.

isWK pRcfrk dI pdvI aqy siqkfr

pRoPYsLnl pRcfrk aqy insLkfm pRcfrk- pRcfrk sLRyxI vfsqy ivsLysL

ipRMsIpl igafnI surjIq isMG, isWK imsLnrI idWlI

isWK Drm sMsfr pWDr df Drm hY ies vfsqy ieh vI jrUrI hY ik Aus kol sMsfr pWDr dy ajyhy pRcfrk vI hox ijnHF df ruqbf pdvI aqy siqkfr vI sMsfr pWDr df hI hovy. gurbfxI jIvn sMpUrn mnuWK mfqr vfsqy hY. ies dy Ault jykr sfzI phuMc hI sMpUrx mfnvqf qIk nhIN qF ies vfsqy dosLI kox hY? isvfie sfzy koeI hor bfhr df nhIN.

iksy iesfeI pfdrI nMU jdoN QoVI ijMnI hI gurbfxI dI soJI hoeI qF Auh afp muhfry kih AuiTaf "kfsL. gurU sfihb df afgmx ikDry pWCmI dysLF ivc hoieaf huMdf qF aj ieQoN df bwcf bwcf isWK huMdf". ieh sfzI bdiksmqI hY ik aj sfzy kol sMsfr pwDr df nf hI koeI ilKfrI hY aqy nf hI pRcfrk. iesy df nqIjf hY ik sMsfr pwDr dI iksy vI vwzI lfiebRyrI ivc isWK Drm dI aj qIk koeI pihcfx jF iliKq hI pRfpq nhIN. ies dy Ault sMsfr Br dy ijs vI anmqI ivdvfn ny ‘sfihb sRI gurU gRMQ sfihb jI’ dI stWzI kIqI, Auh afp muhfry kih AuiTaf ‘ies qoN Aupr hor koeI Drm ho hI nhIN skdf. ieh qF Auh Drm hY ijs nMU srb kflI aqy srbdysLI Drm ikhf jf skdf hY’.

aj iesfeI pfdrIaF jF ieslfm dy mOlvIaF dy drsLn kro, AunHF dI tyRinMg dyKo, AunHF dI rihxI aqy AunHF dI kOm vloN AunHF df siqkfr pRbMD, AunHF dy pRvfrF dI rotI-rojLI dI pRfpqI dy ZMg dyKo qF idl asL asL kr AuwTdf hY. ies dy Ault jykr ieWk ieWk pWK nUM lY ky iehI cIjL apxy pRcfrkF vl dyKo qF idl ro AuwTdf hY. Aus qoN bfd asIN ieh vI ZUMzdy hF ik isWK Drm vDy Puly, afiKr iks rsqy? ies dy nfl ieh ivsLf vI iDafn mMgdf hY ik muslmfn jF iesfeI vIrF dy aMdr ies ikWqy vfsqy, AunHF dy mOlvIaF aqy PLfdr dI pVHfeI-tRyinNMg qF 15-15 sflF qoN GWt nhIN. AunHF lokF dI kyvl pVHfeI hI nhIN blik jIvn pwKoN vI ztvIN iqafrI krvfeI geI huMdI hY, ikAuNik AunHF Aupr AunHF dI kOm nUM sMBflx dI iËMmyvfrI ny afied honf hY. drasl ieh sfrI dyx hI gurU dr dI sI pr asF sB kuJ ivsfr idWqf aqy dUijaF ny sMBfl ilaf. aj Auh lok iesy df BrvF PLfiedf vI AuTf rhy hn pr asIN[[.

isWK pRcfrk df siqkfr- aijhf socxf sfzI vWzI Bul hovygI ik isWKI df pRcfrk koeI iZWlV ijhf, smfijk jIvn qoN pCiVaF, kyvl tuWty-PuWty gujLrfn vflf jF iPr dUijaF dy rihm krm qy hI plx vflf hI hovy. aijhf pRcfrk nF qF smfj nMU kuJ dy skygf aqy nf hI isWKI dI KusLbU nUM hI PYlf skygf. isWKI dy pRcfrk bfry ijWQy ieh jLrUrI hY ik Auh AuWc ividaf pRfpq, piVHaf-iliKaf gurbfxI-isiKaf soJI aqy jIvn vflf hovy AuQy ieh vI jLrUrI hY ik-

1[ Aus dI rihxI aqy idWK (personality) vI dUijaF nMU iKWc pfAux vflI hovy. Aus df suBfa imWT-bolVf aqy sihj vflf hoxf vI jrUrI hY.

2[ Aus dI mflI hflq ieqnI vDIaf hovy ik dUjy Aus nMU grIb aqy iZWlf ijhf smJ ky, Aus Aupr qrs Kfx vflI socxI nf rWKdy hox.

3[ jIvn dIaF afDuink jrUrqF, afvfjfeI dy sfDnF aqy tYknOlojI afid nfl pUrI qrHF sMpMn hovy.

4[ ijhVf dysL Aus df pRcfr Kyqr hovy AuQoN dI smfijk bxqr, pRBfvF aqy smfijk ivgfV aqy AusfrU pRvrIqIaF nUM vI nyVy ho ky jfxdf hovy.

5[ jykr Auh mihsUs krdf hY ik tI[vI[ jF ipkcr sfzI pIVHI qy mfVf pRBfv pf rhy hn qF Aus nMU ajyhy mfVy pRBfvF dI afp vI pUrI qrHF jfxkfrI hovy. ies qoN ibnF Auh aMdfjLf nhIN lgf skygf ik Auh ikhVy mfVy pRBfv hn ijs qoN Ausny afpxI pnIrI nMU bcfAuxf hY.

6[ kyvl iehI kihMdy jfxf ik "ipkcrF nf dyKo, tI[vI[ nf dyKo" ies nfl gl nhIN bxygI. ies qrHF Aus rfhIN inrf purf ivroD, Aultf apxI hI pnIrI nMU dunIaf qoN pWCVI hoeI bxfAux df kfrx bx skdf hY. nqIjf-Auh afp vI pnIrI qoN kWitaf rhygf aqy pnIrI nMU vI isWKI qoN bfgLI krx df vWD ijMmyvfr hovygf.

7[ isWK pRcfrk vfsqy jLrUrI hY ik mnuWK smfj dy hr iek pRcfr ZMg aqy sMsfr pWDr dI aMiqm kfZ (latest technology & development) dy nfl ho ky afp vI cly aqy isWK smfj nMU vI syD dy skdf hovy.

8[ mnuWKI jIvn ivc, juafnI dy AuBfr smyN bWcy-bWcIaF dIaF smisaFvF aqy loVF smyN-sQfn-dysL dy clx dy nfl iBMn iBMn aqy smyN-kfl nfl bdlvINaF hMudIaF hn. ienHF loVF df pWDr vI sLihr-ipMz, dysL ijvyN Bfrq-amrIkf-aPrIkf nfl vWK vWK huMdf hY. iesy nMU smyN-dysL kfl df ‘cfl clx’ vI kihMdy hn. ies dy arQ hn smyN-dysL dI ‘cfl’ dy nfl bdlx vflf ‘clx’. pRcfrk vfsqy jLrUrI hY ik Ausny gurbfxI anusfr, ies dy dfrsLink pWK qoN sdf apxI pnIrI dI sMBfl krnI hY. ies nfl sfzI pnIrI hr iek dysL-smfj ivc syhq-socxI-suhWpx pWKoN aglI kqfr ivc KVI ho skygI. ies dy Ault, hr dysL aqy smfj dI isWK pnIrI nMU krYktr aqy clx dI ieWko hI pirBfÈf ivc bMnH ky isWKI qoN duVfAux df kfrx sfzf Auh pRcfrk hI hovygf, aj bhuqf krky iehI ho irhf hY.

9[ isWK pRcfrk nMU kyvl afpxy Drm dI hI nhIN blik dUjy DrmF bfry qulnfqmk jfxkfrI aqy rihxI dI vI pUrI stWzI hoxI jrUrI hY.

isWK pRcfrk dy jIvn vfsqy, ieh kyvl kuJ nukqy hn iPr BfvyN Auh aj dI bolI ivc ‘pROPYsLnl hY jF insLkfm’. ies qoN ibnF nf qF Auh pRcfrk dy jIvn dI Awucqf aqy siqkfr nMU hI kfiem rK skdf hY aqy nf hI isWK sMgqF aqy isWK pnIrI dI agvfeI hI kr skdf hY.

lgdy hWQ ies sMbMD ivc, ies gl nMU ivcfrnf hor vI jLrUrI ho ik isWK Drm sMsfr pWDr df aqy smwucy mnuK mfqr df mUl Drm hY. ies ivsLy nUM hor smJx vfsqy gurmiq pfT nM: 39 ‘afid kfl df Drm-isWK Drm’ qoN pUrf lfB AuTfieaf aqy gurmiq pRsfr ihWq sYNtr pfsoN mMgvf ky sMgqF ivc vMizaf jf skdf hY. iPr jy asIN isWK Drm nMU sMsfr pWDr qy vDdy Pwuldy qwkxf cfhMudy hF qF sfnUM KwulHidlI nfl aMgRyjLI pVHy ilKy, gurmiq soJI-jIvn vfly, vDIaf sUitWz-bUitWz bulfry aqy ilKfrI isWK skflr vI iqafr krky sMsfr nMU dyxy hoxgy. ies qoN ibnF isWKI vWD-Pul nhIN skygI. ivdysLF ivc ivcrdy, an DrmF dy ho rhy pRcfr pRbMDF nMU GoKx qoN bfd lyKk df apxf ieh isWtf hY aqy sLfied ieh glq vI nhIN.

krqy dI bKisLsL aqy isWK pRcfrk- ieh ieWk vWKrI gl hY ik iek grIb prvfr ivcoN siqgurF dI bKisLsL sdkf koeI sWjx, igafnI idWq isMG, BfeI gurmuK isMG, nwQU rfm qoN pRo:sfihb isMG jF Bfg ml qoN igafnI Bfg isMG pRgt ho jfvy. hWQly pfT df sMbMD qF kyvl AunHF vIrF aqy BYxF nfl hY ijhVy isWK Drm dy pRcfr nMU apxy jIvn df aMg bxfAux dy cfhvfn hn jF iPr isWKI dy pRcfrk aKvfAuNdy hn. isWK Drm df pRcfr iek bhuq vWzI ijLMmyvfrI hY, ieh bicaF dI Kyz jF KfnfpurI nhIN. isWKI pRcfr dI ijhVI hflq aWj bxI peI hY, Aus dy isWty vI sfzy sfhmxy hn. sfrf pMQ KyrUM KyrMU hoieaf ipaf hY aqy hr iek jMmdf isWK bWcf-isWK Drm sMbMDI anykF sLMikaF-suaflF nMU nfl lY ky ies sMsfr ivc aWKF KolHdf hY.

pRcfrk dy siqkfr ivWc ivGn ijQoN qIk pRcfrk dI Xogqf aqy smrpx Bfvnf df qawlk hY ies ivsLy Aupr asIN gurmiq pfT nM: 23 ‘svfs kImqI hn-DMn pdfrQ nhI’ ivc ivcfr kr cuwky hF pr ieh ivsLf AudoN qIk sMpUrn nhIN hMudf jdoN qIk pRcfrk dy snmfn aqy siqkfr ivc af rhy ivGnF vWl iDafn nhIN idWqf jfvygf. ies qoN ibnF ieh sfrf ivsLf kyvl lkIr ipWtx vflI gl qoN ibnF hor kuJ nhIN. qF qy afE! ies ivsLy vWl vI kuJ njLr dOVf leIey:

1[ pRcfrk df pihrfvf- gurU pfqsLfh ny apxy dsF jfimaF smyN pRcfrk sLRyxI dI kdy koeI vWKrI pihcfx nIXq nhIN sI kIqI. kyvl Xog bIbIaF aqy vIrF nMU hI pRcfrk Qfipaf jFdf sI. pRbMDk aqy afm sMgqF dy pihrfvy Aupr qF BfvyN aj vI koeI ikAuN-ikMqU nhIN. ieh vWKrI gl hY ik jdoN qIk koeI ivsLysL pihrfvf iksy sMbMiDq Kyqr dy smfijk pWDr qoN hI hoCf jF igiraf hoieaf nf hovy. dUjy pfsy sfzy pRcfrk sWjxF, gRMQI isMGF, syvfdfrF qy ieh pfbMdI hY ik Auh kurqy-pfjfmy ivc hI hovx. ies qrHF asF Aus dI iek vWKrI pihcfx bxf ky, Aus nMU kOm ivc iek vWKrI pujfrI sLRyxI df rUp dy idWqf hY. TIk Ausy qrHF ijvyN ik ihMdUaF ivckfr ‘pMzq’ jF ‘bRfhmx’ pihcfixaf jFdf hY. ‘pMizq jI’ vfsqy qF apxy afp nMU vWKrf rWKx ivc injI svfrQ sI. Ausny qF bfkI iqMnf vrxF nMU apxy aDIn rwKxf aqy krm kFzF dy pVdy hyT bhuq kuJ krnf-krvfxf sI. pr asF vI isWK isDFqF dy Ault, AunHF hI lIhF Aupr iehI Kyz ieQy vI vrqf idWqI hY.

isWK Drm sMsfr pWDr df Drm hY. ieh Drm kyvl pMjfb jF Bfrq vfsIaF vfsqy hI nhIN. ies dy Ault, kyvl pihrfvf bdilaf qy isWK Drm dy pRcfrk bx gey, ieh hY sfzI aj dI hflq. BfeI mnsuK, kOzf BIl, sWjx (TWg), aWxBI (sryvVf), BfeI mMJ, BfeI kilafxf, BfeI lMgfhf, BfeI bihlo, BfeI gurdfs jI qoN lY ky dsmysL jI qIk pRcfrkF nMU Qfipaf jFdf irhf hY. ieiqhfs ivc ies bfry qF spWsLt ijLkr afAuNdf hY pr AunHF Aupr smyN dy afm pihrfvy qoN CuWt, vWK pihrfvf jF vWK pihcfx Tosx df ikDry ijLkr nhINN imldf. apxy AuWcy suWcy jIvn aqy Xogqf kfrx Auh isWK ieiqhfs dy cmkdy isqfry hn aqy sdf rihxgy. sMgqF aMdr AunHF vfsqy hIx Bfv vflI Bfvnf jF pRivrqI nf hI kdy pYdf hoeI hY aqy nf hI hovygI hI. ies dy Ault aj sMgqF ivckfr ajoky pRcfrkF bfry ijhVI nukqfcInI aqy GMuqrF bxIaF peIaF hn jy eImfndfrI nfl kOm dI sMBfl krnI hY qF sfnMU ies ivsLy Aupr bVI isdk idlI ‘qy bhuq gihrfeI qoN iDafn dyx dI loV hY.

dyKx dI gl hY jdoN gurU sfihbfn ny hI pRcfrk dI koeI vWKrI pihcfx bxfAux df nIXm nhIN GiVaf kyvl Xogqf aqy jIvn nMU afDfr bxfieaf hY qF aj ieh hWk sfnMU ikvyN pRfpq ho igaf hY? pRcfrk dy pihrfvy sMbMDI ajyhI syD nf hI qF gurbfxI isDFq ivcoN imldI hY aqy nf hI ‘isWK rihq mirafdf’ ivc hI ajyhf koeI nIXm hY. Xogqf vflf asl pWK qF asF CWz idWqf hY aqy isWKI pRcfr nMU bWicaF rfhIN aWg nfl Kyzx vflI Kyz bxf ky, isWK mfns nUM qbfhI vl DWkx df kfrx bx gey. apxI nfsmJI kfrx ‘pMizq’ jF ‘bRfhmx’ vFÕ asIN Aus nMU vWKrI pihcfx dy ky vrx vMz qoN vI vWD, isWKF aMdr vI nvIN iprq tor idWqI.

ieQy hI bs nhIN, aj sfzf pRcfrk iksy KusLI ÊmI vyly kIrqn kQf krdf hY qF kyvl AuqnI dyr vfsqy Auh siqkfr jog hY aqy bfd ivc lMc-izWnr smyN iek nuWkry vWKrf bYTf hMudf hY. Aus vkq kyvl ies vWKry pihrfvy kfrx hI Aus df koeI mul nhIN rih jFdf. ajyhy smyN Auh apxy afp nMU iks hIx Bfv ivc mihsUs kr irhf hMudf hY, ivcfrn df ivsLf hY. Aus dI ies bx cuWkI vWK kYtygrI df hI isWtf hY ik aj mMUh qy iksy pRcfrk df BfvyN ikqnf vI siqkfr kr ilaf jfvy pr Aus dy Gr koeI afpxI bWcI dyx nMU iqafr nhIN aqy nf hI Aus dI bWcI vfsqy apxy bWcy dI koeI gl hI krdf hY.

vWK pihcfx aqy bfkI sMsfr- dUjy pfsy zfktr dunIaf Br ivc siqkfrXog sLRyxI hY, izAUtI smyN Auh iek cogf pf lYNdy hn, AunHF dy aMdr df pihrfvf BfvyN kuJ vI ikAuN n hovy. izAUtI AuprMq cogf Auqfr ky Auh iPr pRvfr-smfj dy Ausy qrHF hI aMg huMdy hn ijvyN ik dUjy. iehI hfl adflqF ivc jWj sfihbfn aqy vkIlF df hY. hspqflF ivc nrsF dI aqy AuzfxF smyN eyar-hostsF afid df hY. Dfrimk Kyqr ivc hI lY lvo, aj lgBg 1/3 dunIaf qy Cf cuWky iesfeI vIrF ivckfr AunHF dy ‘Pfdr’ df hY. crc ivWc gfAun pfky qF ‘Pfdr’ isiKaf dyNdf hY pr bfhr af ky ibnF gfAun dy apxy pUry smfj ivc Aus dI vWKrI pihcfx nhIN rih jFdI. msijd dy mOlvI kfËI dI gWl vI iehI hY. iesy qrHF jykr ivsLysL smyN vfsqy isWK pRcfrk leI vI koeI ajyhI pihcfx bxf idWqI jfvy qF ies ivc vI koeI hrj nhIN. iPr vI ieh iek aslIaq hY ik gurU sfihbfn dy smyN qIk isWK Drm ivc nf hI qF koeI pujfrI sLRyxI sI aqy nf hI pRcfrkF df vWK pihrfvf jF pihcfx. ieh sB kuJ dyx hY qF sMn 1716 Bfv bfbf bMdf isMG jI dI sLhIdI qoN bfd dI.

isWK pRcfrk dI rotI rojLI- ieh vI iek scfeI hY ik aj isWK pRcfrk dI roËI rotI jF qF pRbMDkF pfsoN gurduafiraF dIaF qnÉfhF qy jF sMgqF dI sLrDf Bfvnf qy inrBr hY jF iPr ienHF donF ZMgF dI imlvIN. nqIjf huMdf hY ik aj sfzf pRcfrk iek pfsy qF pRbMDkF agy hWQ joVI Kloqf huMdf hY aqy dUjy pfsy Aus dI hr smyN sMgqF pfsoN pRfpq krn dI Bfvnf pRbl ho rhI huMdI hY. ieh sB kuJ Aus aMdr sMpUrx hIx Bfv nMU jnm dyNdf hY. Aus nMU mfieaf dyx vflf pRbMDk, injI jIvn ivc BfvyN ikqnI vI hlkI jF GtIaF rihxI df ikAuN nf hovy-pRcfrk dI njLr Aus sfhmxy sdf nIvIN aqy iBKfrI ibrqI nMU jnm dyx vflI hI rhygI. XkInn mOjUdf isstm ivWc qF Auh ‘BfeI lflo’ df nhIN blik ‘mlk Bfgo’ df hI pRsMsk bx skdf hY. ijhVf ik gurU nfnk df mWq nhIN, pr ies vfsqy iËMmyvfr kox?

byaMq imhnq krky vI aj ies sLRyxI dI rotI rojLI pUrI qrHF dUijaF Aupr afsLRq hY. iesy qrHF bfkI kOm Aus vfsqy irjLk dfqf jF Aus nMU dfn dyx vflI hY. ajyhI socxI jo ies vkq pUrI qrHF AuBr cuWkI hY, gurbfxI isDFq nfl AuWkf myl nhIN KFdI ikAuNik dfqf qF kyvl ieWk akfl purK hI hY, mnuWK kdy vI nhIN. iesy df hI nqIjf hY aj isWK Drm ivc ies qrHF anykF ‘mlk Bfgo’ aqy dfnI pursL jnm lY rhy hn aqy pRcfrk, gRMQI AunHF sfhmxy ———. iPr ijQoN asF Drm aqy jIvn syD pRfpq krnI hY, jykr Aus vfsqy sfzy mn aMdr ies qrHF df hIx Bfv pihlF hI bixaf hovygf qF sfzy jIvn ivc AuWcqf aqy cmk af hI nhINN skdI. jykr Kuly idmfgL nfl dyiKaf jfvy qF cMgy pRcfrk dI gYrqmMd aOlfd aj jF qF pRcfrk vflf rsqf hI CWzdI jf rhI hY jF iPr pRcfrk afp hI Aus nMU ies pfsy pfAux nMU iqafr nhIN.

kOx ‘BfeI lflo’ aqy kOx ‘mlk Bfgo’?- aMdfjLf lgfE! pRcfrk kIrqn kr irhf hY, kQf jF ZWz sfrMgI qy hY jF pfTI. afiKr Auh Ausy mnuWK dIaF isPqF-cfplUsIaF krygf jo Aus nMU BrvIN mfieaf nfl invfj irhf hY jF pfT dIaF vWD qoN vWD syvfvF (vfrIaF) dy irhf hY. aj dy ivgVy pRcfr pRbMD ivc bhuqf krky pRcfrk nMU vI ies gwloN koeI PLrk nhIN pYNdf. Aus agy mfieaf dy Zyr lgfAux vflf BfvyN piqq hY, dfVHI kysF dI byadbI krn vflf, sPLf-cWt, sLrfb ivc zwubF, ivBcfrI jF kuJ hor-bWs mfieaf pwKoN BrvIN syvf kr irhf hY. iesy vfsqy sMgqF ivWc, pRcfrk vloN Aus ‘dfnI dfqy’ dIaF qfrIÌF, cfplUsIaF hI hoxgIaF, soihly hI gfey jfxgy aqy ho vI iehI irhf hY. ajyhI hflq ivc koeI ikvyN AumId kr skdf hY ik sfzf pRcfrk axKIlf jF DrmI hovy. jF iPr iks qrHF iksy DrmI jIvn vfly pRcfrk nUM agy afAux df mOkf iml skdf hY? ieqnf hI nhIN jdoN pRcfrk afp hI axK hIxf hoky cfplUsI dI KWz ivc izWgf ipaf hovygf qF Auh Aus ivgVy hoey mfieafDfrI dy jIvn ivc suDfr ikvyN ilaf skdf hY?[[[dUjy pfsy, Aus mfieafDfrI nMU qF kyvl mfieafDfrI hox krky hI BrvIN sLoBf pRfpq ho rhI hY, isWKI isdk dI Aus nMU vI loV nhIN. qF iPr ihsfb lgfE! aj asIN pMQ aMdr ‘mlk Bfgo’ pYdf kr rhy hF jF gurU nfnk dy isWK ‘BfeI lflo’. afiKr asIN iks pfsy jf rhy hF?

aWj iesfeI aqy muslmfn vIrF ivWc Pfdr aqy mOlvI apxy smfj dy DnfZ sLrDflUaF dI sLrDf aqy mfieaf Aupr afsLRq nhIN hn, blik AuWcy siqkfr dy pfqR hn. aj AunHF dy pRcfrk hox ipWCyy AunHF dI 15-15 sfl dI tRyinMg, ruqbf aqy AunHF dy Auwcy suWcy jIvn dI GfVq KloqI huMdI hY. apxy-apxy smfj dy iksy aMg sfhmxy AunHF dI njLr kdy nIvIN jF hWQ PYlfAux vflI nhIN huMdI. kI gurU hsqIaF smyN iehI ruqbf aqy AuWcqf sfzy pRcfrkF df vI nhIN sI? ieh scfeI sfzy qoN dUijaF ny qF sMBfl leI, pr asIN ies dy vfirs huMdy hoey vI guaf bYTy hF. sfnMU apxy rfgI-ZfzI-pRcfrkF aqy gRMQI isMGf dy mfiek aqy rojLI rotI dy vsIly nMU ies pWKoN vI GoKxf pvygf.

pRcfrk sLRyxI ivc GuWspYT- aj isWK Drm df pRcfr, suMdr jIvn jfc qoN hWt ky luWt Koh df ibjLns aqy byisr pYr dI ivcfrDfrf ivc guafc cuWkf hY. jykr ajy vI ies pfsy iDafn nf idWqf igaf qF ho skdf hY ik vfips muVnf vI aAuKf ho jfvygf. ies qrHF pfqsLfh dI 239 virHaF dI Gflxf nUM Kqm krky isWK Drm dI qbfhI dy ijMmyvfr asIN afp hovFgy. ajoky ivgVy pRcfr pRbMD df nqIjf aqy isWK pRcfrk dI ies bx cuWkI vWKrI sOKI pihcfx aqy Aus dI rojLI rotI dy pRclq ho cuWky isstm df hI isWtf hY ik aj anykF anaiDkfrI, jIvn qoN kory, gurmiq igafn qoN anjfx sWjx vI ies sLyRxI ivc dbf-db Dsdy af rhy hn. rfgI-ZfzI, kQf vfck aqy pfTI bx ky ies siqkfr jog sLyRxI ivc Auh lok sLfml ho rhy hn ijhVy mUl rUp ivc isWK Drm df A-a vI nhIN jfxdy. keI vfrI qF ajyhy sWjx sMsfr pWDr qy isWK Drm dI bdnfmI df kfrx vI bxdyy hn. ies nMU pMQ dI bdiksmqI hI ikhf jf skdf hY. iesy df ieh vI isWtf hY ik cMgf jIvn vflf drdI qy DrmI bMdf ies ikwqy ivcoN lgBg inkldf hI jf irhf hY jF inkl cuWkf hY.

ies df ieh vI nqIjf hY ik aj afm mnuWK hI nhIN blik keI vfrI qF isWK sMgqF vloN vI ies siqkfrXog pihrfvy aqy srUp nUM anpVHF aqy luWt-KsuWt krn vfilaF dy rUp ivc dyiKaf jfx lg ipaf hY. aj anykF ajyhy lok ies siqkfrXog pihrfvy dI kyvl kuvrqoN krky hI, apxI roËI rotI aqy sOKI mfieaf iekqR krn dy ivcfr nfl, gurbfxI ividaf df kyvl ivAupfr krn ivc sB qoN agy hn. TIk AuhI gl ieQy vI bx cuWkI hY, ijs vfsqy bfxI rfhIN gurdyv bfr bfr bRfhmx nMU AulfmHf dy rhy hn. afiKr ieh rsqf vI qF bRfhmx df hI sI ijhVf ik aj isWKI dy pRcfr vfsqy asIN apxf cuWky hF. ies sfry vfsqy iËMmyvfr hY, coxF rfhIN AuBr cuWkf gurduafrf pRbMDkI isstm ijs df bdl ilaFdy ibnF pRcfrk dI Xogqf, axK aqy siqkfr nUM vfips ilafAuxf sLfied sMBv vI nhIN rih cuWkf. ivrilaF nUM Cwz ky, Auh pRbMDk ijhVf afp dunIaf Br df JUT bol ky, sLrfbF iplf ky aqy hor sB qrHF dy pfpV vyl ky pRbMDk dI kursI qIk puWjf hY, Ausny afiKr isWKI sMBfl jF pRsfr ivcoN lYxf vI kI hY. iPr mOjUdf pRcfrk vI qF Ausy dI hI GfVq hY Ausy dI muWTI ivc hY. nqIjy df aMdfjLf lgfAuNdy dyr nhIN lgdI.

pujfrI’ sLyRxI nhIN; ikWqf hY- asl ivc ieh sfrf mslf ivgiVaf hY, sMn 1716-bfbf bMdf isMG bhfdr dI sLhfdq qo bfd. isWK qF jMglf, mfrU QlF ivc cly gey. sLihrF ivc sMgqF aMdr byaMq sLrDf df lfB AuTfieaf ivroDIaF ny aqy kyvl rUp bdl ky gurduafiraF Aupr kfbË ho gey. hr iek an mqI aqy bRfhmxI krnI-rihxI nUM gurmq dI cfsLnI cVHf ky gurduafiraF Aupr hfvI kr idWqf igaf. ieQoN hI arMB huMdI hY, isWK Drm ivc anumqI GuspYT df KwulHf-zwulHf islislf. ‘gurbfxI qoN PLfslf’ gurmiq pfT nM: 77 ivc ies bfry vyrvf idWqf jf cuWkf hY. gurmiq pRsfr ihWq pVHn aqy sYNtr pfsoN mMgvf ky sMgqF ivc vMzx vfsqy bynqI hY jI. KYr! ies qrHF jdoN iehI bRfhmx BfAU kyvl apxf rUp bdl ky gurduafiraF Aupr kfbË ho igaf qF ieh vWKrf pihrfvf, Aus dI rotI rojLI df ajokf ZMg-Bfv AuhI sB kuJ ieQy vI apxy afp dfiKl ho igaf. anjfxy ivc, hor anykF imlfvtF vFÕ, asIN ies nUM vI aj qIk sMBflI bYTy hF. iesy df nqIjf hY ik ihMdU Drm vFÕ, isWKI ivc vI holy holy pujfrI sLRyxI ny apxf vwKrf qy pWkf rUp Dfrn kr ilaf. scfeI ieh hY ik gurU sfihbfn dy smyN qIk isWK Drm ivc ajyhI nf hI qF koeI pujfrI sLyRxI sI aqy nf hI ieh sB kuJ. cyqy rhy! isWK Drm df ‘pRcfrk hoxf’ sdf qoN kyvl iek ikwqf sI blik pRcfrk smyq hr iek ikWqy ivc ivcr rhy isWK df jIvn hI ieWk ‘isWKI dy pRcfrk’ df jIvn huMdf sI.

sfzy aj dy gurmiq smfgm-gurmWq smfgmF df mUl ZMg- asl ivc gurU sfihbfn smyN isWK Drm df pRcfr isstm vI aj vflf nhIN sI. ghu nfl dyiKaf jfvy qF aj df isWKI pRcfr df isWstm-isWK pRcfrk aqy sMgqF, donF dy jIvn nfl iKlvfV qoN vWD hor kuJ nhIN aqy ieh inrol bRfhmxI lIhF qy cl irhf hY ijvyN ik mMidrF-isLvfilaF ivc. aj dy sfzy khy jFdy gurmiq smfgmF df isstm lgBg ies qrHF hY ijvyN ik loV smyN iksy rfj, imsqrI, drjLI, qrKfx, hlvfeI afid nMU bulf ky apxf kMm krvf lYxf. imsfl dy qOr qy asF pRkfsL Auqsv, brsI, sLhIdI idn jF koeI hor smfgm krnf hY. ieh sB ies qrHF ho jFdf hY "aWCf jI! Plfxy BfeI sfihb pfT kr lYxgy, amkf jWQf kIrqn kr leygf, iek kQfkfr bulf lvo, bhuqf hoieaf qF ieWk ZfzI jwQf jF do-cfr kvI nfl ho gey qF kvI drbfr vI ho igaf. hor agy vDxf hY qF lMgr afid df pRogrfm hor joV lvo". tYNt Èfimafny lgvf ley jF iPr iksy gurduafry ivc kr ilaf; "clo kMm muWkf. smfgm vI ho igaf; sMgq bhuq juVI" sMgq afeI aqy clI geI; vfh! vfh! iml geI vfDU dI.

ieh qF hfl hY sfzy lokl pWDr dy pRogrfmF df. iPr BfvyNy ieh smfgm vWzI pWDr dy pRogrfm hox jF vWzIaF kmytIaF aDIn jF iPr sLqfbdIaF dy, mnfAux dy mUl ZMg ivc AuWkf PLrk nhIN huMdf. ihsfb lgfE! ies sfrI krnI dy ipCy nf hI qF ieh jrUrI hY ik krvfAux vfly pfhulDfrI jIvn vfly hox jF iPr kysF dfVHI dI byadbI krn vfly hn. BfvyN anmqIey ÊYriswK hn jF sLrfbF pIx vfly jF koeI hor. ajoky pRogrfmF nMU mnfAux ivc iksy nUM koeI idWkq nhIN. TIk iehI hflq agy AunHF bulfey gey rfgI, ZfzI, pRcfrkF, kQf-vfckF jF pfTI sWjxf dI hY ijnHF ny af ky pRogrfm krny hn.

hF! jy koeI nfmI jWQf jF pRcfrk cfhIdf hY qF AugrfhI vWzI kr lYxI hY aqy pYsy vfDU dy hI dyxy hn, nhINN qF koeI ssqf ijhf pRcfrk jF aKOqI insLkfm bulf ky kMm tpf ilaf. bs muV-GuV ky iehI ZMg hn sfzy aWj dy mnfey jf rhy gurpurbF dy.bfkI lY lvo gurduafiraF aMdr rojLfnf dy lokl pWDr dy pRogrfm-AuQy vI pRbMDkF nUM qF phuMcx dI AuWkf loV nhIN huMdI, kMm sfrf BfeI sfihb afpy hI sfr lYNdy hn. hF ivsLysL smfgmF ivc BrvIN sMgq smyN lfAuzspIkrF qy bolx vfsqy pRbMDk jLrUr puWj jFdy hn. ienHF hI smfgmF ivcoN asIN ZUMz rhy hF isWKI df vfDf aqy pRsfr jo iqMn kfl sMBv nhIN. ajyhy pRcfr pRbMD ivcoN qF iehI inkl skdf sI, jo kuJ aj inkl irhf hY. iehI hY aj sfzy sMsfr Br dy isWKI pRcfr dy pRogrfmF df ZMg. jdoN sfzf sfrf pRcfr ZMg hI "khIN kI eINt khIN kf roVf-Bfn mqI ny kuMbf joVf" vflf bixaf ipaf hY qF ies ivcoN gurU nfnk pfqsLfh dI isWKI nhIN blik rMg-brMgI isWKI hI pYdf hY skdI aqy Auh ho vI rhI hY, iPr duKI hox dI kI loV.

isWK Drm igafn df Drm hY aqy igafn vI Auh ijhVf bfxI rUp ivc sdIv kflI, srbdysLI aqy hr iek mnuWK dy jIvn jIAUx vfsqy jLrUrI hY. iehI kfrx hY ik pfqsLfh ny ies igafn nMU DrmsflfvF ivc bMd nhIN sI kIqf aqy nf hI ieh iËMmyvfrI iksy aYry KYry nMU sONpI sI. gurU nfnk sfihb dy smyN qoN hI Xog pRcfrk Qfpy jFdy sn aqy jgHf jgHf qy sMgqF kfiem kIqIaF jFdIaF sn. dsmysL ipqf qIk isWK Drm dy pRcfr pRbMD Aupr gurU sfihbfn df pWkf kMtrol sI aqy irhf vI. Aus smyN dy pRcfrk coxF nfl cuxy hoey pRbMDkF dy aDIn kdy nhIN sn. dsmysL ipqf qIk dUr-drfj qIk pwuj ky isWKI df bIj pfieaf jFdf irhf. afiKr bfbf bMdf isMG jI bhfdr iksy gurduafry ivc af ky isWK nhIN sn sjy aqy iesy qrHF hor anykF. hor vyrvy vfsqy gurmiq pfT nM 13 ‘isWKI pRsfr dy iqMny ipV KflI-isWKI vDy Puly qF ikvyN?’df lfB AuTfieaf jf skdf hY.

ieQy hI bs nhIN, dsmysL ipqf dy smyN qIk sfzy kol aj vfMÕ rfgI, pfTI, kQf vfck afid vI nhIN sn aqy nf hI aj vrgy smfgmF df ZMg hI sI. pUry smfgm ivc kyvl ieWko hI sLbd lY ky sfËF rfgF rfhIN sMgqF nfl sFJf kIqf jFdf sI aqy Ausy sLbd dy afDfr qy, Qfpy hoey Xog pRcfrk Kulf smF lgf ky, sLbd nUM mnuWK dy inWq dy clx aqy jIvn nfl joV ky Ausy sLbd dI kQf-ivcfr-ivafiKaf krdy sn. AunHF kQfvF aqy ivafiKaf ivcoN apxyy jIvn dIaF loVF, suaflF aqy AuxqfeINaF df smfDfn huMdf sI. ienHF smfgmF ivcoN hr iksy nUM apxI jIvn syD imldI sI. iesy df nqIjf huMdf sI ik sMgq ivc anykF anmqIaF nMU vI isWK sWjx df cfa cVH afAuNdf sI, anykF anpVHF ivc vI isWKI pRPulq huMdI sI. isWKI srUp ivc af ky lokfeI isWKI dI dfq lYx leI, JoÜIaF tWz ky KloqI rihMdI sI.

apxy ieiqhfs qoN nf shI jykr aj asIN iesfeI jF muslmfn vIrF pfsoN jF iPr sfzy qo hI vWK inrMkfrI, rfDf suafmIaF nMU ies pwKoN GoK leIey qF vI sLfied kuJ cMgy nqIjy af skdy hn. nhIN qF sfzf aj vflf ijqnf isWKI pRcfr vDygf, ijqny sfzy rfgI, ZfzI, pRcfrk, kQf-vfck, pRbMDk aqy gurduafry vDxgy, AuqnI hI jldI isWK Drm dI qbfhI nyVy afeygI. ies ivsLy nUM hor vyrvy sihq smJx vfsqy gurmiq pfT n:M 41 ‘isWK styj df siqkfr?’ qoN pUrf lfB AuTfieaf aqy gurmiq pRsfr ihWq sYNtr pfsoN mMgvf ky sMgqF ivc vMizaf jf skdf hY. siqgurU imhr krn, pMQ jfgy aqy isWKI dy pRcfrk dI Xogqf aqy siqkfr apxI asl avsQf nUM pRfpq kr sky. 094s96.4s050

Including this Gurmat Lesson No 94

isWK pRcfrk dI pdvI aqy siqkfr

For all the Gurmat Lessons written by ‘Principal Giani Surjit Singh’ Sikh Missionary, Delhi, all the rights are reserved with the writer, but easily available for Distribution within ‘Guru Ki Sangat’ with an intention of Gurmat Parsar, at quite a nominal printing cost i.e. mostly Rs 200/- to 300/- (in rare cases upto 500/-)per hundred copies . (+P&P.Extra) From ‘Gurmat Education Centre, Delhi’, Postal Address- J-IV/46- II Fl. Old D/S Lajpat Nagar.-4 New Delhi-110024 Ph. 91-11-26487315 Cell 9811292808

web site- www.gurbaniguru.com




.