.

kiQq mfqf kOlF dI aslIXq ?

"JUTu n boil pfzy scu khIaY ]

Bfrq dy ZEE.TV dy aDfr qy Toronto dy ANT ryzIAu qoN pRsfrq kIqf igaf ik mfqf kolF df jnm idn drbfr sfihb kOlsr ivKy bVI DUm Dfm nfl mnfieaf igaf hY qF suqyh hI hAukf inkilaf- ‘hfey ! vydFqI rUpI ies pujfrIvfd ny anUpm siqgurU nfnk jI dy sMq sUrimaF dy inafry KLflsf pMQ nUM Brmf gRsI igrfvt dy ikwzy zMUGy KUh ivc suwt idwqf hoieaf hY ? jfx buJ ky mcly qF BFvy ho jfxu AuNj ijs kfrn dfs df hAukf inkilaf hY Aus scfeI nUM vydFqI jI aqy kiQq ipRM: amrjIq jI BlI BFqI jfxdy hn.

gurmiq df Gfq krn dI Xojnf nfl ilKI guriblfs pfqsLfhI 6 pusqk dy rcnf-kfl bfry kIqI lMmI pVqfl df vyrvf vydFqI dy kr kMvlF nfl ilKI gu:ib:pf 6 pusqk dI BUimkf dy 66 sPLy qoN ilKxf afrMB krky pusqk dy 69 sPLy qy Aus pVqfl df iswwtf ienHf sLbdF ivc iliKaf hoieaf hY-"ies pRkfr BfeI vIr isMG aqy krm isMG dI sUcnf dy aDfr AuWqy ieh ikhf jf skdf hY ik gRMQ aMdr rcnf-kfl dI jo imqI 1775 ib: dwsI geI hY Auh iblkul TIk hY . gRMQ dI aMdrUnI gvfhI anusfr guriblfs dI rcnf df kfrj iek jUn 1774 ib:nUM afrMB hoieaf qy 22 idn sfvx bIiqaF 1775 ib: nUM smfpq hoieaf"]

ies scfeI nUM iksy vI dlIl nfl JuTlfieaf nhIN jf skdf ik ies gRMQ ivclI ilKq nUM gLlq iswD krn leI vydFqI jI aqy kiQq ipRM: amrjIq isMG smyq iksy vI iswK ivdvfn jF lIzr kol guriblfs pf: 6 qoN pihlI hor koeI ilKq AuplbD nhIN hY. prMqU ies pusqk ivcly (inrol klpxf dI Aupj) mfqf kOlF dy pRsMg nUM afpxI ivAuNq dIaF soDF krdy rihx nfl iksy n iksy rUp ivwc CyvyN pfqsLfh jI dy pfvn nfmxy nfl mVHI rwKxf jF qF gurmiq qoN aigafnqf hY aqy jF iPr (cl rhI crcf anusfr) RSS kol ivky hoey vydFqI jI vrigaF kiQq jQydfrF vloN gurmiq dy vYrIaF nfl inBfeI jf rhI vPLfdfrI hY. BUimkf ivwc kOlF dy ies gurmiq ivroDI pRsMg bfry vydFqI jI ny kuJ vI nf iliKaf aqy tUk ivc kTn sLbdF dy arQ ilKdy rih ky pusqk ivcly kOlF dy pRMsg nUM gurmiq dy anusfrI hox dI mfno pusLtI krdy rhy. pr kmfl dI kUt nIqI vrqidaF pusqk dy 806 sPLy qy mhfn kosL dI Aus ilKq df hvflf ilK idwqf ijs ivc inrfDfr hI kolF df nfm "kmlf" ilK ky ies nUM ihMdU prvfr dI iswKI ivcfrF vflI aqy gurbfxI dI vzI pRymx drsf ky pIr mIaF-mIr jI dI rfhIN CyvyN pfiqsLfh jI dI sLrn ivc puwjI drsfieaf hox df inrmUl ijLkr kIqf hY. hux Ausy kiQq mfqf kOlF nUM vydFqI jI and co: vloN ‘mfqf jI’ dy rUp ivc siqkfridaF Aus df purb mnfAuxf, gurmiq qoN aigafnI isKF nUM mfqf kolF-rUp JUT pRqI sLrDfvfn bxfeI rwKx df gurmiq ivroDI bVf duKdfeI Xqn hY.

dfsry dy ihrdy dI swDr qF kyvl eyhI hY ik iksy qrHF mrn qoN pihlF ieh KLbrF sux lvF-"KLflsf jI afpxy aslI ivrsy (dws-srUpI siqgurU nfnk sfihb jI dy gurmiq igafn dI aslIaq) nUM pCfx ky muV cVHdI klf vl nUM muhfxy moV qury hn". kyvl eyhI swDrF sMBflI bYTy, JUT-qUPLfn nfl jUJ rhy ibRD aqy kmjLor ishq vfly dfsry gurbKLsL isMG ny vydFqI jI dI sMpfdnf vfly guriblfs pusqk ivcly JUT pRsMg df kyvl muZlf Bfg hI iliKaf hY. iesy nUM ibbykqf aqy suihrdqf nfl pVH-ivcfiraF spwsLt ho jfxf hY ik ilKfrI ny siqgurU jI nUM afpxy hI ilKy gurmiq igafn dy Ault jIvn bqIq krdy drsf ky guriswKI nUM bdnfm krn leI bIbI kOlF dI anhoxI qy JUTI khfxI nUM afpxI ajLmfeI hoeI bolI-"muiK JUT ibBUKx sfrM"-ivc ilK ky sRI gurU hrgoibMd sfihb jI dy pfvn pivqwr jIvn-afcrn qy bdnfmI df bVf duKdfeI dfgL lfAux df kutl (pr ajy qfeIN sPLl) Xqn kr ivKfieaf hY .

1- ipCokV:- guriblfs pf: 6 dy aTvyN aiDafie anusfr:-"gvflIar dy iklHy ivcoN smrft jhFgIr ny gurU hirgoibMd sfihb jI ƒ irhf krky afpxy nfl hI riKaf, aqy ksLmIr ƒ qurn qoN pihlF siqgurU jI df zyrf lfhOr ivc lvf idwqf . gurU jI AuQy inq dIvfn sjfAuNdy aqy dUroN nyiVAuN afeIaF sMgqF nUM gurmiq AupdysL duafrf inhfl krdy rhy. kuJ mhIny hI bIqy sn ik kfbloN gurU drsLnf ƒ afeI sMgiq ivcoN iewk vpfrI iswK ny isLkfieq kIqI "mYN gurU Gr leI bVIaF swDrF nfl rom dysL ivcoN bVI cMgI nsl df GoVf iek lwK rupY nUM KLrIidaf qy gurU drbfr vl af irhf sF ik rsqy ivcoN sLfhjhfn ny Auh GoVf Koh ilaf hY ] siqgrU jI ny iswK nUM DIrj idqI ik Aus vloN Bytf svIkfr hY hux jy sfzf hoieaf qF GoVf sfzy kol jLrUr puj jfvygf. ilKfrI anusfr AuDr GoVy ny Gf pWTf dfxf pfxI sB kuJ iqafg idwqf qy ibmfr ho kyy iewk lwqoN lMÕf ho ky GoVf eynf kmjLor ho igaf ik bYTY qoN AuiTaf vI nf jfvy. nfkfrf jfx qy mugLl sLfhjLfdy ny Auh GoVf kfjLI (-munsPL, jwj) rusqm KF ƒ bKLsLIsL vjoN dy idwqf . iqMnf lwqF qy hOlI hOlI qorI afAuNdf Aus GoVy nUM kfjLI afpxy Gr vl jf irhf sI . jd siqgurU jI dy zyry kol dI lMiGaf qF isK ny GoVf pCfx ky gurdyv jI nUM dWisaf . gurU jI ny syvk rfhIN kfjLI nUM kol sdvf ilaf. puwCx qy kfjLI ny dwisaf ik sLfhjLfdf sLfhjhfn ny nfkfrf jfx ky GoVf Aus ƒ dy idwqf hY. siqgurU jI ny KLrId lYx leI GoVy df mwul puwiCaf . kfjLI boilaf ‘GoVf hY qF bVf kImqI pr iek lwqoN lMgVf hox dy kfrn qusIN jo KLusLI hY dy idAu’ . siqgurU jI ny vIh hjLfr rupY khy qF kfjLI ny KLusLI nfl GoVf siqgurU jI dy hvfly kIqf qy Gr qur igaf. { not: kfjLI iks nUM kihMdy sn? gurU PLurmfn-(1) *-kfjI hoie kY bhY inafie ] Pyry qsbI kry Kudfie ] vZI lY kY hku gvfey ] jy ko puCY qf piV suxfey ] {951}" kfjLI " pd dI vrqoN vfly hor vI keI gurU sLbd hn ijnF qoN spwsLt ho jFdf hY ik, ieslfmI hkUmqF ivc mOq qwk dI sjLf suxf skx dy aiDkfrI jwj ƒ kfjLI kihMdy sn . rfijaF mhfrfijaF dy drbfr ivc dosLIaF leI sjLf dy PLqvy suxfAux vfly nUM kfjLI ikhf jFdf sI.} rsuqmKLF kfjLI ieslfmI hkUmq df bf-rsUKL aiDkfr sI.

hYrfnI dI gl hY ik ies qoN pihlF kfjLI dy Gr df ikqy ijLkr nhIN aieaf pr GoVf lYNidaF sfr ilKfrI dy bcn:-

kfjLI puqRI kOlF nfmu . sis bdnI sUriq aiBrfm . kfjLI Dfm inkt gur zyrf . atf JroKy bYiT su hyrf ] 985]

arQ:- cMdRmf vrgy muwKVy vflI kfjLI dI bVI suMdr DI sI. guru jI dy zyry dy nyVy hI kfjLI dy Gr dy cubfry dI bfrI ivc bYTI siqgurU jI ny vyK leI.

ijs aBuwl siqguurU nfnk sfihb jI dy cOQy srUp smyN qF gurU drsLnF bfry ieAuN PLurmfn kIqf:-" gur drsu pfieaf aigafnu gvfieaf aMqir joiq pRgfsI ] jnm mrn duK iKn mih ibnsy hir pfieaf pRBu aibnfsI ]"{1116} CyvIN kfieaF pltidaF hI Ausy siqgurU nfnk sfihb jI dy pfvn nfmxy nfl mVHy gey ieh bcn :-

sRI gur qf ko khf sunfie . iswK sMgiq bYTy gun gfie . quih dyKq sB kf mn mohY. dY ikvfV bfrI nih johY ] 986]

tUk ivc ilKy vydFqI jI dy arQF dy aDfr qy ies copeI df Bfv arQ:-gurU jI ny (kolF ƒ) suxf ky aiKaf ik sMgiq bYTI pRBU dy gun gf rhI hY ‘qYƒ vyK ky sBnf df mn gumrfh huMdf hY, drvfjf bMd kr lY qy bfrI ivcoN dI nf dyK ".

gurU jI dI hjLUrI ivc iekfgr icwq bYT ky pRBU dy gux gfien kr rhI sfD sMgiq nUM kIqI ieh koJI itwcr hY ik jF kutlqf BrpUr ivaMg ? kI, siqgurU jI dI hjLUrI ivc bYTI gursMgiq bIbIaF vl mMdI njLr kr skdI sI ? inrsMdyh kutl ilKfrI ny pfTk nUM ieh pRBfv idwqf hY ik mhfrfxI nUr jhF dy apfr husn qy nf zolx vfly siqgurU jI, kfjLI dI nfbflgL bytI ƒ vyKidaF hI mohq ho gey sn ?

pr AuDr bIbI kolF dI hflq kI sI? kvI dI hI jLbfnI suxoN:-dohrf ] "gur kI Cib dyKq rhy kOlF, mn llcfie" . mhfn kosL anusfr Cib pd df arQ=soBf, suMdrqf hY. arQfq- bIbI kolF gurdyv jI dI soBf suMdrqf vyK vyK llcf rhI sI. lVkpn (iksLor avsQf-9/10 sfl dI Aumrf) qoN hI bwcIaF leI burikaF ivc jLnfnKLfny qoN bfhr afAux dI pfbMdI vfly prdfdfr kwtV muslmfn kfjLI dy mugLlIaf Grfny dI 16 sflf bIbI kOlF, gurdyv jI dI gurmiq igafn rUp Dfrimk soBf suMdrqf qoN pRBfvq ho ky guriswKI Dfrn leI kfmnf-rihq sLrDf Dfr bYTI sI ik jF gurU hir goibMd sfihb dy sLkqIsLflI szOl qy suMdr srIr qy mohq hoeI mMd vfsnf aDIn kfm-kuwTI (kOlF) llcf rhI sI ? ilKfrI dI gurmiq ivroDI kutlqf nUM iDafn ivwc rwKidaF sujfn pfTk smJ skdy hn ik mhF huisLafr ieh ilKfrI kfjLI-puwqIR kOlF nUM qno mno kfm-vfsnf dy qIbr pRBfv kfrn lwuCdI drsf ky siqgurU jI df acrn sLwkI bxfAux df Xqn kr irhf hY .

Auprokq dohry dI dUjI pMgqI-"kuCk idvs aYsy gey kfjLI gur pih afie" ]{987} eydF hI pYsy lYx afAuNdy rhy kfjLI nuM iqn vfrI ipafr nfl tfldy drsfieaf hoieaf hY. pr kfjLI jd Pyr afpxy pYsy lYx afieaf qF siqgrU jI nuM do cfr idn hor atkx leI kihMdy drsf ky kfjLI nUM KLPLf ho ky qYsL ivc afieaf ieAuN bkVvfh krdy drsfieaf hY- " bdmfdI hoie ab Dnu lyvYN . qum mUjI pY rhn n dyvyN ". (bdmfdI= jvfeI)-Bfv, mY jvfeI bx ky pYsy lY lvFgf, qyry ijhy mUjLI kol pYsy rihx nhIN dyxy . (ieslfmI hkUmq dy ahMkfrI hfkm, kwtV muslmfn kfjLI ny rkm dyx ivc iZwl-mT huMdI vyK ky kI afiKaf, Aus nfl sfzf koeI vfsqf nhI hY . ajyhy durmqIey guxhIn hfkm koloN isvfey iPwky bolF dy hor kI afs ho skdI sI ? pr-(A)-" nfnk iPkY boilaY qnu mnu iPkf hoie ]"-(a)--"ieku iPkf n gflfie sBnf mY scf DxI ]" vrgy anmol AupdysL idRV krf rhy CyyvyN siqgurU nfnk jI dy pfvn muKfribMd ivcoN ieh nIc ilKfrI vyKo ikho ijhy bcn khy drsf irhf hYy.- "sI gur kih bdmfdI joeI . puin mUjI jo mflUm hoeI ]989] cOpeI ] kCu idn gey idKfie hYN bdmfdI ko hoie .aYsy suin kfjI khf qO ko imlXo n koie ]990]

arQ:- QuhVy idnF qfeIN ivKf idaFgf ik jvfeI kOx hY ? " ikhVf jvfeI hY qy ikhVf kfier hY ? ieh sux ky kfjLI ny aiKaf ‘qYƒ vI (myry ijhf) ajy qfeI koeI nhIN imilaf hoxf’.

gurmiq ivroDI ivhfr df hor dosL ? pfTkF nUM Xfd hY ik ilKfrI ny gurdyv jI nUM GoVy df muwl afp hI vIh hjLfr (20,000) rupY krdy drsfieaf hoieaf pr hux eyQy[-(e)-"bcnu kry qY iKsik jfie boly sBu kcf"]{1099} afpxy bcnF qoN iKsk jfx vfly nUM hr gly JUTf smJx df AupdysL idRV krf rhy aqy nfl hI dujI AulMGxf-hornF nUM idwqI isiKaf afp nf kmfAux vfly leI gurU sLbd-(s)-avr AupdysY afip n krY ] afvq jfvq jnmY mrY ]"{suKmnI-5-7/3} Ajyhy gurmiq ivroDI gMBIr doS vI C`tm pIr gurU hirgoibMd jI dy m~Qy mVH irhw hY gurmuq dw igAwqw ieh mhW huiSAwr ilKwrI- "kih gur, sLfh awsÍ js lInf . mol qYs qo kO hm dInf] kih kfjLI hON CozNo nfhIN . dyKoN kYsy mol rKfhIN"]991] arQBfv: siqgurU jI ny afiKaf ik, ijho ijhf muwlL sLfh ny idwqf sI vYsf hI qYnUM iml igaf. awgoN kfjLI afpxf rOlf pfeI jFdf hY ik Auh GoVy dI kImq lY ky hI Cwzygf .

2- ksLmIroN jhFgIr dI mOq dI KLbr af geI . gurdyv jI ny cfr ieqbfrI iswK afpxy pfs rWK ley qy bfkI sfry sUrbIr iswK syvkF ƒ Jwt-pwt sRI aMimRqsr pujx dI afigaf dy idwqI, afid df sfrf ivsQfr 995 cOpeI qk idqf hoieaf hY. siqgurU jI nUM iqafr huMidaF vyK ky kOlF vI iqafr ho ky bfrI ivc jf bYTI . gurmiq qoN aigafnI guriswKF ivc ies JUT gfQf df prcfr sPLlqf nfl krdy rihx Xog bxfeI rwKx leI sMn 1718 qwk guriblfs pusqk iqafr hox qoN pihlF hI iswKf dy Drm-afgU af bxy hoey AudfsI inrmly-mhMq, qy iPr vys vtf ky jQydfrI qy isMG sfihbI vfly vydFqI-mfrkf 1618 dy nyV qoN inrMqr bxI afAuNdy pujfrIvfdIaF ny afpxI shUlq leI, kOlF dI jLbfnI, AuhI BulyKf pfAU ieh bcn drsf idqy :-

dohrf ] suMdr asv kumYqy so pir hoie svfr . kOlF idiK ibnqI krI sRI gur jfin iqafru ]996]

cOpeI ] qr Bvn bfrI mih afie . kOlF ibnqI aiDk alfir . iewC pUr sB kI qum kir ho . AUc nIc min nfih ibcir ho ]997] ieC pUr hmrI pRB kIjY . Dfir dXf apny sMig lIjY . suin bynqI gur Bujf ghfeI . Bgq isMG inj bylyy pfeI ]998]

sMpfdk vydFqI jI dI klm dy ilKy pd arQ:- suMdr asv kumYqy so=lfKy rMg dy suMdr GoVy Auqy .idiK=dyK ky. jfin iqafru=jfx leI iqafr jfx ky . qr Bvn bfrI mih afie=Gr dy Qly bfrI ivc af ky . Bujf ghfeI=bFh PV leI . inj bylyy pfeI=afpxy GoVy dI kfTI dy ipCly pfsy ibTf ilaf. arQ:-jd gurU jI suMdr lfKy GoVy qy svfr ho gey qF kOlF ny smJ ilaf ik guru jI jfx leI iqafr hn qF bynqI (krn leI iqafr ho ky bfrI ivc af bYTI). (AuDroN) gurU jI (GoVy qy svfr) Gr dI bfrI hyT af gey. kOlLF ny bVI (aDIngI nfl) bynqI kIqI ik qusIN AUc nIc df (Brm) nhIN krdy hy pRBU jI ! myrI (mlyCxI dI) ieiCaf vI pUrI kr idAu . ikrpf kro mYnUM afpxy nfl lY clo. gurU jI ny bynqI suxI qy bFh PV ky GoVy dI kfTI dy ipCy ibTf ilaf . ienHF bcnF qoN gurmiq dy ivroDIaF ny BulyKf-pfAU keI kuJ GV ilaf aqy pIr mIaF mIr dy nfmxy nUM vrq ky ibpR dI klpxf dI Aupj, ilKfrI dI pfqr, ‘kOlF-BUq’ nuM mfqf kOlF jI bxf idwqf. ies qoN aglf-kuMzlIaf ] jfm insf jb hI geI sRI gur kIn pXfnf . cfir isKu sMig lY Coiz pMQ suKu mfin ] Coiz pMQ suKu mfin ssI prkfsL apfrf .…………]999]

arQ:-pihr rfq bIq cuwkI sI jdoN guru jI cl pey . cfr iswK nfl rsqf Cwz ky qury jFdy suK suKF nfl pYzf mukfeI gey.

ies qoN awgy lhOroN aMimRqsr dy rsqy ivc "imrjLf sfihbF" dy ikwsy ijhf romFs qy hor keI qrHF dy gurmiq ivroDI anrQ iliKaf hoieaf hY (ijs df ivsQfr- "guru-bfxI dI ksvwtI qy guriblfs pfqsLfhI 6 Bfg dUjf-ivc piVHaF jf skygf.

3- aMimRqsr pwuj ky bIbI kolF leI awzrf Gr bxvfky ivc KUhI luaf idwqI. AunHF idnF ivc (cMgf Gr qy KUhI) sLfied iek sfl ivc vI msF hI nypry cVHdf hovy ? ies lMmy smyN AuprMq iewk idn jd gurdyv jI vzflI ipMz vwl isLkfr Kyz rhy sn qF GoVy dy pYsy lYx aieaf kfjLI pqf krky gur jI dy mgry hI jf inkilaf . ilKfrI anusfr siqgurU jI ny kfjLI nUMN afAuNdf vyiKaf qF:-cOpeI ] afvq kfjLI aWgR inhfrf . sRI gur qfih mfnu bhu Dfrf ] 1029] kfjLI khf rupXy dIjY . sRI gur khf ngr cil lIjY ]{1029} siqgurU jI ny kfjLI df bVf afdr kIqf aqy jd kfjLI ny rupXy mMgy qF gurdyv jI ikhf ik Gr cl ky lY lvIN . ies qoN awgy ilKfrI grdyv jI nUM ajyhf GtIaf ivhfr krdy drsfAuNdf hY jo kfjLI leI AusdI puwqRI dy agLvf nfloN vI keI guxf vwD duKdfeI bx igaf . vydFqI jI dI klm qoN ilKy tUk ivcly arQF dy afDfr qy 1030vIN cOpeI dy arQ- " kOqkF hfry gurU jI kfjLI ƒ kOlF vfly Gr hI lY vVy . afdr nfl kfjLI nUM ibTf ky iewk iswK ƒ aiKaf ik aMdr jf ky khy ik GoVy df muwl dyxf hY QYlIaF lY ky CyqI afvy . kOlF QYlIaF lY afeI qy siqgrU jI NnUM bMdnF krky jo afiKaf[ ilKfrI dI hI bolI ivc:-

dohrf] "kih kOlF Dnu lyhu pRBu, sRI gur khf ieh dfie . kfjLI idiK jru bru gXo DrnNI vyhl n pfie"]1034]

tUk ivcly pd arQ:-ieh dfie=(iesLfry nfl) ies nUM dy idAu . jru bru=(kRoD agnI nfl) sV-bl igaf . DrnNI vyhl n pfie=DrqI vI ivhl nf dyvy, Bfv bhuq sLrimMdf hoieaf. arQ:-kolF ny afiKaf pRBU jI aYh PVo Dn. awgoN guru jI ny afiKaf ik qUM Aus nUM (Bfv kfjLI ƒ afp hI) PVf dyy.

ipAu DI leI ikho jhI ksUqI siQqI bxf idwqI ? pYsy qF bfhr AuQy hI mMgvf ky idwqy jf skdy sn ijQy isLkfr qy hI kfjLI guru jI nUM jf imilaf sI. pr kI mugLlIaf srkfr dy inafie-aDIsL kfjLI rusqmKF ƒ ies krky kOlF vfly Gr lY pDfry sn ik Auh cMgI qrHF vyK lvy ik kOx iks df jvfeI bixaf hY ? GroN Bwj afeI DI nuM ipAu dy sfhmxy aqIaMq bybsI dI hflq ivc ilaf KVf kIqf ? ilKfrI anusfr, ieh Gor anarQ kfjLI koloN Jwilaf nf igaf. sV bl ky kolf ho igaf. sLkqI-sLflI mugLlIa hkUmq dy kfjLI dI (kiQq qOr qy) AuDflI hoeI puwqRI Aus dy sfhmxy KVI sI pr Auh kuJ vI nhIN sI kr skdf . sLrm nfl kfjLI ƒ DrqI ivhl nhIN sI dy rhI .

aqIaMq duKI ihrdy nfl kRoD-vws hoieaf kfjLI ieh kihMdf hoieaf AuT ipaf-ies jgq ivc qUM hI myrf ajyhf vYrI hYN ijs ny myrI DI kwZ ilaAux ijhf mYNƒ duK idwqf hY. hux mY sLfhjhF dy kol jf ky PLiradI huMdF hF. pr guru jI ny Ausdf pwlf PV ky afiKaf ik pYsy lY ky jf afid ilKfrI dI ilKq:-

kih kjLI Dnu kYsy lyAUN . mo ko duK qo ko duK dyAU . aMcr gih gur kih Dn lIjY . qIin byr, irn nfih rKIjY ]1037]

tk ivcly arQ:- (ies hflq ivc) mYN rkm ikvyN lY lvF ? mYnUM duK idwqf hY (pihlF) quhfnUM vI duK dy lvF . Aus df pwlf PV ky iqwn vfr afiKaf ik asF qyrf krjLf nhIN rwKxf .

pusqk dI punr sMpfdnf krn vfly igafnI joigMdr isMG jI vydFqI kI smJf skxgy ik aqIaMq duKI hoey kfjLI ipqf df pwlf dl BMjx sUrmy siqgurU jI ny PiVaf sI ik jF mugLlsLfhI dy kihr qoN zry hoey iek aprfDI ny ? ik, jF bfkI sfry JUT dy nfl ieh vI iewk hor duKdfeI JUT hI hY aQvf iGnfvxf ivaMg kvI dI kutlqf dI isKLr df pRgtfvf hY? ajyhIaF gurmiq ivroDI aqIaMq duKdfiek ilKqF vflI pusqk ivcoN gurU gRMQ sihb dI ksvwtI qy prK ky (ijhVf iml sky) ieiqhfsk swc nUM surwiKaq krky bfkI bkV-vfh nUM lokF qoN sdf leI alop iks nIXwq nfl nhI kIqf jf irhf?

vyKIey awgoN kfjLI ny pwlf PVy dI lfj kI rwKI ? pr DI kwZ ilafey dI lfj df kI arQ?

sorTf ] moko nih ghfie , kih kfjLI Dnu CozXo . sRI gur qbY qjfie kRoD pUr kfjLI khf ]1038]

dohrf ]kfjLI kih Dnu lyie hON bfdsLfh iZg jfie . aYsy kih pÎfnf kIXo kRoD pUr duKu pfie ]1039]

pd arQ:- Dnu CozXo=mYN rkm vI quhfnUM hI CwzI. kRoD pUr kfjLI khf=gLwsy nfl Bry hoey kfjLI ny ies qrHF afiKaf. pXfnf kIXo kRoD pUr duKu pfie=ies qrHF duKI ho ky gLuwsy nfl Biraf qur ipaf ]

bfhr imly kfjLI nUM AusdI AuDfl ilaFdI DI dy sfhmxy ilaf ibTfAux vflI asih vDIkI ilKfrI ny gurdyv jI qoN hoeI drsfAuxI sI, iPr ies qoN keI guxf vwD mFdI hflq ieh ik kfjLI sLfhjhfn kol sLkfieq krn leI CyqI jfxf cfhuMdf hY pr Aus df pwlf PV ky pYsy lYx leI muV muV kihMdy siqgurU jI nUM drsfieaf igaf hY. Bfv nfbflgL kMinaF nUM Ausdy mfqf ipqf qoN corI rfq smy GroN GoVy qy afpxy ipwCy ibTf ilafAux dy kfnUMnI aprfD qoN Gfbry drsfAuxf sI. awgoN kfjLI ieh kihMdf vI nfl hI drsf ilaf-"mYƒ PVdf ikAuN hYN, mY Cwzy ajyhy pYsy vI ? " kfjLI Bfrf gOrf qy dlBMjn sUrmy dI hflq pqlI ? iek socn vflI gl hY ik ijs kOm dy afgU ajyhI GtIaf pusqk nUM sUrbIr KLflsf kOm leI anmol quhPLf drsf rhy hn, Aus kOm df ibsqrf awj vI gol qy kwl vI gol ikvyN pRqwK nf idwsy ? sVdf bldf kfjLI smrft sLfhjhfn vwl dOV igaf.

ies qoN awgy ilKfrI ny sfƒ hor vI vwD AulU bxf ilaf :-

cOpeI ] kir kOqk gur iqh TF afey . bYTy qKLq aiDk hrKfey . kfjLI pMQ dyir nih lfeI . clq insf BfrI duK pfeI " ]1040]

arQ:-(ajyhy) kOqk krky KLusLIaF nfl gdgd hoey gurdyv jI akfl qKLq qy af bYTy, EDr kfjLI ny rsqy ivc jLrf dyr nf lfeI qy kRoD nfl Biraf bVI duKI hflq ivc sfrI rfq quiraf irhf.

gurmiq dy vYrI ies kuitl ilKfrI dI alokfr cqurqf qoN sdky jfeIey, pihlF gurdyv jI nUM bcnF qoN iKskdy drsf ilaf iPr rfq dy hnyry ivc Ausy kfjLI dI nfbflgL bytI nUM corI kwZ ilafAux df iGxfvxf kukrm kIqf drsf idqf, guru vfk-"jYsf syvY qYso hoie ]"{pMnf 223}-krIb 200 sfl qoN ies guriblfs dI kQf suxdy afieaF ivcoNN keI aigafnIaF ny ajyhIaF krqUqF krn dI rIs kIqI hoxI hY. ajyhf kuJ ilKx qoN ilKfrI df insLfnf vI inafry KLlfsf jI nMU afcrn-hIn krdy rihx df hI sI, kdy sMnH sfihb, kdy corIaF, kMinaf hrn aqy kdy bcnF qoN iKskdy rihxf aid gurmiq ivroDI keI kuJ ? lVkI dy ipqf kfjLI df ihrdf akfrn duKI krdy vI gurdyv jI nUM hI drsfAux vflf ilKfrI inrsMdyh gurmiq dy ies AupdysL qoN vI cMgI qrHF sucyq sI:-

(k)-"iPkf n gflfie sBnf mY scf DxI ] ihafAu n kYhI Tfih mfxk sB amolvy" ]129]

–(K)- "sBnf mn mfixk Tfhxu mUil mcFgvf ] jy qAu iprIaf dI isk ihafAu n Tfhy khI df"]130]{pMnf 1385}

gurmiq ny iksy (inrdosL) df ihrdf duKI krn vfly krm nUM hI pfp mMinaf hY. ijvyN gurbfxI ivc kyvl ieko vfr-"ijn ky jxy bzIry qum hAu iqn isAu Jgrq pfp"]{pMnf 1200} ‘pfp’ pd aieaf hY, hor iksy QF vI krm nUM ‘pfp’ iliKaf dfsry ny gurbfxI ivc nhIN vyiKaf .

do gMBIr sLMky:-1-afpxy AupdysL dI AulMGxf afp hI krdy gurdyv jI nUM bfr bfr drsfeI jfx qoN ilKfrI df mMqv kI sI ?-2-ajyhy sB kuJ nUM gurmiq df ihwsf bxf rhy vydFqI rUp ieh pujfrI isKI dy swjx hn ik jF vzy vYrI ? kolF dI ieh gfQf pVHn AuprMq ienHF dohF sLMikaF df AuWqr sujfn pfTkF ny afp hI lwBxf hY.

4-kuitl ilKfrI dI ies qoN aglI klfbfjI ?:-

gXo lhOr kCuk idn afXo . sLfhjhF iZg roie sunfieXo .-

myrI suqf guru hr lInI . BfKXo sLfh sLor ikaf kInI ]1041]

tUk ivcly pd arQ:- kCuk idn afXo=QoVHf idn cVH afieaf . roie sunfieXo=ro ky PLirafd kIqI . myrI suqf guru hr lInI= myrI puqrI guru jI ny curf leI hY . sLor ikaf kInI=rOlf kI pfieaf hY .

Bfv arQ:-ajy idn QohVf hI ciVaf sI ik kfjLI ny roNidaF kurlfAuNidaF sLfhjhfn dy drbfr ivc jf PLirafd kIqI-‘hfey myrI bwcI nUM iswKF df gurU kwZ ilafieaf hY ’. AunHI idnIN afm PLirafdIaF leI lfhOr dy sLfhI iklHy dy bfhr jLMjIr lmkfeI rwKx vflI mugLlsLfhI dy iensfPL dIaF aQvf adly jhFgIrI dIaF peIaF DMumF dI gl CyVn dI loV nhIN . afpxI hI hkUmq df kfjLI (sLfhI drbfr ivwc kurfn mjId dy PLqvy sunfAuNx vflf aihlkfr) ieh sLkfieq lY ky aieaf hovy ik ‘kfPLrF dy gurU ny iek pwky momn kfjLI dI bytI AuDfl KVI hY qF ieslfm df rfKf mugLl smrft afpxy vkfr dI pwg ƒ hQ pfieaf smJ ky agLvf-krqf ƒ drbfr ivc hfjLr krn leI qurMq POjF Byjx df sLfhI hukm sfdr krn dI QF sgoN PLirafdI (afpxy drbfr dy kfjLI) ƒ hI JfVdf drsf idwqf ?

aglIaF 4 cOpeIaF df Bfv arQ ies pRkfr hY:-" kol hI bYTy KF vjLIr ny sLfhjhfn ƒ ieAuN kih ky kfjLI dI sLkfieq nUM byasr bxf idwqf - ‘kuJ nhIN hoieaf; cup kr ky suKL mfxo; ies kfjLI ny afpxI 16 sflF dI kuVI kuafrI hI rwKI hoeI sI, (ivcfrI) kFmfqur hoeI GroN inklI Kwjl huMdI QF QF BWNjI iPrdI ikqy suDf srovr (aMimRqs) vl jf inklI. gurU jI dI njLrI cVH geI, AunHF ny sgoN vDIaf Gr bxvf idwqf hY. sLihnsLfh slfmq ! ieh kihxf ik sfzy kfjLI dI kuVI inkl geI hY vzI sLrm vflI gl hY ’.Bfv cuwp rihx nfl hI mugLl sLfhI df vkfr slfmq rih skdf hY ?) . vyKo gfQf dy ies moV qoN ilKfrI ny gurdyv jI dy nfmxy nfl iks qrHF df BYV miVHaf hY ! kOlF, ijs nUM Auh kwZ ky ilafey drsfey gey hn, Aus nUM ilKfrI afp hI mwZoN hI kfmfqur aqy cirwqr hIn dws irhf hY. vjLIrKF dI gwl sux ky sLfh cuwp ho igaf (1044 cOpeI qwk).

vyKo kfjLI dI kruxf meI bybsI : -

kfjLI duwKq apn igRih afXo . Kudfie moh bz Kyd idKfXo .

puqRI kiZ guru lY gXo . sLfh inafAuN n hmro kXo ]1046]

kfjLI duKI hoieaf hAuky Brdf afpxy Gr nUM clf igaf . hfey Kudfieaf ! qUM mYnUM ikho ijhf iBafnk duwK ivKfieaf hY. myrI puwqrI nUM iswKF df gurUu kwZ ky lY igaf qy eyDroN sLfh jhfn ny PLirafd nf suxI ?

5- kolF vflI khfxI klpxf dI Aupj jF jfx buJ ky GiVaf JUT ?:-

1- mugLlIaf bfdsLfh dy drbfr dy kfjLI dI bytI nUM bfrI ivc bYTI vyK kyy siqgurF ny bfrI bMd krky bYTx dI hdfieq kridaF ilKfrI ny afp ivKfieaf hoieaf hY, iPr prdydfr ieslfmI Grfny dI bytI kOlF QohVy idnF ivc hI gurdyv jI dy eyzI nyVy ikvNy ho geI ik pihr rfq bIqI smyN siqgurF nUM GoVy qy ciVHaF vyiKaf qy ies XkINn nfl Jt bfrI ivc jf bYTI ik gurU jI ny bfhr jfx qo pihlF bfrI dy kolyyN jLrUr afAuxf hY ?

2- QohVf icr hI pihlF gurU sfihb dI kfjLI nfl hoeI grmfgrm qkrfr smyN dohF ny iek dUjy nUM bVy krVy sLbdF ivc DmkIaF idwqIaF sn. iPr iswDy aMimRqsr dy rfhy pY qurn dI QF gurdyv jI ny vYrI bx Kloqy Ausy kfjLI rusqmKF dy Gr dI bfrI kol GoVf ikAuN lY jfxf sI ? sMq sUrimaF dI inafrI kOm dI isrjxf kr rhy, keI pRkfr dI ivroDqf nfl iGry gurdyv jI ajyhy gurmiq ivroDI vqIry dI ivcfr vI mn ivc nhIN sn ilaf skdy. hr pwKo sLuB guxf dy pUrny pfAuNidaF hI sMq sUrimaF dI kom idnoidn vDdI jf rhI sI. jy iksy qrF vI kOlF ny nfl lY jfx vfsqy afiKaf hI sI, qF vI CyvyN siqgur nfnk sfihb jI ny afpxy pwky gurmiq inwXm anusfr, Aus alHV bIbI nUM afpxy mfqf ipqf dy khy ivc itky rihx dy AupdysL nfl sLFq kr qurnf sI .

3-GoVy dy pYisaF qoN kfjLI nfl hoeI grmF grmI smyN siqguurU jI kfjLI nUM ieh DmkI dyNdy drsfey hoey hn-"QohVy idn Tihr jf vyK lvIN jvfeI bxdf kOx hY" gurU jI df zyrf AuTidaF sfr Ausy rfq hI kOlF dy vI GroN jFdI rhx qoN spwsLt iswD sI ik Auh gurdyv jI dy nfl hI geI hY . jy vfikaf ieh Bfxf swcmuc hI vriqaf huMdf qF kOlF dy ipqf kfjLI ny afpxy bMidaF nUM nfl lY ky Jwt pt ipwCf krn ivc jLrf vI iZwl nhIN sI krnI . pr ilKfrI ny khfxI dI GfVq hI gurdyv jI nUM hor vI GtIaf ivhfr krdy drsfAux leI afpxI ivAux dI jo GfVq GVI hoeI Aus kuJ kuJ hI drsfAuxf sI, Aus duKdfeI ikwsy df sLrmnfk vyrvf asF kuJ AuWpr pVH ilaf hY .

4- agsq munI nUM smuMdr df sfrf pfxI pINdf drsf ky ipsLfb rsqy kZvfAuNx vrgy asmfnI CUMhdy JUT ƒ pUjnIk bxfAuNx ivc sPLlqf pRfpq kr cuikaf ieh qjrbykfr ibwpR kfjLI dI puwqrI ƒ kwZ ilafAux vfly ies kuPLr-sfky dI imqI ilKxI ikvyN Buwl skdf sI ? CyNvyN siqgurU nfnk sfihb jI dy pivqwr afcrn nUM GtIaf hwd qwk dfgLI drsfAux dy Xqn ivc ilKy cfqr ilKfrI df dohry ivclf JUT, aqy Aus nUM iwsKF leI pUjnIk bxf rhy vydFqI jI dy krkMvlF nfl ilKy tUk ivcly arQ:-

dohrf] ssI Kt irq gRh sMmqo jyT qIj suKKfn . lY kfjLI kI puqRkf, afey ikRpf inDfn ]1014]

arQ:- sMmq sMn 1669 jyT dy qIjy idn dI iQiq, kfjLI dI puqrI ƒ suKF dy KLjLfny[ ikRpfinDfn (guru hir goibMd jI) kwZ ilafey ? sMmq 1669 aMgRyjLI"sMn 1612 bxdf hY.

5- Auprokq gfQf ivc, siqgurU jI vl leI afAuNdy guriswK koloN GOVf Kohx vflf kiQq smrft "sLfhjhfn", iPr nfkfrf ho jfx qy GoVf kfjLI nUM bKLsLIs vjoN dyx vflf vI sLfh jhfn, lfhOr ivKy afpxy drbfr ivc kfjLI nfl byiensfPLI vI Ausy sLfhjhfn ny hI kIqI. Bfv, ies kfQf df afid aqy aMq "sLfihnsLfh sLfhjhfn" qoN hI huMdf ilKfrI ny afp hI drsfieaf hY. (a)-pr ijs sLfhjhfn nUM kutl R ilKfrI ny kolF vflI gfQf df eyzf jLrUrI pfqR bxfieaf hY Aus dy sLfhI Grfny dI dI ieqhfsk sfcfeI ieAuN hY ik smrft akbr dy byty slIm qoN ‘jhFgIr’ bxy idwlI dy sLihnsLfh dI joDfpurI bygm jo rfjf jYX isMG joDfpurI dI puqrI ‘bflmqI’ sI Aus dy pytoN 5 (pMj) jnvrI 1593 nUM jnmy jhFgIr dy ies qIjy lVky df pYdfiesLI nfm ‘imrjLf Kurwm’ sI. ksmIroN vfps muVidaF rsqy ivc 28 akqUbr sMn 1627 nUM dmy kfrn jhFgIr dI mOq AuprMq sMn 1628 nUM jd "imrjLf KLurwm" idwlI dy qKLq qy bYTf qF "sLfhjhFn" lkb Dfr bYTf sI, ijvyN ik lokI ies dy ipqf df pYdfiesLI nfm "slIm" Bulf bYTy sn ievyN hI "sLfhjhF" dy pYdfiesLI nfm "KLurWm" df pqf iksy ivrly vFjy nUM hI rih igaf. ieiqhfs dI ies scfeI nUM vI ilsy dlIl nfl JuTfieaf nhIN jf skdf ik sMn 1628 nUM jd sLihjLfdf KLurwm "sLfhjhFn" dy rUp ivc pRgt hoieaf AusqoN pihlF sfry Bfrq ivc ‘sLfhjhFn’ nfAuN vflf nf koeI sLfhjLfdf sI nf sLihnsLfh, bfdsLfh aQvf nf koeI sulqfn hI sI . pr ilKfrI dy afpxy ilKy anusfr kolF GrNo inklI sMn 1612 ivc pr sLfhjhfn nfm Bfrq ivc pRgt hoieaf 1628 ivc. ieh 16 sfl pihlF vflf sLfhjhF ikhVf sI ?

ienHF Auprkq scfeIaF dy huMidaF (guriblfs dI punr sMpfdnf krdy smy ilKI 111 sPLy qwk BUimkf ilKx vfly) vydFqI jI aqy zf: amrjiq isMG jI kI ieh dws skxgy ik AunHF dy koiQq aNiNmRqDfrI gurmuK(-BUimkf sPLf 59 dIaF hyTlIaF do sqrF) ilKfrI ny kOlF dI ies gfQf ivclf bVf jLrUrI pfqr "smrft sLfhjhfn" ikQoN bxf ilaf sI? Auprokq ivrixq kmjLorIaF dy huMidaf kOlF dI gfQf swcI ikvy ho skdI hY ?

siqgurU hirgoibMd sfihb dy pfvn pivwqr jIvn afcrn qy koJy Dwby lf rhy vwzy cfqur ilKfrI koloN Buwl nhIN sI hoeI sgoN Aus nUM XkIn sI ik ijhVI vI qfrIKL Aus ny ilK idwqI Aus dI sLuwDqf bfry ivcfr pYdf hox dy QF sgoNN AuDfly dI iQiq qy qfrIKL pVHn nfl ies JUTI khfxI nUM swcf gurieiqhfs mMn ky sLrDf bxf leI jfxI hY. ilKfrI dI ies Deliberate Buwl ny sfzy vzy qoN vzy ividaf mfrqMz mhFpurKF ny aQvf kfljI izwgrIaF vfilaF ny afp hI loVINdIaF soDf krdy rih ky iswKF nUM gur iblfs ivcly sfry kUV kbfV df sLrDflU bxfeI riKaf hY. DMn DMn jnmq siqgurU nfnk sfihb jI df pfvn bcn-"kUV inKuty nfnkf EVik sic rhI ]"{953) afKLr ilKfrI dI ies ilKq df "lY kfjLI kI puqRkf afey ikRpf inDfn" rUp sfrI gfQf nUM JUTI iswD kr rhy ilKfrI dy 1014 nMbr dohry dI aMqRIv aslIaq dfsry dI smJ ivc af jfxI vI Ausy anUpm siqgurU nfnk sfihb jI dI hI imhr hY.

dfs dI ishq aqy Aumr sfQ nhI dy rhI pr siqgurU nfnk sfihb jI dIaF imhrF df sdkf Brosf bx irhf hY ik isK sMgqF ivco gurU suafry gurmuK sUrmy inwqr pYxy hn ijnF ny jQydfrI rUp pujfrIvfd dIaF sfrIaF asuKfvIaF lkIrF twpidaF vydFqI jI kol ieh ilKq lY puwjxf hY . XkIn hY sMgqF ny[ sRI akfl qKLq dy pfvn nfmxy nUM lwgy iBafnk igRhx sRI vydFqI jI qoN pwuC lYxf hY ik pihlF mfqf bxI (kiQq) sfihb dyvF jI dy huMidaF hux "kOlF-BUq" nUM KLflsf jI dI kI dUjI mfqf bxf rhy ho ? kI AunHF nUM ajyhIaF gurmiq ivroDI krqUqF krn qoN kdy koeI iJjk XF sLrm nhIN afAuNdI ? pr aKLbfrF ivc inq Cp rhIaF KLbrF qo XkIn bxdf hY ik AunHF ny RSS qoN vI qkVI rkm Kf leI hoxI hY ? kdy inafrf rih cuwky; hy KLflsf jI dy hoxhfr nOjvfn spuwqro ! mOq nUM mKLOlF krn vfly isrlwQ sUrimE ! mfro sLyrvfeI hmlf qy jnmq siqgurU nfnk sfihb jI dy inrmlpMQIaF dy rohVy pey "byVy" dy pqvfr af sMBflo . Xfd rKo ik kurbfnIaF dI JVI lf dyx dI idRVHqf qoN ibnF pujfrIvfd aqy zyrfvfd rUp iBafnk kohV qoN kdy KLlfsI nhIN jy hoxI.

gurmiq anusfr jIvn bvqIq kr rhy gurmuKF dI crnDUV dfsrf

gurbKLsL isMG (kflf aPLgLfnf)

imqI:- akqUbr 27, 2005[




.