaf sI.
qusIN qF jfxI jfx ho. ikrpf krky sfƒ kuwJ sumwq idE qFik quhfzIaF ÈqfbdIaF
mnfAux dI sfƒ soJI af jfvy. nhIN qF hux qwk kfvF rOlI hI pYNdI rhI hY.
siqkrqfr bfbf jI! pYrIN pvxf prvfn krnf jI.
quhfzf iewk mfmUlI ijhf syvk [[[[[
pMQk byVf grk krn leI kI ieh kuwJ kfÌI nhIN hY.